Nowe kierunki - Gazeta Uniwersytecka - Uniwersytet Śląski

ekrutacja i kształcenie9ki prezentacji, interpretacji zabytków i dziełsztuki oraz instrumentów prowadzenia badańnaukowych w historii (w tym badańregionalnych). W zależności od dokonanegowyboru zapoznaje się także z bogatym katalogiemzagadnień z zakresu turystyki wybranegoregionu.Przed absolwentami nowego kierunkuotwiera się wiele możliwości zawodowych.Już w okresie studiów daje możliwość podejmowaniasamodzielnych inicjatyw. Ponadtoprzygotowywani są oni do podejmowaniaprac w zakresie upowszechniania historiii dorobku kulturowego kraju i Europy.Absolwent kierunku turystyka historycznamoże znaleźć zatrudnienie nie tylko jako pilotczy przewodnik wycieczek, ale także jakopracownik różnego rodzaju instytucji poszukującychznawcy, który potrafi uwzględnićw swojej pracy tradycje historyczne i dorobekkulturowy (zarówno z zakresu turystyki religijnej,jak i batalistycznej oraz industrialnej)danego obszaru, który potrafi pracowaćw zespole oraz umie samodzielnie zdobywaćwiedzę praktyczną i teoretyczną.Pedagogika specjalnaKierunek prowadzony na Wydziale Pedagogikii Psychologii jako studia pierwszegostopnia. Studia pozwalają na zdobycie interdyscyplinarnejwiedzy z zakresu prawidłowościrozwoju człowieka, poznania przyczynodchyleń organicznych, psychicznych i społecznychod normy. Pozwalają na nabycieumiejętności podejmowania adekwatnychoddziaływań edukacyjnych, rehabilitacyjnychi resocjalizacyjnych wobec osób niepełnosprawnychi niedostosowanych społecznie.Studia odbywają się w trybie stacjonarnym(dziennym) oraz niestacjonarnym (zaocznym).Kończą się uzyskaniem tytułu zawodowegolicencjata w zakresie wybranejspecjalności. Absolwent studiów na kierunkupedagogika specjalna zrealizuje programkształcenia obejmujący zarówno treścikształcenia ogólnego (filozofia, psychologia,metodologia, socjologia, biomedyczne podstawyfunkcjonowania człowieka), jak i treścikształcenia pedagogicznego (pedagogika,historia wychowania, dydaktyka, teoria wychowania)oraz treści kształcenia specjalizacyjnegoi metodycznego.W ramach nowego kierunku zostałarównież powołana do życia nowa specjalność– edukacja i rehabilitacja osób z niepełnosprawnościąintelektualną. Jest onaadresowana do osób, które chcą zdobyć interdyscyplinarnąwiedzę dotyczącą etiologii,patomechanizmów i objawów zaburzeń, któreutrudniają osobie z niepełnosprawnościąintelektualną funkcjonowanie w otwartejspołeczności. Wiedza teoretyczna i umiejętnościpraktyczne, zdobyte podczas praktyk,dają możliwość poznania najnowszychmetod wychowawczych i terapeutycznych,potrzebnych do monitorowania przebieguprocesu edukacyjno-terapeutycznego dziecii dorosłych z różnymi niepełnosprawnościami.Studenci specjalności edukacja i rehabilitacjaosób z niepełnosprawnością intelektualnąprzyswajają sobie szeroki zakres wiedzyteoretycznej oraz umiejętności praktycznych,umożliwiających im przeprowadzanie diagnozyosób z niepełnosprawnością intelektualną,ustalenie skutecznych metod i technikoddziaływania terapeutycznego na te osobyw środowisku rodzinnym, szkolnym, pozaszkolnym,podejmowanie czynności związanychz programowaniem i realizowaniemoddziaływań edukacyjnych, a także rehabilitacyjnychw placówkach integracyjnychi szkolnictwa ogólnodostępnego oraz specjalnego,w których przebywają osoby niepełnosprawneintelektualnie. Studenci poznająnajnowsze tendencje w zakresie edukacji, rehabilitacjii wsparcia osób z niepełnosprawnościąintelektualną. Studia na kierunkupedagogika specjalna o specjalności edukacjai rehabilitacja osób z niepełnosprawnościąintelektualną kształtują pozytywne postawywobec osób z niepełnosprawnością, rozwijająpotrzebę budowania takich postaw w społeczeństwie.Absolwent może podjąć pracę w: przedszkolachspecjalnych, ośrodkach szkolnowychowawczych,w szkołach podstawowychi gimnazjach specjalnych dla osób z niepełnosprawnościąintelektualną w stopniuumiarkowanym i znacznym, może równieżpracować jako nauczyciel wspomagającyw przedszkolach i szkołach ogólnodostępnych,w poradniach psychologiczno-pedagogicznych,a także prowadzić warsztatyterapii zajęciowej.Kultury mediówTo interdyscyplinarny kierunek studiówprowadzony na Wydziale Filologicznym jakostudia pierwszego stopnia. Łączy elementyhistorii, teorię i praktykę kulturową z zakresunowych mediów i komunikowania się zaich pośrednictwem oraz wiedzę o ścisłychzwiązkach tej problematyki z technologią,tradycyjnymi sztukami i formami komunikowaniaz antropologią kultury, estetyką,sztuką słowa i widowiskami masowymi.Na studiach I stopnia student uczestniczyw zajęciach integrujących wiedzę w następującebloki programowe: historia (elementyhistorii społecznej i politycznej, historiinauk humanistycznych i historii różnychsztuk), teoria (teoria kultury, mediów i zjawiskkomunikacyjnych oraz teoria różnychsztuk), multimedialność (wiedza o formach,Foto: Agnieszka Szymalarodzajach i typologiach mediów elektronicznychi ich wykorzystywaniu/użytkowaniuw pracy zawodowej, twórczości artystycznej,w trakcie spędzania czasu wolnego i w życiucodziennym oraz o ich powiązaniach z innymidziedzinami nauki, techniki, tendencjamikulturowymi i procesami pozakulturowymi),nowe kompetencje komunikacyjne (wiedzao zachowaniach użytkowników nowychmediów w różnych sytuacjach życiowychi kontekstach kulturowych oraz o praktykachz zakresu tzw. kultury uczestnictwa),transformacje technologicznej codzienności/poszerzanie paradygmatów kultury (wiedzai praktyczne umiejętności z zakresu następującychsieci powiązań zjawisk kulturowych:technologia – komunikacja – konsumpcja,cyberkultura – praktyka twórcza – życiespołeczne i gra – rytualizacja – nowa językowość).Absolwenci otrzymują rzetelne przygotowaniedo pracy w instytucjach medialnych,kulturalnych i artystycznych, w przedsiębiorstwachtwórczych i usługowych oraz w organizacjachpozarządowych, w tym międzyinnymi w instytucjach i przedsiębiorstwachzajmujących się współpracą z mediami,w radiu, telewizji i portalach internetowych,w mediach społecznościowych, w agencjachkampanii społecznych, reklamy, public relationsi marketingu, w agencjach zajmującychsię organizowaniem imprez masowych,w domach kultury, w doradztwie ds. użytkowaniamediów i skutecznego komunikowania.Mogą podjąć pracę wymagającą nietylko wiedzy oraz umiejętności sprawnegoi użytecznego wykorzystywania internetui innych multimediów, ale również zdolnościtwórczych i prowadzenia działalności innowacyjnej.•Opracowała Agnieszka Sikora#wydanie specjalne 2013/2014

10 rekrutacja i kształcenieNowości w ofercie edukacyjnej Uniwersytetu ŚląskiegoNowe specjalności i programySTUDIA PIERWSZEGO STOPNIASpecjalność tłumaczeniowa z językami Indii na kierunku filologiaangielskaW ramach specjalności oprócz praktycznej nauki pierwszegojęzyka Indii – hindi prowadzone są zajęcia z drugiego języka indyjskiego,wiedzy o językach Indii z elementami językoznawstwaogólnego, wiedzy o kulturze i literaturze Indii. Absolwenci mająkompetencję komunikacyjną i translatorską w zakresie języka hindi.Reprezentują wysoki poziom przygotowania ogólnohumanistycznegooraz dysponują znajomością literatury, kultury i historiiangielskiego i indyjskiego obszaru językowego oraz ogólnym wykształceniemjęzykoznawczym. Mają wysokie kwalifikacje w zakresieprzekładu pisemnego i ustnego oraz kompetencje filologa.Studia przygotowują do wykonywania zawodu tłumacza oraz pozwalająubiegać się o uzyskanie uprawnień tłumacza przysięgłego.Absolwenci mogą również znaleźć zatrudnienie w zawodzie nauczycielajęzyka angielskiego w różnych placówkach edukacyjnych,mediach, turystyce i sektorze usług, działach współpracyz zagranicą, a także prowadzić działalność w sferze zarządzaniai marketingu.Socjologia organizacji i zarządzania na kierunku socjologiaAbsolwent tej specjalności wyposażony jest w kompetencje i odpowiednieumiejętności działania, rozpoznawania i wyjaśnianiazjawisk oraz praw gospodarczych, zachodzących w organizacjachoraz uwarunkowań realizacji funkcji zarządzania w organizacjach.Ma teoretyczną wiedzę opisującą relacje między społeczeństwema gospodarką w makroskali, a także wiedzę na temat stosunkówspołecznych w sferze ekonomicznej, w tym również wewnątrzprzedsiębiorstwa. Wyposażony jest w umiejętności wypracowywaniai stosowania procedur badawczych, pozwalających na ewaluowaniei diagnozowanie potrzeb pracowników przedsiębiorstw,działających w warunkach gospodarki rynkowej. Ma wiedzę z zakresusocjologii, ekonomii, psychologii i marketingu, dającą podstawyzrozumienia procesów gospodarczych, tworzenia ścieżek rozwojuzawodowego, motywowania pracowników oraz budowaniazespołu, umiejętność rozpoznawania skali i specyfiki problemóww przedsiębiorstwie oraz problemów rynku pracy, a także tworzeniastrategii marketingowych.Doradztwo zawodowe i edukacyjne z socjoterapią na kierunkupedagogika, prowadzonym na Wydziale Etnologii i Nauko EdukacjiSpecjalność ta ma na celu wykształcenie wysoko wykwalifikowanychpedagogów, którzy będą pełnić role doradców zawodowychi edukacyjnych, a także socjoterapeutów. Absolwent jest przygotowanydo aktywności w różnych obszarach działań społecznychi edukacyjnych oraz do pracy w instytucjach świadczących pomocosobom o zróżnicowanych możliwościach i predyspozycjach rozwoju,wywodzących się zarówno ze środowisk o stabilnej kondycjirodzinnej oraz socjoekonomicznej, jak i różnym grupom osób(dzieciom, młodzieży, dorosłym) potrzebującym ukierunkowania,wsparcia i profesjonalnej pomocy w życiu codziennym i edukacji,np. osobom niedostosowanym społecznie, zagrożonym patologiami,brakiem możliwości rozwoju indywidualnego perspektyw, brakiempracy oraz osobom niepełnosprawnym. Może zostać zatrudnionyjako pedagog szkolny w placówkach o charakterze pedagogicznym,jako doradca zawodowy i edukacyjny/szkolny w poradniach psychologiczno-pedagogicznych,jako terapeuta w instytucjach pomocowych,socjoterapeutycznych, a także w urzędach pracy i innychinstytucjach, które świadczą pomoc osobom w różnym wieku orazjako opiekun w instytucjach pomocy społecznej.STUDIA DRUGIEGO STOPNIAPedagogika społeczna z geragogiką na kierunku pedagogikaprowadzonym na Wydziale Etnologii i Nauk o EdukacjiStudia na tym kierunku mają na celu wykształcenie wysoko wykwalifikowanychpedagogów, animatorów, terapeutów, podejmującychzadania opiekuna środowiskowego wspomagającego osobystarsze. Absolwent jest przygotowany do aktywności w różnychobszarach działań edukacyjnych, kulturalnych i opiekuńczo-terapeutycznych,do planowania pracy jednostek i grup oraz podejmowaniaroli kierowniczej w palcówkach świadczących usługi osobomstarszym. Może podjąć pracę jako: wychowawca w placówkachoświatowych, wychowawczych i opiekuńczych, pedagog szkolny,terapeuta, specjalista reintegracji zawodowej, opiekun kwalifikowanyw domu opieki społecznej.Pedagogika społeczna z socjoterapią na kierunku pedagogika,prowadzonym na Wydziale Etnologii i Nauk o EdukacjiStudia przygotowują do pracy opiekuńczo-wychowawczej i terapeutycznejna wszystkich stopniach edukacji. Absolwent dysponujerzetelnym i pogłębionym przygotowaniem teoretycznym do aktywnościw różnych obszarach działań edukacyjnych, opiekuńczo--wychowawczych, profilaktycznych, a szczególnie do prowadzeniazajęć socjoterapeutycznych. Może zostać zatrudniony jako wychowawcalub nauczyciel w młodzieżowych ośrodkach i młodzieżowychośrodkach socjoterapii, pedagog w szkołach, placówkachwychowania pozaszkolnego, placówkach zapewniających opiekęi wychowanie uczniom w okresie pobierania przez nich nauki pozamiejscem stałego zamieszkania oraz jako wychowawca w świetlicachszkolnych.Współczesne stosunki międzynarodowe na kierunku politologia,prowadzonym w Wydziale Nauk SpołecznychSpecjalność przeznaczona jest dla osób zainteresowanych problematykąrelacji międzynarodowych, polityki zagranicznej państwa,bezpieczeństwa narodowego i międzynarodowego, zagrożeńdla pokoju i stabilności oraz współczesnych konfliktów zbrojnych.Student może pełniej zrozumieć uwarunkowania wpływającena współczesne stosunki międzynarodowe, w tym specyfikęsystemów politycznych wybranych państw, znaczenie surowcówenergetycznych, współczesnych stosunków religijnych, różnickulturowych, procesu globalizacji, mechanizmów rządzącychgospodarką światową oraz norm występujących w stosunkachmiędzynarodowych. •OpracowałaAgnieszka Sikora

