numri 206 final.CDR

FEJA DHE LIRITË FETARELIRIA FETARE ËSHTË LIRIAE NDËRGJEGJESH. Sulejman ef. Rexhepi,“ Secili ka të drejtë në lirinë emendimit, në lirinë e ndërgjegjës dhebesimit, kjo e drejtë përfshinë tëdrejtën për ndërrim të besimit apobindjes si dhe lirinë, qoftë në mënyrëindividuale apo së bashku me njerëztjerë, publikisht apo privatisht, tashfaq besimin e vet me mësime, mepraktikim, me lutje dhe me rite”.Citati i lartcekur është shkëputjenga Deklarata e përgjithshme për tëdrejtat e njeriut, neni 18. Mirëpo,pikërisht ky nen, aq i dobishëm,gjithnjë na i kujton me milionanjerëz, të cilët gjatë historisë kanëqenë viktimë të bindshmërisë dhepërkatësisë së tyre fetare. Liria e besimitdo të thotë liri për fenë por edheliri nga feja, kurse kjo, prap nënkuptonpranimin apo mospranimin ecilës do qoftë normë apo qëndrimfetarë. Liritë fetare, mes tjerash, kanëkuptim të lirisë së ndërgjegjës dhe tëbesimit, si dhe të lirisë së shprehjëssë bindshmërisë fetare.Mjerishtë, e drejta e lirive fetarenuk respktohet gjithnjë edhe nëshoqëritë më liberale dhe mëdemokratike, kurse pikërisht liritëfetare janë garancion që të drejtat epërgjithshme njerëzore nuk do t`unënshtrohen llojeve të ndryshme tëdiskriminimit.DIMENZIONI POLITIK I TË TËJETUARIT.Respektimi shtetëror i të drejtavefetare, nënkupton vënien e një parimimë të lartë të jetës i cili e tejkalondimenzionin politik të të jetuarit.Sipas pikëpamjeve islame, poredhe sipas parimeve të përgjithshmefetare, besimtari në secilën shoqëriduhet të jetojë si besimtar, pa asnjëarsyje që ta fsheh identitetin e vetfetarë. Kjo në të njejtën kohë nënkuptonse cila bashkësi fetare ka të drejtëtë plotë t`i shfaq vlerësimet e vetakur janë në pyetje çështje tëndryshme morale dhe etike me tëcilat ballafaqohet shoqëria. Sistemi ivërtetë laiko-politik doemos duhet t`irespektojë këta parime, sepse në atëmënyrë ai vetëm mund të përfitojë.Jam i bindur se secili sistem dhesecila shoqëri doemos duhet të jetojëme njohuritë se ekziston Zoti. Në tëkundërtën, shoqëritë e tilla, herët apovonë, rrezikohen të pallafaqohen mekalbsimin e moralit.Të kuptuarit e fesë nëmënyrë elitiste dheeksluzive e rrezikonvetë fenë, përkatësinëfetare dhe liritë fetare.Për shkak të këtyreproblemeve të ngjajshme,liritë fetare mënuk janë objekt shqyrtimii segmenteve teisto-ateiste,por përfshijnënjë diapazonshumë më të gjërë tëdilemave dhe problemeveNë këto kohë, kur jemi dëshmitarëi shqyrtimeve dhe ngarkesavemes grupeve të ndryshme fetare, tëgjithë ne duhet të pretendojmë kahnjë një harmoni dhe barazi në meslirive fetare dhe respektimi ireligjioneve në shoqëritëdemokratike. Liritë fetare mund tëshërbejnë si ura në mes të drejtave tëndryshme. Në fakt, vetë Islami nëvete paraqet jo vetëm religjion, jovetëm besim, ai është udhërrëfyes përtë drejtat juridike dhe ekonomike,për të drejtat kulturore dhe qytetare,Islami është udhërrëfyes për zhvillimine një shoqërie serioze e ndërtuarnga parimet e drejtësisë dhehumanitetit. Pikërisht për këtë, fejaIslame insiston në realizimin e plotëtë lirive fetare. Kohët në të cilat jetojmëdhe veprojmë, mjerisht, në vetebartin tendenca të urrejtjës fetare,dhe mu për këtë , Bashkësia islamenë RM dhe Islami në përgjithësiinsistojnë për gjetjën e rrugëve përzgjidhjen problemeve në pënyrëpaqësore, për bashkëjetesë dhe tolerancëmes njerëzve. Në secilën shoqëriduhet të respektohen liritë fetaresepse në atë mënyrë do të pengohetkeqpërdorimi i fesë dhe nënçmimi Ibashkësive fetare të etnikumeve mëtë vogëla.TË BESUARIT ËSHTË AKTIINDIVIDUALSi shprehje e jashtme e besimit,doemos dua të theksoj, religjioniështë vetëm rrugë kah All-llahu apokah Zoti. Pra, religjioni është vetëmmënyrë për të komunikuar meKrijuesin, por që mënyra dhe rruganuk guxojnë të jenë më të rëndësishëmse vetë Krijuesi. Rreth neshkishte raste flagrante të instrumentalizimittë religjionit përmes folkloritnacional, përpjekje që ky instrymentalizimi religjionit të jetë më erëndësishme edhe nga vetë besimi.Situatat e tilla rregullisht kanë barturme vete, por që edhe mëtutje mund tëbartin rreziqe për liritë fetare të qytetarëve,ato mandej shkaktuan edhetragjedi, plagët e së cilës rëndë shërohen.Duke e vënë etnitetin mbi besimindhe mbi njerëzoren, religjionipraktikisht largohet nga thelbi i vetëbesimit, religjioni në fakt e tradhtonbesimin.Të kuptuarit e fesë në mënyrë elitistikedhe eksluzive e rrezikon vetëfenë, përkatësinë fetare dhe liritëfetare. Përshkak të këtyre problemevetë ngjajshme, liritë fetare mënuk janë objekt shqyrtimi i segmenteveteisto-ateiste, por përfshinënjë diapazon shumë më të gjërë tëdilemave dhe problemeve. Në mestjerash, liritë fetare janë çështjeshumë të rëndësishme interreligjionale.Në çdo rast, secila shoqëri duhetta ketë të njohur se feja dhe tëbesuarit është akt individual dhe nëatë akt nuk kanë çasje as shteti, aspartitë e as kush do tjetër. Por, në tënjejtën kohë, shteti dhe politika janëtë obligueshëm t`i respktojnë dhe t`ikultivojnë liritë fetare sepse në atëmënyrë do tregojnë se kanë orientimdemokratik. Në të kundërtën, përshoqëritë apo për shtetet që nuk irespektojnë liritë fetare, ekzistonshprehje e formuluar shumë e qartë.(Autori është Reisul-Ulema iBashkësisë Islame në RM)2korrik, 2008

UNITETI NËRADHË TË PARËNga zgjedhjet parlamentare të posakryera në vend, mund të nxjerrjen porositë shumta dhe të llojllojshme, varësisht nga këndvështrimi i tyre.Njëra nga porositë e këtyre zgjedhjeve është edhe ajo se këto zgjedhje nadhanë edhe një përvojë në jetën demokratike shumëpartiake nga e cila duhet takemi të qartë, njëherë e përgjithmonë, se sistemi shumëpartiak është i këtillë,me shumë obcione politike, me shumë alternativa dhe me shumë premtime,njejtë si tregu që ofron shumë artikuj për shitje. Andaj, këto oferta apo obcionepolitike nuk guxojnë që të përçajnë popullatën e këtij nënqielli, nuk guxojnë qëta instalojnë mes nesh urrejtjen dhe vëllavrasjen, aq më tepër kur dihen vuajtjetdhe stërvuajtjet e popullit tonë në të kaluarën e tij, kur dihet se çfarë projektesh,deri tash janë bërë nga të tjerët për t`na përçarë. Do të ishte një primitivizëmbashkëkohor që për shkak ngjyrave partiake të urrehemi apo të përçahemimes veti.Tani, kur zgjedhjet janë pas nesh, formacionet politike duhet të tregohen mëtë moralshme dhe më të përgjegjshme në përmisimin e klimës së bashkëpunimitnë mes veti, me qëllim të zbutjës të tensioneve të elektoratit, duke treguar njëpjekuri demokratike, duke treguar se fitoret apo humbjet partiake vijnë e shkojnë,ndërkaq ruajtja e vlerave njerëzore janë obligim i yni.Partitë tona politike kanë kapacitet që ta qetsojnë topin, për hirë të unitetit,për hirë të imazhit të popullatës që ata e përfaqësojnë në jetën politike.Ndërprerja e akuzave ndërpartiake, ulja e tensioneve, bashkëpunimi partiakështë më se e nevojshme që të bëhen sa më parë nga se kjo do të thotë se subjektetpolitike kanë apo s`kanë dije dhe kapacitet për të menaxhuar politikisht.Të mos harrojmë se ruajtja e unitetit është obligim fetarë. Nisur nga ky fakt,Bashkësia Islame gjithnjë ka apeluar dhe do të apelojë që uniteti i popullatëssonë të jetë primare, të jetë në radhë të parë për secilin prej nesh, ai nuk mundtë krahasohet me asnjë interes tjetër, e aq më pak për interese të politikësditore, pra, uniteti i popullatës nuk guxon të cenohet prej askujt.korrik, 2008 3

P ë r m b a j t j aHëna e re8REVISTË MUJOREINFORMATIVEKULTURORE ISLAMEBotues:Rijaseti i BFI në RMU MBAJTËKONFERENCABOTËROREISLAME PËRDIALOGRedaksia:Agim MehmetiAbaz IslamiSkender BuzakuRedaktori teknik:Halil BerishaTelefonat e redaksisë:02 3117 410; 02 3117 412AFTESIA EISLAMITPËR TËNDËRVEPRUARME TRADITAT11www.bim.org.mke-mail:bim@bim.org.mkwww.henaere.bim.org.mke-mail: hena@bim.org.mkISLAMI DHEAUTORITETIDorëshkrimet dhe fotografitënuk kthehen164korrik, 2008

Hëna e reKONCEPTI"KITAB" NËKURANKosmopolitizmi i fesëIslame… 12Bujaria në Islam… 13Qëllimi i ArsimitIslam … 1435Cilësitë edomosdoshmetë daiut … 18XHIHADI,ÇRREGULLUS IRENDIT NËSHOQËRI APOQËLLIM I NGRIT-JES SË VLERAVESHPIRTËRORE48Emër që nuk harrohetkurrë! … 21Drita e engjëjve … 22Kultura dhe civilizimiIslam … 24Shkrimtarëtosman me origjinëshqiptare … 33Ndryshimi i tëkeqes … 34DHUNANË FAMILJETMUSLIMANERegjistrimi dhe renditja eKuranit .. 37KURANI: Vepër eMuhamedit a.s. apo fjalë eAllahut xh.sh. … 3949Islami: një traditëprogresiste … 47korrik, 2008 5

Shkup 29-30 maj 2008, Një delegacioni Fakultetit Filozofik dheShkencave të Edukimit pranëUniversitetit të Vjenës, i udhëhequrnga përgjegjësja e departamentit tëshkencës, Prof. D-r. Ilse Schrittesserdhe Prof. D-r. Ednan Aslan vizituanFakultetin e Shkencave Islame nëShkup, menjëherë pas akreditimit ngaana e Qeverisë së R.M. Kjo vizitë qeparalajmëruar që para disa muajve kurUniversitetin e Vjenës e vizituan Reisul Ulema H. Sulejman ef. Rxhepibashkë me ud. Dekan në FSHI M-r.Fahrudin Ebibi, të cilët atëherë nënshkruajtënmarrëveshje përbashkëpunim me Universitetin eVjenës.Fillimisht delegacioni i Vjenës, tëshoqëruar nga sekretari i përgjithshëmi Bashkësisë Islame të Maqedonisë, H.Afrim ef. Tairi dhe shefi i kabinetit tëBIM, Agron Vojnika, filloi me një vizitëpune në Universitetin Shtetëror tëTetovës. Në një atmosferë të ngrohtë,Rektori i USHT-së D-r. Sadi Bexheti injoftoi mysafirët nga Austria me risitëdhe me sakrificat që janë bërë nga stafidhe studentët për të arritur në majat earsimimit superior në gjuhën shqipe nëSekretari i Përgjithshëm iBashkësisë Islame H. Afrim ef.Tahiri në praninë Ministrit tëKulturës Arifikmet Xhemaili dhenënkryetarit të PartisëDemokratike Shqiptare, RuzhdiMatoshi, të premten më 30 maj,dhanë një donacion për ndërtimine Xhamisë Liria në lagjen"Vardarska" të Tetovës. Kësajxhamie iu ndanë 5 mijë euro,mjete të akorduar nga Ministria eKulturës. Sekretari i përgjithshëmi Bashkësisë islame H. Afrim ef.Tahiri, në emër të Reis ul UlemasëH. Sulejman ef. Rexhepi efalemderoi Ministrin Xhemailipwr gjithw ndihmwn qw po e jepai dhe resori i tij nw ndërtimin etempujve tw kultit fetar dhe qwgjithmonë ka treguar gatishmëripwr ta ndihmuar BIM nw veprimtarinwe saj. Sekretari ef. Tahirishtoi presim shumë shpejt qëMinistria e Kulturës të miratojëdhe lëshojë mjete edhe për ndërtimine disa xhamive të tjera për tëcilat BIM ka paraqitur kërkesë, sipër shembull: xhamia e fshatitMoranë dhe Strugodicë.Ruzhdi Matoshi, nënkryetar iPDSH-së me këtë rast theksoi seështë ndryshuar praktika e ndarjessë mjeteve vetëm për kisha dhe satani mjete akordohen edhe përxhamitë. Me këtë akt të ndihmëssë godinave të BFI-së përfundimishtmerr fund tradita e hidhurqë ka qenë deri më tani, kurmjetet e qytetarëve që e mbushinbuxhetin e Maqedonisë janë ndarë6Maqedoni.Rektori i USHT-së, Prof. D-r. SadiBexheti dhe përgjegjësi i programitstudimor gjuhë dhe letërsi gjermaneProf. Izer Maksuti u shprehën mirënjohëspër këtë vizitë dhe shprehën falënderimpër përkrahjen e ofruar përUniversitetin Shtetëror të Tetovës nganjë Universitet me famë botërore siçështë ai i Vjenës. Rektori informoi delegacioninme zhvillimet e fundit nëUniversitet si dhe kushtet dhekapacitetet