Fronda21-22

Lutnia albo berłoNarodzony w ciężkich bólach „Hitel" [Wiara], pismo literackie tzw. pisarzy„ludowych", opublikował dziennik swojego naczelnego redaktora, SandoraCsoóri. W numerze 18 z 1990 roku kolejny jego odcinek ukazał się pt. Dziennyksiężyc (2). „Naród razem? Co to za staroświeckie marzenie? Trafił się niejeden,co wyraził swoją niechęć: do tej pory trzeba było adorować socjalizm,czy teraz przyszła kolej na naród? Naród, który w naszym przypadku nie jestniczym innym jak workiem wypchanym pamiątkami po Horthym? Jest wielutakich, dlaczego miałoby ich nie być, którzy już mają dosyć wiecznych węgierskichlamentów: Mohacza, Nagymajteny, Vilagos, Trianon i tysiąca innychklęsk. Można mieć ich dosyć, ale od tego nie znikną rzecz jasnaz zestawu naszych nierozwiązywalnych problemów. Dziwnasprawa, ale do czasu, gdy w naturalny sposób można byłowtapiać się w węgierskość, albo w drodze całkowitej asymilacji,albo poprzez duchowe identyfikowanie się, te dziedzicznewęgierskie choroby nie przeszkadzały i nie denerwowały, przynajmniejw wyczuwalny sposób, ani żyjących z nami od stuleciSzwabów, ani Sasów ze Spiszą, ani nawet osiedlających siępo pojednaniu Żydów. Podobni Adym, Hatvanyim, Reveszom,Jaszim, Ignotusom skupiają się wokół tych problemów i wedleswych zdolności dzielą się nimi. Sądzę, że czas Adyego jest tąostatnią chwilą, kiedy problemy narodu, problemy węgierskości, jako problemyegzystencjalne i historyczne, ciągle tlą się jako wspólne, również u Żydów.Żydzi nauczyli się nie tylko języka, ale i zaszczepionego w języku bólu. Wrazz Republiką Rad, czasami Horthyego, ale zwłaszcza z epoką holocaustu, ta i n -telektualna i duchowa wspólnota przestała istnieć. Oczywiście,zawsze będą istnieć ludzie pokroju Antala Szerba, Radnótiego, GyórgySarkóziego, Istvana Vaso, Gyórgy Haraga, Otto Orbana, Gyórgy Konrada,Gyórgy Faludiego, Tamasa Zala, ale jak dziś coraz dotkliwiej daje się odczuć,w kraju narastają tendencje do asymilacji odwróconej: liberalniwęgierscy Żydzi próbują asymilować Węgrów pod względem stylu i myśli.W tym celu zbudowali sobie taką parlamentarną katapultę, jakiej nigdy dotądnie dane im było zbudować. Gdybyśmy mieli nowego Endre Adyego,Bartoka, Laszló Nemetha, Istvana Bibo, Illyesa, wyzwanie to przyszłoby w sa-116FRONDA 21/22