Fronda21-22

na Podhalu w okresie Powstania Chmielnickiego, a jego aktywności przypisanocharakter klasowy.Wszystko to byto jedynie uwerturą przed wielkim początkiem polskiejtradycji postępowej, czyli narodzinami polskiego Oświecenia. Tu w poszukiwaniuprekursorów PRL-u nie wybrzydzano, zostali nimi m.in. ksiądz HugoKołłątaj, trudno ukryć, że reprezentant kleru, oraz król Stanisław Poniatowski,niewątpliwie głowa feudalnego ustroju. Było też wiele tworów ambiwalentnych,na przykład Konstytucja 3 Maja, przed 1944 uważana za kamieńwęgielny myśli postępowej w Polsce - jednak komuniści zrezygnowali z jejdziedzictwa. Woleli uwypuklić działania arystokratów: Stanisława Kostki--Potockiego, ministra oświaty w Królestwie Polskim, skądinąd członka tępionejprzez światowy proletariat masonerii, i księcia Druckiego-Lubeckiego,zręcznego finansisty, oraz szlacheckich legalistów braci Niemojowskich, walczącycho praworządność.Dalej budowanie tradycji szło już łatwo, cały pozytywizm został en masse,uznany za postępowy, a więc teleologicznie skierowany ku rządom PZPR.Podobny los spotkał XIX-wiecznych demokratów, którzy okazali się prekursoramidemokracji ludowej. Jakoś sobie poradzono z polskim socjalizmemniepodległościowym i PPS-em, o tyle niewygodnym, że wydał ze swojego łonaJózefa Piłsudskiego. Okres międzywojenny załatwił duet Boy-Żeleński& Irena Krzywicka, na który zerkano z sympatią, podobnie jak na publicystykę„Wiadomości Literackich".Oczywiście, były w tym cieście tradycji postępowej i prawdziwe marksistowsko-leninowskierodzynki. A to radykałowie socjalistyczno-utopijni z powstałychna emigracji Gromad Ludu Polskiego, a to efemeryczna organizacjakomunistyczna Proletariat, a to komunistyczna Socjaldemokracja KrólestwaPolskiego i Litwy, której działaczem był sam Feliks Dzierżyński, no i oczywiściemiędzywojenna Komunistyczna Partia Polski, bezlitośnie zwalczana przez sanacyjnychsiepaczy. Byli też myśliciele, którzy ciepło wspominali o Marksie, tacyjak Ludwik Krzywicki czy Kazimierz Kelles-Krauz. Choć podkreślano dziejowąrolę tych ludzi i organizacji oraz rozpływano się nad ich dokonaniami, to bezwkomponowania w nurt tradycji postępowej polski marksizm nie byłby w staniepodźwignąć ciężaru historycznej legitymizacji Polski Ludowej.Czterdzieści lat PRL-u spetryfikowało wizję polskiej tradycji postępowej.Jej zasadnicze zręby, po odrzuceniu ewidentnych bajdurzeń i wątków komu-202 FRONDA 21/22