që ofron UniversitetiShtetëror i Tetovës.Znj. Schrittesser në emër tëUniversitetit të Vjenës premtoi njëvetëm për kisha. Me ardhjen e partisësonë në pushtet në vitin 2006,në Qeveri kemi një program tëgjerë, program i cili ndihmon tëgjitha objektet fetare islame praxhamitë në Maqedoni", tha ai.Matoshi më tej sqaroi se nëvazhdimësi xhami pas xhamie nevazhdon të ndihmohen, ndërsa nëpraktikë do të vazhdojë edhe në tëardhmen. "Bashkësia Islame,Fakulteti i bashkësisë islame dheFakulteti teologjik, Medreseja 'IsaBeu' dhe të gjitha objekte që ekarakterizojnë institucionin eBFIM-së dhe fenë tonë, tani e tutjedo të jenë pjesë e buxhetit, prashteti gjithmonë do të përkujdesetpër ta", përkujtoi Matoshi, dukeshtuar se është duke lulëzuardëshira e kamotshme e shqiptarëvedhe myslimanëve që përfundimishtfeja të futet në institucionete shtetit dhe ky i fundit tëkujdeset për ta.Ndërkaq Sekretari i BIM H.Afrim ef. Tahiri, përkujtoi se kydonacion është siguruar ngaMinistria e Kulturës dhe nuk ështëi vetmi. "5 mijë eurot janë ndarëpër të përfunduar punët rreth kësajxhamie. Në emër të BFIM-së dhenë emër të Reis Sulejman ef.Rexhepit, ia shprehim falënderimettona Ministrisë dhe nëveçanti, ministrit ArifhikmetXhemaili", theksoi Tahiri. Aisqaroi se me këtë aktivitetet përfundonfaza e parë e ndihmës sëxhamive, ndërsa faza e dytë do tëvazhdojë së shpejti.korrik, 2008ndihmesë në drejtim të avancimit profesionaltë kuadrit të USHT-së nëUniversitetin e Vjenës, në fushat eedukimit për asistentë e profesorë tëUSHT-së.Delegacioni i Vjenës më vonë utakua edhe me Ministrin e Arsimit dheShkencës ku u diskutuan mënyrat dheprocedurat e fillimit të bashkëpunimitmes dy institucioneve të larta arsimore,Universitetit të Vjenës dheUniversitetit Shtetëror të Tetovës.Një ditë më vonë, më 30 maj 2008,delegacioni i Vjenës pati një takimin tëpërbashkët pune në lokalet e Fakultetittë Shkencave Islame.Më datë 27 maj 2008,Kryetari i BashkësisëIslame të Maqedonisë, Reisul Ulema H. Sulejman ef.Rexhepi bashkë meSekretarin Gjeneral H.Afrim ef. Tahiri, të shoqëruarnga myftiu i KumanovësH. Abedin ef. Imeri dhemyftiu i Shtipit H. Isa ef.Ismaili, së bashku meMinistrin e KulturësArifhikmet Xhemaili vizituanfshatin Orizare tëKumanovës, me ç'rast dhanënjë donacion për përfundimine punimeve tëkësaj xhamie.Kryetari i xhamisë dheKëshilli Organizativ e njoftuanReis ul Ulemanë dhe tëgjithë të pranishmit përrrjedhën e punimeve tëkësaj xhamie e cila është nëpërfundim e sipër.Me këtë rast, në praninëe Reis ul Ulemsë H.Sulejman ef. Rexhepi,Ministri Xhemaili, KëshillitOrganizativ të Xhamisë idorëzoi një donacion prej5000 Euro, para të siguruaranga Ministria e Kulturës.Reis ul Ulema H.Sulejman ef. Rexhepi përgëzoitë gjithë të pranishmitdhe i falemderoi në emër tëBIM dhe në emrin e tij personal,të gjithë ata që kanëkontribuar në çfarë do llojmënyre, për ndërtimin ekësaj xhamie.Gjithashtu Reis Ulemajai tregoi Ministrit Xhemailise ky xhemat jo vetëm që kanevojë për këtë donacion,por edhe e meriton njëveprim të tillë, si rezultat iushtrimit dhe dedikimit tëpashembullt që e japin ndajIslamit."Rajoni i Likovës ështënjë ndër rajonet më tëprekura nga lufta e 2001-shit, por fatkeqësisht deritani objektet e kultit fetarishin lënë në mëshirën evetë banorëve të cilët mevetëkontribut i sanuan dhe ikthyen ato në funksionale.Xhemati i këtij fshati e kadëshmuar me vepër se siduhet të ruhet kultura dhetradita Islame. Ndërtimi ikësaj xhamie është një dëshmishtesë. Prandaj, ky xhemate meriton këtë donacion",tha Reis ul Ulema H.Sulejman ef. Rexhepi i cilimë tej e falemderoiMinistrin e Kulturës përmirëkuptimin e treguar dhendarjen e shumës prej 5 mijëeuro që i siguroi Ministria eKulturës, si ndihmesë përpërfundimin e kësaj xhamie.Më tej, MinistriArifhikmet Xhemaili tha seHëna e reFSHI THELLON BASHKËPUNIMIN ME UNIVERSITETIN E VJENËSAkreditohet Fakulteti i Shkencave IslameDonacion për XhaminëLiria të TetovësDekani i FSHI-së M-r. FahrudinEbibi e njoftoi delegacionin eUniversitetit të Vjenës të përbërë ngaD-r. Ilse Schrittesser shef i katedrës tëShkencave Edukuese dhe prof. D-r.Ednan Arsllan, si dhe rektori i USHTsëProf. D-r. Sadi Bexheti, me programinarsimor dhe me kapacitetin ekëtij fakulteti. Gjithashtu dekani injoftoi mysafirët nga Vjena se pasAkreditimit të FSHI-së, nga viti iardhshëm akademik FSHI do të startonme një program të ri me sistem transferitë kredive."Tani e tutje, FSHI do të vepron siInstitucion i Lartë Privat Publik memundësi për të qenë partner me ndonjëUniversitet që vepron në territorin eRepublikës së Maqedonisë", thaDekani M-r. Fahrudin Ebibi.Pas përfundimit të vizitave nëUSHT dhe FSHI, Prof. D-r. IlseSchrittesser dhe Prof. D-r. EdnanArsllan, shprehën kënaqësinë dhemirënjohjen për gjithë respektin dheshkëmbimin e përvojave me këta dyinstitucione, me ç'rast shprehënkënaqësinë dhe kërkuan që sa mëshpejtë të fillohet me shkëmbimin estudentëve.Donacioni për xhaminë efshatit OrizareMinistria e Kulturës përherë të parë në historinë esaj ndan mjete për ndërtimine objekteve që i përkasinkultit fetar. "Jam krenar qësado pak mund të ndihmojnë ndërtimin e kësajxhamie. Ne si ministri eKulturës kemi vendosur qëtë ndihmojmë rreth 30xhami me nga 5 mijë euro.Ky është një hap i parë iMinistrisë së Kulturës dheQeverisë së Maqedonisë, kubrenda këtij viti dhe vitit tëkaluar ndihmohen objektetfetare. Kjo ndodh për herë tëparë, pas 60 apo 70 viteve,kohë në të cilën asnjëherënuk u financuan objektetfetare".Ndërsa myftiu ikumanovës, H. Abedin ef.Imeri sqaroi për nevojëndhe rëndësinë e këtij donacioni."këto të holla do tëshfrytëzohen për kompletimine xhamisë dhe njëheritu shprehim falemderim tëmadh Bashkësisë Islame,Ministrit të Kulturës edhegjithë besimtarëve që kontribuannë në ndërtimin ekësaj xhamie".Banorët e Orizares dukshëmshprehën kënaqësinëdhe mikpritjen e tyre ndajmysafirëve qëllim mirë.

Hëna e reBUJARIA NË ISLAMBujaria dhe zemërgjerësia e Ebu Bekrit të cilën e tregoi gjatë jetës së tij nuk mund të krahasohet me asnjë veprimtari apo punë të ndonjëpersonalitet tjetër, sepse i njëjti kur ishte nevoja në mbrojtjen e Islamit dhe vlerave njerëzore sakrifikoi tërë pasurinë e tij pa asnjë interes apopërfitim individual.Skender BUZAKUIslami si fe monoteiste paraqetnje konglomerat të çmueshëm tëkulturës dhe vlerave të cilat nëmënyrë të duhur rregullojnë jetën eindividit dhe shoqërisë në një anë,kurse në anën tjetër përmeskëshillave dhe verseteve tëndryshme të njëjtën e kurorëzonme ide, vlera dhe qëllime konkrete.Bujaria është një send shumë içmueshëm në jetën e individitsepse me posedimin dhe kultivimine kësaj cilësie i rritet vlera personalitetitnjerëzor dhe njëherit stimulohetkoeksistenca ndërnjerëzore.Nëse i kthehemi historisë sëlargët do të shohim se populli arabedhe pse ishte në kohën e injorancësdhe besimit në politeizëm tënjëjtit gëzimin më të madh endanin me mikun apo mysafirin etyre, gjë e cila tregon dukshëmprezencën e bujarisë dhezemërgjerësinë së tyre.ISLAMI DHE VLERATNJERËZOREMe zbritjen e Kur’anit famëlartëdhe fillimin e predikimit të misionitnga ana e Muhamedit a.s, bujariafitoi një vlerë edhe më të lartë sepsee njëjta ishte e porositur dhelavdëruar nga Libri Hyjnor dhethëniet e Profetit të Muhamedit a.s.Bujaria dhe zemërgjerësia e EbuBekrit të cilën e tregoi gjatë jetës sëtij nuk mund të krahasohet measnjë veprimtari apo punë të ndonjëpersonalitet tjetër, sepse i njëjtikur ishte nevoja në mbrojtjen eIslamit dhe vlerave njerëzore sakrifikoitërë pasurinë e tij pa asnjëinteres apo përfitim individual.Prandaj, nuk ishte e rastësishmekur Muhamedi a.s thoshte:“Sikur të vëndohet me një anëbesimi i Ebu Bekrit kurse nëanën tjetër besimi i tërëumetit tim, besimi i EbuBekrit do të peshonte më tepërse besimi i tërë umetit tim”.Bazuar në këtë thënie, ne si besimtarëmund të sajojmë shumëkëshila dhe udhëzime se si EbuBekri tërë jetën e tij ia kushtoiIslamit dhe se i njëjti e shoqëroi dhembrojti Muhamedin a.s gjatë tërëmisionit të tij.Jehudët ishin populli tek i cilicilin Zoti fuqiplotë dërgoi numrinmë të madh të profetëve me qëllimqë i njëjti të besojë dhe të udhëzohennë rrugë të drejtë.Mirëpo, të nëjtit nga lakmia emadhe që patën ndaj pasurisë dhematerializmit të kësaj bote deklaroninse parajsa dhe dënimi ështënë këtë botë, dhe se në parajsë do tëfuten vetëm të pasurit dhe populliJehud.Sigurisht se për arsye të mosbesimittë tyre, fyerjes dhe mbytjessë shumë profetëve, materializmitdhe kopracisë së tepruar ndikoi qëky popull të vuajë dhe përjetoj torturatdhe vuajtjet më të mëdha tëcilat i regjistron dhe njeh historianjerëzore.Në Kur’anin famëlartë Zoti fuqiplotëthotë: “Nuk do të arrinidevotshmërinë e duhur derisanuk e jepni atë të cilën më sëshumti e doni”.Ky verset Kur’anor na bënë tëditur se jetën e besimtarit e presinshumë punë dhe sfida të cilat duhettë mundohet t’i tekalojë me punë,besim dhe përkushtim të plotë.Duke u bazuar në fjalët e Ajetittë lartpërmendur arrijmë deri te ajopikë se ne si besimtarë kur është nëpyetje Islami dhe vlerat njerëzorenuk duhet kurrsyer vetveten,pasurinë dhe fëmijët tonë, sepsenëse dikush tenton të atakojë njënormë apo vlerë Islame në ndonjëfamilje apo rrethinë, duhet të llogaritetse i njëjti ka atakuar tërëshoqërinë njerëzore.Nga besimtari kërkohet që tëbëhet vigjilent dhe me përkushtimtë plotë t’i kryej urdhërat dheobligimet fetare.Njëkohësisht i njëjti duke përcjellurmësimet dhe këshillat fetareduhet të mbajë baraspeshën eduhur ndërmjet natyrës materialedhe shpirtërore, sepse çdo animapo defekt i këtij ekuilibri mund tësjell ngecje dhe pasoja në zhvillimine drejtë të personalitetit të një muslimani.Në këtë këndvështrim Zoti fuqiplotënë disa versete na porositëneve të mos jemi koprrac të tepërt eas dorëdhënës të tepërt sepse kjocilësi nuk i takon muslimanit.Nuk është e rastësishëm edhefakti që Muhamedi a.s nuk elavdëron dorën e shtrirë dhe tënjëjtës gjë i jep një tretman shumëtë ulët.Nga ana tjetër dhënia e pasurisënë vepra të ndaluara nuk ështëbujari por gjë e ndaluar sepse nëkëtë mënyrë ndihmohet dhe stimulohete keqja në mënyrë direkte apoindirekte.Për këtë Zoti Fuqiplotë në njëAjet thotë: “ Me të vërtetë ata tëcilët harxhojnë pa llogari(kuptohet në gjëra të ndaluara)janë vëllezër të djajve”.BRENGAT E NJERIUTBASHKËKOHORËshtë për t’u brengosur për atëse bota e civilizuar në kohën e sotitinveston mjete në plane dhe projektetë ndryshme të cilat në tëshumtën e rasteve paraqesin njërrezik shumë të mundshëm që tëbëjnë zhdukjen dhe shkatërrimintejmase të njerëzimit. E keqjaedhe më e madhe e kësaj vjenatëherë kur asgjësimi i këtyre projekteveështë shumë i vështirë apoi pamundur, sepse për të realizurakëtë gjë kërkohen mjete të shumtafinanciare. Ndonjëherë ngapamundësia e mirëmbajtjes dhesanimit të këtyre projekteve helmohendhe humbin jetën qindraapo miliona njerëz, kurse fajtorëte këtyre rreziqeve dhe dëmeve nëtë shumtën e rasteve mbeten tëpanjohur apo enigmatik përmasën e gjërë njerëzore.Prandaj, mjetet e lartpërmendurado të kishte qenë më mirë tëinvestohen dhe shpërndahen nërajone dhe zona të rrezikut në tëcilat vdesin qindra njerëz për çdoditë si mungesë e gjërave primaretë ushqimit, ujit dhe barërave.Është për të na brengosur edhesituata në disa vende arabe të ashtuquajtura“Mbretërore” apo“Islame” në të cilat mbretëritapo pasanikët e mëdhenj, pasurinëdhe kohën e tyre e harxhojnënë vende dhe pallate të ndryshmeluksoze anembanë botës, kurse nëanën tjetër nuk kujdesen aspakpër popullin dhe qytetarët e tyre.Për të vazhduar edhe me tepërme destruktivitetin dhedinakërinë e tyre shumë të dobëttë njëjtit për të mos i lënë të qetëedhe disa pjesë të tjera të politnjerëzor ushtrojnë aktivitet, e qëka për qëllim ngritjen dhenacionalizmit fetar dhe përqarjene besimtarëve ndërmjet tyre.Për këtë arsye obligimi dhepuna e çdo besimtari duhet të jetëe orientuar në drejtim tëpredikimit dhe kultivimit të vleravedhe principeve Islame sepsevetëm në këtë mënyrë mund tëflasim për një bujari të cilën epredikonte Muhamedi a.s, shokëte tij dhe të gjithë pasardhësit tjerëtë sinqertë.korrik, 2008 13

