Hëna e reRENDITJA E VERSETEVEBRENDA SUREVEËshtë universalisht e mirënjohurse renditja e ajeteve (verseteve) dhee sureve (kapitujve) në Kuran është eveçantë. Përpilimi nuk ndjek rendinkronologjik të shpalljes, e as subjektine temës. Se kush është sekreti ivërtetë pas një renditje të tillë atëvetëm Zoti e di, sepse ajo gjendet nëlibrin e Tij. Nëse unë do të luaja roline një redaktori të paskrupullt dhe dotë rirregulloja fjalët e librit të dikujttjetër, duke ndryshuar radhën efjalive etj, atëherë ndryshimi i plotë ikuptimit të fjalëve do të ishte shumëi lehtë. Prodhimi përfundimtarë i njëveprimi të tillë nuk mund ti vishetautorit fillestarë, meqenëse vetëmautori ka të drejtën të ndryshojëfjalët dhe materialin.Meqenëse Kurani është libri iAllahut, Ai është i vetmi autor i tijdhe vetëm Ai ka të drejtën të rregullojëmaterialin që gjendet brendalibrit të tij. Kurani është i qartë nëlidhje me këtë gjë:" Ne e kemi për detyrë t'i mbledhimpjesët e tij e ta lexojmë atë. Dhe,kur ta lexojmë atë, ti përcille leximine tij! Pastaj, e kemi Ne për detyrë tashpjegojmë."16Në vend që të zbriste në Tokë përti shpjeguar versetet e Tij, Allahu(xh.sh.) e bëri profetin si mëkëmbëstë tij. Në Kuran pohohet: " (Të dërguariti çuam) me prova të qarta dhelibra. Ndërsa ty (o Muhamed) tëzbritëm Përkujtesën (Kuranin), meqëllim që t'u shpjegosh njerëzve atëqë u është shpallur dhe që ata tëmendojnë."17Duke i falur atij këtë privilegj,Allahu i ka caktuar shpjegimet e profetitsi autoritative18. Vetëm profeti,falë privilegjit hyjnorë dhe revelatës,ishte i kualifikuar për të renditurversetet sipas modelit të veçantëkuranorë, meqenëse ai ishte njohësii vetëm i Vullnetit të Zotit. Asbashkësia myslimane e as ndokushnë veçanti nuk ka të drejtën legjitimepër të organizuar librin e Zotit.Kurani përbëhet nga sure megjatësi jo të njëjtë; më e vogla përmbantre versete ndërsa më e gjata286. Transmetime të ndryshmedëshmojnë se profeti në mënyrëaktive i udhëzonte skribët në lidhjeme vendodhjen e verseteve brendakapitujve. Othmani pohon se qoftëkur shpallja përbëhej nga versete tëgjata dhe të njëpasnjëshme, apo nganjë verset i vetëm, profeti thërristendonjë nga skribët e tij dhe i thoshte:"Vendose këtë verset [apo këto versete]në kapitullin ku është përmendurfilan e filan gjë"19. Zejd ibnThabit pohon: "Ne duhej ta përpilonimKuranin në prani të profetit"20.Sipas Othman ibn Ebi el-As, kryengjelli Xhebrail erdhi tekprofeti me qëllimin për ta udhëzuaratë në lidhje me vendosjen e disaverseteve21.- Uthman bin Ebi el-As transmetonse ai ishte ulur me profetinkur ky i fundit nguliti vështrimi nënjë pikë të caktuar dhe më pas tha:"Kryengjelli Xhebrail erdhi tek unëdhe shprehimisht më kërkoi ta vendosversetin "Ai di gjithçka që ju fshihnidhe që shfaqni haptazi22" në njëvend të caktuar brenda një kapitullitë caktuar"23• El-Kalbi rrëfen nga Ebu Salihunën autoritetin e Ibn Abasit në lidhjeme versetin: "Dhe ruajuni asaj Diteqë do të ktheheni tek Allahu, kurçdokujt do t'i jepet ajo që ka fituardhe askujt nuk do t'i bëhetpadrejtësi" 24. Ai thotë: "Ky ështëverseti i fundit që i është zbritur profetit.Kryengjelli Xhebrail zbriti tekai dhe e udhëzoi atë që ta vendosteatë pas versetit 280 të suresBekare"25• Ubej ibn Kab pohon:"Ndonjëherë profetit i shpallej fillimii një sureje dhe unë e shkruaja, mëpas një tjetër revelatë