12 promocja nauk ścisłych i przyrodniczychDzielimy się wiedząNoc Biologów11 stycznia 2013 roku na Wydziale Biologii i Ochrony Środowiskaodbyła się druga edycja ogólnopolskiej akcji przebiegającejpod nazwą Noc Biologów. Celem wydarzenia jest chęć przybliżeniauczniom i studentom świata mikroorganizmów, roślin i zwierząt.Tegoroczna akcja została zorganizowana pod hasłem „Życieto ruch”. W kategorii pokazów uczestnicy mogli poznać technikiNordic Walking, dowiedzieć się o właściwościach i sposobach parzeniaherbat z całego świata czy przyjrzeć się wirtualnej sali operacyjnej.Doktoranci przygotowali preparaty histologiczne, dziękiktórym uczniowie mogli zobaczyć pod mikroskopem, jak wyglądanabłonek jelita, mięsień tkanki, krew człowieka czy „kolorowy”świat komórki roślinnej. W związku z tematem przewodnim niezabrakło również praktycznych zadań, pozwalających na ocenękondycji uczestników warsztatów, rozluźniających i rozciągającychćwiczeń, przeznaczonych szczególnie dla tych, którzy spędzają wielegodzin przy komputerze. Na koniec można było zmierzyć swojeparametry fizjologiczne. Zorganizowane zostały również liczne popularnonaukowewykłady, laboratoria, kwizy i konkursy. Organizatorzyobliczyli, że tej wyjątkowej nocy pracownie Wydziału Biologiii Ochrony Środowiska odwiedziło ponad 1000 osób.Foto: Łukasz Małkowskilokalnego akcentu, pokazano bowiem obwód najgrubszego drzewaw Polsce – lipy drobnolistnej z Cielętnik (powiat częstochowski).Wnętrze okręgu wypełniło 57 osób. Uczestnicy brali także udziałw licznych konkursach, tematycznych kwizach oraz „przygodówcew realu” – „Quest na kueście”, zorganizowanej w Żarkach przezdoktorantki Katedry Geobotaniki i Ochrony Przyrody.Foto: Agnieszka SikoraFascynujący Świat Roślin„Niech żyją rośliny” – pod takim hasłem zorganizowano naWydziale Biologii i Ochrony Środowiska tegoroczny festiwal FascynującyŚwiat Roślin. Wycieczki i gry terenowe, pokazy, wykłady,warsztaty, wystawy czy laboratoria, to tylko niektóre atrakcjeprzygotowane dla uczestników tej dwudniowej imprezy. GościeWydziału mogli między innymi przysłuchiwać się pracy pszczółw prawdziwym ulu, dostarczonym przez leśników z Lasów Państwowych,przyglądać się z bliska pułapkom i narządom chwytnymmięsożernych roślin, brać udział w zakładaniu kultur in vitro,przygotowanych przez członów Koła Naukowego „Planeta” czywreszcie układać bukiety w ramach warsztatów florystycznych.Dużym zainteresowaniem cieszyło się również spotkanie z najgrubszymdrzewem świata – cypryśnikiem meksykańskim, rosnącymw Santa Maria del Tule w Meksyku. Na dziedzińcu przy ul. Jagiellońskiej28 zaproszeni goście, organizatorzy, pracownicy Wydziału,studenci oraz uczniowie wspólnie utworzyli krąg odpowiadającyobwodowi ogromnego drzewa (58 metrów). Nie zabrakło równieżVII Święto Liczby Pi14 marca to nie tylko urodziny wybitnego fizyka Alberta Einsteina(1879), ale również imieniny ludolfiny. Mało kto wie, że właśnietą nazwą przez pewien czas określano liczbę Pi – nadano jej takwdzięczne imię na cześć Ludolfa van Cuelena, który obliczył ją z dokładnościądo 35. miejsca po przecinku. Data święta jest nieprzypadkowa.W USA zapisywana jest w postaci „3.14” – przypominapierwsze cyfry rozszerzenia dziesiętnego liczby Pi. Od siedmiu latŚwięto Liczby Pi jest obchodzone również na Uniwersytecie Śląskim.Każdego roku studenci i członkowie kół naukowych WydziałuMatematyki, Fizyki i Chemii prezentują swoje projekty naukowe,dzielą się wiedzą oraz zachęcają uczniów do studiowania kierunkówścisłych. „Mrożące krew w żyłach warsztaty z ciekłym azotem” totylko jeden z przykładówpomysłowościorganizatorówcorocznegoświęta tej wyjątkowejliczby. Chwytliwetytuły wykładów,pokazówi warsztatów kusiłyuczniów, studentów,absolwentówi nauczycieli, którzyzdecydowalisię wziąć udziałw wydarzeniu.Na uczestnikówczekały zagadkilogiczne i łamigłówki,na wydziałowychścianachFoto: Agnieszka Sikora

promocja nauk ścisłych i przyrodniczych13można było podziwiać figury niemożliwe, tego dnia nawet cenypodawano w przeliczniku na liczbę Pi. Wielu chciało spróbowaćswoich sił, grając w popularne kilkanaście lat temu gry na starych,niemalże zabytkowych już komputerach, udostępnionych przezMuzeum Informatyczne. Sporym zainteresowaniem cieszyły sięrównież konkursy o wdzięcznych nazwach „Pilionerzy”, „PidejowąPorą” czy „Prawdziwe życie Pi”.konkursowe w formie testów, wśród których można znaleźć pytaniaz zakresu matematyki, fizyki, informatyki i przedmiotów ogólnotechnicznych.Osobliwości Świata Fizyki„Osobliwości Świata Fizyki” to cykliczna impreza, odbywającasię już od 29 lat w pracowniach Instytutu Fizyki UŚ. Od 1984 roku,przez cały wrzesień, fizycy z Pracowni Dydaktyki Fizyki prowadząwykłady i pokazy oraz przeprowadzają eksperymenty naukowe.Skierowane są one do uczniów szkół podstawowych, gimnazjalnychi ponadgimnazjalnych, zaś ich tematyka związana jest z programemszkolnym. Każdego roku naukowcy przygotowują nowezestawy pokazów. W zeszłym roku wykłady poświęcone były trzemzagadnieniom. Pierwszy z nich pozwolił zajrzeć w świat atomówdzięki współczesnym „szkłom powiększającym”. Uczestnicy wydarzeniamieli możliwość nie tylko „zobaczenia” atomu, lecz równieżzetknięcia się z zaskakującymi zasadami rządzącymi światem tychcząstek. Kolejny pokazdotyczył zmiennościi fascynującychwłaściwości materii.Prawa termodynamikirządzące owymizmianami zostały zaprezentowanedziękiprostym eksperymentom.Trzeci zaproponowanytemattakże związany byłze zmiennością, jednaktym razem uwagauczniów zostałaskierowana na cieczei gazy. Pływanie, latanie– to właśnie tym umiejętnościom przyglądali się z naukowejperspektywy młodzi słuchacze. Pokazy cieszą się dużym zainteresowaniemmłodzieży, prowadzone są niestereotypowo i z humorem.Młodzi goście Instytutu Fizyki mają okazję odkryć, że obcowaniez nauką nie musi być nudne, wręcz przeciwnie – to niezwykła przyjemnośći intelektualna przygoda.Foto: Agnieszka SikoraFoto: Agnieszka SzymalaFizyka się liczyOgólnopolski Konkurs Fizyczny co roku organizowany jest przezInstytut Fizyki UŚ (po raz pierwszy odbył się w 2009 roku). NazwaKonkursu nieprzypadkowo wskazuje na ważne miejsce fizykiwśród dyscyplin naukowych. Organizatorzy uważają, że poznanieotaczającego nas świata wymaga nie tylko znajomości praw fizyki,ale także bystrej obserwacji i znajomości matematycznych metodopracowywania wyników eksperymentów. Fizyka to nauka ścisła,konkretna, wymagająca myślenia niekonwencjonalnego, odważnego,abstrakcyjnego oraz intuicji. Konkurs można potraktowaćjako test wiedzy na poziomie szkół ponadgimnazjalnych oraz jakoprzygotowanie do studiów wyższych w zakresie fizyki i nauk jejpokrewnych. Zmagania konkursowe podzielone są na dwie części.Po wysłuchaniu wykładu wprowadzającego w zagadnienia związanez zadaniem finałowym, uczniowie otrzymują problem do doświadczalnegorozwiązania. Uczestnicy chętnie walczą o zajęcie jaknajlepszego miejsca, gdyż zdobywcy złotego, srebrnego i brązowegolauru oraz nauczyciel zwycięzcy współzawodnictwa wyjeżdżająw nagrodę do ośrodka naukowego CERN w Genewie. Laureacimogą ponadto zostać przyjęci na studia w Instytucie Fizyki UŚ bezpostępowania kwalifikacyjnego. •Konkurs Wiedzy TechnicznejKonkurs Wiedzy Technicznej to cykliczna impreza organizowanaprzez Zakład Dydaktyki Przedmiotów Technicznych na WydzialeInformatyki i Nauki o Materiałach UŚ. Początki Konkursu sięgają1997 roku. Jego celem jest propagowanie wśród młodzieży szkółponadgimnazjalnych zagadnień związanych z nowoczesną technikąi informatyką oraz uświadomienie uczniom, szczególnie z klasmaturalnych, jak duże znaczenie ma wiedza z zakresu przedmiotówścisłych. Konkurs Wiedzy Technicznej daje również organizatorommożliwość dotarcia do dużej liczby uczniów stojących przed wyboremprzyszłego kierunku studiów i zainteresowania ich kierunkamitechnicznymi śląskich i zagłębiowskich uczelni, w tym z bogatąofertą edukacyjną Wydziału Informatyki i Nauki o MateriałachUŚ. Pomysłodawca Konkursu dr hab. prof. UŚ Jan Ilczuk wrazz gronem swoich współpracowników przygotowują co roku zadaniaFoto: Agnieszka SikoraOpracowałaMałgorzata Kłoskowicz#wydanie specjalne 2013/2014

14 nauka i współpraca z gospodarkąOdpowiadanie na realne potrzeby rynku, a także transfer wiedzy pomiędzy sferą nauki i biznesu jest obecniejedną z priorytetowych idei przyświecających działalności Uniwersytetu ŚląskiegoJak pozyskujemy środki na inwestycje,badania i nowoczesną dydaktykę?W nowoczesnym społeczeństwie nacisk kładziony jest na rozwój nowych technologii oraz innowacyjnych rozwiązań – główniew kontekście praktycznego zastosowania i ich odzwierciedlenia w rozwijającej się gospodarce. Przed Uniwersytetem Śląskim stanęływięc wyzwania wyznaczające nowy kierunek rozwoju uczelni, związany z komercjalizacją wiedzy, współpracą z gospodarkąoraz otwarciem na potrzeby społeczeństwa i środowiska zewnętrznego. Zarówno na poziomie krajowym, jak i międzynarodowymnajlepszą tego wykładnią jest działalność realizowana w ramach współfinansowanych ze źródeł zewnętrznych projektów,których Uniwersytet jest inicjatorem lub partnerem.Ukierunkowanie na regionNajbardziej widocznymi i wyróżniającymisię wśród wszystkich realizowanychna uczelni projektów są projekty inwestycyjne,mające na celu rozwój nowoczesnejuniwersyteckiej bazy edukacyjnej i badawczej.Spektakularnym projektem inwestycyjnym,współfinansowanym z funduszystrukturalnych Unii Europejskiej,którego finalizacja miała miejsce w 2012roku, jest Centrum Informacji Naukoweji Biblioteka Akademicka – jeden z najnowocześniejszychośrodków informacji naukowejw Europie, utworzony wspólnieprzez Uniwersytet Śląski i UniwersytetEkonomiczny w centrum rewitalizowanychKatowic.Podobną rolę odgrywa Śląskie MiędzyuczelnianeCentrum Edukacji Badań Interdyscyplinarnychw Chorzowie, którew nowoczesnej przestrzeni łączy funkcjębadawczą z dydaktyczną. Udostępniającstudentom i naukowcom w jednym miejscunowoczesne, certyfikowane laboratoria,sale ćwiczeniowe i audytoryjne, ŚMCEBIumożliwia podniesienie jakości kształceniai wzrost liczby studentów w dziedzinachpriorytetowych z punktu widzenia rozwojugospodarki.Wśród projektów wdrażanych na uczelninajwięcej jest projektów badawczychoraz edukacyjnych, realizowanych zarównow sferze praktycznych nauk ścisłych, jaki w sferze nauk humanistycznych. W roku2012 Uniwersytet Śląski realizował projektybadawcze w ramach 6. i 7. ProgramuRamowego, Funduszu Badawczego Węglai Stali, Międzynarodowej Agencji EnergiiAtomowej, Programu Industrial Relationsand Social Dialogue Dyrekcji GeneralnejKE ds. Zatrudnienia, Spraw Społecznychi Równości Szans, Polsko-SzwajcarskiegoProgramu Badawczego oraz MechanizmuFinansowego EOG i Norweskiego MechanizmuFinansowego.Dobrym przykładem działań ukierunkowanychna rozwój przemysłu w regionie,w kraju oraz w Europie jest projekt „Poprawajakości procesu karbonizacji węglapoprzez optymalizację składu paliwa stosowanegow mieszankach koksowniczychRATIO-COAL”, w ramach którego naukowcyopracowują innowacyjną formułęprognozowania jakości koksu o charakterzeutylitarnym, a także testują nowe produktywęglowe, mające doprowadzić do zredukowaniakosztów zużycia surowców naturalnychw przemyśle.Dewaluacja przemysłu ciężkiego w regioniestała się przyczyną problemów społecznych,na które odpowiadają projekty „Śląskiewyzwania” (projekt, dzięki któremubędzie można ustalić model wsparcia dlawywodzących się z rodzin górniczych kobietzagrożonych wykluczeniem społecznym)oraz „Społeczno-gospodarcze i przestrzennekierunki zmian regionalnego oraz lokalnychrynków pracy województwa śląskiego– SGP WSL” (projekt, w ramach któregozespół badawczy pracuje nad analizą rynkupracy i wypracowaniem narzędzi, pozwalającychprzewidzieć zmiany oraz z wyprzedzeniemwdrażać rozwiązania zaradczepomagające usuwać skutki wcześniejszychspołecznych i gospodarczych przemian).Zarówno gospodarka, jak i czynnik ludzkideterminują charakter środowiska przyrodniczego.Uwarunkowania te uwzględniaprojekt „Ogólnodostępna baza danych bioigeoróżnorodności województwa śląskiego– integralna część otwartego regionalnegosystemu informacji przestrzennej BIOGEO--SILESIA ORSIP”, mający na celu stworzeniebazy danych o środowisku w zakresieprzyrody ożywionej i nieożywionej.Foto: Iwona JelonekPetrograficzne badanie mikroskopowe węgla kamiennegoProjekty innowacyjneProjekty realizowane na UniwersytecieŚląskim, to bardzo często projektyinnowacyjne, mające zastosowanie w gospodarce– naukowcy pracują m.in. naduzyskaniem nowych, konkurencyjnych odmianzbóż. Projekt „Narzędzia biotechnologicznesłużące do otrzymywania odmianzbóż o zwiększonej odporności na suszęPOLAPGEN-BD” jest odpowiedzią na corazwiększe przesuszenie środowiska przyrodniczegow Polsce i w konsekwencji coraz większedeficyty wody w glebie. Z kolei naukowcypracujący w ramach projektu „Poszukiwaniei identyfikacja mutantów strigolaktonowychw celu uzyskania materiałów wyjściowychdo hodowli jęczmienia Hordeum vulgarew Polsce” skupiają swe działania na wprowadzeniudo odmian jęczmienia nowych allelipozwalających otrzymać lepsze plony bezpogorszenia jakości ziarna, co ma kluczoweznaczenie w przemyśle spożywczym, w tymbrowarniczym. W szerszej perspektywie badawczejrealizowany jest projekt „Zwiększenieefektywności pobierania substancji odżywczychprzez korzenie roślin zbożowychw warunkach stresu EURoot”, wychodzący