Hëna e reQëllimi i Arsimit Islam(Referat i mbajtur në simpoziumin ndërkombëtar në Tiranë: Arsimi nga këndvështrimetradicionale dhe moderne)William C. ChittickNocionet e 'arsimit' janë tëgdhendura në vlerat dhe qëllimet eshoqërisë moderne. Individët njerëzorëkuptohen sipas roleve të tyreshoqërore dhe qëllimet njerëzorepërkufizohen në terma ideologjie.Me 'ideologji' nënkuptoj skema tëpërmirësimit të gjendjes njerëzorembështetur në hamendjet emendimit modern të zhvilluar nëshekullin XVIII, pra periudhës sënjohur si Iluminizëm.Stili i ri i të menduarit që u shfaqgjatë Iluminizmit i kundërshtoi tëgjitha nocionet tradicionale të sëvërtetës, autoritetit, hierarkisë dhenatyrës njerëzore. Ai u shtroi terreninsistemeve të ndryshme të vënanë jetë gjatë periudhës moderne, nëpërpjekje për ta trajtësuar shoqërinësipas idealeve humaniste - sidemokracia, socializmi e marksizmi,me të gjitha larmitë dhe degëzimet etyre. Ndër më të spikaturat e këtyrejanë lëvizjet moderne islamiste, qëjanë njëlloj sikurse sistemet e tjeraideologjike në orvatjen për tëimponuar një sistem abstrakt, tëbërë nga njeriu, mbi shoqërinë.Çdo ideologji fillon me presupozimetë caktuara mbi natyrën njerëzore,të cilat nuk bashkëndahen ngamendimi paramodern. Qeniet njerëzorekuptohen në terma të gjetjeve tëshkencës moderne, të cilat përjashtojnëde facto, në mos de jure, çdomundësi transhendence, çdo nocionprofetësie e shpalljeje dhe çfarëdokonsiderate serioze të jetës së përjetshme.Duke lexuar Iluminizmin nëterma islamë, mund të themi se aipërbën një stil të ri mendimi, tëmbeshtetur në kundërshtimin e treparimeve themelore të mendimitislam. Këto janë Uniteti Hyjnor(teuhid), profetësia (nubuwwe) dheKthimi te Zoti (ma'ad). Me fjalë tëtjera, nocionet moderne mbi natyrënnjerëzore bazohen në kundërshtimine të vërtetave që kanë formuargjithmonë bërthamën e të kuptuarittë muslimanëve.Nuk dua të nënkuptoj që këto tëvërteta themelore islame janëthjesht islame - ato ndahen nga çdoqytetërim paramodern, e jo më pak ikrishteri. Me fjalë të tjera, botëkuptimii qytetërimeve paramoderne enjihte teuhidin, unitetin e Realitetittë Përfundëm. Ato ishin të binduragjithashtu se përsosja njerëzore nukarrihej dot pa nismën e atij Realiteti,pra pa ndihmën e figurave të njohurasi profetë, avatarë, buda ose tëurtë. Botëkuptimet paramodernepohonin gjithashtu se mënyra jonë etë ekzistuarit në këtë jetë ështëthjesht etapë e bërjes së njeriut dhese çdo njeri është përgjegjës, në një14shkallë të caktuar, për mënyrën eekzistencës së vet pas vdekjes.Shkurt, çdo diskutim i 'arsimit'në kontekstin e mësimeve islameduhet të nisë me faktin se nocionet earsimit në kohët moderne bazohennë konceptet e natyrës njerëzore tërrënjëzuara në Iluminizëm. Këtokoncepte janë thellësisht të papërputhshmeme nocionet islame mbinatyrën njerëzore. Për rrjedhojë,arsimi modern, që i shërbeu nevojavetë ideologjive të shteteve moderne,është thellësisht i papërputhshëmme arsimin islam, i cili ishërben nevojave të shpirtit njerëzornë kërkimin e tij për t'i rikthyer Zotitnë më të mirën mënyrën të mundur.KËNAQËSIA E DITURISËAjo që e bën diçka 'islame' ështëqë kjo të bazohet në mësimet eKur'anit dhe Profetit Muhammed.Asnjë fjalë arabe e burimeve të hershmenuk përkon me nocionin tonëmodern të arsimit. Sigurisht, Kur'anidhe literatura e Hadithit është përplotkëshilla e nxitje për të kërkuarditurinë dhe përmirësuar vetennëpërmjet të konformuarit ndaj normavetë siguruara nga Zoti dheProfeti i i Tij. Por dija dhe përmirësimikuptohen gjithmonë në terma tënjë synimi të posaçëm e ky synimështë që të bëhemi plotësisht njerëzorënë këtë botë dhe të arrijmë lumturitë përjetshme në tjetrën. Nëvetvete dhe për veten e saj, dija s'kavlerë. Përndryshe, Profeti nuk doishte lutur: "O Zot, kërkoj strehë ngadija që nuk ka asnjë dobi."Fjala'edukoj' vjen nga një rrënjë latine qëdtth të udhëheqësh, të tërheqësh.Mund të debatohet se Kur'ani në tëvërtetë e ofron një nocion disi paralel,i cili ndodhet në zemrën e lutjesislame. Sureja el-Fatiha, e recituarshumë herë në ditë nga një muslimanushtrues, sillet rreth fjalisë"Udhëzona në Rrugën e Drejtë".Rruga e Drejtë është udha që shpienë lumturinë dhe plotësishmërinënjerëzore. Me fjalë të tjera, rruga qëçon në 'sukses'. Mirëpo, suksesipërkufizohet jo në terma të kësajbote, po përkundrazi, në ato të njëtjetre shumë më reale e të përhershme.Sipas traditës, Fatihaja ngërthenmesazhin e tërë Kur'anit. Ajo tregonqartë kah tre parime, që janë themelii botëkuptimit islam. Më lejoni tësugjeroj se si gdhenden këto trenocione në këtë sure.Përgjithësisht, teuhidi shprehetmë thuktazi në formulën kur'anore:la ilahe il-la'Llah ("nuk ka zotpërveçse Zoti"). Kjo formulë ështërrokur gjithmonë se nënkupton që etërë ekzistenca vjen nga Zoti, se igjithë realiteti mbahet vazhdimishtkorrik, 2008nga Zoti dhe se të gjitha gjërat përfundimishtkthehen te Zoti. Çdocilësi pozitive e ndeshur në botë dhenë vetet tona mund të jetë veçsepasqyrim i zbehtë i cilësive të Zotit.Vetëm Zoti është vërtetësisht i mirë,vetëm Zoti është vërtetësisht ibukur, vetëm Zoti është vërtetësishti fuqishëm, vetëm Zoti është vërtetësishti pavarur e kështu me radhë nëlistën e emrave hyjnorë. Shkurt,teuhidi nënkupton se nuk ka asgjëvërtetësisht reale përveçse Zoti.Fatihaja fillon me pohimin,"Falënderimi i takon Zotit", çka përbënthjesht një pohim të teuhidit: aido të thotë se askush nuk është idenjë për lavdërime përveç Zotit,sepse nuk ka asgjë vërtetësisht tëmirë veç Zotit. Po kështu, teuhidishprehet edhe në pohimin "VetëmTy të shërbejmë, dhe vetëm Ty tëkërkojmë ndihmë." Nuk ka zotpërveçse Zoti, ndaj nuk ka asnjë tëdenjë për t'i shërbyer dhe asnjë qëmund të sigurojë ndihmë të vërtetëveçse Zoti. Vini re se kjo fjali mbahetzakonisht si vendosëse e një ideali:muslimanët duhet t'i shërbejnë veçZotit e të kërkojnë ndihmë vetëmprej Tij. Megjithatë, nëse vërejmëmë kujdes, do shohim se ajo përbënedhe pohim faktual. Uniteti iRealitetit kërkon që çdokush, muslimanapo jo, t'i shërbejë Zotit dhe t'ikërkojë ndihmë Atij në rrjedhën e tëjetuarit të jetës së vet. Duke qenë seka vetëm një Realitet të vërtetë, tëgjitha gjërat veprojnë në përputhjeme atë Realitet - të gjitha gjërat janëme përkufizim shërbëtore të atijRealiteti. Kur njerëzit kërkojnë ndihmë,ata në të vërtetë kërkojnë ndihmënga ai Realitet i vetëm, qofshin tëndërgjegjshëm apo jo për këtë fakt.Kjo na sjell në parimin e dytë tëmendimit islam, të cilin Fatihaja epërmend mëse haptazi duke përdorurfoljen "me udhëzue". Teuhidimëson se "nuk ka udhëzues përveçseZoti". Siç e formulon Kur'ani, dukeiu drejtuar Profetit {Nuk e udhëzonti kë do ti, por udhëzon Zoti kë do Ai}(28:56). Megjithatë, Kur'ani thotëgjithashtu për Profetin: {Ti udhëzonnë Rrugë të Drejtë} (42:52). Kjo dotë thotë se Zoti udhëzon duke nisurprofetë, dhe funksioni i tyre është t'iudhëzojë njerëzit në Rrugën eDrejtë, e cila shpie në lumturi të përjetshme.Parimi i tretë i mendimit islamështë Rikthimi te Zoti. Atë e nënkuptonvetë nocioni i Rrugës së Drejtë,es-sir?tu'l-mustak?m. Përse është erëndësishme rruga? Sepse shpie nëlumturi pas vdekjes. Domethënien esaj e tregon midis të tjerash fakti se,e ashtuquajtura "urë mbi Ferr" nëDitën e Ringjalljes quhet gjithashtues-sir?t. Ata që arrijnë ta kalojnëUrën pa rrëshqitur në Zjarr janë ataqë kanë marrë udhëzimin në Rrugëne Drejtë në këtë jetë. Ata që dështojnës'e kaluari Urën janë ata që nuk ekanë ndjekur Rrugën e Drejtë - nëvend të kësaj, siç thotë Fatihaja, atajanë mes atyre që janë shmangur oseatyre ndaj të cilëve Zoti ështëzemëruar.ARSIMI ËSHTËUDHËRRËFIMSiç e thashë më lart, fjala "arsimoj"do të thotë më udhërrëfye. Nëlatinisht, ducere do të thotë meudhëzue, me drejtue, me nxjerrë.Kur muslimanët luten që të udhëzohennë Rrugën e Drejtë, ata i kërkojnëZotit t'i nxjerrë nga injoranca,urrejtja, mëria dhe të gjitha tiparet embrapshta të karakterit, që pengojnëlulëzimin e plotësishmërisë dhevirtytit. Këto tipare negative tëkarakterit janë të rrënjosura thëllënë egon njerëzore. Arsyeja e kësajështë thjesht sepse njerëzit nuk janëZoti, dhe vetëm Zoti është i mirë dhei vërtetë. Siç thotë Kur'ani: {Njeriu ukrijua i dobët} (4:28). Ademi ra ngaparajsa për shkak të dobësisë së tij,të cilën Kur'ani e quan "harresë"(nisj?n) dhe "pavëmendshmëri"(ghafle). Harresa është e thurur nëekzistencën njerëzore. Për të dalënga harresa, njerëzit duhen nxjerrëprej saj - njeriu duhetedukuar/arsimuar. Askush nukmund të arrijë plotësinë e mundësisënjerëzore, askush nuk mund ta arrijëditurinë, urtinë, virtytin dhemirësinë e vërtetë me përpjekjet eveta. Gjithkush ka nevojë për njëedukues, i cili do t'i tregojë udhën edijes dhe shpëtimit. Edukuesi ështëpikërisht "udhëzuesi" (h?d?).Në shoqërinë tradicionaleislame, udhërrëfimi sigurohej ngadijetarët ('ulem?). Sipas një thëniejetë shumëpërhapur (e cila shpesh injihet Profetit), "Dijetarët janëtrashëguesit e profetëve." 'Ulematëjanë, fjalë për fjalë, "ata që kanëdituri" dhe ekzistojnë lloje tëndryshme 'ulemashë, në varësi tëllojit të diturisë që kanë trashëguarnga profetët. Ka tre sfera themelorëtë diturisë, çdonjëra nga të cilat pëfshihetnga Kur'ani dhe trupëzohet teProfeti. Trashëguesi ideal i Profetitdo t'i ketë aktualizuar të trija llojet editurisë, por shumica e 'ulemave nëtë vërtetë kufizohen mjaft në dijen etyre. Sigurisht, asnjë nga 'ulematënuk mund të jetë udhëzues aq i plotësa vetë Profeti. Tri llojet bazë tëditurisë islame që duhen trupëzuaridealisht nga 'ulematë janë dija e tëvepruarit të duhur, dija e Realitetit tëVërtetë dhe dija e përsosmërisëshpirtërore. "Dija e të vepruarit tëdrejtë" është lëmi i Sher?'atit dhe

