Fronda21-22

Pozytywizm miał być tylko pozornie antyliberalny, w rzeczywistości wyznawałideały liberalizmu. W czasie zaborów pozytywiści nie mogli głosić wartościklasycznego liberalizmu, dlatego koncentrowali swoje wysiłki na promocjimodernizacji cywilizacyjnej kraju. Jednak, jak sądzi Jedlicki, gdyby nietytułowe „spętanie" przez zaborcę oraz specyficzne warunki niewoli narodowej- pozytywiści niewątpliwie byliby liberałami.Cóż, nie można tego wykluczyć, podobnie jak nie można wykluczyć, żegdyby nie carat, to Świętochowski, Orzeszkowa i Prus równie dobrze moglibybyć jakimiś innymi -istami, a gdyby babcia miała wąsy... Nietrudno zauważyć,że Jedlicki uprawia w tym miejscu historię kontrfaktyczną. Z naukowegogdybania płynie czasem wiele pożytku, śmiem jednak wątpić, czy musiono prowadzić od razu do stwierdzenia, że „liberalizm stworzył największąpo romantyzmie formację polskiej kultury umysłowej. Formację świecką, nieobiecującą ostatecznego triumfu sprawiedliwości, a mimo to przepojonąwartościami uniwersalnymi." Zdaje się, że Jedlicki szuka polskiego liberalizmubardziej jako zwolennik postępowej „formacji świeckiej przepojonejwartościami uniwersalnymi" niż bezstronny historyk idei.Nowa tradycja postępowaBadając intelektualną historię Polski nie sposób znaleźć osoby, które by acplicitegłosiła liberalne wartości i niezachwianą wiarę w konieczność emancypacjijednostki. Zapewne dlatego do początku lat 90-tych polska historiografianie znała zjawiska zwanego „polskim liberalizmem". Budowniczowie liberalnejtradycji stanęli przed nie lada wyzwaniem: mieli stworzyć coś, co nie istwystarczylomieć ukryte liberalne intencje,niało. Aby tego dokonać, trzeba było znaleźćjakiś sposób wyłuskania z historycznejmaterii polskich liberałów.Wytyczną historiografii liberalizmu stałosię karkołomne założenie, że nie trzebagłosić liberalnych ideałów, żeby być liberałem.By wejść w poczet liberałów polskich,których poszukiwaniem zajęli się historycy. Okazało się, że zakamuflowanyliberalizm byl w Polsce pod zaborami zjawiskiem nagminnym. Do grona li-208FRONDA 21/22