nauka i współpraca z gospodarką15naprzeciw społecznemu zapotrzebowaniuna zrównoważone rolnictwo dostosowanedo zmieniających się warunków klimatycznych.Celem projektu jest zwiększenie zdolnościroślin zbożowych do pobierania wodyi substancji odżywczych przez korzenie orazzachowanie wzrostu i produktywności w warunkachstresowych.Należy też zwrócić uwagę na ważne, realizowanez różnych dziedzin, działaniaprojektowe, które mają znaczenie dla potencjalnychodbiorców reprezentującychte dziedziny. Przykładowo, w medycynieznajdą zastosowanie wyniki badań prowadzonychw ramach projektu „Produkcjastopów i wyrobów medycznych NiTiz pamięcią kształtu”. Celem projektu jestzaproponowanie konkretnych zastosowańzmieniających kształt stopów w chirurgii,wykonanie prototypów i przygotowanieprodukcji na skalę przemysłową.Z kolei projekt: „Tenancy Lawand Housing Policy in Multi-levelEurope TENLAW” dotyczyprawa lokatorskiego i politykimieszkaniowej w państwachczłonkowskich UE, a takżew wybranych państwach europejskichniebędących członkami UE(Serbia, Chorwacja, Cypr, Rumunia,Szwajcaria). Efektem projektu będzieprzedstawienie w aspekcie prawonoporównawczymistniejących rozwiązańi polityk z zakresu mieszkalnictwa,ich wpływu na funkcjonowanie społeczeństwkrajowych oraz międzynarodowych,wskazanie problemów,zagrożeń, wreszcie sformułowanie pożądanychkierunków działania.ku, a także transfer wiedzy pomiędzy sferąnauki i biznesu, to obecnie jedna z priorytetowychidei przyświecających działalnościUniwersytetu. Wychodząc naprzeciwoczekiwaniom coraz większej grupy zainteresowanych,Uniwersytet Śląski, RegionalnaIzba Gospodarcza w Katowicachoraz NOT w Gliwicach realizują projekt„EKO-STAŻ”. Jego celem jest zbudowanieplatformy współpracy między środowiskamibiznesu i nauki poprzez: realizacjęstaży dla pracowników naukowych prowadzącychdziałalność naukową w branżyEKO w śląskich przedsiębiorstwach, działającychw ramach technologii dla ochronyśrodowiska oraz technologii dla energetykii górnictwa; organizację konferencji naukowychoraz systemu wymiany informacji.Innymi istotnymi przedsięwzięciamirealizującymi ideę współpracy biznesui nauki są projekty: „Nauka dla Gospodar-Projekty edukacyjneUniwersytet Śląski może pochwalić sięrównież dynamicznym wzrostem projektówedukacyjnych, realizowanych w ramachfunduszy strukturalnych Unii Europejskiej,Lifelong Learning Program orazFunduszu Wyszehradzkiego. Projekty temają na celu podniesienie jakości kształcenia,opracowywanie i wdrażanie innowacyjnychprogramów nauczania, specjalnościoraz kierunków studiów, w tymkierunków korespondujących z potrzebamirynku pracy, a także zwiększenie liczbyabsolwentów na kierunkach o kluczowymznaczeniu dla gospodarki. Uniwersytet Śląskiprowadzi obecnie 8 kierunków zamawianychna wydziałach: Biologii i OchronyŚrodowiska; Nauk o Ziemi; Matematyki,Fizyki i Chemii oraz Informatyki i Nauko Materiałach.Wśród projektów edukacyjnych wartowyróżnić innowacyjny projekt „Nowoczesnekomputerowe metody kształcenia dlaregionalnych kadr innowacyjnej gospodarki– iCSE”, umożliwiający studentomkształcenie w nowatorski sposób poprzezintegrację (wizualizację, numerykę, analizędanych) z kierunkowymi przedmiotamiwybranych nauk ścisłych. Projekt zakładadążenie do systematycznej i dogłębnej komputeryzacjiprocesu nauczania, który będzieodpowiedzią na nowe potrzeby rynku.Celem projektu jest nauka przez badania,wprowadzanie narzędzi umożliwiającychstudentom rozwiązywanie zadań, które sąprzykładem realnych problemów, są adekwatnedo potrzeb rynku, występują w rzeczywistychwarunkach, a co najważniejsze– przynoszą konkretne rozwiązania.Odpowiadanie na realne potrzeby rynki– efektywne zarządzanie badaniami naukowymii komercjalizacja wyników pracbadawczych” oraz „UPGOW – UniwersytetPartnerem Gospodarki Opartej na Wiedzy”.Realizacja pierwszego z projektówzmierza do podniesienie jakości zarządzaniabadaniami naukowymi oraz przepływutechnologii (B+R). Drugi – obejmujeswym zasięgiem prawie wszystkie obszaryfunkcjonowania uczelni, a prowadzonew jego ramach działania zakładają wzrostjakości kształcenia oraz powiązanie usługedukacyjnych z potrzebami nowoczesnejgospodarki.Ponadto realizowane są projekty wspierającemłodych doktorantów i ich działalnośćnaukową, również w powiązaniu zesferą biznesu, jak w przypadku projektów„TWING – Transfer Wiedzy Nauka – Gospodarka.Program stypendialny”, „Śląskawspółpraca: Innowacje dla EfektywnegoRozwoju – ŚWIDER” czy realizowanegow partnerstwie z samorządemwojewództwa śląskiego(Wydział EFS Urzędu MarszałkowskiegoWojewództwa Śląskiego)systemowego projektu „Dokto-RIS – Program Stypendialny na rzeczinnowacyjnego Śląska”, który jest odpowiedziąna wyzwania stawiane przezKrajową Strategię Rozwoju Regionalnego2010–2020. Założony w projekcie programstypendialny skierowany jestdo doktorantów przygotowującychpracę doktorską o zakresie i tematycezgodnej z kluczowymi obszaramitechnologicznymi (m.in. technologiemedyczne, technologie dla energetykii górnictwa, technologie dla ochrony środowiska,transport i infrastruktura transportowaczy nanotechnologie i nanomateriały),uznanymi za szczególnie istotnez punktu widzenia rozwoju województwaśląskiego. Celem projektu jest wykształceniewysoko wykwalifikowanych kadr dlagospodarki regionu, a także wypracowanieinnowacyjnych rozwiązań, które mogą staćsię motorem rozwoju gospodarki we wskazanychobszarach.Projekty realizowane przez UniwersytetŚląski w ramach środków UE pozwalają naciągłe i kompleksowe podnoszenie jakościkształcenia studentów, a także na nieustanneposzerzanie zakresu badań naukowychprowadzonych przez uczelnię. Działaniate zmierzają do skutecznego reagowaniana zmieniające się potrzeby regionu, prowadzenieracjonalnej i planowanej politykirozwoju kadr, a także w skutecznym łączeniunauki i gospodarki. •Dział Projektów UŚ#wydanie specjalne 2013/2014

16 nauka i współpraca z gospodarkąNasza uczelnia coraz silniej wiąże się z bliższym i dalszym otoczeniem gospodarczym. Organizuje i wspiera wieleinicjatyw, oferuje i podejmuje różnorodne formy współpracyUniwersytet dla gospodarkiFaktyW ciągu ostatnich pięciu lat Uniwersytet Śląski podpisał ponad 160umów partnerskich z podmiotami i instytucjami o zróżnicowanychprofilach działalności, w tym kilkadziesiąt w ciągu ostatniego roku.W kwietniu 2013 roku w ogólnopolskim konkursie Centrum InnowacjiWKTiR „Lider Innowacji” Uniwersytet Śląski zostałwyróżniony statuetką „Superlider Innowacji” za całokształtdziałalności w zakresie pogłębiania relacji nauki z przemysłem.Kadry innowacyjnej gospodarkiPodstawą wzmacniania relacji nauki z gospodarką sąinwestycje w przedsiębiorczą kadrę naukową – szkoleniaz zakresu ochrony patentowej, zarządzania projektamibadawczymi i z zakresu form transferu wiedzy, wizytystudyjne w europejskich parkach naukowo-technologicznych.Pracownicy naukowo-dydaktyczni odbywają stażew przedsiębiorstwach, co pozwala im wykorzystać swojąwiedzę i potencjał w praktyce, a zarazem uczy projektowaniawłasnych prac badawczych z uwzględnieniempotrzeb rynku. Odpowiedzią na zapotrzebowanie środowiskaakademickiego na profesjonalne usługi w zakresiewspierania postaw przedsiębiorczych są InkubatoryPrzedsiębiorczości, które umożliwiają przetestowaniepomysłu studenta czy absolwenta pod kątem jego trafnościi innowacyjności.Badania i rozwójTransfer przedmiotów własności intelektualnejz uczelnianego laboratorium do przedsiębiorstwa obejmujekilka etapów. Biuro Współpracy z Gospodarką UŚwspiera pracowników naukowych podczas całego procesu, jednak,by podejmowane działania były efektywne, potrzebne są przedewszystkim wiedza merytoryczna i zaangażowanie kadry naukowej. Wewspółpracy z rzecznikiem patentowym UŚ przygotowywane są ofertytechnologiczne pojedynczych rozwiązań, zawierające najistotniejszedla partnera biznesowego informacje. Następnym krokiem jest wybóroptymalnej formy transferu. Często zdarza się, że to firma zgłasza chęćwspółpracy we wskazanym obszarze. Wówczas BWG wyszukuje pracownikalub zespół o odpowiednich zainteresowaniach badawczychi umawia spotkanie obu stron. W roku akademickim 2012/2013 zainaugurowanocykl regularnych spotkań reprezentantów środowiskaakademickiego z przedstawicielami środowiska otoczenia gospodarczegoi mediów.Formy współpracyDo najpowszechniejszych strategii komercjalizacji w uczelniach należąsprzedaż i licencja. Uniwersytet Śląski najchętniej sięga po tę drugąformę, szczególnie w wypadku rozwiązań mających zastosowaniew kilku obszarach gospodarki. Świadomość potrzeb sfery gospodarkijest dla uczelni sygnałem do modyfikowania swojej oferty. Wiemyjuż, że spółka jest lepszym partnerem do zawarcia transakcji transferuwłasności intelektualnej dla firmy, dlatego też tworzymy przy Uniwersyteciespółki odpryskowe spin out/off, wykorzystujące wybrane rozwiązaniatechnologiczne. W roku akademickim 2012/2013 powstałydwie spółki odpryskowe. Spółka spin out „n-lab Marcin Binkowski”korzysta z unikatowej aparatury badawczej Wydziału Informatykii Nauki o Materiałach – skanera mikrotomograficznego oraz drukarki3D umożliwiającej analizę różnorodnych preparatów: tkanki kostnej,próbek biologicznych i paleobiologicznych, skał, elektroniki, ceramiki,polimerów i wielu innych. Z kolei spółka abtow Biotechnologysp. z o.o. zarządza Automatycznym Biodetektorem ToksycznościOgólnej Wody – wynalazkiem pracowników Wydziału Biologiii Ochrony Środowiska, służącym monitorowaniu stanuczystości wody między innymi dla celów spożywczych.Przedsięwzięcia te stanowią inspirację dla następnychzespołów badawczych. W bardzo zaawansowanej faziesą także działania zmierzające do powołania spółkicelowej uczelni – mechanizmu zarządzania własnościąintelektualną. Dofinansowanie projektu przez NarodoweCentrum Badań i Rozwoju w ramach ProgramuSPIN-TECH przyspieszy jego realizację.Uczelnia w regionieW roku 2012/2013 roku Uniwersytet Śląski przystąpiłdo kilku inicjatyw klastrowych. Dynamicznyprzyrost innowacyjnych rozwiązań w dziedzinach nanotechnologiioraz technologii materiałowej, tworzonych w lokalnychinstytucjach naukowych, stanowił podstawę powołaniaŚląskiego Klastra Nanotechnologicznego. W przypadkuHubClub Śląskiego Klastra Multimedialnego, powołanegoz inicjatywy Rudzkiego Inkubatora Przedsiębiorczości Sp.z o.o., realizacja wspólnych projektów badawczo-rozwojowychopiera się na innowacjach w branży ICT. CzłonkowieKlastra reprezentują sektor biznesu – 25 firm z branży IT,sektor nauki oraz sektor publiczny – samorząd terytorialny.Uniwersytet jest także członkiem-założycielem Śląskiego KlastraWodnego, którego celem jest wzajemna współpraca zmierzająca doochrony, poprawy jakości i racjonalnego wykorzystania dostępnychzasobów wodnych.W kwietniu 2012 roku BWG współorganizowało w Centrum InformacjiNaukowej i Bibliotece Akademickiej targi innowacji i przedsiębiorczości– II Forum Nowej Gospodarki; w październiku, w ramachwyjazdów studyjnych członków HubClub, jego przedstawiciele braliudział w zorganizowanych w Danii i Szwecji spotkaniach z animatoramiinkubatorów, parków naukowo-technologicznych i klastrów.PlanyWśród najważniejszych zadań na najbliższe lata można wyróżnićkilka obszarów. Działania związane z powołaniem spółki celowejwymagają inwentaryzacji zasobów intelektualnych, oceny potencjałukomercyjnego rozwiązań oraz opracowania szczegółowych strategiikomercjalizacji. Planowana jest szeroko zakrojona kampania wizerunkowapotencjału badawczego i infrastrukturalnego UŚ wśród partnerówgospodarczych. Realizację tych celów umożliwi rozwijające sięBWG, w skład którego wchodziłby rozszerzony zespół brokerów technologii– stale monitorujących i oceniających potencjał prowadzonychw jednostkach organizacyjnych uczelni badań i wypracowywanychrozwiązań. •Biuro Współpracy z Gospodarką UŚ

nauka i współpraca z gospodarką17Własność intelektualna (Intellectual Property) to wynik ludzkiej inwencji twórczej, pomysłowości, kreatywności,wysiłku intelektualnego. Jej ochrona uregulowana jest w prawie własności intelektualnejWłasność przemysłowaUniwersytetu ŚląskiegoFoto: Małgorzata KłoskowiczWłasność przemysłowa to pojęcie węższeod własności intelektualnej. Jej przedmiotypodzielić należy na dwie grupy:rozwiązania i oznaczenia. Wśród rozwiązańmożna wymienić: wynalazki, wzoryużytkowe, wzory przemysłowe, topografieukładów scalonych, projekty racjonalizatorskie,nowe odmiany roślin, tajemniceprzedsiębiorstwa, natomiast wśród oznaczeń:nazwy handlowe (oznaczenia przedsiębiorstw),znaki towarowe (oznaczeniatowarów i usług) i oznaczenia geograficzne.Spośród wymienionych przedmiotówwłasności przemysłowej, Uniwersytet Śląskichroni przede wszystkim wynalazkioraz znaki towarowe, a także kilka wzorówprzemysłowych i użytkowych.Niewątpliwie najbardziej istotnym elementemochrony własności intelektualnejUniwersytetu Śląskiego, zarówno podwzględem naukowym, prestiżowym, jaki komercyjnym, jest ochrona patentowawynalazków, które są wynikiem pracy naukowej.Potrzebę ochrony innowacyjnychrozwiązań technicznych powstającychw pracowniach czy laboratoriach UŚ dostrzegajuż nie tylko kadra zajmująca sięich ochroną i komercjalizacją, ale takżesami naukowcy, których coraz większagrupa, oprócz tworzenia innowacyjnychrozwiązań, myśli również o ich efektywnejkomercjalizacji poprzez wdrożenie w przemyśle.Efektywna komercjalizacja zależnaObraz świecących polimerów pod wpływem działania promieni ultrafioletowychjest w dużej mierze od zapewnienia tymrozwiązaniom skutecznej ochrony prawnej.Stąd od kilku lat zauważalny jest wyraźnywzrost liczby zgłoszeń do ochrony różnychprzedmiotów własności przemysłowej(głównie wynalazków). W poprzednichlatach liczba zgłoszeń w Urzędzie Patentowymdochodziła do 10 na rok. Wzrostnastąpił od 2010 roku, w którym odnotowano13 zgłoszeń. W 2011 roku złożonojuż 21 zgłoszeń, natomiast w 2012 – aż24 zgłoszenia. W pierwszej połowie 2013roku Uniwersytet dokonał już dwunastuzgłoszeń wynalazków, a kolejnych kilkanaściejest w opracowaniu u rzecznikapatentowego. Wśród nich są pierwszew historii Uniwersytetu Śląskiego zgłoszeniamiędzynarodowe, w tym 3 zgłoszeniawzorów przemysłowych (prawo z rejestracjijuż zostało udzielone, wzory uzyskałyochronę na terenie całej Unii Europejskiej)oraz jedno zgłoszenie wynalazku do ochronypatentowej w Europejskim Urzędzie Patentowym.Tak duża liczba zgłoszeń plasujenas w ścisłej czołówce krajowej wśróduczelni nietechnicznych. Potwierdził totegoroczny ranking szkół wyższych „Perspektyw”,według którego UŚ pod względeminnowacyjności zajmuje czwarte miejscew Polsce wśród uniwersytetów. Jednymz ważniejszych kryteriów opublikowanegorankingu był stopień prawnej ochrony innowacji,zwłaszcza liczba zgłoszeń patentowychna wynalazki.W liczbiezgłoszeń przodująjuż tradycyjnienaukowcy z InstytutuChemii,Instytutu Informatykioraz InstytutuNaukio Materiałach.We wskazanychp r z y p a d k a c h„ilość” szła w parzez „jakością”,coraz większaczęść rozwiązańwzbudza bowiemzainteresowanieFoto: Robert Koprowski#wydanie specjalne 2013/2014Współtwórcami kolumny głośnikowej są dr inż. RobertKoprowski i prof. zw. dr hab. inż. Zygmunt Wróbelprzedstawicieli przemysłu, a niektóre zostałydocenione między innymi na targachi konkursach innowacji, np. złotymmedalem podczas VII MiędzynarodowychTargów Innowacji Gospodarczych i NaukowychINTARG – KATOWICE 2012,które odbyły się w październiku 2012 rokuna terenie Śląskiego Centrum Targowego(Katowice, ul. Bytkowska 1B), zostało nagrodzonerozwiązanie pod nazwą „Świecącepolimery” – polimery syntetyczneo właściwościach fotoluminescencyjnych,działające jak barwnik, który można dodaćdo farb czy lakierów; jest on przeźroczysty,a swoje właściwości świetlne i koloryzująceuaktywnia dopiero w promieniach UV.Obecnie naukowcy są w stanie stworzyćcałą paletę barw RGB (model przestrzenibarw: czerwonej, zielonej i niebieskiej).W ostatnich latach nasi naukowcy zgłosilido ochrony wiele innych bardzo ciekawychprzedmiotów własności przemysłowejz różnych dziedzin, w tym: „Sposóbotrzymywania 1,4-bis(2,2’-bitiofen-5-ylo)--1,3-butadiynu” (Instytut Chemii), „Modyfikowanewłókna na bazie polimerówsyntetycznych i/lub naturalnych oraz sposóbich otrzymywania” (Instytut Materiałoznawstwa)czy „Foliowy czujnik taktylny”(Instytut Informatyki). •Mariusz Grzesiczakrzecznik patentowy UŚ