Hëna e rejurisprudencës. "Dija e Realitetit tëVërtetë" është lëmi i atyre 'ulem?veqë studiojnë kel?min, sufizminteorik dhe/ose filosofinë. Këta dijetarëshpjegojnë mësimet kur'anorembi realitetin e Zotit, natyrën e kozmosit,dhe bërjen e vetes njerëzore.Me fjalë të tjera, ky grup i dytë i'ulem?ve studion metafizikën,teologjinë, kozmologjinë dhepsikologjinë e përshpirtshme. Sferae tretë, "dija e përsosjes shpirtërore"trajton mënyrën e shndërrimit tëbrendshëm dhe përputhjen me normate vendosura nga Zoti, jo vetëmnë të vepruar e të menduar, por edhenë qenien tonë të brendshme. Kylëm është specialiteti i mjeshtravesufi.KONFLIKTI MESKONCEPTEVEThashë se arsimi modern është ipapërputhshëm me arsimin tradicionalmusliman. Me arsim tradicionalmusliman nënkuptoj "udhëziminnë Rrugën e Drejtë", e cila shpienë të vepruarit e duhur, të kuptuarite drejtë dhe shndërrimin e duhur tëvetes. Me të pikasur që arsimi islamfokusohej në arritjen e përsosmërisënjerëzore sipas normave Hyjnore - ejo normave humaniste tëIluminizmit - mund të kuptojmëlehtë përse arsimi modern shkatërronbazat mbi të cilat mund të ndërtohetarsimi islam. Më lejoni të tregojdisa pika, ku shfaqet konfliktindërmjet arsimit islam e atij modern,sidomos në lidhje me pariminthemelor të mendimit Islam, teuhidit.Arsimi modern pretendon sebazohet në "shkencë" dhe e merrautoritetin e vet duke qenë "shkencor".Mendimi shkencor karakterizohetnga fokusi i tij mbi shumësinëdhe studimin empirik të sferës sëkapshme nga shqisat, qoftë nësekëto e arrijnë futjen në atë sferëdrejtpërsëdrejti apo me anë tëinstrumenteve. Mendimi shkencorhedh poshtë, në mënyrë impliciteose edhe eksplicite, çdo lloj dijeje qënuk verifikohet dot empirikisht. Kylloj qasjeje është i dobishëm për tëfituar kontroll mbi mjedisin e njerëzit,siç është fare e qartë te mënyra nëtë cilën ajo përdoret nga qeveritë,ushtria dhe industria. Mirëpo, me tëpretenduar se dija shkencore ështëdituria e vetme e vlefshme dhe eligjshme, nuk mund të bëhet më fjalëpër shkencë, po për "shkencizëm",besimin se vetëm shkenca lejonqasje tek e vërteta. Shkencëtarët janëzakonisht tepër të sofistikuar për tëbesuar në shkencizëm, sepse ata ekuptojnë se shkencizmi është njëqëndrim ideologjik, i cili nuk mundtë demonstrohet empirikisht.Prapëseprapë, shkencizmi ështënjë përbërës i fuqishëm i botëkuptimitmodern. Shumica e njerëzvebesojnë në pretendimet për tëvërtetën që bën shkenca, më shumësesa besojnë në pohimet për tëvërtetën që bën feja. Ata besojnë seshkenca merret me dijen dherealitetin objektiv dhe pandehin sefeja merret thjesht me sferën subjektivetë opinioneve dhe ndjenjave.Besimi në shkencë është thellësisht ipapërputhshëm me qasjen e diturisëislame. Në terma islame, e vetmjadituri e vërtetë, e vetma dije absolutishte besueshme dhe e vërtetësishmeështë teuhidi, fakti se nuk kaasgjë reale përveç Realitetit. Kjoështë njohur gjithmonë si e vërtetë,si fakt e jo si besim. Ajo është"besim" vetëm për njerëzit ethjeshtë, të cilët e pranojnë mbibazën e autoritetit, por nuk e kuptojnëse çfarë do të thotë. Për çdo personme intelekt të shëndoshë ('aklsel?m), ajo përbën të vërtetënthemelore, përmes të cilës duhenkuptuar të gjitha të vërtetat dheduhet ndërtuar e tërë dituria. Ciladoformë e dijes që shpërfill teuhidinështë injorante për atë të vërtetë tëvetme, nga e cila varet çdo e vërtetë.Gjithkush e di se qytetërimiislam zhvilloi një sërë disiplinashshkencore në mënyra skajimisht tësofistikuara si matematika, astronomiae mjekësia. Mirëpo, këto disiplinaishin gjithmonë pjesë e njëvizioni më të madh, dhe ky vizionishte teuhidi. Botëkuptimi islam nisiduke pohuar realitetin e Zotit,Unitetin e Realit të përfundëm, rrënjëzimine gjithçkaje te Zoti. Kjonënkuptonte se të kuptuarit e drejtëtë gjërave varej nga të kuptuarit etyre në raport me Zotin - Realitetin ePërfundëm. Çdo dije mbi botën, qënuk e vendos botën në terma tëBurimit të saj Transhendent, ështënë të vërtetë injorancë, sepse i pengonnjerëzit nga të shikuarit egjërave ashtu siç janë në të vërtetë.Është mjaft e qartë se një intuizimi unitetit i nxit shkencëtarët eepokës moderne në kërkimin e tyrepër teori gjithpërfshirëse të universit.Por gjithashtu nuk mund të ketëkurrfarë dyshimi se teoritë që mbizotërojnëdisiplinat shkencore dheakademike bashkëkohore janëshpalosje të një parimi, të cilin mundta quajmë tekth?r. Teuhidi buronnga fjala wahde (njëshmëri) dhenënkupton të pohuarit e njëshmërisësë Zotit, të deklaruarit eunitetit të Realitetit të Përfundëm.Tekth?r buron nga fjala kathra(shumësí) e nënkupton pohimin eshumësisë së realitetit. Njëbotëvështrim tekth?ri e mohonteuhidin, implicitisht ose edhe haptazi.Në vend të Një Realiteti, aishtron shumë realitete. Rezultatipërfundimtar është shpërhapja edijes njerëzore, larmizimi i disiplinaveshkencore dhe akademike,shumësia e synimeve njerëzore, dhenjë mospajtim, përçarje, çintegrim,konflikt e shthurje pa fund.Tekth?ri nuk është medoemos ikeq. Filosofët muslimanë nganjëherëe përdornin këtë fjalë për tëtreguar vetë aktin, me anë të të cilitNjë Zot krijon një botë shumësie.Mirëpo, detyra njerëzore është t'i ikëtekth?rit, të shohë tej shumësisë dhepërçarjes që sundojnë sferën e dukshme.Njerëzit ftohen të vendosinteuhidin, që nënkupton prurjen eunitetit, harmonisë, barazpeshës,drejtësisë dhe paqes. Megjithatë, atathërriten që ta arrijnë këtë në vetëjetët e tyre. Askush nuk mund të sjellëharmoni, barazpeshë dhe paqe nëbotë nëse nuk ndodhet në paqe meZotin. Fakti që teuhidi duhet të fillojëme individin tregon kah një prejdallimeve elementare ndërmjetmendimit tradicional dhe sistemeveideologjike moderne. Islami kamësuar gjithmonë se çdo individështë përgjegjës para Zotit. Pa plotësuarpërgjegjësitë vetjake nuk mundtë jetohet sipas normave të Zotit. Nëkontrast me këtë, mendimi modernpohon se një shoqëri e harmonishmemund të ndërtohet njëherazi,duke e imponuar një sistem mbishoqërinë. Kur të gjithë i bëhen konformsistemit të imponuar - një sistemitë shpikur nga ideologët e tëdetyruar nga byrokratët - shoqëriado të jetë e harmonishme. Me fjalë tëtjera, shoqëria tradicionale thotë:"Fillo me veten!"; mendimi modernthotë: "Reformo të tjerët!"Shkurt, teuhidi është një vizionqë duhet arritur nga çdo qenie njerëzore.Ai përbën detyrën e individëve.Rruga për të arritur atë quhet Udhae Drejtë. Ata që i çojnë njerëzit nëUdhë të drejtë janë parasëgjithashZoti, pastaj profetët, pastajtrashëguesit e profetëve. Megjithatë,nuk mundemi thjesht të ndjekimmësuesit. Ajo që kupton mësuesijuaj nuk ju ndihmon, përveç nëse ekuptoni edhe ju. Është përgjegjësia eçdo muslimani që të kërkojë dijen etij dhe të kuptuarit e tij vetjak."Kërkimi i diturisë është idetyrueshëm për çdo musliman emuslimane" ka thënë Profeti. Dhe kykërkim zgjat "nga djepi gjer në varr"na tregon ai gjithashtu. Pa ngulmiminpër të kuptuar, njerëzit do tëmbeten injorantë e harrues, pavarësishtse sa mund të kenë zotëruarshkencën dhe inxhenjerinë,filosofinë dhe sociologjinë, ose cilëndodisiplinë tjetër të rrënjëzuar nëtekth?r.ARSIMI TRADICIONALISLAMArsimi tradicional islam ështëpërpjekur të sigurojë mjetet, përmestë cilave njerëzit mund të arrijnë vetënjë vizion të teuhidit. Ndjekja eRrugës së Drejtë shihej si përpjekjeindividuale që kërkonte të kuptuarite rrjedhimeve të teuhidit për vetëindividin. Vetëm atëherë mund t'idrejtohej ai/ajo ndihmës së tëtjerëve. Sipas shumë dijetarëve muslimanë,sidomos atyre me prirjefilosofike, qëllimi i ndjekjes sëRrugës së Drejtë është tehk?ku, qëdtth realizimi dhe verifikimi.Fjala tehk?k vjen nga fjala hakk,një emër kur'anor i Zotit, që do tëthotë, i vërtetë, real, i duhur, i denjë.Rrjedhimi i këtij emri hyjnor ështëse vetëm Zoti është e vërteta,realiteti, e drejta dhe e duhura.Mirëpo, Kur'ani na thotë se Zoti krijoigjithçka me hakk, pra me tëkorrik, 200815

Hëna e reasnjë qenie, vend ose subjekt.Argument për këtë është vetë fjala eAllahut xh.sh ku thotë: “Allahun elartëson me adhurim ç’ka nëqiej e në tokë dhe Ai është igjithëfuqishmi i urti. I Tij ështëpushteti në qiej e në tokë, Ai jepjetë dhe Ai jep vdekje dhe Ai kafuqi për çdo send. Ai është i pariqë s’ka fillim dhe i fundit që s’kambarim, i dukshmi dhe i padukshmi,dhe Ai është më i dijshëmpër çdo gjë. Ai është që krijoiqiejt e tokën vetëm për gjashtëditë, pastaj mbisundoi Arshin.Ai e di çka futet në tokë dhe çkadel prej saj, çka zbret prej qiellitdhe çka ngritët në të, dhe Aiështë me ju kudo që të jeni,Allahu është përcjellës i asaj qëpunoni. Vetëm i Tij është sundimii qiejve dhe i tokës dhe vetëmte Allahu kthehen të gjithaçështjet. Ai e ngërthen (e zgjaton)natën në ditë dhe e ngërthen(zgjaton) ditën në natë dhe Aiështë që i di të fshehtat nëgjokse”.Është Allahu Ai, që u ka dhënëjete sendeve, objekteve qenieve truporedhe shpirtërore, i cili ka krijuargjithësinë dhe ka vë një rend të funksionimit,i cili ka vënë ligje kozmike,ka vënë një lidhshmëri zingjirorendërmjet jetës dhe vdekjes.Allahu është Ai, të Cilit i përkasincilësitë i përhershëm pa fillim dhe ipërhershëmpambarim.Njëkohësisht, argument për këtëështë se sikur Allahu të ishte i paraprirëme mosekzistim atëherë një gjëe tillë do të patjetërsonte faktorin, icili ka bërë që ai të ekzistojë kështu qëatëherë është e pamundur që dukeqenë ai kështu, të jetë zot Allahutxh.sh, është e pamundur që ndonjëherë,Qenia e Allahut t’i nënshtrohetmosekzistimit..., kjo për arsye se siçnuk mund të parafytyrohet mundësiaqë, i cili ka qenë më parë dhe bëri qëky tjetri të jetë dhe të ekzistojë. Pra,doemos Ai (i pari) është ai që nuk kafillim. Gjithashtu, rreth përhershmërisëtë pambarim të të ketë ndonjëfaktor ndikues në krijimin e Atij qëështë vaxhib’ul – vuxhud (që ekzistonvetvetiu); po ashtu nuk mund të paramendohettë ekzistojë ndonjë faktorqë ta zhduki Atë, përndryshe Aiatëherë nuk do të ishte që ekzistonvetvetiu. Nga kjo edhe mund të kuptojmëse asnjë qenie, person ose forcënuk mund t’i bëhet ortak Atij, dhenuk mund ta ndaj autoritetin e Tij.“...vendimi (në çështje e adhurimit)nuk i takon kujt posAllahut...”(Suretul Jusuf: 40)Këto dhe shumë rregulla të tjeraAllahu ua sqaron njerëzve nëpërmjettë Dërguarve të Tij, madje për këtëështë edhe kjo thënie kuranore kuAllahu xh.sh i drejtohet Pejgamberita.s me fjalët: “Thuaj: “Unë i përmbahemtë vërtetës (që më erdhi)nga Zoti im. Ju e gënjet atë, e përatë që nguteni ju (dënimi), nuk ebëjë unë, vendimi i takon vetëmAllahut; Ai e rrëfen të vërtetënAi është më i mirigjykues”.(Suretul el En-Am:57)Gjithashtu në ajetin vijues, Allahuxh.sh autoritetin e Tij na e përkujtonkështu: “...Këto janë dispozita tëAllahut me të cilat Ai gjykonndërmjet jush; Allahu është më idijshmi, më i informuari”(Suretul Mumtehine:10) “A nukështë Allahu më i urti gjykues?”(Suret et-Tinë: 8) Njohuria absolute esë vërtetës i takon vetëm Allahut, pra,dituria e njeriut është relative. Njeriu,mund të arrij shumë të mira materialenë tokë, por edhe kjo është ngaana e Allahut, pas gjithë kësaj kjopërsëri mbetet relative te njeriu sepsefuqia e njeriut është e krijuar dhe evdekshme, por edhe e kufizuar. Praçdo pushtet krahas pushtetit tëAllahut është relativ dhe brendasuazave kohore. Autoriteti absolutdhe transcendental mund t’i përshkruhetvetëm Allahut xh.sh, dhekrahas kësaj nuk mund të jetë ndonjërival shtesë ose dualizëm në këtëautoritet.AUTORITETI FETAR:Ky lloj autoriteti për nga karakteriqë ka, është i kufizuar me pejgamberindhe është specifik vetëm për tëDërguarit e Allahut, të cilët për ngacilësimi janë, të zgjedhur nga Zoti,janë nën mbrojtjen e Tij, dërgohen siemisar.Meqë që të tria këto cilësizgjidhen drejtpërdrejt nga Allahu,atëherë pejgamberia nuk është punë ethjeshtë dhe që mund të ketëhamendësi në shpalljen e misionit, sie tillë shpallja hyjnore dhe të dërguaritnë këtë rast përfaqësojnë autoritetinabsolut të Allahut xh.sh. dhe që ngakjo del se ky autoritet merëlegjitimitetin nga burimi hyjnor dhegjërat të cilat kumtohen nga të dërguaritnuk janë produkt i hamendjevetë tyre, por menaxhim i planë projektittë Krijuesit dhe dërguesit të tyreAllahut xh.sh. “Ai (Kurani) nukështë tjetër pos shpallje që ishpallet. Atë ia mësoi, Ai fuqiforti(Xhibrili).”