Fronda21-22

erałów zaliczono na przykład rosyjskiego patriotę imperialnego WłodzimierzaSpasowicza, który dostał się do szacownego grona dzięki twardemu legalizmowi(rządy prawa są przecież jednym z postulatów liberalizmu). Nota bene,przywiązanie Spasowicza do prawa było tak wielkie, że promował oncałkowitą unifikację prawa w imperium carów i likwidację resztek autonomiiKrólestwa Polskiego.Tego typu poszukiwania, acz owocne, nie dają możliwości stworzeniaspójnej tradycji polskiego liberalizmu, która byłaby oparciem dla współczesnych.Zbiór okazał się zbyt obfity. Liberałem staje się każdy, kogo można byposądzić o cień sympatii do któregokolwiek z liberalnych postulatów. Byłprzeciwnikiem kolektywizmu - znaczy liberał; ciepło wypowiadał sięo mieszczaństwie - ani chybi liberał; zwolennik praworządności - na pewnoliberał, walczył o wolność - musowo liberał. Nie muszę dodawać, że wszyscydemokraci zostali bez dyskusji, przez aklamację, okrzyknięci liberałami.Skutek był taki, że galeria liberałów polskich rozrosła się niepomiernie, obejmującprzedstawicieli większości nurtów polskiej myśli politycznej, od konserwatystySpasowicza po ojca postępu Świętochowskiego. Nie takiej tradycjipotrzebował polski liberalizm.Stworzenie spójnej syntezy polskiego liberalizmu było nie lada wyzwaniem.Tego zadania podjęło się kilku historyków. Najciekawszy był efekt pracyMacieja Janowskiego, autora wydanej w roku 1998 przez wydawnictwoZnak i Fundację Batorego książki Polska mysi liberalna do 1918 roku. We wstępieJanowski deklarował: „kiedy kilka lat temu zainteresowałem się bliżejdziejami polskiej myśli liberalnej, uważałem ją za tradycję wartą przypomnienia,lecz marginalną. W trakcie coraz szerszych lektur powoli zmieniłemzdanie, a polski liberalizm zaczynał mi się jawić jako zjawisko ważne1 szerokie, pozostające (przynajmniej w niektórych okresach) w centrum polskiejmyśli. Mam nadzieje, że zdołam wykazać, iż nie jest to tylko złudzenie".Gdyby o tym, co „zaczęło się jawić" Janowskiemu jako liberalizm, dowiedzielisię zachodni badacze liberalizmu, byliby raczej zdumieni. Nie będziemyszczegółowo roztrząsać, kto został liberałem. Zapewne już wkrótce dowiesię o tym polska dziatwa z podręczników historii poszerzonycho rozdział pt. Liberalizm polski. Janowski nie przebierał w metodach, aby jaknajbardziej rozszerzyć środowisko polskich liberałów. Nie postępował jednakzupełnie chaotycznie.ZIMA-2000209