zbriste mbi tëdhe ai thoshte: "Ubej shkruaje këtëpasazh në kapitullin ku është përmendurfilan e filan gjë".Ndonjëherë një tjetër revelatëzbriste mbi të dhe unë prisjaudhëzimet e tij, derisa ai më informontemua për vendin ku duhej vendosurpasazhi"26• Zejd ibn Thabit vëren: "Ndërsane ishim me profetin duke përpiluarKuranin nga një pergamenë, ai tha:"Qoftë bekuar Shami.27 Atij ju tha:"Përse kështu o i dërguari i Allahut"?Ai u përgjigj "Për shkak se engjëjt eRrahmanit (Mëshiruesit) kanëshpalosur krahët e tyre mbi të"28.Në këtë hadith vërejmë sërish seprofeti ishte duke supervizuar përpilimindhe renditjen e verseteve.• Së fundmi, ne kemi provën mëtë qartë në lidhje me këtë çështje nëpesë namazet ditore. Asnjë recitimpublik i Kuranit nuk do të ndodhtegjatë namazit nëse renditja e versetevenuk do të ishte e mirënjohuruniversalisht dhe nuk ka asnjë incidenttë njohur në të cilin të raportohetse bashkësia ka qenë në mospërputhjeme imamin e saj përsa i përketrenditjes së verseteve, qoftë kjogjatë kohës së profetit apo në kohëttona. Madje ka transmetime kuthuhet se profeti ndonjëherërecitonte sure të tëra gjatë predikimittë së premtes (Xhuma).29Një mbështetje tjetër, në lidhjeme atë që sapo thamë, gjendet edhetek shumë hadithe të tjera të cilatdëshmojnë se sahabët ishin të familjarizuarme fillimin dhe mbarimin esureve.• Profeti i tha Umerit "Versetetpërmbyllëse të sures Nisa janë tëmjaftueshme për ty [për të zgjidhurdisa raste trashëgimie]."30• Ebu Mesud el-Bedri transmetonse profeti ka thënë: "Dy versetete fundit të sures Bekare i mjaftojnëatij që i këndon ato gjatë natës."31• Ibn Abazi kujton: "Kur po kalojanatën në shtëpinë e Mejmunes[grua e profetit], dëgjova profetinteksa zgjohej dhe recitonte dhjetëversetet e fundit të sures AliImran".32RENDITJA E SUREVEDisa referenca pretendojnë semus'hafët (kopje të përpiluara tëKuranit)33 të përdorura nga Ubejibn Kab dhe Ibn Mesudi shfaqinmospërputhje në renditjen e surevenë ndryshim nga renditja e sotme,por në asnjë vend nuk gjejmë referimese mus'hafet e tyre ishin nëmospajtim përsa i përket renditjes sëverseteve brenda sureve. Formati iveçantë kuranor lejon që çdo sure tëfunksionoj si një njësi unike dhe epavarur; asnjë kronologji apo narrativënuk mbartet nga një kapitull tektjetri, për këtë arsye çdo ndryshim irendit të sureve është krejt sipërfaqësorepërsa i përket kuptimit.Ndryshime të këtij lloji, nëse janë tëvërteta, janë të tilla që nuk endryshojnë aspak mesazhin kuranorë.Ndryshimi në renditjen efjalëve apo të verseteve është njëçështje krejt e ndryshme nga kjo epara, kjo do të sillte një ndryshimrrënjësor në kuptim gjë e cila fatmirësishtnuk gjendet as në variantetmë të njohura ndërmjet mus'hafëve.Shkollarët janë të njëzëshëm kurkonfirmojnë ndjekjen e rendit tësureve në Kuran si jo tëdetyrueshme, qoftë në lutje, recitim,mësim, mësimdhënie apo memorizim.34Çdo sure qëndron e veçuardhe kapitujt e mëvonshëm nukpërmbajnë domosdoshmërisht njëvlerë më të madhe ligjore se sahomologët e tyre më të hershme.;ndonjëherë një verset i abroguar(neskh) shfaqet në një sure e cilavjen më pas sures e cila përmbanversetin që e ka abroguar të parin.Shumica e myslimane e fillojnëmemorizimin e Kuranit duke filluarnga fundi, duke filluar nga suret mëtë shkurtra. Profeti në një rast kakënduar suren Bekare, Nisa dhe mëpas atë Ali