( Suretul en-Nexhmu: 3-4) S’këndejmi, ështëAllahu i cili udhëzon dhe ështëXhibrili ai i cili dërgon shpalljen te aiqë ka përcaktuar Allahu xh.sh. njohurite sjella nga Xhibrili, që të gjithajanë të shkruara në Levhi Mahfudh,në Pllakën e Ruajtur, që më pastajemisari i Tij, Xhibrili a.s. i përcjell tektë zgjedhurit e Tij në tokë, tëDërguarit a.s. që më pas të përcillentek njerëzit në mënyrë të drejtë dhe tësigurt. Por, Pejgamberi nuk ështëvetëm kumtues, por ai është edhekulmi i urtësisë, shpalljen ia kumtonnjerëzve sipas direktivave të Allahutxh.sh. (rreth kësaj shiko suret;Kurani: En-Nahl: 64, 44, pastaj Ez-Zuhruf: 63). S’këndejmi besimtarëtjanë ata që janë të obliguar të zbatojnëatë që urdhëron i Dërguari i Allahut.Shih për këtë Allahu xh.sh thotë:“...çka t’ju jep Pejgamberi, atëmerreni e çka t’ju ndalojë,përmbajuni dhe kini frikëAllahun, se Allahu ështëndëshkues i ashpër”.(Sure ulHashër: 7)Nga ajetet e mësipërme jep tëkuptohet se atë që rekomandon iDërguari ajo është urdhër për ne,ngase këto urdhra të Pejgamberit janëautorizime të Allahut xh.sh. për këtëedhe një ndër parimet bazë të tëDërguarve është edhe pagabueshmëria.Parimisht të Dërguarit eAllahut ishin të mbrojtur ngagabimet, dhe nëse ndodhte që nganjëherëtë jepte ndonjë vendim jo tëqëlluar rreth ndonjë çështje të caktuar,menjëherë tërhiqej vërejtja ngashpallja hyjnore dhe e përmirësonteatë. Nisur nga kjo, edhe shumë ngaorientalistët nuk ngopen me fyerjet etyre pikërisht duke u nisur nga qortimettë cilat i janë bërë PejgamberitMuhammed a.s,( Krahaso;Kuran:El-Isra:74-75), Musaut a.s (Kuran: el-A’rafë:150-154) dhe Pejgamberëve tetjerë. Duke u mbështetur në këtë ajetkuranor, “...kërko falje përmëkatin tënd...”(Suret ul-Gafir:55)që aludon në gabueshmërinë ePejgamberit Muhammed a.s. poredhe të tjera janë disa dëshmi të orientalistëveqë shpallja e Pejgamberita.s nuk është aq e sterilizuar ngagabimet e tij njerëzore. Por, ashtu sithonë ata, ne themi pak më ndryshedhe shumë më thjesht, po sikurPejgamberi a.s të manipulonte ngashpallja dhe te mohonte te qenërit etij njeri, me siguri edhe këto ajete dot’i fshinte nga Kurani, sepse ështëshumë afër mendsh që asnjë projektnjerëzor nuk do të dëshironte që tainjoronte apo qortonte veten. Me siguri,secili projekt e proklamon projektin,si një nga më të përsosuri dhe pagabime.Më tutje, gjithmonë duhetpasur parasysh që pejgamberi mos tëngrihet me lart statusit të vet. Ai ështënjë njeri që merr frymë si njerëzit etjerë, ha, pi, e merr uria, sëmuret dhevdes. Kur mbyllet kanali i relevatës ainuk mund të arrij me aftësitë e vetaderi të Pllaka e Ruajtjes...ai ështëautoritet i lart shpirtëror, që uakomunikon dhe ua mëson të tjerëvefenë, personaliteti i tij është shenjtë.Ka një status i cili dallon nga statusi injerëzve të tjerë, por prapë se prapëështë rob i Zotit dhe i dërguar i Tij.AUTORITETI NJERËZORAutoriteti i kësaj kategorie nuk kakurrfarë veçorie hyjnore ose transcendentale.Por është i pranueshëmlegjitim dhe meriton të respektohet.Rrjedhimisht, ky autoritet për ngakarakteri që ka përkufizohet me njeriun,dhe askush nuk mund ta shpallëhyjnor, të shenjtë apo edhe transcendental.Përgjithësisht ky autoritet që iështë lënë njeriut përfshin edhe disasfera tjetra të autoritetit si atëshpirtëror, juridik etj.autoriteti shpirtëror; pjesëtarët tëcilët ndjekin këtë metodë të qëlluardhe që duke menduar rreth krijimit tëqiejve dhe të tokës thellohen ne dituri.Këta persona Allahu xh.sh në kuran icilëson me emrin rasihun që ka kuptimine njerëzve të urtësisë dhe tëmendimit të madh. Allahu xh.shthotë: “Ai është që ta zbrit librinty e që në të ka ajete të qarta dheato janë bazë e librit, e ka të tjerëqë nuk janë krejtësisht të qartë(muteshabih). E ata që në zemrate tyre kanë anim kah e shtrembra,ata gjurmojnë atë që nukështë krejt e qartë për të shkaktuarhuti, e kinse kërkojnëkomentin e tyre. Po pos Allahutaskush nuk e di domethënien etyre të saktë. Dijetarët e pajisurme dituri thonë: “Ne u kemibesuar atij (atyre që janë të paqarta),të gjitha janë nga Zoti ynë!Por këtë e kuptojnë vetëm ata qëjanë të zotët e mendjes”. ( SuretulAli-Imran: 7)Po ashtu që nëse për ndonjë gjënuk kuptojmë t’i konsultojmëehlu’dh-dhikri, përkujtuesit thotëAllahu xh.sh: “Ne as para teje nukdërguam tjetër, përveç burra, tëcilëve u dhamë shpallje. Ju(idhujtar) pyetni pra dijetarët (eTevratit dhe Inxhilit) nëse ju nukdini”. ( Suretul Nahl: 43) Ky ajetaludon në përkujtimin që duhet bërënjerëzve, dhe në këtë rast Allahuxh.sh më të zgjedhur pasPejgamberëve si udhërrëfyes ka përmendurdijetarët duke i cilësuar siehlu’dh-dhikri.b) autoriteti juridik; këtë formulimmund ta quajmë edhe fusha eixhtihadit. Norma e veta Zoti ua përcjellënjerëzve përmes Pejgamberëvetë Tij, të cilët udhëzojnë njerëzit se siti vënë në praktikën e tyre jetësore.Por, që këto ligje para se gjithash tëruajnë vitalitetin dhe freskinë e argumentimitnë rrethana dhe kohë, tëcilat rrethana mund të jetë tëndryshme, ka nevojë që dijetarët ezgjuar dhe të pajisur me dije të lart tëmarrin këtë pozitë, pra pozitënjuridike, apo thënë ndryshe ixhtihadine ndonjë çështje të caktuar. Nëkëtë rast ixhtihadi është një fushëjuridike me rëndës jetike. Po ashtu,përmes ixhtihadit të dijetarëvenjerëzit më lehtë mund të realizojnëobjektivat e caktuara në jetë për tëcilat nuk janë në gjendje të kuptojnëdispozitat të cilat janë bërë urdhër përta. Rrjedhimisht duhet përmendur seçdokush nuk mund të jetë muxhtehid,por para se gjithash duhet të jetëi pajisur më dijen më të lart të mundshmedhe të bëjë përpjekje maksimalenë zgjidhjen e ndonjë situate tëcaktuar në fakt edhe vetë kuptimi ifjalës Ixhtihad ka këtë kuptim, përpiqemmundohem. Duhet pasurparasysh edhe këtë fakt se ky autoritetnuk mund të jetë absolut. Dituria emuxhtehidit nuk është absolute dhe100% e saktë, por koniunukturale,supozicioniste, sepse bazohet në njëkoment specifik që krijon marrëdhëniemidis jetës dhe kuranit dhesunnetit. Këtë e ilustron më së miriedhe hadithi i Pejgamberit a.s. kuthotë: “Edhe nëse muftitë të japinfetva (dezicion), t’i prapë pyete dhekonsultojë zemrën tënde (kërkoje fetvanëprej saj, verifikoje në zemrëntënde).korrik, 2008 17

Hëna e reTHIRRËSIT NË ISLAMCILËSITË E DOMOS-DOSHME TË DAIUTD-r. Ahmed Abbas el- BedeviLIBRI I ALL–LLAHUT,KUR’ ANI FISNIKKur’ani është libri me të cilin iLartëmadhërishmi vulosi librat qiellore,nisur nga kjo, është domosdoshmëripër çdo misionar të dijërrjedhshëm ta lexojë atë, ta ndjejë dhetë mundohet ta kuptojë sa më tepëratë. Kështu, meqë ky libër erdhi për taedukuar ummetin dhe të vendos sistemine tij siç e vendosi anekëndbotës. Kur’ani u shpall pjesë-pjesë nëpajtim me nevojën aktuale të atijummeti dhe në pajtim me nevojat qëkishin të bëjnë me periudhën e parë tëedukimit. Kur’ani famëlartë erdhi përtë qenë udhëheqës praktik për t’urealizuar pjesë-pjesë në periudhën epërgatitjes e jo si ndonjë hipotezë apoideologji që ekspozohet vetëm për t’ulexuar e dëgjuar.Në Kur’an thuhet:“Dhe Kur’anin që Ne e ndampjesë - pjesë për t’ua lexuarnjerëzve dalëngadalë dhe ashtue shpallëm atë një pas një“. (ElIsraë:106)Gjeneratat e para të muslimanëve,Kur’anin famëlartë e kapënsi duhet, duke e vënë atë në jetën etyre praktike dhe assesi s’qe për tavetëm kënaqësi mendore eshpirtërore siç ishte poezia, apodëfrim e zbavitje siç ishin tregimet emitet e tyre. Vënja e jetës së tyre tëpërditshme në ujdi me Kur’aninfamëlartë bëri që të flakin çdo gjë qëpatën trashëguar, njoftuar e ushtruare që ishte në kundërshtim me të.Besimtari në AllllahunZot, IslaminFe, Muhamedin a.s.Pejgamber e me njohurimbi bazat kryesoretë thirrjes(Kur'anin dhe sunnetin)dhe që vë nëpraktikë urdhërat,ndalesat, rekomandimet,sjelljendhe moralin ekërkuar, konsiderohetpër misionar.Transmetohet nga ibn Mes’udir.a. se atëkohë secili që mësontedhjetë ajete nuk kalonte në ajete tëtjera pa i studjuar dhe vënë në praktikato. Ky sahabij gjithashtu na bën medije se për çdo ajet ka ditur se ku dheme ç’rast është shpallur.Të qenurit në lidhje të ngushtë meKur’anin dhe shkencat e tij (shkaqet eshpalljeve të ajeteve, abrogimin,kiraetet dhe shkenca të tjera që ndihmojnënë kuptimin e shpalljes), ështëdomosdoshmëri për secilin që iamësynë misionit.Duke u nisur nga kjo gjejmë semuslimanët që nga koha e sahabëve ikushtuan shumë rëndësi këtyreshkencave. Çdo njohuri që thirrësi epërfiton në lidhje me Kur’anin dhe aqsa ia arrinë të përmbledhë nga to, aqmë tepër i krijohen mundësi të jetëmë i suksesshëm.Andaj, aspak nuk është earsyeshme që dikush të merret mekëtë mision e të mos jetë në lidhje tëngushtë me librin e All-llahut xh.sh.Ç’është e vërteta, të kërkuarit diçkanga një individ i këtillë, i ngjan asaj “tëkërkohet sy nga i verbëri”.SUNNETINjohja e sunnetit të Muhamedita.s. është domosdoshmëri për çdothirrës, meqë sunneti është aspekti ishpjegimit të Kur’anit famëlartë, kurdihet se i Lartësuari autorizoi të dërguarine Tij për shpjegimin e Kur’anit:“ …Ty ta zbritëm Kur’anin qët’u sqarosh njerëzve atë që uështë shpallur atyre, me shpresëse do ta studiojnë.” (En Nahl:44)Aspektet e shpjegimit të Kur’anitfamëlartë përmes sunnetit janë:1. a. Në shpjegimin e ajetevekoncize. P.sh. në lidhje me namazin,zeqatin, haxhin…pa sunnetin nuk dotë dinim se kur janë kohët e namazit,sa reqate duhet falur dhe si duhetfalur ato, nuk do të dinim se kur jepetdhe sa duhet dhënë zeqat, gjithashtunuk do të dinim se si bëhet haxhi,çfarë dispozitash ka etj. Mu për këtëMuhamedi a.s. thotë: ”Falunuashtu siç po më shihni muaduke u falur”, “Merrni nga unëdispozitat e haxhit dhe tëumres”.Mutaraf bin Abdullahut i ështëthënë që të mos flet pos me Kur’an, eai tha: “Pasha All-llahun, nuk dua qëKur’ani të jetë i zëvendësuar mediçka, por të prezentojë nga ai qëështë më i ditur se ne mbi Kur’anin. ”b. Në shpjegimin e ajeteveme domethënie të mbrendshme,p.sh. në sqarimin e ajetit:”… dhe hani e pini derisaqartë të dallohet peri i bardhënga peri i zi në agim…” (ElBekare:187)Muhamedi a.s. sqaroi se këtukemi të bëjmë me bardhësinë e agimitdhe muzgun e natës.c. Në specifikimin e ajeteve –termeve me domethënie tëpërgjithshme, p.sh. në një ajetthuhet:”Ata që besuan e që nuk emveshën besimin e tyre me zullum(besim të kotë), për ta ështësiguria dhe ata janë tëudhëzuarit.” (El En amë:82)Ky ajet, pa shpjegimin ePejgamberit a.s. u kuptua nëdomethënien e tij të përgjithshme,mu për këtë sahabët thonin se kushnga ne nuk bën padrejtësi - zullum18 korrik, 2008