18badania naukoweZintegrowany system wspomagający zarządzaniem i ochroną zbiornika zaporowego, w skrócie ZiZOZap, tostrategiczny projekt badawczy zrzeszający wielu naukowców, którego koordynatorem jest Uniwersytet Śląskiw KatowicachTajemnice Zbiornika GoczałkowickiegoZiZOZap jest projektem interdyscyplinarnym, w którym bierzeudział już ponad stu naukowców reprezentujących UniwersytetŚląski, Politechnikę Krakowską, Instytut Ekologii Terenów Uprzemysłowionychw Katowicach (IETU) oraz Instytut Podstaw InżynieriiŚrodowiska PAN w Zabrzu. Specjalistycznymi zespołamibadawczymi, pracującymi w ramach projektu, kieruje prof. zw. drhab. Paweł Migula z Wydziału Biologii i Ochrony Środowiska UŚ.W centrum zainteresowania naukowców znajduje się zbiornikw Goczałkowicach – jeden z największych w Polsce. Każdy wielofunkcyjnyobiekt tego typu leży w kręgu zainteresowań przedstawicieliróżnych dziedzin nauki, dlatego pomysłodawcy projektu odpoczątku dążyli do nawiązania współpracy z badaczami reprezentującymiwiele dyscyplin.Naukowcy wspólnie przygotowują sposób zintegrowanego zarządzaniaobiektem, uwzględniając wszystkie aspekty funkcjonowaniaakwenu, tak aby potem można było otrzymane rozwiązaniaprzenieść na inne, podobne zbiorniki zaporowe. Uczestnicyprojektu opracowują sposób gromadzenia i wizualizacji danych,umożliwiających modelowanie procesów zachodzących w zbiornikui jego otoczeniu. Ważna jest również jego ochrona, rozwiązy-wanie problemów związanychz obniżaniem się potencjałuekologicznego i funkcjonalnegozbiornika w wyniku jegostarzenia oraz przestrzennegozagospodarowywania zlewni.Zbiornik zaporowy badanyjest, począwszy od wód podziemnych,przez właściwościfizykochemiczne wody i klimat,aż po faunę i florę.Naukowcom w prowadzeniubadań od samegopoczątku towarzyszy UŚka,łódź badawcza UniwersytetuŚląskiego. Ułatwia ona pobieranieprób do badań, liczenieptaków i ryb, obserwowanieruchów wody, piętrzenia, badanieroślinności. •Foto: Małgorzata KłoskowiczPrzemysław Ziemski oraz dr Andrzej Woźnicapobierają próby wody i osadów dodalszych badańFoto: Andrzej PauloWe wrześniu 2012 roku trzech pracowników Wydziału Nauk o Ziemi UŚ – dr hab. Jerzy Żaba, dr Justyna Ciesielczuki dr Krzysztof Gaidzik – po raz kolejny wzięło udział w Polskiej Wyprawie Naukowej do PeruBadania w Kanionie ColcaGrupa tektoniczna (od lewej): dr Krzysztof Gaidzik, dr Justyna Ciesielczuk i dr hab. Jerzy Żabanad Kanionem Colca w okolicy CabanacondePolskie Wyprawy Naukowe do Peru odbywają się od 2003 roku(pracownicy Uniwersytetu Śląskiego uczestniczą w nich od 2006roku) pod kierunkiem prof. dr. hab. inż. Andrzeja Paulo z WydziałuGeologii, Geofizyki i Ochrony Środowiska AGH w Krakowie.Każdorazowo w wyprawach uczestniczy od 10 do 15 naukowcówspecjalizujących się w różnych dziedzinach nauki, z wielu polskichinstytucji naukowych. Naukowcy z Uniwersytetu Śląskiego prowadzilibadania strukturalno-tektoniczne, petrograficzne oraz hydrogeologicznew południowej części kraju – w rejonie Kanionu Colca.Tworzą oni tzw. grupę tektoniczną, której inicjatorem i kierownikiemjest dr hab. Jerzy Żaba z Katedry Geologii Podstawowej UŚ.Celem badań naukowców z Katowic jest poznanie strukturalnychzałożeń i tektonicznej ewolucji Kanionu Colca, a takżeokreślenie geodynamicznych uwarunkowań oraz relacji międzybudową i aktywnością tektoniczną tego obszaru a procesamiwulkanicznymi i wynikającymi z nich zagrożeniami środowiska(erupcje wulkanów, przemieszczenia i deformacje gruntu związanez aktywnością uskoków, trzęsienia ziemi, osuwiska, lawiny błotneitp.). Szczegółową analizą strukturalną objęto formy wulkanicznei tektoniczne (fałdy, nasunięcia, uskoki, spękania itp.), występującew rejonach: dolina rzeki Colca między Chivay a Pinchollo, dolinarzeki Huambo od wysokości około 4300 m n.p.m. do jej ujściaw rejonie miejscowości Canco – 1300 m n.p.m., Kanion Colcaw rejonie Cabanaconde oraz Dolina Wulkanów od Orcopampydo Ayo.Nadrzędnym celem prowadzonych badań jest stworzenie podwalinnaukowych pod przyszły Park Narodowy Kanion Colca i DolinaWulkanów w południowym Peru. Realizowany przez badaczyz Uniwersytetu Śląskiego projekt znalazł się wśród 40 programównaukowych, wyłonionych w drodze konkursu na najwybitniejszeosiągnięcia nauki polskiej w ramach projektu współfinansowanegoprzez Unię Europejską „Cudze chwalicie, swego nie znacie – promocjaosiągnięć nauki polskiej”. •

adania naukowe19Polska jest jednym z niewielu krajów, który regularnie stosuje badania cheiloskopijne w ekspertyzach kryminalistycznychKolekcjoner „ust”Doktorant z Instytutu Informatyki UŚ – mgr Łukasz Smacki odtrzech lat opracowuje metodę komputerowej identyfikacji odciskówczerwieni wargowej w ekspertyzach kryminalistycznych. W Polscerocznie zdarza się około dziesięciu spraw, w których analizowanesą ślady cheiloskopijne. W kraju jest tylko dwóch ekspertów porównującychodciski czerwieni wargowej. Są one przekazywane doanaliz również przez laboratoria kryminalistyczne innych państw,na przykład Norwegii czy Niemiec. Metodę stosowaną w Polsceopracował prof. Jerzy Kasprzak. Przygotował on klasyfikację wzorówlinii czerwieni wargowej i jako pierwszy wyróżnił cechy indywidualnerysunku tychże linii, a także zaproponował konkretnemetody wykonywania ekspertyzy cheiloskopijnej. Opracował sposóbpobierania i analizy materiału dowodowego i porównawczego,stworzył wzór karty cheiloskopijnej. Ekspertyzy wykonywane sąjednak analogowo i mogą trwać nawet dwa miesiące.Prace nad nową metodą rozpoczęły się w 2010 roku. Podstawą prowadzonychanaliz jest baza danych, czyli prywatna, stworzona przeznaukowca, kolekcja odcisków ust. Laboratorium kryminalistyczne,ze względu na tajemnicę śledztwa, nie może bowiem udostępniaćswoich materiałów. Procedura pobierania odcisków jest wieloetapowa:najpierw należy posmarować wargi kremem kosmetycznymi poczekać, aż się wchłonie. Na wałek cheiloskopijny nakłada się specjalnąkartkę papieru, następnie zdejmuje się odcisk ust. Aby ujawnićniewidoczny jeszcze obraz, należy zastosować magnetyczny proszekdaktyloskopijny, rozprowadzanypędzelkiem nakartce. Na koniec trzebakartkę zeskanować i pokryćfolią, by odcisk nieuległ zniszczeniu. W tensposób otrzymuje się cyfrowyodcisk ust, nad którymmożna prowadzić dalsząanalizę. Jest to jedyna naświecie kolekcja odciskówczerwieni wargowej do celówbadawczych.Łukasz Smacki podczas pobierania odciskuczerwieni wargowej od „podejrzanej”Jeżeli opracowywanaprzez mgr. Ł. Smackiego metoda automatycznego rozpoznawaniaśladów będzie miała wysoki stopień skuteczności, zostaniezaimplementowana w postaci programu komputerowegoi docelowo wdrożona w Centralnym Laboratorium KryminalistycznymPolicji w Warszawie. Program ten powinien identyfikowaćwprowadzone ślady czerwieni wargowej, choć decydującenadal będzie oko eksperta. Jego praca stanie się jednak mniejżmudna i czasochłonna, program ułatwi bowiem analizę śladuust oraz znacznie ograniczy liczbę obrazów, które należyporównać. •Foto: Małgorzata KłoskowiczNa Wydziale Biologii i Ochrony Środowiska UŚ prowadzone są badania nad zdolnościami bakterii do rozkładutoksycznych substancji organicznychPożyteczne bakterieSukcesem zakończyły się starania o grant Narodowego CentrumNauki (NCN) na badania doktorantki Magdaleny Pacwy-Płociniczak,która zajmuje się wykorzystaniem bakterii produkującychbiosurfaktanty w bioremediacji gleby skażonej związkami ropopochodnymi.Wcześniej badaczka zajmowała się zagadnieniamizwiązanymi z metalami ciężkimi. Potem jednak zainteresowała siębiosurfaktantami – związkami powierzchniowo czynnymi, produkowanymiprzez bakterie, mającymi szerokie zastosowanie. Sąone składnikiem kremów kosmetycznych, szamponów, środkówpiorących, czyszczących. Okazały się również przydatne w walcez zanieczyszczeniami środowiska. Na Śląsku, gdzie nie brakuje glebzanieczyszczonych związkami ropopochodnymi, naturalne wydawałosię podjęcie takiego właśnie tematu.Badania są prowadzone na obszarze położonym w pobliżu RafineriiNafty w Czechowicach-Dziedzicach. Są tam gleby zanieczyszczonewęglowodorami, a w nich występują bakterie mającezdolność rozkładu owych substancji do dwutlenku węgla i wody.Kontakt bakterii ze związkiem węglowodorowym jest jednakutrudniony. Powierzchnia komórek bakteryjnych bywa bowiemhydrofilowa (może łączyć się z wodą), natomiast zanieczyszczeniawęglowodorowe charakteryzują się silnymi właściwościami hydrofobowymi(są niezwilżalne przez wodę). Aby kontakt był możliwy(a na dalszym etapie, by mogłodojść do rozkładu szkodliwegozwiązku organicznego), bakteriaradzi sobie, wytwarzając specyficznezwiązki – biosurfaktanty.Gdy poznano mechanizm działaniabakterii, okazało się, żewarto wykorzystać właściwościmikroorganizmów do oczyszczaniaskażonych terenów.Pierwszym zadaniem stało sięopracowanie taniej metody namnażaniabakterii produkującychbiosurfaktanty. Drugi etappolegał na tym, że namnożone i przebadane bakterie zostały wprowadzonedo zanieczyszczonej gleby – było to tzw. doświadczeniedoniczkowe.Grant przyznano na realizację końcowego etapu badań. Uzyskaneśrodki umożliwiają wykorzystanie droższych i skuteczniejszychmetod analizy aktywności bakterii zdolnych rozłożyć toksycznezwiązki organiczne. Kolejne analizy będą przeprowadzane do 2015roku. •#wydanie specjalne 2013/2014Foto: Magdalena Pacwa-PłociniczakWzrost szczepu bakterii wyizolowanegoz gleby skażonej węglowodoramina agarze krwistym

