Fronda21-22

Reakcja a sprawa polskaZ trudów powołania do życia historii polskiego liberalizmu zdają sobie też sprawęwezwani na pomoc historycy. Płomienny referat profesora Ryszarda Skarżyńskiegopt. Czy liberalizm był w Polsce w ogóle możliwy? jest wielkim oskarżeniempolskiej kultury, która nie dorosła do liberalnych standardów. Co uniemożliwiłorozwój polskiego liberalizmu? Słabość polskiej reformacji i nędza polskiegoOświecenia - wylicza Skarżyński - kultura polityczna szlachty, która propagowała„etos kolektywizmu" oraz „utrata suwerenności [która] przyniosła za sobąosłabienie sił postępu". Postęp i liberalizm to jednojajowe bliźniaki. Kto jest ichgłównym wrogiem? Religia. Już szlachta przedkładała wiarę nad rozum, a romantyzmtylko utrwalał „tradycję dominacji wiary, objawienia nad rozumem",rym bardziej, że romantycy byli „zwolennikami myślenia ortodoksyjnego, dlaktórego istnieje tylko jedna prawda". Dostaje się też Kościołowi, który „zajął niepodzielnemiejsce, które uniemożliwiło szerszą penetrację liberalizmu". Papiestwojest propagatorem antyliberalizmu, kler występuje z pozycji wstecznych,broni „wpływów" i ingeruje w „wolność jednostki". „Kraj katolicki będzie więczawsze miał trudności z przyswojeniem sobie liberalizmu. Właściwie nie maw nim dla niego miejsca. Wartości liberalne będą tu po prostu obce. Ich zaszczepieniebędzie wymagało jeśli nie eliminacji, to przynajmniej znacznego osłabieniawpływów wartości dotychczas dominujących", gorzko podsumowuje panprofesor. Dzień dzisiejszy polskiego liberalizmu również nie wygląda różowo:„zwalczając Kościół katolicki komuniści jakby mimo woli doprowadzali tę instytucjędo prawdziwej świetności. Wpływy biskupów osiągnęły bezprecedensowy,wręcz absurdalny wymiar, uniemożliwiając dzisiaj praktycznie szybkie postępyw rozwoju demokratycznej kultury politycznej".Referat Skarżyńskiego jest wielce interesujący jako łącznik między PRLowskątradycją postępu a nowonarodzoną tradycją polskiego liberalizmu.Używając kunsztu retorycznego zbliżonego do intelektualnego warsztatuWładysława Gomułki, autor przedstawia siły „reakcji". Zestaw hamulcowychpostępu jest ten sam co w PRL: kler, sarmatyzm, kontrreformacja, romantyzm,sanacja. Aby przerzucić pomost ku liberalizmowi, profesor z Białegostokuposzerzył ten zestaw o antykomunizm, ale dostało się równieżopozycji, która najwyraźniej też nie dojrzała do liberalizmu. Mamy zatem odświeżonykatalog zjawisk zagrażających postępowi, teraz już liberalnemu.ZIMA-2000205