Hëna e revetes. E Muhamedi a.s. tha se mefjalën zullum nënkuptojmë Shirkun–idhujtarinë, besimin e kotë.ç. Në kufizimin e të pakufizuarës.Si shembull në lidhje mekëtë po përmendim ajetin që bën fjalëmbi sanksionimin e vjedhësit dhevjedhëses:”Vjedhësit dhe vjedhësespreniu duart, si shpagim iveprës që bënë, dënim nga Allllahu.All-llahu është i fuqishëm,ligjdhënës i urtë.” (El Maide:38)Mirëpo, siç shihet, këtu nuk keminorma, nga ky ajet nuk mund të dimëse cila dorë duhet të prehet, ku duhettë prehet, e çka nëse një vjedhës isanksionuar e përsërit vjedhjen etj. Tëgjitha normat në lidhje me këtë i gjejmënë sunnetin e Muhamedit a.s.2. Në shpjegimin e ndonjëfjale – termi.P.sh. Në Kur’an thuhet:“Udhëzona në rrugën edrejtë! Në rrugën e atyre ndaj tëcilëve ke bekimin, e jo në tëatyre që je i hidhëruar, e as në tëatyre që kanë humbur!” (ElFatiha:6,7)Kështu përmes hadithit tëMuhamedit a.s. kuptojmë se me fjalët“e jo në të atyre që je i hidhëruar”ka për qëllim çifutët, kurse mefjalët “e as në të atyre që kanëhumbur”, qëllimi është për tëkrishterët.3. Në vënjen e dispozitave qënuk janë në Kur’an.Kjo nuk duhet të habit askënd kurdihet fare mirë se edhe sunneti i tëdërguarit të All-llahut ishte shpallje, iLartësuari thotë:”Dhe ai nuk flet nga mendja etij. Ai nuk është pos shpallje që ishpallet.” (En Nexhm:3,4)E nga dispozitat që nxirren vetëmnga sunneti po përmendim: sadekatulfitrin, rexhmin (gurëzimin e zinaxhisëqë është i martuar), të drejtën përtrashigimi që ka gjyshja, etj.4.Në abrogimin e disa dispozitavekur’anore, p.sh. NëKur’an thuhet:“Kur ndonjërit prej jush iështë afruar vdekja, nëse lëpasuri pas vete, vasijeti - testamentipër prindërit dhe për tëafërmit u është bërë juve obligim,por ashtu siç është drejtë.Kjo është obligim për ata që janëtë devotshëm.” (El Bekare:180)Kurse Muhamedi a.s. sqaroi seatyre që e kanë të drejtën në trashëgiminuk u lihet testament, pra këtu gjejmëabrogimin e dispozitës së ajetit nëfjalë.5.Në verifikimin e dispozitavekur’anore.Muhamedi a.s. shpjegoi se nukështë hallall për muslimanin që mallipasuriae dikujt të shfrytëzohet papëlqimin e pronarit të saj. E kjo ështënë pëlqim me ajetin:” O ju që besuat, mos e hanimallin e njëri-tjetrit në mënyrëtë palejuar…” (En Nisa:29)Një verifikim të këtillë gjejmëedhe në rekomandimin e Muhamedita.s. drejtuar besimtarëve, e që thotë:”Keni frikë Zotin se si sillenime gratë, ato janë në duart ejuaja, i morrët me emanetin eZotit dhe u është lejuar prehjeme to me caktimin e Allllahut.”Ky hadith është në pëlqim tëplotë me ajetin ku thuhet:” …çoni jetë të mirë me to.”(En Nisa:19)Nga kjo që u tha deri më tani konkludojmëse për misionarin është edomosdoshme të njoh burimin e dytëtë islamit - sunnetin e Muhamedit a.s,ta njoh terminologjinë e hadithit që tëketë mundësi t’i njoh edhe transmetuesit.Pra, të përfituarit nga kythesar në këto kohëra kur po shtohensulmet drejtuar këtij burimi, e qëfatkeqësisht, një gjë e këtillë ndodhedhe nga misionarët pa njohuri rrethkëtij burimi e të cilët janë të paarsyeshëm. Themi kështu, meqë siçdihet, para kumtimit vjen kuptimidija.E në rast se mungon dija, atëherëme çfarë do të kumtojmë dhe çfarë dotë kumtojmë? Muhamedi a.s. në lidhjeme këtë na mëson se All-llahuxh.sh. nuk e merr dijen nga dijetarëtme të rrëmbyer, Ai atë e merr memarrjen (vdekjen) e dijetarëve, kështunjerëzit pastaj për udhëheqës marrininjorantë që flasin pa dije e qëshpiejnë në humbje.I Lartëmadhërishmi veçoi këtëummet nga të tjerët meqë e bëri tanjohin isnadin – mbështetjen edijes, zingjirin e transmetuesve,Abdullah bin Mubarek thotë:”Isnadi është nga feja, po të mosishte, do të thoshte kush të dojë çfarëtë dojë.”Ebu Abdulla El Hakim thotë sesikur të mos ishte isnadi dhe kujdesii madh në ruajtjen e tij do t’u ishtedhënë mundësia që ateistët ose novatorëttë shpifin hadithe. Mirëpo,metodat me të cilat i njohim hadithete transmetuara janë armët tona me tëcilat mbrohemi, andaj pa armët nëfjalë, si mund të luftohet.E nëse një gjë e këtillë kërkohetnga besimtarët në përgjithësi, ajoparasegjithash i kërkohet misionarëveqë e kanë për obligim të jenë tëqartë në misionin e tyre. All-llahuxh.sh. thotë:”Thuaj: “Kjo është rrugaime, e vënë në fakte të qarta, e qëunë dhe ai që vjen pas meje.Larg të metave është All-llahu, eunë nuk jam nga idhujtarët.”(Jusuf:108)Pra me fakte të qarta, e fakte tëqarta nuk ka pa dituri, e as dituri tëfrytshme pa Kur’an dhe hadithe.Gjithashtu nuk duhet harruaredhe atë se misionarëve u duhet tënjohin edhe fikhun dhe bazat e tij,biografinë e Muhammedit a.s. dheshokëve të tij, historinë islame, qëllimete legjislaturës islame…dhevazhdimisht të japin mundin e tyrepër të përfituar çdo dije që u është nëshërbim.Nga cilësitë e misionarit, madjenga më të rëndësishmet janë:PUNAMisionarit që All-llahu i dha ngadituria, që e bëri të kuptoj nga feja, ikërkohet që nga ai të ketë dobi tëshumta. E s’domend se dobia arrihetme vënjen e diturisë në praktikë dhesë qeni i përmbajtur vetë para se t’iurdhërojë të tjerët, në të kundërtën,bie në të keqen për të cilët All-llahuxh.sh. thotë:”A po i urdhëroni njerëzitpër punë të mira, e veten tuaj poe harroni? Ndërsa ju e lexoni librin(Tevratin). A nuk po mendoni.”(El Bekare:44)Ky ajet sinjalizon në faktin se harresae diçkaje është e lidhur ngushtme jopraktikimin e saj, andaj, harresae këtij lloji nuk mund të vijë pos nga tëlehtët.Tash po kalojmë në diçka që narrëfen Kur’ani famëlartë rrethShuajbit a.s. i cili këshillonte popullinqë të adhurojnë All-llahun një dhe qëua shpjegoi se nuk po i thërret nëdiçka që nuk gjendet vetë. All-llahuxh.sh. thotë:”Edhe Medjenit (i dërguam)vëllain e tyre Shuajbin që ju tha:O popull im, adhuroni Allllahun,ju nuk keni Zot tjetërpos Tij, mos matni as mospeshoni mangut, unë po shoh sejeni në gjendje të mirë jetësore,pra unë po frikësohem për junga dënimi që do t’ju përfshijënjë ditë. O populli im, vepronidrejt gjatë matjes dhe peshimit,e mos dëmtoni njerëzit në asgjëdhe mos shkaktoni rrëmujë nëtokë. Atë pjesë që ju lejoi Allllahuështë shumë më e mirë përju, nëse jeni besimtarë, e unënuk jam rojë juaj. Ata thanë: “OShuajb, a namazi yt po të thotëtë na urdhërosh që ta braktisimatë që adhuruan prindërit tanë,ose për të punuar në pasurinëtonë ashtu si të dëshirojmë?Vërtet, ti qenke i butë e imençur.” (Hud:84-85)Ky tekst kur’anor na zbulon dialogune zhvilluar në mes thirrësit,Pejgamberit Shuajb a.s. dhe popullittë tij, dialog në të cilin qartë vërehet seShuajbi a.s. nuk vepronte atë që uthoshte të tjerëve të mos veprojnë, siçnuk pati për qëllim ndonjëfarë dobiepër vete në atë që thirrte, por përmirësimine përgjithshëm të jetës dheshoqërisë.Fjala e misionarit duhet të jetë nëpërputhje me punën e tij, meqë Allllahuxh.sh. mohoi realitetin e canjerëzve të cilët rrahnin gjoks për xhihad,e kur u erdhi xhihadi, qëndruanlarg. All-llahu xh.sh. thotë:“O ju që besuat, pse po ethoni atë që nuk e punoni. TekAll-llahu është shumë e urrejturta thoni atë që nuk e punoni. Allllahui do ata që luftojnë nërrugën e Tij të rreshtuar si tëjetë ndërtesë e fortifikuar.”(Saff:2-4)Transmetohet se si shkak i zbritjessë këtyre ajeteve është se një grupnjerëzish e pyetën Muhamedin a.s. seçfarë është nga punët më të dashurate All-llahu xh.sh. që me to t’i jenë samë afër Zotit. E kur na bëri Xhihadinobligim i ikën fushës, All-llahu xh.sh.shpalli : ”O ju që keni besuar..”Madje sot është më se e nevojshmeqë misionari t’i thërret njerëzitme punën e tij para se ta bën atë mefjalë, thënë më ndryshe, nevoja ështëpër një mostër praktike. E për të arriturkëtë nevojitet stërvitje, ta bartëveten në atë të preferuarën gjersa tabëj atë që të mos gjej rehatinë pos nëtë respektuarit e All-llahut xh.sh. Njëdijetar këtë e përshkruan në këtëmënyrë:”E drejtoja shpirtin tim përte Zoti edhe pse ajo më qante, e mëpastaj e drejtoja atë e ajo qeshte”.Kështu pra, nga besimtarët e misionarëtkërkohet ta stërvit veten gjersa t’ilehtëson atij All-llahu xh.sh. i cilithotë:”E ata të cilët luftuan për hirëTonë, Ne, me siguri do t’i orientojmërrugës për te Ne…” (ErRum:69)Kështu së respektuari atë në xhihadkundër jobesimtarëve, duke eluftuar shpifjen, fitnen, e çdo të ligë,kështu arrihet rruga e vërtetë, rrugë ecila çon në arritjen e pëlqimit të Allllahutxh.sh.Kalifi Omer ibn Abdul Aziz në lidhjeme këtë thotë se ç’mangësi nga ne,ç’injorantë jemi, sa jemi neglizhentëndaj punës, sikur pak të kishimpunuar me atë që dimë, do të trashëgonimdituri që çdo mundim ta bartintrupat tonë, All-llahu xh.sh. thotë:“…Keni frikë All-llahun seAll-llahu ju dhuron dituri ..” (ElBekare:282)Nëse fillojmë nga vetja dhe sipasmundësisë vëmë në pëlqim fjalët toname veprat, në këtë rast kumtojmëthirrjen e All-llahut xh.sh. tëdurueshëm e jo për hirë të ndonjëvlere të kësaj jete. Kumtimi për hirë tëAll-llahut xh.sh. dhe me bindje se nukka frikë as dënim pos nga Ai në duarte të cilit gjendet çështja e që thotë:”Ti (Muhamed) thirr për nërrugën e Zotit” (En Nahël:125)Thirrja pra për tek All-llahu xh.sh.pritja e sevapeve, frika nga dënimigjithashtu janë nga i Lartësuari, Zoti ikësaj thirrje. Mu për këtë gjejmë sendër karakteristikat më të rëndësishmetë misionarit janë:DURIMIDurimi është një dhunti përmessë cilës lehtësohet bartja e diçkaje tëvështirë, dhunti me të cilën lidhet, nëtë vërtetë varet përsosshmëria e çdokrijese.Në lidhje me këtë cilësi, gjejmë seKur’ani famëlartë flet mbi më shumëse shtatëdhjet vende, e s’domend sekjo mjaft na flet për rëndësinë, nevojëndhe sevapet e shumta.Durimi është i shumëllojt, pra,sipas momenteve me të cilat ballafaqohetnjeriu. Ajo që na interesonkëtu është durimi që ka të bëjë memisionarin. E s’ka dyshim se ajo qëMuhamedi a.s. hasi në këtë drejtim,atë që duroi ai dhe ajetet nga iLartmadhërishmi që herë herë i zbritninsë rekomanduari për durim dheajetet që përmbanin rrëfime mbi ataqë ishin para tij në situata tëngjashme, me qëllim që të nxirretmësime dhe njëherit për të gjeturngushëllim në to, mjaftojnë mbikorrik, 200819