20 badania naukoweNaukowcy z Wydziału Nauk o Ziemi UŚ badają zanieczyszczenia powietrzaCzym oddychają sosnowiczanie?Kierownikiem projektu „Zmienność stężenia i składu pyłówatmosferycznych w zależności od warunków meteorologicznychi ocena ich oddziaływania na zdrowie człowieka (na przykładzieSosnowca)” jest dr Mieczysław Leśniok z Katedry Klimatologii.Trzon zespołu badawczego stanowią specjaliści w zakresie meteorologiii klimatologii z Katedry Klimatologii, mineralodzy z KatedryGeochemii, Mineralogii i Petrografii, palinolodzy z Katedry Paleontologiii Stratygrafii oraz lekarze alergolodzy z Instytutu MedycynyPracy i Zdrowia Środowiskowego w Sosnowcu. Realizowaneprzedsięwzięcie jest wyjątkowe, między innymi ze względu interdyscyplinarność– łączenie kilku dziedzin związanych z rozwiązywaniemproblemów zanieczyszczenia powietrza, a także z ochronązdrowia człowieka. Rezultaty badań naukowców mogą okazać sięniezwykle ważne dla mieszkańców Sosnowca.Celem projektu jest analiza zmienności dobowej, sezonowej i rocznejzanieczyszczenia powietrza atmosferycznego pyłami mineralnymii organicznymi w powiązaniu z warunkami cyrkulacyjnymii meteorologicznymi na terenie Sosnowca oraz ocena ich oddziaływaniana zdrowie człowieka. Punkt wyjścia stanowi analiza sytuacjisynoptycznej, prowadzona na podstawie kalendarza typów cyrkulacji(typ cyrkulacji generuje określone warunki meteorologiczne).Kolejnym etapem są badania warunków meteorologicznych (prędkościi kierunek wiatru, temperatury, wilgotności powietrza itp.).Jednocześnie za pomocąaspiratorów pobierane sąpróbki pyłu zawieszonego(tzw. PM10), w zależnościod typu występującejcyrkulacji. Następnieprowadzone są analizyFoto: Agnieszka SikoraDr Mieczysław Leśniok przy urządzeniach pomiarowychusytuowanych na dachu osiemnastopiętrowegobudynku Wydziału Nauk o Ziemiw Sosnowcumineralogiczne. Zawartośćfiltrów poddawanajest badaniom przy użyciuskaningowego mikroskopuelektronowego w celuokreślenia składu fazowegoi mineralnego pobranegopyłu. Równoleglew cyklach tygodniowychzbierane są od lutego dokońca października próbkialergennych pyłkówroślin, które są analizowanepod kątem ilościowym i jakościowym. Wszystkie wyniki analizw powiązaniu z warunkami meteorologicznymi są poddawaneobróbce statystycznej. •Naukowcy z Wydziału Informatyki i Nauki o Materiałach UŚ, kontynuując wieloletnie badania nad różnorodnymimateriałami, realizują projekt naukowy pod nazwą „Produkcja stopów i wyrobów medycznych NiTi z pamięciąkształtu”Przełom w implantologiiFoto: Instytut Nauki o Materiałach UŚGrupa naukowców pod kierownictwem dr hab. prof. UŚ DanutyStróż realizuje przedsięwzięcie w ramach ogłoszonego przez NarodoweCentrum Badań i Rozwoju programu INNOTECH, któregopodstawowym założeniem jest wsparcie nauki i przedsiębiorstww zakresie realizacji innowacyjnych przedsięwzięć z różnych dziedzinnauki i branż przemysłu. Stopy z pamięcią kształtu, badaneWalcowanie na gorąco kęsa NiTiprzez pracowników Instytutu Nauki o Materiałach, są unikatowąklasą stopów metali, które w odpowiedniej temperaturze mogązmieniać kształt. Efekt pamięci kształtu, spowodowany zachodzącąw materiale przemianą, polega na tym, że materiał odkształconyw niskiej temperaturze po podgrzaniu wraca do pierwotnegokształtu. Można też spowodować, że materiał ten będzie „pamiętał”zarówno kształt z wysokiej, jak i z niskiej temperatury.Stopy niklu i tytanu mają takie cechy, jak: pamięć kształtui biokompatybilność, czyli są obojętne dla organizmu ludzkiegoi mogą być wykorzystane jako biomateriały w postaci na przykładimplantów. Zastosowanie odpowiednich proporcji poszczególnychskładników stopu pozwala na odzyskanie kształtu w temperaturzeciała pacjenta. Z tego też powodu znalazły one szerokie zastosowaniejako płytki i klamry do zespoleń złamanych kości, do korekcjizniekształceń czaszki u dzieci, w leczeniu schorzeń kręgosłupa (skoliozy),wykorzystywane są także w chirurgii twarzowo-szczękowejoraz kardiochirurgii (stenty). Celem projektu jest zaproponowaniekonkretnych zastosowań w medycynie stopów z pamięcią kształtu,wykonanie prototypów i przygotowanie produkcji na skalę przemysłową.Projekt realizowany jest przez konsorcjum, w skład któregowchodzą: Uniwersytet Śląski (w roli lidera), Politechnika Warszawska,BHH Mikrohuta sp. z o.o., BHH Mikromed sp. z o.o. •

nasze sukcesy21Nagrody i wyróżnienia dla studentów i pracowników Wydziału Radia i Telewizji im. Krzysztofa KieślowskiegoLaury dla filmowców200 pokazówFilmy studentów Wydziału Radia i Telewizjiim. Krzysztofa Kieślowskiego gościły nafestiwalach krajowych i międzynarodowych,miały łącznie ponad 200 pokazów, były wielokrotnieemitowane przez Kino Polska, AleKino+ oraz TVP Kulturę. Filmy Idziemyna wojnę!, Portier z hotelu Mewa oraz ŚwiętoZmarłych trafiły na kompilację DVD PolishShorts, zawierającą najlepsze polskie filmykrótkometrażowe.Deszcz nagród dla Święta ZmarłychFilm według scenariusza i w reżyserii AleksandryTerpińskiej zdobył nagrodę specjalnąJury na 2nd Kyiv International Short FilmFestival (Ukraina, 2013), nagrodę PISF i Mastershotw Konkursie Etiud Studenckich na20. Międzynarodowym Festiwalu SztukiAutorów Zdjęć Filmowych Plus Camerimage(Bydgoszcz, 2012), wyróżnienie honorowew Konkursie Etiuda na 19. MiędzynarodowymFestiwalu Filmowym Etiuda & Anima(Kraków, 2012), nominację do NagrodyPolskiego Kina Niezależnego im. Jana Machulskiego2013 za najlepszy scenariusz dlaAleksandry Terpińskiej i za najlepsze zdjęciadla Bartosza Bieńka, nagrodę dla najlepszegofilmu krótkometrażowego na 22nd CottbusFilm Festival (Niemcy, 2012), nagrodę „CinemaWithout Borders” na 13. Polish FilmFestival w Los Angeles (USA, 2012) i GrandPrix w kategorii film studencki na 59. OgólnopolskimKonkursie Filmów Niezależnych im.prof. Henryka Kluby OKFA (Konin, 2013).Film, jako jedyny obraz z Polski, znalazł sięw programie Międzynarodowego FestiwaluFilmów Krótkometrażowych w Clermont-Ferrand (Francja), został także zakwalifikowanydo sekcji studenckiej MiędzynarodowegoFestiwalu Filmowego w San Sebastian (Hiszpania),jednego z najważniejszych festiwalifilmowych na świecie.Nasza zima zła w FinlandiiEtiuda szkolna Nasza zima zła w reżyseriiGrzegorza Zaricznego (także współautora scenariuszafilmu z Hanną Sieją) zakwalifikowanazostała do konkursu MiędzynarodowegoFestiwalu Filmowego w Tampere (Finlandia),jednego z czołowych europejskich festiwali filmówkrótkometrażowych. Film zdobył m.in.III nagrodę w kategorii film studencki w 59.Ogólnopolskim Konkursie Filmów Niezależnychim. prof. Henryka Kluby OKFA w Koninie,Grand Prix Złoty Łucznik na 6. OgólnopolskichSpotkaniach Filmowych KameralneLato w Radomiu, nagrodę organizatorów nafestiwalu Złote Mrówkojady w Lublinie.Kiedy ranne wstają zorzePo sukcesach w 2012 roku filmu Kiedy rannewstają zorze według scenariusza i w reżyseriiMateusza Głowackiego rok 2013 takżeprzyniósł twórcy kolejne wyróżnienia. Na59. Ogólnopolskim Konkursie Filmów Niezależnychim. prof. Henryka Kluby OKFAw Koninie w kategorii film studencki obrazzdobył pierwszą nagrodę, a we Wrześni naOgólnopolskim Festiwalu Sztuki Filmowej„Prowincjonalia” – nagrodę „Jańcio Wodnik”dla najlepszego krótkometrażowego filmu fabularnego.Nagrody dla Kuby CzekajaAutor scenariusza i reżyser Twist & BloodKuba Czekaj odebrał Golden Palm Winnerna Mexico International Film Festival (2012).Otrzymał także nagrodę za najlepszą reżyserięfilmu krótkometrażowego na 2nd Hot MediaInternational Film Festival w Waszyngtonie(2013) oraz I nagrodę w OgólnopolskimKonkursie Filmów Niezależnych w Koniniei Grand Prix w kategorii filmów studenckichna Międzynarodowym Festiwalu FilmówNiezależnych im. Ireneusza Radzia „Publicystyka”w Kędzierzynie-Koźlu.Foto: Agnieszka SikoraDr Adam SikoraCzeski Lew dla dr. Adama SikoryDr Adam Sikora z Zakładu Realizacji ObrazuTelewizyjno-Filmowego Wydziału Radiai Telewizji im. Krzysztofa Kieślowskiegozdobył nagrodę Czeskiego Lwa za zdjęcia dofilmu pt. W cieniu. Obraz wyreżyserowanyprzez Davida Ondříčka otrzymał nagrody ażw dziewięciu kategoriach, w tym wyróżnienieza najlepszy film. Za zdjęcia do filmu dr AdamSikora otrzymał wcześniej nagrodę StowarzyszeniaCzeskich Krytyków Filmowych.Magma najlepszaEtiuda szkolna Pawła Maślony Magmaotrzymała nagrodę dla najlepszego fabularnegofilmu studenckiego o czasie trwania powyżej15 minut podczas 19. MiędzynarodowegoFestiwalu Filmów Krótkometrażowychw Palm Springs (Kalifornia, 2013). Etiudabyła współfinansowana przez Polski InstytutSztuki Filmowej.4. Międzynarodowy FestiwalFilmów FlicksFilm Póki wilk syty w reżyserii Olgi Kałagate,studentki reżyserii, triumfował na 4thFlicks Student Film Festival w Groningen(Holandia), gdzie otrzymał nagrodę za najlepszyfilm. Do konkursu w Groningen zostałozakwalifikowanych 26 produkcji z 11 krajów,w tym dwa filmy wyprodukowane przezWydział Radia i Telewizji im. Krzysztofa KieślowskiegoUŚ – oprócz zwycięskiego filmuOlgi Kałagate o nagrodę walczył równieżobraz Święto Zmarłych w reżyserii AleksandryTerpińskiej. •Kadr z filmu Nasza zima zła w reżyserii Grzegorza ZaricznegoOpracowała Maria Sztuka#wydanie specjalne 2013/2014

22 nasze sukcesyNagrody i wyróżnienia studentów, absolwentów i pracowników Instytutu Sztuki UŚArtystyczna czołówkaNajlepsza w Nowym SadzieIwona Cichy, absolwentka Instytutu Sztukiw Cieszynie, wygrała Światowe BiennalePlakatu Studenckiego 2012 w Nowym Sadziew Serbii. Wyróżniony plakat Animalabuse. It hurts podejmował problematykęprzemocy wobec zwierząt. Wśród 240 finalistówz całego świata znalazło się w sumiedwunastu Polaków, do ostatecznych rozgrywekoprócz Iwony Cichy dotarła jeszczejedna studentka z Cieszyna – Martyna Sobolewska.Cieszyńscy graficy w AmerycePołudniowejPrace Iwony Cichy i Pauliny Kosmy zostałyzakwalifikowane do pokonkursowejwystawy Bienal del Cartel Bolivia BICeBé2013 – międzynarodowego biennale plakatu,najważniejszego wydarzenia dotyczącegoprojektowania graficznego w AmerycePołudniowej. Spośród 4000 nadesłanychprac do wystawy zakwalifikowano 291 plakatów.„Dwór Kossaków”Damian Chomątowski zdobył III nagrodę,a Agnieszka Woźniak wyróżnienie podczasWarsztatów Działań Kreatywnych dlastudentów i pedagogów z siedmiu uczelniartystycznych: Instytutu Sztuki UŚ z Cie-Wyróżniony plakat Martyny Sobolewskiej The Earth needrebelsszyna, Akademii Sztuk Pięknych z Katowic,Akademii Jana Długosza z Częstochowy,Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiejz Lublina, Akademii Sztuk Pięknych z Wrocławia,Gdańska i Łodzi. Warsztaty odbywałysię w czerwcu 2013 roku w Centrum Kulturyi Sztuki „Dwór Kossaków” w GórkachWielkich.Logo Teatru w KłodzkuCzterech studentów i absolwentów InstytutuSztuki UŚ zostało uhonorowanychw konkursie na logo Teatru w Kłodzku.Wygrał, stając się tym samym oficjalnymlogo Teatru, projekt studentki grafiki PaulinyKosmy. Hubert Tereszkiewicz, IwonaCichy i Anna Witkowicz otrzymali wyróżnienia.International ExlibrisCompetitionPrace prof. zw. z przew. kwal. II st. MałgorzatyŁuszczak z Katedry InterdyscyplinarnejKreacji Artystycznej UŚ zostaływyróżnione w Ankarze na InternationalExlibris Competition, a także na Art in miniatureIII International Exhibition (Majdanpek,Serbia).8. Triennale Grafiki PolskiejDr hab. prof. UŚ Joanna Piech-Kalarusz Katedry Grafiki UŚ zdobyła pierwsząnagrodę w Konkursie Canson w ramach8. Triennale Grafiki Polskiej w Katowicachoraz srebrną nagrodę na International PrintExhibition w Yunnan w Chinach.Najlepszy film eksperymentalnyPodczas XI edycji Rybnickich PrezentacjiFilmu Niezależnego „RePeFeNe 2012” drHanna Grzonka z Katedry InterdyscyplinarnejKreacji Artystycznej UŚ otrzymałanagrodę za najlepszy film eksperymentalny.Zaprezentowany obraz nosi tytuł Tormyślenia.Międzynarodowy Festiwal SztukWizualnych w IranieDr Tomasz Kipka z Katedry ProjektowaniaGraficznego UŚ został laureatem w kategoriiplakat Międzynarodowego FestiwaluSztuk Wizualnych (4th Fadjr InternationalFestival of Visual Arts), organizowanegoprzez Tehran Museum of ContemporaryArt w Iranie.Plakat Iwony Cichy Animal abuse. It hurts23. Biennale Plakatu Polskiegow KatowicachDo 23. edycji biennale – najstarszegow Polsce konkursu w dziedzinie sztuki plakatowej– zakwalifikowała się grupa z InstytutuSztuki UŚ. Na wystawie (w grudniu2013 roku) znajdą się prace dr. Piotra Grabowskiego,prof. Józefa Hołarda, dr. TomaszaJędrzejki, dr. Tomasza Kipki, dr. hab.Łukasza Klisia, dr. hab. Sebastiana Kubicyi mgr. Marcina Urbańczyka z Katedry ProjektowaniaGraficznego oraz dr Kai Renkasi mgr. Marka Głowackiego z Katedry InterdyscyplinarnejKreacji Artystycznej. Dowystawy zakwalifikowano również praceabsolwentów Wydziału Artystycznego UŚw Cieszynie: Iwony Cichy, Beaty Grzeganek,Jarosława Korczaka oraz studenta grafikiPawła Delekty.Nagrody dla Natalii PawlusMgr Natalia Pawlus z Katedry GrafikiInstytutu Sztuki UŚ w Cieszynie zdobyłapierwszą nagrodę w Monterrey (Meksyk)na Międzynarodowym Konkursie naMałą Formę Graficzną (Sixth InternationalPrintmaking call Prints for Peace MonterreyMéxico 2013), a także wyróżnieniew Guangzhou (Chiny) w Konkursie naEkslibris i Małą Formę Graficzną (1st InternationalExlibris and Mini-prints BiennaleExhibition – Mini-print). Natalia Pawlusotrzymała również na Biennale w Guanlanw Chinach nagrodę za grafikę „DreamsCome True”.OpracowałaMaria Sztuka

