Fronda21-22

Nie umiem nic powiedzieć, bo co mówić ślepym i głuchym? Tego samegouczucia doznawałem później słuchając propagandy hitlerowskiej."Sumienie ludzkościZdaniem Stempowskiego, sposób na uniewinnienieSzwarcbarda był tylko jeden: „należyprzedstawić zamordowanego jako monstrumludzkie pławiące się we krwi żydowskiej. Petlurawprawdzie nigdy nie uchodził za antysemitę i miałnawet niemało przyjaciół wśród Żydów - nic nieszkodzi, dla dobra sprawy zrobimy go teraz antysemitąi szefem akcji pogromowej."Wiele ówczesnych autorytetów moralnych zabrałogłos popierając Szwarcbarda. Poetka Anna de Noaillesnazwała go „człowiekiem honoru", a profesor Paul Langevin,wiceprezes Ligi Praw Człowieka i Obywatela, określiłwręcz „sumieniem ludzkości". Jerzy Stempowski wspominał,że „dla bardzo wielu Szwarcbard stał się Matką BoskąCzęstochowską".W obronę Szwarcbarda zaangażowała się międzynarodowaspołeczność żydowska, która założyła nawet specjalny komitet naczele z dawnym adwokatem petersburskim G.B. Sliozbergiem.Stempowski chciał się podjąć mediacji między diasporą żydowską aemigracją ukraińską w celu wyjaśnienia nieporozumień narosłych wokół Petluryale wszędzie ze strony żydowskiej napotykał na opór. W liście do Jerzego Giedroyciatak wspomni po latach rozmowę „z dwoma młodymi członkami komitetu, reprezentującymiprądy skrajnie nacjonalistyczne. Rozmowa ta była istotnie pouczająca,choć niewesoła. Młodzi syjoniści przypominali mi najbardziej naszychoenerowców; z racji zapewne różnicy temperamentów wydawali mi się tylko bardziejfanatyczni i zaślepieni. Jak później Hitler, zdawali się przywiązywać magiczneznaczenie do przelewu krwi, bo w ich pojęciu tylko narody uzdolnione w tymkierunku potrafią w naszych czasach bronić skutecznie swych interesów."Znamienna była zwłaszcza rozmowa Stempowskiego z Icchakiem Grynbaumem,który przedstawiał się jako obrońca pamięci zamordowanych Żydów ukra-254FRONDA 21/22