Hëna e revlerën e kësaj cilësie. All-llahu xh.sh.thotë:“U përgënjeshtruan të dërguarpara teje, duruan atë gënjeshtër,dhe u torturuanpërderisa u erdhi ndihma Jonë,prandaj s’ka kush që ndryshoncaktimet e All-llahut. E ty të erdhënlajmërime mbi ngjarjet e tëdërguarve.” (El Enamë:34)Ibn Kethiri thotë se kjo ështëngushllim për Muhamedin a.s. dheështë urdhëruar të durojë siç duruanpejgamberët më të mëdhenj dhe ipremtoi ndihmën dhe triumfin pasiqë u gjet i përgënjeshtruar e torturuar.Kurse Sejid Kutub na bën me dijese përmes këtij ajeti, misionarëve uailustroi këtë rrugë dhe rolin e tyre tësaktë dhe gjithashtu vështirësitë,pengesat dhe ajo se çfarë i pret nëfund.Këto fjalë na mësojnë se zakoni iAll-llahut xh.sh. me misionarët ështëidentik me atë të vetë misionit.Misionarët shpeshherë hasin nëpërgënjeshtrime e tortura, pormegjithatë më në fund kanë suksese,pra çdo gjë vjen në kohën e vet.Misionari pra duhet të durojë e jotë ngutet në rezultate, të ketë bindjese triumfi me lejen e All-llahut xh.sh.vjen.All-llahu xh.sh. thotë:”Ti duro, ashtu sikurse duruantë dërguarit e vendosur dhemos kërko ngutjen e dënimitpër ta, sepse ditën kur do ta përjetojnëatë që u është premtuar,atyre u duket sikur nuk kanë jetuarvetëm se në një moment tëshkurtër të ditës. Kumtesë emjaftueshme! A mos shkatërrohetkush, pos popullit të shfrenuar.”(El Ahkaf:35)Me këto fjalë All-llahu xh.sh.sqaron gjendjen e të pafeve, se nëseajo është dënimi i tyre, duro çka tëgodet nga to siç duruan të dërguarit evendosur, se ti je një nga ta, madjembi ta. Qëllimi me fjalët ”ulul azm”është për pejgamberët më të dalluarsiç ishin Nuhi a.s, Ibrahimi a.s,Musau a.s, Isau a.s. dhe gjithashtuthuhet se ata janë ata që i duruan torturavetë shumta.Sejid Kutubi në komentin e këtijajeti thotë se çdo fjalë ka domethëniemadhështore, pas çdo fjale gjejmëilustrime….e çështje. ”Ti(Muahamed) duro, ashtu sikurseduruan të dërguarit e vendosur”është udhëzim për Muhamedin a.s. icili atë që barti e vuajti nga populli itij, që u rrit jetim e që i humbën njëripas tjetrit edhe ata që u kujdesën përtë; gjyshin, axhën, bashkëshorten..,që nga disa të afërm të tij hoqi mëshumë se nga të largëtit. Ai që kurthirrte kabilet këthehej pa rezultat,madje i tallur e i gurëzuar aq sa irrjedhte gjaku edhe këmbëve. E pastërë këtyre, i ishin të nevojshme fjalëte ajetit në fjalë. E kur edhe Muhamedia.s. pati nevojë që të udhëzohet nëkëtë mënyrë, kjo d.m.th. se rruga ethirrjes është shumë e mundimshmedhe e vështirë.Po, kjo është rruga e këtij misionisiç na sqaron All-llahu xh.sh e siç qe epraktikuar nga Muhamedi a.s. Andaj,askush le të mos ngritet për këtëobligim para se të vendos dhe të përgatitetmirë.Këshilla e Llukmanit djalit të Tijsiç na rrëfen Kur’ani ishte:”O djali im, fale namazin,urdhëro për punë të mira, endalu nga të këqiat, përballo medurim çdo gjë që të godet, vërtet,këto janë nga çështjet më tëpreferuara.” (Llukman:17)Marrë në përgjithësi, kjo temëështë shumë madhështore dhe ështënë shërbim të besimtarit për çdo gjëqë e godet, qoftë e mirë apo e keqe. Ekur janë në pyetje misionarët të cilëtpërballohen me çmos më shumë se tëtjerët, durimi në të vërtetë paraqet njëarmë shumë të fuqishme.MATURIA DHE SHPIRT-GJËRËSIAAll-llahu xh.sh. thotë:“E kush ka fjalën më të mirëprej atij që thërret tek All-llahu,vepron (punë) të mira dhe thotë:Unë jam prej muslimanëve. Nukështë e barabartë e mira dhe ekeqja. Andaj, (të keqen) ktheje memirësi, se atëherë ai, mes tejedhe të cilit ka armiqësi, do tëbëhet (si) mik i afërt. Mirëpo,këtë nuk e arrin kush, pos atyretë durueshmëve, dhe nuk earrin kush, pos atyre me virtyt tëlartë.” (Fussilet:33-35)Këto ajete kur’anore na ilustrojnëmetodikën e thirrësit për tek All-llahuxh.sh. meqë ai ka të bëjë me natyrënnjerëzore në të gjitha situatat, andajAll-llahu xh.sh, krijuesi i kësaj natyre,e drejton, udhëzon atë. Në Kur’aninfisnik thuhet:“Ai di për shikimin me cep tësyve, e edhe për atë që e fshehinnë zemra.” (Gafir:14)Thirrja për tek All-llahu xh.sh, e tëballafaquarit me probleme të shumta,vërtetë është çështje e rëndë por ështëme vlerë shumë madhështore.Kur’ani thotë:“E kush ka fjalën më të mirëprej atij që thërret tek All-llahu,vepron të mira dhe thotë: Unëjam prej muslimanëve”(Fussilet:33)Atij që thërret për tek All-llahuxh.sh, nëse don të arrijë ku i takon,nuk i takon që të flet pa edukatë tëlartë, e në rast se ndodh e kundërta,edhe rezultatet do të mungojnë.All-llahu xh.sh. thotë:”Nuk është e barabartë emira dhe e keqja..” (Fussilet:34)Pra, e keqja nuk mund t’i afrohetsë mirës as në aspektin e gjurmës e asnë aspektin e vlerës. Durimi e tolerancapërkundër asaj që shpie që të keqëst’i përgjigjemi me të keqe, shndërronzemrat e ashpërsuara në qetësi e siguridhe bën përmbysjen e armiqësisënë miqësi. All-llahu xh.sh. thotë:“…(të keqen) ktheje memirësi, se atëherë ai, mes tejedhe të cilit ka armiqësi, do tëbëhet (si) mik i afërt.”(Fussilet:34)Realizimi i kësaj norme në tëshumtën e rasteve sjell rezultatet eduhura, e nëse sjellja është e keqe,duhet ditur se i jemi në ndihmë tëkeqes e cila shpie në largimin e turpitdhe dhënjen me vendosshmëri nëmëkat. Pra, nëse duam rezultate doemosduhet pasur kujdes në këtë edhepse kjo kërkon zemër shumë të fortë.Toleranca vjen në shprehje vetëmatëherë kur vet misionari është i sulmuare jo kur sulmi i është drejtuarbesimit apo kur shpifen besimtarët.Në raste të këtilla, misionari duhetqëndruar e ballafaquar pa kompromis,kuptohet sipas mundësive tëveta, e nëse kjo mundësi mungon,atëherë duhet duruar gjersa të gjykonAll-llahu xh.sh.Thirrësit në këtë rrugë tëlavdishme, mund t’i ndodh që tëdëmtohet fizikisht, si dhe në pasuri,familje…por ai doemos të cilësohetme maturi dhe shpirtgjërësi që t’iaarrijë qëllimit.Nga rrëfimet kur’anore shihet seme çfarë u ndesh i dërguari i Allllahutxh.sh, çfarë i ndodhi në Taif ,çfarë nga mushrikët në Mekë dheçfarë nga hipokritët në Medine, pormegjithate ai nuk fitoi për vete e as qëu hidhërua për vete, madje edhe u lutqë të jenë nga të udhëzuarit së thëni :”O Zot, udhëzoje popullin tim,se vërtetë nuk dijnë“.Andaj, nëse kjo cilësi është ekërkuar nga të gjithë besimtarët, kjoparasegjithash duhet qenë cilësi emisionarëve.MODESTIAModestia është cilësi me vlerëshumë të lartë dhe gjithnjë i është nëshërbim misionit që bëhet vetëm përhirë të All-llahut xh.sh. Jo të paktëjanë ata që mendojnë se misionari kapër qëllim intereset e kësaj bote.Mendim ky që kur janë në pyetje disaqë merren me këtë mision e që vërtetëkanë mjaft përfitime, do të themi semban. Por një gjë e këtillë nuk i kahije besimtarit e misionarit. Ajo qëvlen të përmendet këtu është edhefakti se propaganduesit e religjionevedhe fraksioneve të devijuara…jo qëmarrin përfitime nga masa, por edhejapin vetëm e vetëm për t’i tërhequrnjerëzit. E si është e mundur qëmisionarët të mendojnë se si të fitojnëpasuri nga masa!? Sa mund të fitohetsimpatia e tyre kur dihet se simpatiaarrihet kur ne s’kemi për qëllim tëmarrim nga ta.Njëherë Muhamedit a.s. i shkoinjë njeri dhe kërkoi nga ai udhëzim sëthëni: O i dërguari i All-llahut, mëtrego një punë përmes së cilës do mëdojë All-llahu dhe njerëzit.Muhamedi a.s. në lidhje me këtë naudhëzon me fjalët: “Bëhu modest,asket në këtë botë do të dojë Allllahu,dhe bëhu asket në atë qëposedojnë njerëzit, do të duannjerëzit.”Por, fatkeqësisht, ka nga ata qëpas petkut të misionarëve, shohinmënyrën e përfitimit. Nisen e futenshtëpive që të thërrasin për tek Allllahu,por, më shumë hanë e kërkojnënga pasuritë e tyre. Kështu degradohendhe nuk arrijnë suksese nëmisionin e tyre.Më kanë rrëfyer misionarë të sinqertëqë kanë ecur fshatrave beduine,banorët e të cilave fshatra kishinpasur përshtypje se pas punës së tyrenë emër të fesë fshehen interese tjera,gjë kjo që i kishte bërë thirrësit tëbesatohen për të mos shfrytëzuarndonjë rast për t’u ushqyer në atofshatra. Veprimi i këtillë s’do mend seishte një ndër shkaqet e rezultatevedhe respektit që arritën.E kur misionari lakmon atë qësheh te njerëzit, i bëhet rëndë të ballafaquaritme ta, toleron dhe u gjenarsyetime të devijuarve. Gjë kjo qëçon në favorizimin e hamendjeve dhedëshirave të tyre përkundër të sëvërtetës, dhe e tërë kjo, vetëm për njëinteres kalimtar, pra të kësaj bote.“E sikur të përputhej e vërtetame dëshirat e tyre, do tëshkatërroheshin qiejt e toka dheçdo gjë që gjendet në to.” (ElMu’minun:71)Pas kësaj dikush mund të pyet: Ponga ku të jetojë misionari? Misionariqë bën përpjekje për një shoqëri më tëmirë, më të fuqishme gjithsesi seshoqëria duhet pasur interes që atijderidiku t’i sigurohet një standart.Shoqëria duhet ditur se respekti ndajmisionarit, njëherit është edherespekt ndaj misionit. Nisur nga kjothemi se nëse muslimanët jetojnëmirë, assesi s’duhet lejuar që thirrësittë jenë ata që kanë nevojë. Pra përmisionarin është që ai të mos lakmonatë që sheh në duart e besimtarëve epër shoqërinë është që për ta të sigurojnërrogë për një jetë fisnike.Megjithkëtë, misionarit i mbetet qëllogarinë ta pret nga Ai për hirë të tëcilit edhe angazhohet, pra nga Allllahuxh.sh. Kështu, në çdo punë tëmisionarit, e vogël apo e madhe qoft,manifestohet fuqia, prestigji islam nënjërën anë, e në anën tjetër, iritimipër të pafetë dhe hipokritët.I Lartëmadhërishmi thotë:“Nuk ishte me vend përbanorët e Medinës e as për ataqë ishin rreth tyre nga beduinët,të ngelin (pa shkuar) pas të dërguarittë All-llahut e as të kursejnëveten e tyre ndaj vetes së tij(Pejgamberit). Nuk ishte me vend,ngase ata nuk i godet as etja, aslodhja, as uria kur janë nërrugën e All-llahut, dhe nukshkelin ndonjë vend që i hidhëronmosbesimtarët, dhe nukarrijnë kundër armikut çkadoqoftë, vetëm se të gjitha ato dot’u evidentohen atyre si vepër emirë (shpërblyese). All-llahu nukua humb shpërblimin vepërmirëve.Dhe nuk japin kontribut,të vogël ose të madh, nukkapërcejnë ndonjë luginë, e qëtë mos u shënohet atyre, për t’ishpërblyer All-llahu më së miriatë që vepruan.” (EtTevbe:120,121)E çfarë e lige mund t’i godetmisionarët pas kësaj në jetën e kësajbote e cila edhe ashtu është e mangët,kur dihet se në botën tjetër- ahiretin eka me plotë begati të përhershme.Përktheu: Afrim TAIRI20korrik, 2008

Hëna e reEmër që nukharrohet kurrë!Goethe: "Në histori kërkova shembullin e një njeriu të përkryer, atë e gjeta te Pejgameri arab…"Rexhep ZIBERINuk ka dyshim se emri iMuhamedit a.s është përmendurmë shumë se ç’do emër tjetër nëkëtë botë , Ai është krenaria e gjithëbesimtarëve të konfesionit islam nëbotë, është krijesa më e dashur dhemë e çmuar nga vet KrijuesiApsolut.Për rrespektin që i bëhet dhe dot’i bëhet Atij deri në ditën e kataklizmëssë përgjithshme na flet vetëKurani fisnik. “ Ne ta kemi ngriturlartë famën (ndrën,emrin,zërin përmendjen)tënde” (Inshirah:4). Në surenAhzab për Të Allahu fuqiplotë tha:“Është e vërtetë se Allahu imadhërishëm dhe melekt e tijme madhëri e mëshirojnë (përshëndesin)Pejgamerin. O ju qëbesuat madhëroni pra atë dhepërshëndeteni me selam.”