nasze sukcesy23Nagrody i wyróżnienia dla studentów i pracowników Instytutu Muzyki UŚOsiągnięcia muzykówPremiera filmu Muzyka i cisza28 czerwca w katowickim kinie Kosmosodbyła się premiera filmu dokumentalnegoDagmary Drzazgi Muzyka i cisza, któregobohaterem był – związany ze Śląskiem Cieszyńskim– kompozytor, dyrygent, organistai nauczyciel Jan Sztwiertnia. Film powstałprzy współudziale studentów i wykładowcówInstytutu Muzyki Uniwersytetu ŚląskiegoDokument został wyprodukowany przezTelewizję Katowice przy dofinansowaniuŚląskiego Funduszu Filmowego.Sukcesy chóru „Harmonia”Po sukcesie na VIII MiędzynarodowymKonkursie Chórów „Gaude Cantem” w Bielsku-Białej,na którym zespół zdobył GrandPrix i pięć nagród specjalnych, Chór UniwersytetuŚląskiego w Cieszynie „Harmonia”kontynuuje dobrą passę. W listopadzie 2012roku uczestniczył w prestiżowym konkursiechóralnym w Korei Południowej. W Busanspotkało się 28 zespołów chóralnych z całegoświata: Chin, Fidżi, Filipin, Hongkongu, Indonezji,Izraela, Korei, Łotwy, Malezji, Norwegii,Singapuru, USA i Polski. Rywalizacjakonkursowa przebiegała na bardzo wysokimpoziomie. Dla zwycięzców, poza dyplomem,przewidziano również nagrody finansowe.I miejsce zajęła Norwegia, II – Indonezja,III miejsce – Chór „Harmonia” pod dyrekcjąIzabelli Zieleckiej-Panek. W maju 2013 rokuna XII Międzynarodowym Konkursie MuzykiChóralnej im. Feliksa Nowowiejskiegow Barczewie „Harmonia” otrzymała statuetkęSrebrnego Feliksa, dyplom honorowy,nagrodę pieniężną za najlepsze wykonaniekompozycji Feliksa Nowowiejskiego – utworuJaś zakochany. Chór zdobył również ZłotyDyplom oraz nagrodę specjalną za najlepiejwykonany utwór inspirowany folklorem.Srebrne PasmoW grudniu 2012 roku Chór Żeński „Melodia”pod dyrekcją dr Aleksandry Zemanz Zakładu Dyrygowania i Wokalistyki InstytutuMuzyki otrzymał Stribrne Pasmo naXXII Międzynarodowym Festiwalu PieśniAdwentowej i Kolęd z Nagrodą Petra Ebenaw Pradze (International Festival of Adventand Christmas Music with Petr Eben Prize).W konkursie wzięło udział 31 chórów z dziewięciupaństw: Szwecji, Finlandii, Singapuru,Rosji, Włoch, Czech, Słowacji, Węgieri Estonii. W kwietniu 2013 roku chór zdobyłdyplom BIEN na 49. MiędzynarodowymFoto: Tomasz StolzFestiwalu Chóralnym w Montreux w Szwajcarii(Montreux Choral Festival). W konkursieudział wzięły zespoły z: Wenezueli,Korei Południowej, Irlandii,Włoch, Belgii,Niemiec, Wielkiej Brytanii, Rosji, Słowenii,i Czech.II Konkurs Organowyi KompozytorskiW kwietniu 2013 roku Ewelina Bachul,studentka III roku studiów stacjonarnychpierwszego stopnia (organy w klasie ZygmuntaAntonika), zajęła I miejsce w II KonkursieOrganowym i Kompozytorskimw Bielsku-Białej, a także pierwsze miejscew Ogólnopolskich Przesłuchaniach UczniówKlas Organów Szkół Muzycznych II stopniaw Warszawie. Wzięła również udziałw nagraniu płyty CD (kameralnie i solowo)z chórem parafii pw. Świętego MichałaArchanioła w Goleszowie, prowadzonymprzez mgr Ewę Wigezzi-Skałkę.II Wiosenne Spotkaniaprzy FortepianieAnna Lipiak, studentka II roku studiówstacjonarnych pierwszego stopnia (fortepianw klasie mgr. Grzegorza Niemczuka), zdobyłaI nagrodę w Międzynarodowym KonkursieII Wiosenne Spotkania przy Fortepianie(Akademia Muzyczna w Krakowie, 13–14kwietnia 2013 roku) oraz IV nagrodę naMiędzynarodowym Konkursie Pianistycznymzorganizowanym w ramach Festiwalu„Młode Talenty” w Montrond-les-Bains weFrancji (Festival „Jeunes Talents”).#wydanie specjalne 2013/2014Studencka Działalność ArtystycznaW kwietniu 2013 roku Katedra Muzykina Wydziale Pedagogiki KatolickiegoUniwersytetu w Ružomberoku (Słowacja)po raz dziesiąty zorganizowała MiędzynarodowyKonkurs Interpretacyjny StudenckaDziałalność Artystyczna (Študentskáumelecká činnosť – ŠUČ) w kategoriach:gra na fortepianie, gra na organach, śpiewsolowy, gra na fortepianie na cztery ręce.W konkursie udział wzięły dwie studentkiI roku studiów licencjackich z klasy śpiewudr Sabiny Olbrich-Szafraniec – MariolaCierpioł, która zdobyła wyróżnieniew kategorii śpiew solowy, oraz Anna Wolakzdobywczyni nagrody (dyplomu) za najlepsząinterpretację pieśni Víťazoslava Kubička„Bože, príď mi na pomoc”.Jubileuszowy koncertW grudniu 2012 roku odbył się uroczystykoncert z okazji 70. rocznicy urodzin RyszardaGabrysia – kompozytora, pedagoga,animatora życia muzycznego, współtwórcyi pierwszego dyrektora Instytutu MuzykiUŚ. Wśród wykonawców znaleźli się: dr SabinaOlbrich-Szafraniec (sopran), HubertMiśka (tenor), Marcin Hałat (skrzypce),Adam Mokrus (skrzypce), Agnieszka Kopińska(fortepian), Tomasz Orlow (fortepian),Grzegorz Niemczuk (fortepian),Chór Uniwersytetu Śląskiego „Harmonia”pod dyrekcją Izabelli Zieleckiej-Panek.Chór Uniwersytetu Śląskiego „Harmonia” z Cieszyna podczas Busan Choral Festival & Competition 2012OpracowałaMaria Sztuka

24SzachyDrużyna Uniwersytetu Śląskiego w składzie:Paweł Czarnota, Zbigniew Pakleza,Krystian Kuźmicz, Jacek Szwed (kapitan),Joanna Worek, Daniel Frączek, KarinaSzczepkowska-Horowska, Agata Halamusoraz Konrad Graczyk (trener-kierownik)zdobyła tytuł Akademickiego WicemistrzaPolski w szachach w roku akademickim2012/2013. Akademickie Mistrzostwa Polskiodbywały się w hotelu „Qubus Prestige”w Katowicach w dniach 11–13 stycznia2013 roku. W piątek i sobotę rywalizowanow klasyfikacji indywidualnej, zaś w sobotęi niedzielę w rozgrywkach drużynowych.Największym zainteresowaniem, jak coroku, cieszył się turniej drużynowy. Wzięłow nim udział 37 drużyn z całej Polski,reprezentowanych przez 260 zawodników.Rywalizowano na dystansie 9 rund, a tempogry wynosiło 15 minut na zawodnikaplus 5 sekund za wykonany ruch. Obsadaturnieju była znakomita – na turniej przyjechałaczołówka polskich szachistów, osiągającychsukcesy na arenie międzynarodowej.W turnieju wystąpiło 10 arcymistrzów(najwyższy tytuł szachowy), 16 mistrzówmiędzynarodowych i 11 mistrzów FIDE.Pierwsze miejsce w zawodach wywalczyładrużyna Akademii Leona Koźmińskiego,zdobywając komplet punktów. Drużyna UŚprzegrała minimalnie z późniejszym mistrzem3,5 do 2,5 punktu w piątej rundzie,o czym zadecydowała świetna forma grającegona pierwszej szachownicy w AkademiiLeona Koźmińskiego arcymistrza GrzegonaszesukcesySportowe lauryFoto: KU AZS UŚTrójbój siłowyReprezentacja sekcji trójboju siłowegowzięła udział w Akademickich MistrzostwachPolski, które odbyły się w Łodziw maju 2013 roku. Drużyna składającasię z pięciu zawodników, trenujących podokiem Bartosza Zaika, zajęła II miejscew klasyfikacji uniwersytetów oraz VI miejscew klasyfikacji generalnej. Warto wspomniećrównież o indywidualnych sukcesachzawodników. Tomasz Nosidlak (WydziałNauk Społecznych) zajął I miejsce w klasyfikacjigeneralnej oraz I miejsce w klasyfikacjiuniwersytetów (kategoria wagowa 59kg); Artur Wojtasiuk (Wydział Matematyki,Fizyki i Chemii) – III miejsce w klasyfikacjigeneralnej oraz I miejsce w klasyfikacjiuniwersytetów (kategoria wagowa 74 kg).Wysokie noty w swoich kategoriach wagowychuzyskali również pozostali członkowiedrużyny: Rafał Jędrszczyk (WydziałMatematyki, Fizyki i Chemii), Kordian Borowiak(Wydział Nauk Społecznych) orazGrzegorz Szklarz (Wydział Matematyki,Fizyki i Chemii).Tenis ziemny2 czerwca 2013 roku zakończyły sięAkademickie Mistrzostwa Polski w tenisieziemnym. Brązowy medal w klasyfikacjiuniwersytetów zdobyła reprezentacja męskaUniwersytetu Śląskiego. Zawodnicy zajęlirównież VI miejsce w klasyfikacji generalnej.W skład zespołu weszli: PrzemysławFilipek (Wydział Nauk Społecznych), MichałSamsonowski (Wydział Prawa i Ad-Foto: Bartosz ZaikAkademickie Mistrzowstwa Polski w trójboju siłowym odbywały się od 10 do 12 maja 2013 roku na Uniwersytecie Łódzkimministracji), Mateusz Korfanty (WydziałPrawa i Administracji) oraz Patryk Stuchlik(Wydział Radia i Telewizji). W tym rokureprezentacja kobiet zajęła XIV miejscew klasyfikacji generalnej. Zawodniczki graływ składzie: Alicja Banaszewska (WydziałTeologiczny), Magdalena Wilk (WydziałPrawa i Administracji), Agnieszka Padło(Wydział Prawa i Administracji) oraz PaulinaBronkowska (Wydział Prawa i Administracji).Organizatorem turnieju był KlubUczelniany Akademickiego Związku SportowegoUniwersytetu Śląskiego we współpracyz pracownikami Studium WychowaniaFizycznego i Sportu UŚ.Akademickie Mistrzostwa Polski w tenisie ziemnym odbywały się od 31 maja do 2 czerwca 2013 roku na kortach TenisowegoKlubu Sportowego „Budowlani” w Chorzowie

nasze sukcesy25Foto: KU AZS UŚFoto: Jarosław JędraszekAkademickie Mistrzostwa Polski w szachach, 11–13 stycznia2013 rokurza Gajewskiego (komplet punktów) orazarcymistrzyni Katarzyny Tomy (równieżkomplet punktów). Zespół UŚ zdobył tytułwicemistrza dzięki zwycięstwu w trzechostatnich meczach z drużynami UniwersytetuWrocławskiego, Akademii Górniczo-Hutniczejw Krakowie i UniwersytetuJagiellońskiego.Aerobik sportowyW katowickiej hali „Kolejarz” rozegranezostały Akademickie Mistrzostwa Polskiw aerobiku sportowym. W zawodach wzięłoudział ponad 200 zawodników z 24 uczelniwyższych. Dyscyplina sportowa łączyelementy tańca, aerobiku, gimnastyki orazakrobatyki. Efektem pracy zawodnikówi trenerów jest dwuminutowy układ prezentowanypodczas zawodów. Wiele zmieniłoZawodniczki drużyny Uniwersytetu Śląskiego w aerobiku sportowymFoto: Roksana BrodnickaII Akademickie Mistrzostwa Śląska w ergometrze wioślarskim odbyły się 23 marca 2013 roku na Uniwersytecie Śląskimsię od pierwszych zawodów zorganizowanychw 2009 roku. Wówczas UniwersytetŚląski reprezentowała jedna uczestniczka.Popularność aerobiku sportowego jednakwzrosła i w roku 2012/2013 wystartowałojuż osiem zawodniczek, studentek UŚ.Natalia Mordarska (Wydział Matematyki,Fizyki i Chemii) zajęła VIII miejsce w klasyfikacjigeneralnej oraz I miejsce w klasyfikacjiuniwersytetów w kategorii solistek.Na podium stanęła także Karolina Zasada(Wydział Filologiczny), zajmując III miejscew kategorii uniwersytetów. Zawodniczkiwystąpiły również w konkursie zespołowym.Uniwersytet Śląski reprezentowałydwie trójki w składzie: Marcelina Dziwak,Natalia Gajer i Kamila Gołębiowska orazMagdalena Machnik, Monika Staś i EwelinaTomczak. W kategorii drużynowej#wydanie specjalne 2013/2014trójek M. Machnik, M. Staś i E. Tomczakwywalczyły III miejsce w klasyfikacji uniwersytetów.Trenerem sekcji jest KatarzynaOstrowska, wykładowca Studium WychowaniaFizycznego i Sportu UniwersytetuŚląskiego.Ergometr wioślarskiW marcu 2013 roku odbyła się II edycjaAkademickich Mistrzostw Śląska, podczasktórych po raz kolejny na najwyższychstopniach podium znalazły się zawodniczkii zawodnicy reprezentujący UniwersytetŚląski. I miejsce w indywidualnej klasyfikacjikobiet w wadze lekkiej zajęła MonikaPurgat (Wydział Pedagogiki i Psychologii).W wadze normalnej na najwyższym miejscupodium stanęła studentka WydziałuNauk Społecznych Katarzyna Kowalik.W zawodach mężczyzn I miejsce w wadzeciężkiej wywalczył Grzegorz Szklarz, studentWydziału Matematyki, Fizyki i Chemii.W klasyfikacji drużynowej, zarównow grupie kobiet, jak i mężczyzn, wygralireprezentanci Uniwersytetu Śląskiego.14 kwietnia 2013 roku w Warszawie odbyłysię Akademickie Mistrzostwa Polskiw Ergonometrze Wioślarskim. W kategoriiwagi lekkiej w zawodach kobiet najlepszemiejsce zajęła Karolina Mrowca (WydziałPrawa i Administracji) – VI pozycja w klasyfikacjigeneralnej oraz II w klasyfikacjiuniwersytetów. Drużynowo kobiety zajęłyVIII miejsce w klasyfikacji generalnej i IVmiejsce w klasyfikacji uniwersytetów. Drużynamężczyzn zajęła natomiast odpowiednioXXII i VII miejsce. W zawodach startowalireprezentanci 41 uczelni. •Opracowała Małgorzata Kłoskowicz

