Fronda21-22

tykę literacką i czytelników, że przypomnimy Płaskorzeźbę (1991), Naszegostarszego Brata (1992), zawsze fragment (1996), zawsze fragment, recycling(1998) czy wreszcie najbardziej nas tu interesujący, wydany w roku 1999przez Wydawnictwo Dolnośląskie tom Matka odchodzi.Czy ta dobra passa Różewicza powinna nas w ogóle dziwić? Wszak mowa0 książkach klasyka, bohatera szeregu książek krytycznych, autora lekturszkolnych, pisarza o pewnej pozycji na literackim Parnasie. To prawda. Prawdąjednak jest i to, że zainteresowanie Różewiczem przeżywało dość charakterystycznefazy przypływów i odpływów, a o tym, z jaką fazą owego zainteresowaniai akceptacji mamy aktualnie do czynienia przesądzała nie tyle aktualnaforma tego pisarstwa (ta, jak się wydaje, utrzymuje się na zdumiewającorównym i niezmiennym od lat poziomie), ile rzecz tak trudna do precyzyjnegoopisu, jak duchowy klimat następujących po sobie okresów w życiupolskim ostatniego półwiecza. Zaryzykujmy tu następujące twierdzenie: Różewiczznakomicie „sprzedaje się" w czasach duchowego zwątpienia, zamętu,a więc wtedy, gdy, proszę wybaczyć tę meteorologiczrątmetolorę, bana epokawkracza w sferę duchowego niżu. Kiedy zaś ów niż mija, kiedy owa duchowaaura rozjaśnia się, zainteresowanie Różewiczem opada. Albo jeszcze inaczej,mówiąc językiem dzisiejszych czasów: akcje Różewicza idą w górę w atmosferzeduchowego chaosu, natomiast gwałtownie tracą na wartości w atmosferzezdominowanej przez poszukiwania zrębów duchowego ładu.Znamienne w tym kontekście wydaje się to, że złoty okres twórczości autoraNiepokoju przypada na koniec lat 40-tych oraz na lata 60-te, a więc naokresy, które nazwać by można okresami likwidacji marzeń1 ideałów. Różewicz był owych likwidacji wielce sugestywnym obserwatorem,komentatorem, a i w coraz wyraźniejszym chyba stopniu - piewcą.Równie znamienny dla recepcji jego twórczości był wyraźny spadek zainteresowaniai akceptacji, jaki towarzyszył pisarstwu Różewicza w drugiejpołowie lat 70-tych i w latach 80-tych, a więc, gdy w polskiej kulturze zdawałsię dominować klimat odbudowy ideałów. Tę rosnącą marginalizacjępisarza w tym okresie stwierdzał m.in. Tadeusz Drewnowski w bardzozresztą życzliwej dla Różewicza monografii Walka o oddech z roku 1990.Jak głęboki byl odwrót od Różewicza świadczyć może i to, jak bardzo różniludzie krytykowali wówczas autora Do piachu: od Sandauera i Falkiewicza, poHerberta i Herlinga-Grudzińskiego, aż do prymasa Wyszyńskiego.ZIMA.2000Jg|