Fronda21-22

du 92-letniego wówczas profesora filozofii Maurice de Gandillac'a, któryminaugurował on La Nuit Culturelle. Profesor opowiadał o swoich osobistychspotkaniach z najwybitniejszymi filozofami XX wieku: Husserlem, Jaspersem,Heideggerem itp. Wsłuchiwałem się uważnie. Ani razu nie padło nazwiskożadnego z filozofów, których w Polsce nie można nie wymienić (!)w szanującym się intelektualnie towarzystwie, takich jak Foucault, Derrida,Rorty i inni prorocy neolewicy.Aktualna sytuacja artystyczna na świecie, podlewana u nas tak obficiepostmodernistyczną ideologią, nasuwa mi skojarzenia z epokami sterowanychzastojów w kulturze. Powodowały je zawirowania historyczne, którew kulturze odbijały się zmęczeniem, zwątpieniem, osłabieniem mocy twórczych.Być może wpływały na to również jakieś dyrektywy polityczne, „pomysły"ideologiczne czy też może po prostu rodziło się pokolenie niewydarzone,które nie wydało znaczącej liczby geniuszy, twórców, a zdominowanezostało przez miernoty. Nasuwa mi to porównanie z okresem hellenistycznymw Grecji, Bizancjum czy manieryzmem włoskim. Eklektyzmowi w architekturzezawsze towarzyszył niesłychany rozkwit literatury. Jednak ważniejszei bardziej wiarygodne jest dla mnie to, co robią i mówią artyści, a nieteoretycy różnych maści. Nasi współcześni filozofowie właściwie też są jużtylko badaczami cudzej myśli. Artystów pociągała zawsze jedna siła: dążeniedo doskonałości, eudajmonia. Nie znam takiego, który by pragnął być „nowoczesny"czy „ponowoczesny". Absurdem wydaje mi się chcieć być „awangardowym"!To przecież naturalnie wynika z samej twórczości i doniosłości jejzałożeń czy osiągnięć. To dążenie doprowadziło do k r e s u, do granicyludzkiej wyobraźni, do świata noumenalnego, którego już nasz porządek logiczny,metafizyczny czy pojęciowy nie obejmuje. Wielkie Zero Malewiczai „biel na bieli", „cisza" Cage'a, Strefa wrażliwości niematerialnej Yvesa Kleinaczy chociażby moje Nic i wiele innych przykładów doświadczania kresu możliwościludzkich sprawiło, że pojawiły się hasła do odwrotu, do powtórek, reminiscencji,interpretacji na nowo i aktualizacji wcześniej poruszonych przezartystów zagadnień. I to może być jedynym usprawiedliwieniem postmodernizmuw sztuce. Ja nie wątpię w pozytywne motywacjeu artystów i architektów, których dziełem stała się „nowoczesność"w sztuce i architekturze. Nowoczesność z samej swej istoty, jako ruch, dynamikadziałania, przetwarzania, dążenie ku czemuś lepszemu, nie może miećZIMA-2000 319