26nasze sukcesyNagrody i wyróżnieniaFoto: Mateusz MniszekMiędzynarodowy KonkursArbitrażowyW Międzynarodowym Konkursie Arbitrażowym,zorganizowanym przez SądArbitrażowy przy Krajowej Izbie Gospodarczej(KIG) w Warszawie i InstytutEuropejskich Studiów Prawniczychw Osnabrück, studenci z UniwersytetuŚląskiego zajęli drugie miejsce. Do drugiegoetapu konkursu zakwalifikowało sięosiem drużyn z siedmiu krajów: Węgier,USA, Rosji, Niemiec, Kosowa, KrólestwaNiderlandów oraz Polski. Podczas finału,który odbył się 9 listopada 2012 roku, jurywyróżniło również najlepszych mówcówsymulowanych rozpraw sądowych, wśródktórych znalazła się studentka UŚ MariaŁabno.Maria ŁabnoDiamentowy GrantStudenci Uniwersytetu Śląskiego zostaliwyróżnieni w drugiej edycji konkursu„Diamentowy Grant”. 15 maja 2013 rokuw Warszawie minister nauki i szkolnictwawyższego prof. dr hab. Barbara Kudryckawręczyła studentom nagrody. Wśród wyróżnionychznaleźli się Jakub Spiechowiczza projekt „Klasyczne i kwantowe metodykontroli transportu w nanoskali” orazBrygida Dzidek za projekt „Opracowaniekonstrukcji mikro generatora plazmowegoz włókien piezoelektrycznych dedykowanegodo aplikacji biomedycznych”.Foto: Grzegorz Urban Foto: Tomasz OkraskaJakub SpiechowiczNajlepsza praca doktorskaDr Maciej Zubko z Wydziału Informatykii Nauki o Materiałach UŚ otrzymałI nagrodę w ogłoszonym przez JM RektoraUniwersytetu Technicznego w Ostrawiekonkursie na najlepszą pracę doktorskąobronioną w 2012 roku w uczelniach zrzeszonychw konsorcjum PROGRES 3. Nakonkurs były zgłaszane prace z 4 obszarów:ekonomii i finansów; surowców, energetyki,zdrowia i ochrony środowiska; technologiiinformatycznych; konkurencyjności przemysłumaszynowego, badań materiałowych.Praca doktorska dr. Macieja Zubko pt. „Mo-Dr Maciej Zubkodelowanie uporządkowania krótkozasięgowegona podstawie rozpraszania dyfuzyjnegow kryształach kompleksowych z przejściemspinowym (SCO) oraz w kryształach z falągęstości ładunku (CDW)”, z obszaru konkurencyjnośćprzemysłu maszynowego, badaniamateriałowe, zajęła I miejsce we wszystkichkategoriach. Nagrodzona praca zostałaprzygotowana pod kierunkiem dr. hab. prof.UŚ Joachima Kusza z Zakładu Fizyki KryształówInstytutu Fizyki UŚ. Uroczystość wręczenianagród odbyła się 28 marca 2013 rokuw Ostrawie.Wyróżnienia dla prof. DariuszaRotta20 września 2012 roku w siedzibie PolskiejOrganizacji Turystycznej odbyło sięposiedzenie kapituły Programu AmbasadorówKongresów Polskich. W wyniku głosowaniawyłoniono trzynaście osób, reprezentującychświat nauki, gospodarki i sportu,które dołączyły do grona AmbasadorówKongresów Polskich. Wśród nich znalazłsię prof. dr hab. Dariusz Rott z WydziałuFilologicznego Uniwersytetu Śląskiego.Uroczysta gala Ambasadorów KongresówPolskich, podczas której zostały wręczonedyplomy uznania, odbyła się 15 listopada2012 roku. Ambasadorowie KongresówPolskich to osoby, które w swych międzynarodowychśrodowiskach rozpowszechniająwiedzę o atutach Polski i przyczyniająsię w ten sposób do wyboru naszego krajuna miejsce następnego międzynarodowegowydarzenia.Prof. Dariusz Rott został laureatem XXIIIedycji Konkursu o Nagrodę i Medal im.Zygmunta Glogera. Konkurs jest organizowanyprzez Społeczne Stowarzyszenie Prasoznawcze„Stopka” w Łomży, MinisterstwoKultury i Dziedzictwa Narodowego, NarodoweCentrum Kultury, Marszałka WojewództwaPodlaskiego i Prezydenta Łomży.Nagroda jest przyznawana za wybitneosiągnięcia w badaniach nad współczesnąi dawną kulturą polską oraz dziedzictwemkulturowym. Prof. Rott zdobył nagrodęI stopnia za wybitne osiągnięcia badawczew zakresie dziejów piśmiennictwa staropolskiegona Śląsku w XVI i XVII wieku.Kapitule Nagrody i Medalu przewodniczyłw tym roku prof. dr hab. Henryk Samsonowicz.Uroczyste wręczenie nagrody i medaluodbyło się 19 października 2012 roku nazamku w Tykocinie.

Foto: Agnieszka SikoraFoto: Agnieszka SikoraZagłębiowska Nagroda„Humanitas”Prof. dr hab. Zbigniew BiałasLaureatem nagrody honorowej VIII edycjikonkursu Zagłębiowskiej Nagrody „Humanitas”został prof. dr hab. Zbigniew Białasz Wydziału Filologicznego, autor książki pt.Korzeniec, która zdobyła już wiele nagródi wyróżnień, w tym Śląski Wawrzyn Literackiw 2011 roku. Zagłębiowska Nagroda „Humanitas”jest wyróżnieniem regionalnym dlaosób i instytucji, które swoją działalnościąprzyczyniają się do promowania Zagłębia,umacniania lokalnej tożsamości, tworzeniafundamentów społeczeństwa obywatelskiego.Gala wręczenia nagród, zorganizowanaprzez Wyższą Szkołę „Humanitas”, odbyłasię 28 czerwca 2013 roku w Sosnowcu.Prof. zw. dr hab. Katarzyna OlbrychtFoto: Agnieszka Sikoraskiego została laureatką Śląskiej Nagrodyim. Juliusza Ligonia w uznaniu za konsekwentnerozwijanie pedagogiki o inspiracjipersonalistycznej i chrześcijańskiej. Nagrodaprzyznawana jest przez Oddział OkręgowyKatolickiego Stowarzyszenia „CivitasChristiana” w Katowicach od 1963 rokui honoruje ludzi, zespoły, stowarzyszenia,a także organizacje społeczne, które z katolickichinspiracji światopoglądowych urzeczywistniająi promują ideały twórczej pracydla dobra ojczyzny i przyczyniają się dorozwoju życia kulturalnego, społecznego,artystycznego i naukowego Śląska, tworząjego historię i współkształtują przyszłość.To jedno z najstarszych i najbardziej prestiżowychwyróżnień na Górnym Śląsku.Nagroda im. Andrzeja Siemka9 lipca 2013 roku miesięcznik „Literaturana Świecie” nagrodził najlepsze przekładyksiążkowe, które ukazały się w 2012 roku.Nagroda im. Andrzeja Siemka przyznanazostała prof. zw. dr. hab. Tadeuszowi Sławkowiz Katedry Literatury PorównawczejUŚ (rektorowi Uniwersytetu Śląskiego w latach1996−2002). NICowanie świata. Zdaniaz Szekspira autorstwa Tadeusza Sławkato kompendium wiedzy o autorze Makbeta,a także esej o humanistyce i jej współczesnychwyzwaniach. Autor zmierzył sięz tradycją szekspirowską, odniósł się takżedo współczesnych koncepcji, m.in. GiorgiaAgambena, Milana Kundery czy śląskiegoeseisty Zbigniewa Kadłubka.Prof. zw. dr hab. Tadeusz SławekNagroda Lux ex SilesiaKs. prof. zw. dr hab. Wincenty Myszor,wybitny patrolog i znawca tekstów gnostyckich,organizator, a następnie wieloletnidziekan Wydziału Teologicznego UniwersytetuŚląskiego w Katowicach, zostałlaureatem tegorocznej nagrody Lux ex Silesia.To zaszczytne wyróżnienie otrzymująFoto: Grzegorz Strzelczyk#wydanie specjalne 2013/2014Ks. prof. zw. dr hab. Wincenty MyszorŚląska Nagroda im. Juliusza LigoniaProf. zw. dr hab. Katarzyna Olbrycht z ZakładuEdukacji Kulturalnej Wydziału Etnologiii Nauk o Edukacji Uniwersytetu Śląnaszesukcesyosoby, które w swej działalności naukowejlub artystycznej ukazują wartości moralnei wnoszą trwały wkład w kulturę GórnegoŚląska. Ks. prof. Myszorowi przyznanonagrodę za ogromne zasługi naukowe i dydaktyczneoraz najwyższe kompetencje badawczei teologiczne. Doceniono także wybitnąspecjalizację w trudnym i elitarnymobszarze wiedzy oraz wartości intelektualnei etyczne duchownego. Lux ex Silesia to dorocznanagroda ustanowiona w 1994 rokuprzez ówczesnego metropolitę katowickiegoarcybiskupa Damiana Zimonia. Nazwiskotegorocznego laureata zostało ogłoszonetradycyjnie 17 sierpnia podczas uroczystościśw. Jacka, głównego patrona metropoliikatowickiej.Nagroda im. ks. Augustina Weltzla„Górnośląski Tacyt”6 czerwca 2013 roku w Galerii Szyb Wilsonw Katowicach odbyła się uroczystośćwręczenia Nagrody im. ks. Augustina Weltzla„Górnośląski Tacyt”. Wśród tegorocznychlaureatów znalazła się dr hab. IrmaKozina z Zakładu Historii Sztuki UniwersytetuŚląskiego, która została nagrodzonaza książkę Ikony dizajnu w województwieśląskim. „Górnośląski Tacyt” to nagrodaustanowiona w 2007 roku w celu uhonorowaniawysiłków badaczy i popularyzatorówhistorii Górnego Śląska. Jej patronem jestpionier górnośląskiej historiografii ks. AugustinWeltzel (1817–1897). •OpracowałaMaria Sztuka27

28 Uniwersytet Śląski dla regionuUczymy przez całe życieUniwersytet Śląski DzieciIstotą, utworzonego w 2009 roku, UniwersytetuŚląskiego Dzieci jest rozwijaniei wzbogacanie dotychczasowych zainteresowań,wiedzy i umiejętności najmłodszych,inspirowanie ich do odkrywanianowych obszarów fascynacji oraz pokazywanie,że nauka może być niezwykłąprzygodą. Mali studenci pracują w czterechgrupach wiekowych: Poszukiwaczy(5–6 lat), Odkrywców (7–9 lat), MłodychNaukowców (10–12 lat) i Ekspertów(13–15 lat). Otrzymują indeksy, zbierajązaliczenia, uzyskują promocję na kolejnysemestr lub rok studiów, a po ukończeniunauki nagradzani są dyplomami.W ramach Uniwersytetu ŚląskiegoDzieci działa od 2011 roku StudenckiChór Dziecięcy UŚD. Zespół, który tworzyobecnie 32 dzieci w wieku 5–13 lat,pracuje pod kierownictwem mgr AgnieszkiZawieruchy. Repertuar jest różnorodnyi obejmuje polskie i zagraniczne piosenkidziecięce, piosenki ludowe, kolędy i pastorałki.Dzieci śpiewają na trzy głosy,z towarzyszeniem instrumentów, na którychsame grają, co sprawia im dodatkowąprzyjemność. Chórzyści biorą udziałw oficjalnych uroczystościach uczelnianych,wykonując takie pieśni, jak: HymnPolski, Gaude Mater Polonia i GaudeamusIgitur. Ważnym wydarzeniem był udziałChóru w koncercie kolęd na scenie TeatruWielkiego w Łodzi w 2011 roku wraz z solistami,chórem i orkiestrą TWŁ. W 2013Uroczystość inauguracji roku akademickiego 2012/2013 na Uniwersytecie Śląskim Dzieciroku Chór otrzymał nazwę Gioia, co powłosku oznacza ‘radość’.Uniwersytet Śląski MłodzieżyUniwersytet Śląski Młodzieży to inicjatywaedukacyjna Uniwersytetu Śląskiegoskierowana do młodzieży gimnazjalnej.Swoją działalność zainaugurował w 2012roku. Jego celem jest zachęcenie młodychludzi do rozwijania pasji i zainteresowań,nawiązywania nowych znajomościi poznania kadry naukowej uczelni. Podokiem wykładowców Uniwersytetu Śląskiegouczniowie mogą zaznajomić sięz różnymi dziedzinami nauki, co w przyszłościmoże im pomóc w wyborze dalszejdrogi życiowej.Uczniowie gimnazjów mogą podjąćstudia na trzech wydziałach UniwersytetuŚląskiego Młodzieży. Podczas zajęć naWydziale Teorii i Doświadczeń słuchaczezdobywają wiedzę na temat źródeł energiioraz rozmawiają o wadach i zaletachenergii atomowej, dowiadują się na przykład,czy możemy zbudować sztucznegoczłowieka, dlaczego pada deszcz i czymjest klimat, poznają mechanizmy rządząceprocesem ewolucji oraz starają sięzrozumieć mechanizm chorowania. NaWydziale Komunikacji i Języka młodzisłuchacze mają okazję nauczyć się, jakdbać o swój głos oraz poznać bogactwojęzyka polskiego. Uczniowie zaznajamiająsię także z podstawami skutecznej komunikacji,odkrywają różne rodzaje komunikatówmedialnych oraz ich charakter.Ponadto mogą się dowiedzieć, co zrobić,aby podczas rozmowy, wygłaszania referatuczy wypowiedzi na lekcji słuchanoich z uwagą i zainteresowaniem. WydziałDziałań Publicznych i Aktywności Społecznychoferuje natomiast zajęcia z zakresunauk społecznych, a także historiii filozofii. Gimnazjaliści poznają tajnikifunkcjonowania mediów, a także dowiadująsię, w jaki sposób politycy kształtująswój wizerunek oraz jaką pozycję naarenie międzynarodowej zajmuje Polska.Uczą się, jak zaprojektować dane działaniepubliczne. Na każdym wydziale słuchaczemają do dyspozycji kilka pracownio bardziej specjalistycznym profilu.Licea i klasy uniwersyteckieW 2012 roku Uniwersytet Śląski zainicjowałunikatowy projekt edukacyjny,którego celem jest ścisła współpraca merytorycznaz dwoma katowickimi szkołami– III Liceum Ogólnokształcącymim. Adama Mickiewicza i IV LiceumOgólnokształcącym im. gen. StanisławaMaczka. Celem projektu jest zapewnienieuczniom wyższej jakości kształceniai umożliwienie im pełniejszegorozwoju, pogłębienie ich wiedzy i zainteresowań.Wiąże się to z modyfikacjąprogramów nauczania w obu szkołach,które przygotowują nauczyciele liceóworaz pracownicy naukowo-dydaktyczniUniwersytetu Śląskiego. Wiele zajęćodbywa się na wybranych wydziałachuczelni. Udostępniają one uczniom swojepracownie i laboratoria, zaś naukowcysprawują opiekę merytoryczną nad poszczególnymiklasami. Uczniowie majądostęp do księgozbiorów i elektronicznychbaz danych Centrum InformacjiNaukowej i Biblioteki Akademickiej(CINiBA) oraz Centrum Kształcenia naOdległość, a także do platformy e-learningowejMOODLE. Współpraca szkółz Uniwersytetem obejmuje nie tylkouczniów, ale też nauczycieli. Mogą onidoskonalić swój warsztat przedmiotowo-dydaktycznymiędzy innymi poprzezkorzystanie z indywidualnych konsultacji,udzielanych przez pracownikównaukowo-dydaktycznych UŚ, a takżeuczestnictwo w specjalnych szkoleniachi warsztatach.

