Fronda21-22

Sumując to wszystko, tworzy się obraz niezbyt optymistyczny, ani dla artystów,ani dla miłośników sztuki. Artysta „starego stylu" (do jakich siebiezaliczam), modernistyczny i romantyczny, kumulowałw sobie moc energii twórczej dzięki wierze w mocsprawczą sztuki i samowystarczalność wysokiego lotu,mierzenia się z Absolutem i Duchem Czasu. Postmodernizmpozostawia artyście rolę zleceniobiorcy, najemnika,płatnego błazna, pajaca, kukiełki. Ktoś przypomni,że dawniej też artystom nie wiodło się najlepiej, utrudnianoim życie, poniżano. Istotną różnicę widzę w kulturzei hierarchii wartości. To dzięki kulturze i tejże hierarchiiartystą chciało się być, godzono się nawyrzeczenia. Magnetyzm transcendencji i magnetyzmnieśmiertelności dawały artyście moc przekraczaniagranic „ludzkich" możliwości, a to dawało mu w i e 1 k o ś ć, bo sztuką jesttylko to, co nosi znamiona wielkości! (I tutaj widać, jak jestem staroświecki.)Sztuka i kultura nie są demokratyczne. Urawniłowka i prawa rynku miażdżąwielkość, wywyższają miernoty.Sztukę współczesną, nowoczesną tworzyli biedacy, outsiderzy i samotnicy.Legendarne postacie z Montmartru, Montparnassu, Greenwich Village.Mali, skłóceni ze światem herosi, którzy jednak narzucili temu światu jegowizerunek, przemienili jego ducha, wyzwolili go z przesądów. I czy to niedziwne, że tak prędko twórczość tych odmieńców i oberwańców, przeniknęłana salony, do domów aukcyjnych, do muzeów? Kapitalizm wchłaniał to,nie obrażając się na zaczepki, prowokacje, inwektywy pod swoim adresem.Bo przez tysiące lat kultura europejska wzmacniała się, odżywiała i odnawiała,anektując energię twórczą takich indywiduów, filozofów, mistyków, świętychi artystów. Komunizm, ideologia komunistyczna i jej stosunek do fundamentalnychprawd mają swoje źródło w innej cywilizacji, wrogiejcywilizacji europejskiej. W 1988 roku w Londynie, wpadłszy w porównawczerefleksje tego, co w ówczesnej Polsce, i tego, co tam, napisałem w swoimnotatniku tekścik o „kulturze gangsterów". Zastanawiałem się, jakie toupodobania „artystyczne" mogli mieć chłopcy Ala Capone i Jaruzelskiego?Kapitaliści XIX-wieczni mieli ambicję upodobnić się do arystokracji, staralisię wszelkimi sposobami wejść w jej łaski, a nawet kupować sobie tytuły328FRONDA 21/22