Imran (suret nr. 2, 4, 3respektivisht) në një rekat35 tëvetëm, në kundërshtim me renditjene tyre në Kuran.Për sa kam njohuri nuk ekzistonasnjë hadith që të raportoj se profetika përcaktuar rendin e të gjithasureve. Opinionet ndryshojnë dhemund të përmblidhen si më poshtë:Renditja e sureve kështu siçgjendet sot ka për autor vetë profetin.36Ky është mendimi të cilinunë e mbështes. Ata të cilët mbështesinnjë mendim të kundërtënmbështeten në faktin se disamus'hafë të sahabëve (si Ibn Mesudidhe Ubej ibn Kabi) ndryshojnë përsai përket rendit të sureve krahasuarme mus'hafin që gjendet në ditëttona.37Disa të tjerë besojnë se krejtkurani është renditur nga profetipërveç sures nr.9, i cili është renditurnga Othmani.38Një tjetër këndvështrim ja veshrenditjet e të gjitha sureve Zejd ibnThabit-it, kalifit Othman dheshokëve të profetit. Bakilani ka qenëi këtij mendimi.39Ibn Atija mbështet mendimin seprofeti ka renditur disa prej surevetë Kuranit ndërsa pjesa tjetër ështërenditur nga shokët e profetit.40Shkollarët mysliman janë të unanimishttë mendimit se renditja esureve siç gjendet sot është e njëjtëme atë të mus'hafit të Othmanit.41Çdokush i cili dëshiron të kopjojëkrejt Kuranin duhet ta bëjë dukendjekur renditjen e mus'hafit tëOthmanit, por ato të cilët dëshirojnëtë kopjojnë vetëm disa sure të veçantanuk janë të detyruar të ndjekinrenditjen e mus'hafit të Othmanit.Një situatë e ngjashme ndodh kurunë udhëtoj me avion: Unë dëshirojtë marrë veprat e mija me vete por,duke mos dashur të mbaj në çantëntime një volum të madh librash, unëthjesh fotokopjoj ato pjesë të cilat dotë më nevojit gjatë udhëtimit.Në periudhën e hershmedorëshkrimet kuranore kopjoheshinduke përdorur pergamenë të cilatzakonisht ishin më të rënda se letra,kështu që një dorëshkrim i plotëmund të peshonte disa kilogramë.Ne kemi shumë shembuj, siç ështëp.sh. përmbledhja dorëshkrimore eJemenit, ku Kurani është shkruajturnë një kaligrafi kaq të madhe saqëkrejt trashësia e mus'hafit mund takalonte metrin.Nëse marrim si standard shembulline mus'hafit të printuar nëkompleksin e mbretit Fahd nëMedine ne do të shohim se ai përmbanrreth gjashtë qind faqe (përafërsisht9000 reshta). Nëse do ta krahasonimkëtë me disa prejdorëshkrimeve që gjenden në Jemendo të shohim se një rresht nga këtotë fundit është sa gjysma e një rreshtitë botimit të Medines, kjo do thotë senëse do të shkruanim në mus'haf tëplotë kuranore me përmasatkaligrafike të dorëshkrimeve tëJemenit atëherë do të duheshin18.000 faqe. Kaligrafia me përmasatë mëdha nuk ka qenë një fenomen irrallë, por zakonisht një procedurë etillë nënkupton se dorëshkrimi nukpërmban më shumë se një grupsuresh. Raftet e librarive në mbarëbotën islame janë të mbushura medorëshkrime të pjesshme kuranore42Nga kjo që thamë mund të dalimnë përfundimin se çdokush i cilidëshiron të shkruaj një dorëshkrimtë pjesshëm kuranor është i lirë tëzgjedh rendin e sureve sipasdëshirës.PËRMBYLLJEDuke kuptuar nevojën ruajtjes sëçdo verseti, bashkësia myslimane (ecila tashmë rritej edhe me <strong>numri</strong>n ehafizëve) ngriti një metodë ndihmuesepër memorizimin si dhe njëbarrierë për të parandaluar korruptimine tekstit. Madje edhe vuajtjet eshtypjes mekase e shkatërruan dotkëto metoda dhe kur myslimanëtgëzuan begatinë e Medines krejtymeti, i shkolluar apo jo, e mori këtëdetyre përzemër. Qendra e këtijymeti qëndronte në pikën themeloreenergji dhënëse, d.mth. i dërguari ifundit, i cili diktonte, shpjegonte,dhe rendiste çdo verset përmesfrymëzimit hyjnorë i cili ishte privilegjivetëm i tij, derisa të gjitha pjesëttë ishin në vendin e tyre dhe libri tëishte kompletuar.Përktheu: Rezart Beka38korrik, 2008