Uniwersytet Śląski dla regionu29Dzięki współpracy Uniwersytetu Śląskiegoz III Liceum Ogólnokształcącymim. Stefana Batorego w Chorzowieuczniowie tej szkoły mają możliwośćuczestniczenia w zajęciach, warsztatachi wykładach prowadzonych przez pracownikównaukowych UŚ, a także w pracachi badaniach uczelnianych kół naukowych.W Liceum została utworzona Klasa UniwersytetuŚląskiego o profilu prawniczym,w której zajęcia, warsztaty i ćwiczeniaprowadzą wykładowcy Wydziału Prawai Administracji Uniwersytetu Śląskiego.Dla licealistów jest to znakomita okazjado wcześniejszego poznania uczelnii przygotowania się do studiów.Uniwersytet Śląski podejmuje równieżwspółpracę z innymi szkołami ponadgimnazjalnymi.Ich uczniowie odwiedzająwydziały UŚ, by posłuchać wykładówo charakterze popularnonaukowym bądźuczestniczyć w laboratoriach. Szkoły tegoszczą również nauczycieli akademickich.Do tych placówek należą międzyinnymi I Liceum Ogólnokształcące im.Leona Kruczkowskiego w Tychach orazI Społeczne Liceum Ogólnokształcąceim. Stanisława Konarskiego STO w Katowicach.Uczniowie tych szkół uczestnicząw konkursach organizowanych naUniwersytecie Śląskim, takich jak: KonkursWiedzy Technicznej na WydzialeInformatyki i Nauki o Materiałach czyturniej negocjacyjny „Małe Diploma” naWydziale Nauk Społecznych.Zajęcia w ramach Uniwersytetu Śląskiego MaturzystówUniwersytet Śląski MaturzystówNajnowsza, bo uruchomiona na początku2013 roku, forma kształcenia ustawicznegona Uniwersytecie Śląskim jestadresowana do uczniów szkół ponadgimnazjalnych,w szczególności zaś do maturzystów.Misją Uniwersytetu ŚląskiegoMaturzystów jest zaoferowanie młodymludziom z województwa śląskiego usługedukacyjnych, które będzie charakteryzowałwysoki poziom merytoryczny,a także efektywny, nieschematyczny i ciekawysposób nauczania. Główna metoda,która będzie stosowana na zajęciachz maturzystami, to blended learning, czyli„miksowanie” konwencji. Z jednej stronyuczniowie będą się spotykać z wykładowcątrenerem, z drugiej – będą pracować,wykorzystując nowoczesne technologie.Preferowanym sposobem notowania będątzw. mapy myśli, czyli notatki nielinione.UŚM stawia również na multimedia, praceprojektowe i techniki ułatwiające zapamiętywanie.Uniwersytet Śląski Maturzystów oferujeprzede wszystkim warsztaty maturalne,które całościowo przygotowują doegzaminu na poziomie podstawowymi rozszerzonym z dziesięciu przedmiotów.Przedmioty podzielone są na różne modułytematyczne (jeden moduł to 10 godzin),tak by maturzysta mógł wybrać to, co gointeresuje, lub to, z czym ma największyproblem. Zajęcia prowadzone są w różnychblokach czasowych. Słuchacz możewybrać opcję intensywną – weekendową(2 spotkania po 5 godzin) lub rozłożyćzajęcia w czasie (5 spotkań w dni powszedniepo 2 godziny). Dodatkową inicjatywąUŚM jest projekt „Nocne PowtórkiMaturalne”, który po raz pierwszy zostałzrealizowany w kwietniu 2013 roku. Podczasspotkania maturzyści, oprócz zdobywaniawiedzy przedmiotowej, mieli równieżokazję porozmawiać z psychologiemlub doradcą zawodowym oraz zapoznaćsię z ofertą edukacyjną Uniwersytetu Śląskiego.Zajęcia prowadzone były w uniwersyteckichbudynkach w Chorzowie,Katowicach i Sosnowcu.Uniwersytet Trzeciego WiekuIdea uniwersytetów trzeciego wiekupowstała we Francji. W roku 1973 PierreVelas założył przy Uniwersytecie w Tuluzieplacówkę dydaktyczną, gromadzącąosoby starsze, które były zainteresowanepogłębianiem swojej wiedzy. UniwersytetTrzeciego Wieku działający przy UniwersytecieŚląskim w Katowicach w 2013roku świętował swoje trzydziestolecie.Oferta UTW adresowana jest do osób,które po przejściu na emeryturę, pragnądalej się rozwijać. Celem UTW jest włączeniestarszych ludzi do systemu kształceniaustawicznego, aktywizacja intelektualna,psychiczna i fizyczna słuchaczy,opracowanie metod edukacji i wdrażaniaprofilaktyki gerontologicznej oraz prowadzenieobserwacji i badań naukowychnad zbiorowością ludzi starych. Efektywneuczenie się osób starszych wymagastosowania innych metod, niż te, które sąwykorzystywane w trakcie pracy z ludźmimłodymi. Dlatego w trakcie zajęć dydaktycznychz seniorami pracownicy naukinie tylko sięgają po metody tradycyjne,ale także wykorzystują i sprawdzają skutecznośćopracowanych przez siebie nowychmetod nauczania. Ponadto UniwersytetTrzeciego Wieku pomaga starszymosobom zaadaptować się do nowych dlanich warunków: emerytury, ograniczeńfinansowych, kurczącego się środowiskaznajomych i przyjaciół, częstszych kłopotówzdrowotnych. Bogata oferta UTWUniwersytetu Śląskiego obejmuje zarównozróżnicowane tematycznie wykładyoraz lektoraty, jak i zajęcia o charakterzeruchowym. Słuchacze uczestniczą równieżw imprezach kulturalnych oraz wycieczkachkrajoznawczych. Istotną częściąstudiów w ramach tej jednostki jestzaangażowanie samych słuchaczy w jejfunkcjonowanie, m.in. poprzez organizacjękonferencji czy realizację grantówbadawczych. •Opracował Tomasz Okraska#wydanie specjalne 2013/2014

30 Uniwersytet Śląski dla regionuDzielimy się sobąMiędzynarodowy StudenckiFestiwal FolklorystycznyCentrum Informacji Naukowej i Bibliotece Akademickiej w Katowicachmłodzież posadziła drzewo – klon polny. Nie zabrakło równieżwykładów z zakresu edukacji ekologicznej. Szczególną uwagępoświęcono martwym drzewom. Pochwałę martwego drewna głosiłdr hab. prof. UŚ Piotr Skubała z Wydziału Biologii i OchronyŚrodowiska. W pobliżu budynków CINiBA i Wydziału Nauk Społecznychzostała złożona martwa kłoda, która pozostanie tam przezdziesiątki lat, aż dokona się jej całkowita dekompozycja. W akcjiwzięło udział ponad 200 uczniów szkół podstawowych i gimnazjalnychz Katowic oraz innych miast regionu, a także liczne gronogości, studentów i pracowników uniwersytetu.To jedyne tego typu spotkanie zespołów tanecznych z całegoświata, organizowane przez środowisko akademickie. Od początkuistnienia imprezy, tj. od 1979 roku, gospodarzem festiwalu jest StudenckiZespół Pieśni i Tańca „Katowice” Uniwersytetu Śląskiego.Raz do roku miasta województwa śląskiego stają się sceną, na którejmożna zobaczyć tradycyjne zespoły ludowe z wielu krajów całegoświata. Prezentowane stroje, muzyka, pieśni i tańce nawiązują dowzorów folkloru autentycznego. Barwny korowód i liczne koncertyprzyciągają uwagę mieszkańców regionu. Mogą oni podziwiać występymłodych ludzi, których główną pasją i sposobem na życie jestfolklor. W 2013 roku Międzynarodowy Studencki Festiwal Folklorystycznyodbywał się od 31 sierpnia do 8 września. W sześciumiastach województwa śląskiego z atrakcyjnym programem artystycznymwystąpiły zespoły z Indonezji, Rosji, Niemiec, Portugalii,Czech, Indii, Beninu i oczywiście Polski. Była to już 26. edycja tejimprezy.Światowy Dzień WodyW ramach obchodów Światowego Dnia Wody w Katowicach,oprócz wykładów, wystaw, happeningów oraz gry miejskiej, zorganizowanazostała konferencja prasowa, podczas której zaprezentowanomiędzy innymi akcję „Usiołek wraca do domu”. Jej celem byłozebranie funduszy umożliwiających wybudowanie studni wody pitnejna terenie Somalii lub Sudanu Południowego. Młodzież mogłanie tylko usłyszeć, lecz również „zobaczyć”, jak rzadkim dobremjest czysta pitna woda, do której nie ma dostępu ponad 1,2 miliardaludzi na świecie. Z jej niedoborem borykają się również mieszkańcypołudniowej Polski. Podczas akcji, aby zwrócić uwagę na problemdotyczący wielu społeczności lokalnych, utworzona została symbolicznakolejka po wodę. „Bohaterką” wydarzenia była równieżRawa. Członkowie Klubu Gaja wraz z uczestnikami happeningubadali pobrane z niej próbki, aby uświadomić kolejny problem, jakimjest zanieczyszczenie rzek.Święto DrzewaW 2012 roku Klub Gaja, Instytucja Katowice – Miasto Ogrodóworaz Uniwersytet Śląski zainicjowali 10. edycją Święta Drzewana Śląsku. Wydarzenie rozpoczęła prezentacja dobrych praktyk,przygotowana przez Jacka Bożka z Klubu Gaja. Przed budynkiemFoto: Agnieszka SikoraFoto: Agnieszka SikoraMecz charytatywny „Senat kontra Senat”Mecze charytatywne pomiędzy Senatem RP a senatami uczelniwyższych rozgrywane są na Śląsku już od pięciu lat. Po raz pierwszymecz odbył się w 2008 roku, a zebrane środki finansowe przekazanona pomoc dzieciom po ciężkich urazach mózgu oraz na budowępierwszej w Polsce kliniki przy Centrum Zdrowia Dziecka w Warszawie.Inicjatorką tego przedsięwzięcia była śp. Krystyna Bochenek,senator RP. Uniwersytet Śląski jest jednym z głównych organizatorówtego niecodziennego sportowego wydarzenia, a rektor UŚprof. zw. dr hab. Wiesław Banyś pełni rolę kapitana drużyny senatówuczelni wyższych. Tegoroczny mecz zakończył się wynikiem

5:1 dla Senatu RP. Honorową bramkę dla drużyny naukowcówstrzelił prof. dr hab. inż. Marian Dolipski. Mecz został rozegranyna Stadionie Miejskim w Chorzowie. Na trybunach swoje drużynywspierali studenci i pracownicy Uniwersytetu Śląskiego, a takżemieszkańcy regionu. Spotkanie komentował Andrzej Zydorowicz,dziennikarz sportowy. Smak porażki drużyny naukowców osłodziłjednak szczytny cel spotkania. Tym razem zebrane pieniądzezasiliły Śląski Fundusz Stypendialny im. Adama Graczyńskiego.Zostaną one przeznaczone na stypendia dla najbardziej potrzebującejśląskiej młodzieży, by stworzyć jej szansę na naukę i rozwijanieswoich zdolności.Uniwersytet Śląski dla regionuInternetowa Poradnia JęzykowaJaka jest etymologia słowa człowiek? Dlaczego niektórzy ludzie mówiądoktór? Jaka jest różnica między dyrektorem Marketingu a dyrektoremds. marketingu? To tylko kilka pytań zadanych przez internautów językoznawcomwspółpracującym z Internetową Poradnią JęzykowąUniwersytetu Śląskiego. Każdy, kto ma wątpliwości związane z użyciemsłowa, jego znaczeniem czy etymologią, może zadać pytanie,korzystając z formularza zamieszczonego na stronie internetowej www.poradniajezykowa.us.edu.pl. Wiele ciekawych informacji znajdą tamrównież osoby zainteresowane frazeologią polską, znaczeniem wyrazów,etymologią imion, nazwisk i nazw miejscowych, a także historiąnaszego języka. Na stronie poradni dostępne są też zasady pisowni i interpunkcjipolskiej. Pomocą służą pracownicy Instytutu Języka PolskiegoUŚ, wyróżniający się studenci polonistyki oraz członkowie KołaKultury Języka Polskiego UŚ. Poradnią kieruje dr Katarzyna Wyrwas.31Foto: Agnieszka SzymalaDni Ziemi w SosnowcuW organizację pierwszych obchodów Dni Ziemi pracownicyWydziału Nauk o Ziemi UŚ zaangażowali się w 1992 roku. Pracowaliwówczas pod kierunkiem dr hab. prof. UŚ Marii Pulinowej.Pomysł zrodził się z chęci podzielenia się wiedzą, z której moglibykorzystać uczniowie wszystkich etapów kształcenia. Co roku akcjei konkursy, odbywające się w ramach Dni Ziemi, cieszą się dużymzainteresowaniem dzieci i młodzieży. W tegorocznych obchodachDni Ziemi jdną z atrakcji przeznaczonych dla najmłodszych byłMiting Ekologiczny „W krainie dinozaurów”. Dzięki niemu uczniowieszkół podstawowych mogli obejrzeć kolekcję 263 dinozaurów,należącą do jednego z maluchów, Gabrysia Jasickiego. Uczestnicypodziwiali również modele dinozaurów, prezentowane na co dzieńna WNoZ. Młodzież z Zespołu Szkół Ogólnokształcących w Sosnowcuprzygotowała natomiast akcję „Listy dla Ziemi”. Głównymjej punktem było pisanie tematycznych listów do dorosłych z prośbąo szacunek dla naszej planety. Uczniowie poruszali tematykę gospodarkiodpadowej i recyklingu. Aby dać wyraz swemu zaangażowaniu,dzieci z materiałów odpadowych wykonały „Ekostworki”,symbole udziału w akcji.Foto: Agnieszka SikoraStudencki Festiwal NaukiJest to największe przedsięwzięcie organizowane na terenie województwaśląskiego, wspierające uczniów szkół ponadgimnazjalnychw podjęciu decyzji dotyczących wyboru kierunku dalszego kształceniaoraz promujące naukę i kulturę studencką. To także niepowtarzalnaokazja do odwiedzenia miejsc, które na co dzień są niedostępne dlaosób niezwiązanych ze środowiskiem akademickim. W ramach festiwalustudenci i doktoranci przygotowują rokrocznie wiele atrakcji i impreztowarzyszących, spotkań z naukowcami, pokazów eksperymentóworaz prezentacji swoich naukowych pasji. Zachęcają również dostudiowania na swoich wydziałach. Od początku istnienia tej imprezynajwiększym zainteresowaniem cieszy się Jarmark Wiedzy, odbywającysię przed rektoratem UŚ przy ul. Bankowej.W organizację Jarmarku Wiedzy włączają się przede wszystkim członkowiekół naukowych działających na poszczególnych wydziałach.Pokazy tańca z ogniem, stoisko gastronomiczne oferujące smażoną namaśle szarańczę wędrowną, rozpoznawanie skał czy możliwość spotkaniamieszkańców prehistorycznej jaskini – to tylko niektóre z przygotowanychatrakcji. Członkowie Koła Oświeconych prezentowali naplakatach stroje z epoki i dzielili się swoją wiedzą na temat gier popularnychw XVIII wieku. Swoimi „wybuchowymi” eksperymentami uwagęuczestników przyciągali członkowie Koła Naukowego Chemikówi Fizyków. Doświadczenia z ciekłym azotem, samozapłon gliceryny czyteż wulkan powstający po zapaleniu dwuchromianu amonu – wszystkopo to, by w ciągu jednego dnia przekonać przechodnia, jak fascynującamoże być nauka. W debacie „Co nam daje Uniwersytet, czyli o znaczeniuwykształcenia humanistycznego” wystąpili: rektor UŚ prof. zw. drhab. Wiesław Banyś, prof. Jerzy Stuhr oraz prof. zw. dr hab. TadeuszSławek. Nie zabrakło również otwartych wykładów prowadzonych naul. Mariackiej oraz w budynku Dworca PKP w Katowicach. •Opracowała Małgorzata Kłoskowicz#wydanie specjalne 2013/2014