Hëna e reKURANI:Vepër e Muhamedit a.s. apofjalë e Allahut xh.sh.Senad Maku-UlqinPrej çështjeve kryesore qëkundërshtarët e Islamit janë mundurtë hedhin baltë mbi të e të hapinpolemika e dyshime rreth saj ështëçështja e Kur’anit dhe prejardhjes sëtij. Disa persona të caktuar me njëmendjegushtësi dhe gjykim jo të kthjellët,mundohen që të mbjellin farëne dyshimit mbi autenticitetin(vërtetësinë) e tij si Libër Hyjnorë.Shumë libra dhe revista e paraqesinKur’anin si një vepër të mendjesnjerëzore, krijuar prej një “mashtruesi“të Pejgamberisë. Shpifje dhekeqinterpretime të tilla të fesë Islamehasim edhe në literaturën shqipe.Kohët e fundit janë edhe botimet eshtëpisë botuese “Tenda” e cila luanrrolin e tutorit nga një garniturë antiislamedhe e cila ka botuar një serilibrash me përplot shpifje e tëpavërteta rreth Kur’anit dheparimeve të fesë Islame nëpërgjithësi. Duke i shtuar këtyre edhenjë luftë kulturore antiislame ngamedia të ndryshme etj.. Përpjeket etyre të jashtzakonshme dhe puna emadhe që kanë kryer ka patur njëobjektiv të qartë, atë të çoroditjes sënjerëzve të thjeshtë e të pafajshëmnën maskën e punimeve shkencore.Shpeshherë qëllimeve të tyre u kanëshërbyer edhe vegla njerëzore qëmbajnë emra muslimanë duke umunduar kështu të provojnë se idetëe tyre të krijuara me kaq mundpërqafohen edhe prejmuslimanëve”të zhvilluar e me horizont”.Disa mundohen të paraqiten përparamasës me maskën Islame, dukemenjanuar tekstet e tija, e dukendryshuar koncepte e parime bazë,për interesa të ndryshme, në shumëraste politike e financiare. Disa tëtjerë hedhin dyshime se Muhamedia.s. duhet të jetë autorë i vetëm i këtijlibri, e shumë e shumë shpifje dhetrillime në adresë të Islamit, Kur’anitdhe Muhamedit a.s. Shumë kemidëgjuar e shumë kemi për tëdëgjuar…Kur’ani vet ju përgjigjet këtyrëtrillime me një përgjigje të saktë dhevendimtare, ku Allahu xh.sh. thotë:“Nuk është e logjikshme tëmendohe se ky Kur’an është itrilluar prej dikujt pos Allllahut,por është vërtetues i asaj(shpalljes) që ishte më parë, dhesqarues e komentues i librit.Nuk ka farë dyshimi se është (izbritur) nga Zoti i botëve.Përkundër kësaj, ata (idhujtarët)thonë se atë e trilloi ai(Muhammedi). Ti thuaj: “Sillne"Atij nuk mund t'i mvishet e pavërteta nga asnjë anë; është i zbriturprej të Urtit, të lavdishmit".(Kur'an: Fssilet 42)"Përkundrazi, Ne të pavërtetën e godasim me të vërtetën dhe ajo (evërteta) triumfon mbi të ndërsa ajo (gënjeshtra) zhduket".(Kur'an: Enbija 18)pra ju një kaptinë të ngjajshmeme këtë, madje thirrni kë tëdoni në ndihmë, pos All-llahut,po qe se jeni të drejtë në atë qëthoni”. Por ja, ata përgënjeshtruanatë (Kur’anin) pa e kuptuardhe pa ju ardhur shpjegimii tij. Po kështu, gënjenin dhe ataqë ishin më përpara. Shiko siishte përfundimi i zullumqarëve.Ka prej tyre (te tëcilët u dërgua Muhammedi) që ebesojnë atë(Kur’anin), e ka prejtyre edhe asaish që atë nuk ebesojnë. Zoti i njeh më së mirikokëfortit”. (Junus: 37-40)Teoria më e përhapur midisjomuslimanëve është ajo seMuhamedi është autorë i Kur’anit.Për ta kuptuar pozicionin e tyre ështëe rëndësishme të mbajmë parasysh seçfarë thotë Kur’ani mbi burimin e tij.Kur’ani tregon qartë, ku thotë:“Se me të vërtetë ai ështëKur’an i famshëm. Është izbritur prej Zotit të botëve”.(Vakia: 77,80), “E edhe ai(kur’ani) është shpallje (zbritje) eZotit të botëve. Atë e solli shpirtibesnik (Xhibrili)”. (Shuara: 192-193)MADHËSHTIA E PAKRAHA-SUESHME E KUR’ANITPor më tepër mënyra se si kjothuhet të jep përshtypjen se fjalëtburojnë nga Krijuesi tek krijesat. Po tëshikohen tërë kapitujt, përveç kapitullit9 fillojnë me formulën: Me emrine Allahut, Mëshiruesit, Mëshirbërësit.Poashtu arsyeja e cila hedh poashtëtezën se Muhamedi a.s. është autorë iKur’anit është fakti se ai ishte një njerianalfabet (nuk dinte shkrim-lexim),kjo është edhe një nga gjërat që i soditmë së tepërmi kritikët e Muhamedita.s. se ai jetoi mes popullit të tij dyzetvjet pa treguar as edhe një herë ndonjëshenjë diturie të madhe. Si mundetatëherë të shpjegohet që ai arriti tëkrijojë Kur’anin madhështia e të cilitështë e pakrahasueshme? Madjefenomenin e analfabetizmit tëPejgamberit Muhamed a.s. e tregonedhe Kur’ani:“Ti (Muhammed) nuk ishe qëlexon ndonjë libër para këtij, eas që shkruajshe atë me dorëntënde të djathtë, pse atëherë dotë dyshonin ata të prishurit”.(Ankebut: 48)Atëher si mund të jetë earsyeshme dhe a mund të pranojëlogjika që një analfabet të jetë autorë injë libri kaq madhështorë, plot diturie përkushtim dhe sfidues i gjithësisë,si Kur’ani? Një njeri i paarsimuar, paparë derën e shkollës, të sjellë e tëpredikojë një sistem individual,familjar, shoqërorë, ekonomik dhejuridik të patëmeta, bie në kundërshtimme aparencën mendore e logjike.E sidomos po të jetë ky sistem aq ishkëlqyer sa të zbatohet për shekuj tëtërë nga një sërë kombesh miq earmiq midis tyre e të ruajë gjer më sotfreskin e vet!Pa dyshim ashtu si dje, edhe sot,është po ai Person i pa shkrim e ipalexim që u ka bërë e u bënë sfidë tëgjithave ç‘janë shkruar e thënë dijetarëvedhe letrarëve më të mëdhenjë,në të njëjtën kohë, gjithë njerëzimit!Sot, kur pranohet se shkencat, në njëkëndvështrim, kanë arritur majat, aiu thotë fizikantëve, kimistëve,astronomëve, mjekëve, sociologëve,poetëve e shkrimtarëve, të gjithënjerëzve të shkencës e të letërsisë,kështu: “Bëhuni bashkë e sillni joshumë, por vetëm një pjesë sa njësure e Kur’anit!”. Ku Allahu xh.sh. ithotë Muhamedit a.s. që thuaj atyreqë pretendojnë se Kur’ani është vepëre njeriut:Thuaj: “Edhe sikur tëbashkoheshin njerëzit dhexhinët për të sjellë një Kur’an tëtillë, ata nuk do të mund tëbënin si ky sado që do ta ndihmoninnjëri - tjetrin”. (Isra: 88)“E në qoftë se jeni në dyshimnë atë që Ne ia shpallëm gradualishtrobit tonë, atëherë sillnieju një kaptinë të ngjashme si ai(Kur’ani) dhe thirrni (për ndihmë)dëshmitarët tuaj (zotërat) pos Allllahut,nëse jeni të sinqert (nëthëniet tuaja se Kur’ani nuk është prejZotit)”. (Bekare: 23)“Përkundër kësaj, ata (idhujtarët)thonë se atë e trilloi ai(Muhammedi). Ti thuaj: “Sillnepra ju një kaptinë të ngjajshmeme këtë, madje thirrni kë tëdoni në ndihmë, pos All-llahut,po qe se jeni të drejtë në atë qëthoni”. (Junus: 38) Apo, pse atathonë: “Ai (Muhammedi) e trilloiatë (Kur’anin)”. Thuaj:“Formuloni pra, dhjetë kaptinasi ai (Kur’ani) ashtu të trilluarakorrik, 2008 39
Change language