(Ahzab:56). Don të thotëparasegjithash vetë Krijuesi merrpër sipër për t’a përshëndetur e rrespektuarAtë, madje Atë e rrespektojnëedhe Melekt e Tij, dhe bazuarnë disa transmetime thuhet se s’kaMelek në tokë dhe në qiell që nukthotë: Allahum-mesal-li alaMuham-med. Ai është ndera më emadhe që u dërgua dhurat për tëgjitha botërat.S’ka dyshim se Ai është njeriumë i përkryer dhe më i suksesshëmnë krejt rruzullin tokësor, andaj meplotë të drejt Poeti për Muhamedina.s tha: “ Ti je i krijuar pa asnjë tëmetë! Më duket sikur je i krijuar ngavetë dora jote! Sipas dëshirëstënde!”Ai është reformatori më imadhë në tërë rruzullin tokësor, përmeritat e tij jo që folën vetëm muslimanëtpor edhe jo muslimanët p.shJohan Wolfgang Von Goethe për tëdo të thotë “ Në histori kërkovashembullin e një njeriu të përkryer,atë e gjeta te Pejgameri arab…”Bernard Show tha: “Atë duhet taquajm shpëtimtar të njerëzimit,Kam bindjen se nese edhe një herëparaqitet ne skenën botëroreMuhamedi, brenda një kohe tëshkurtër, do t’i kishte zgjidhur tëgjithë problemet e rruzullit tokësor!”Mahatma Gandi kur e përfundoileximin e biografisë së Muhamedita.s tha: “Më erdhi keq që s’kisha tëlexoja edhe më shumë për atë jetë tëmadhe!” Ai jo që ishte i madh, porishte më i madhi ndër më të mëdhenjtë.Enciklopedia Angleze për tëshkruan: “Një mori argumenteshflasin për Të se Ai ishte njeri i drejtëdhe i ndershëm, i cili pati fituar rrespektindhe besnikërinë e të tjerëve,që ishin të ndershëm dhe të drejtë.Komentatori i famshëm shqiptari Kuranit fisnik H.Ibrahim Dalliupër Pejgamerin a.s pati shkruarshumë vargje, ndër të cilat shkëpusim:O Muhamed ty ta ka uha egjithë botaSe i ke mundur të gjithabesimet e kotaMe plot argumente tëplota…Sot në botë janë ngritur mbi njëmilion e gjysmë minare dhe ç’donjëra prej tyre nga dhjetë herë nëditë përmend emrin e Tij, don tëthotë se vetëm nga muezinat erruzullit toksor emri i tij përmendetpesëmbëdhjetë miljon herë në ditë!Vetëm gjatë faljes së namazit tësabahut nga umeti aktual i Tij emrii Tij përmendet mbi dhjetë miljardëherë! Ky është emri Muhamed, kjoështë dritë e vërtetë dritë që iu dhadhurat kësaj bote, dritë që si kjo,nuk dot sheh bota deri në ditën egjykimit! A thua pse gjithë këtomerita?Ajo që bëri të mos harrohet kurremri i tij ishte modestia e plotë e tij,sjellja e shkëlqyeshme e tij, humanizmii tij, guximi i tij, drejtësiaapsolute e tij, besimi bindja dhepatundshmëria e tij te Zoti dhekëmbëngulsia dhe qëndrueshmërianë amanetin e dhënë. Këtë të funditAi e dëshmoi me fjalë dhe vepër,kur Ai arriti moshën gjashtëdhjetëvjeçare, ishte lodhur e thinjurshumë, As-habët i thanë: “Tëshohim se me të vërtet je thinjurshumë o i dërguar i Allahut” ndërsaAi ua ktheu “ Më ka thinjur surjaHud dhe motrat e saja”, i thanë psekonkretisht surja Hud o i dashur iAllahut tha: “Sepse në të gjendetajeti i cili thotë: “Përqëndrohu(këmbëngulu) në ate që je i urdhëruar…”(Hud:111)Ai në të katër anët e botës zgjatidorën e tij të bekuar që të shpërndantedritën dhe mesazhet që izbritnin nga Krijuesi Apsolut.Aspiratat e Tij fare nuk ishin tëngjajshme me ata të Lekës së madhi cili kishte për qëllim të ngriste njështet botëror në emër të sundimit tëbotës, as me ata të NapoleonBonapartës i cili shkonte drejtsynimit të një perandorie! Qëllimete Muhamedit a.s ishin që ti hapëbllokimet e rrugëve që çonin drejtlumturisë tokësore e shpirtërore,për ti kthyer njeriut vlerën e humbursi qenia më e përsosur dhe më enderuar, Ai iu kushtua detyrës së tijuniversale dhe kauzës së tijmbarënjerzore. Lidhur me këtë Aitha: “ Unë u dërgova për çdo njeriedhe si pejgamer edhe simëshirë.çojeni në vend dhe plotësojenidetyrën time!mëshira eAllahut qoftë mbi ju! (Taberiu,vëllII/625).Ai kishte ardhur për të përfaqësuarnjë kauzë të madhe, edhe ataqë do të bëheshin bashkësia, pasuesitdhe shokët e tij, si njerëzit që dot’i vinin supet të parët një kauze tëtillë, Krijuesi i krijoi të posaçëm mecilësinë dhe përgaditjen për t’i dalderi në fundë kësaj kauze. Ata ishinedukuar dhe shkolluar para dërrasëssë zezë të Muhamedit a.sZotëriu i këtij umeti nuk mundtë harronte as bashkësinë që shekujmë vonë do të ketë nderin të bëhetpjesë e bashkësisë së tij. Ai në vizitëne fundit që ua bëri varrezave tëUhudit tha: “ Përshëndetje qoftëmbi vëllezërit e mi!” As-habët ithanë: “ A nuk jemi ne vëllezërittu?” Ai tha: “ Ata ende skan ardhur!”Ja, pra ne jemi ata që mësuesii njerëzisë i quajti vëllezërit emi! Ashabët qenë shokët e tij tëcilët bashkë me të patën jetuar,ndërsa ata që erdhën më pas, që iubindën atij pa e parë, që i vunëgjoksin çdo lloj vuajteje eshqetësimi në interest të islamitjanë vllezërit e tij. Detyrënpërkatëse që u shtroi koha, ata eçuan në vend me një bindje karakteristikepër ta, kurse tani, neve nabie për ta çuar në vend të njejtëndetyrë me të njejtën vetëdije.korrik, 2008 21

Hëna e reNJË PERSPEKTIVË SHPIRTËROREDrita e engjëjveSachiko Murata & William ChittickProfeti na rrëfen se engjëjtjanë krijuar prej drite. Drita(Nuri) është edhe një nga emrat eZotit, dhe kurani na rrëfen ne se:"Zoti është dritë e qiejve dhe etokës" (Nur 35). Në mënyrë që tëkuptojmë se ç'janë engjëjt, neduhet të kuptojmë se ç'ështëdrita. Normalisht që drita eengjëjve nuk është si drita fizikeqë ne njohim, por ne duke studiuardritën që ne njohim mund tëzbulojmë diçka nga drita eengjëjve ashtu siç duke studiuarmëshirën njerëzore ne kuptojmëdiçka nga mëshira hyjnore ekështu me radhë.Zakonisht ne mendojmë sedrita është e dukshme, por nukështë kështu. Ne mund të shohimdritë vetëm nëse ajo është epërzier me errësirë. Le të marrimp.sh. diellin. Ne e shohim atë edritën e tij nga toka, por nëse nedo të afroheshim me diellinvetëm disa milje do ta kishim tëpamundur të shihnim diellin edritën e tij pa humbur shikimin.Drita që ne shohim nuk ështëdritë e pastër, ajo nuk krahasohetme dritën e pafiltruar të diellit, elëre më me dritën Hyjnore, e cilandriçon gjithë kozmosin. Shpeshherë gjejmë në komentarët Islamse drita e Zotit është kaq e fortësa njerëzit do të verbëroheshinmenjëherë, nëse Zoti do ti lejontenjerëzit të shihnin një pjesë tësaj.Zoti është i padukshëm,engjëjt janë të padukshëm, dritaështë e padukshme. Dikushmund të ketë objeksione ndajkësaj që thamë e të thotë se ne eshohim dritën të shndrijë kudo,por ne nuk i shohim engjëjt eZotin.Autori i librit thotë: "A me tëvërtetë është kështu?" Teuhidi namëson se ajetet e Zotit nuk janëasgjë vetëm se rreze të dritës sëtij, dhe krijesat nuk janë asgjëtjetër vetëm se gjurma e jashtmee fuqisë krijuese të Zotit. Zotiështë dritë e qiejve dhe e tokës, eqielli e toka nuk janë asgjë tjetërvetëm se rrezatim apo reflektim ikësaj drite."Drita është e padukshme, porpa dritë ne nuk mund të shohimasgjë. Pra drita mund të përkufizohetsi diçka e padukshme që ebën diçka të dukshme. Kështuedhe Zoti e engjëjt janë të padukshëmpor pa ta nuk do të kishteunivers, pra dukshmëri. Pra nënjë kuptim mund të themi se Zoti(Fragment ishkëputur nga libri iautorëve SachikoMurata & WilliamChittick me titull:"The Vision ofIslam", I. B. Tauris,New York 2000)dhe engjëjt mund të përshkruhensi diçka e padukshme që e bëngjithë universin të dukshëm.E kundërta e dritës ështëerrësira, dhe errësira ështëthjesht mungesa e dritës. Me fjalëtë tjera drita është diçka errësiranuk është asgjë. Ne i shohimgjërat sepse diçka është përzierme asgjënë. Ne nuk do të ishimnë gjendje të shihnim nëse do tëkishte vetëm dritë apo vetëmerrësirë. Drita dhe errësira duhettë kombinohet së bashku nëmënyrë që ne të shohim gjërat.Zoti është dritë. E kundërta edritës është errësira, e cila ështëasgjë. Me fjalë të tjera Zoti nuk karival real dhe ekzistent, sepseasgjëja është realisht asgjë. Nëseaty nuk ka asgjë, për çfarërivalësh po diskutojmë.Normalisht që ne mund tëthemi se asgjëja është e kundërtae diçkasë, por kjo asgjëja ështëvetëm një figuracion i të foluritose një objekt i hamendësuar meqëllim diskutimi ose shpjegimi.A JANË KRIJESAT DRITËAPO ERRËSIRË?Nëse ato do të ishin dritë evetëm dritë e pastër atëherë atodo të ishin Zot, e nëse do të ishinerrësirë e vetëm errësirë atëherëata nuk do të ekzistonin.Në perspektivën e Teshbihutkrijesat janë dritë, por në perspektivëne Tenzihut krijesat janëerrësirë. Me fjalë të tjera për sakrijesat janë të ngjashme meZotin ato janë dritë, për sa atojanë të pakrahasueshme me Atëato janë errësirë.Të jetosh në errësirë, nëerrësirë relative normalisht sepseerrësira absolute nuk ekziston,do të thotë të jetosh larg Zotit enë këtë mënyrë të dominoheshnga cilësitë e madhështisë e tëmërisë së tij. Të jetosh në dritë dotë thotë të jetosh në afërsi meZotin, e në këtë mënyrë të dominoheshnga atributet e mëshirës etë dashurisë së tij.Ka një dritë e ka një Zot. Kashumë errësira, sepse çdo krijesëpërfaqëson një errësirë në lidhjeme Zotin. Sa më e thellë të jetëerrësira aq më e madhe distancanga Zoti. Errësira absolute nukekziston sepse ajo do të ishte eshkëputur nga Zoti në çdo gjë.Si mundet që diçka të ekzistojduke mos pasur lidhje në ndonjëfarë mënyre me Realin, i ciliështë burim i çdo realiteti.Krijesat qëndrojnë në distancenga Zoti në mënyra tëndryshme. Do të thotë se atojetojnë në errësirë relative.Errësira relative ka shumëmënyra dhe forma, sepse ka njëpafundësi mënyrash në të cilatkrijesat janë të ndryshme ngaZoti. Asgjë nuk është si Ai, porçdo gjë nuk është si ai sipasmënyrës së vet.Të jetosh në diferencë do tëthotë ta përjetosh Zotin nga perspektivae Tenzihut, e për këtëarsye të dominohesh nga cilësitëe madhështisë e të mërisë.Qëllimi i dinit Islam është ti dërgojkrijesat që të bëjnë një lëvizjenga Tenzihu në Teshbih, nga distancanë afërsi, nga pakrahasueshmërianë ngjashmëri, ngashumësia në njëshmëri, ngamëria në mëshirë, nga errësiratnë dritë.Kurani shpesh e shpjegon qëllimine Zotit në krijim nëdërgimin e njerëzve drejt njëshmërisë,dhe ai zakonisht përdortermat dritë dhe errësirë për tabërë të qartë këtë. Kuptimi i thellëi këtyre verseteve bëhet i qartësapo dikush kap kuptimin eteuhidit. Duhet vënë re se në këtoversete drita është përmendurgjithnjë në njëjës, duke qenë sedrita është një atribut hyjnorë,ndërsa errësirat janë përmendurgjithnjë në shumës, duke qenë seerrësira është një atribut që merrshumë forma."Thuaj: "A është i barabartë iverbëri me atë që sheh, ose, ajanë të njëjta errësirat medritën?" (Rrad 16)"Ai robit të vet i shpall argumentetë qarta për t'iu nxjerrëjuve prej errësirave në dritë. E,s'ka dyshim se All-llahu është ibutë e i mëshirshëm ndaj jush".(Hadid 9)"Vallë, a është ai që qe ivdekur kurse Ne e ngjallëm dhe idhamë dritë, me të cilën ecënmes njerëzve, si ai që ka mbeturnë errësirë (i humbur) dhe nukmund të shpëtojë nga ajo?"(Enam 122)"Ai ju mëshiron juve e edheengjëjt e Tij, e për t'ju nxjerrëjuve prej errësirave në dritë dheAi ndaj besimtarëve është shumëi mëshirues" (Azab 43)Zoti është dritë. E kundërta edritës absolute të Zotit ështëerrësira absolute, e cila nukekziston, duke qenë se nuk kaasnjë realitet jashtë Zotit që tëmund ti japë asaj ekzistencë.Engjëjt janë të krijuar ngadrita. Ato janë të ndryshëm ngaZoti i cili është dritë e pakrijaur.Drita engjëllore mund të ketë tëkundërtën e saj, e kjo ështëerrësira e krijuar. Kjo errësirënuk është errësirë absolutepërndryshe ajo nuk do të ekzistontee për më tepër nuk do tëishte e krijuar. Opozita e dritës sëkrijuar engjëllore është errësira ekrijuar jo engjëllore, d.m.th.diçka që është errësirë krahasuarme dritën engjëllore.Kurani i referohet si dritës sëkrijuar ashtu edhe errësirave tëkrijuara në versetin 1 në surenEnam kur thotë: "Falënderimi iqoftë vetëm Allahut, që krijoiqiejt dhe tokën, që bëri (formuloi)errësirat e dritën..." Vini re sesi në këtë verset drita e krijuarështë në numrin njëjës. Kjo ireferohet faktit se në fund të fundit"Nuk ka dritë tjetër përveçdritës së Zotit". Gjithë drita ështëthjesht një rrezatim i dritëshyjnore, kështu e gjithë dritamund të themi se është një. Në tëkundërt errësirat janë shumë,sepse ato përfaqësojnë rrugët epafundmë sesi diçka mund të jetëe ndryshme dhe larg Zotit.Drita e padukshme dhe epakrijuar nuk ka opozitë. Ndërsadrita e krijuar është e padukshmepor ka të kundërtën e saj, e cilaështë gjithçka që është e dukshme.Ju mund të thoni se edhedrita e diellit është e dukshme amos do thotë kjo se ajo ështëerrësirë. Përgjigja është edhe poedhe jo. Po në krahasim medritën engjëllore dhe jo në lidhjeme gjerat materiale. Duhet tëkujtojmë se të folurit në mënyrë22korrik, 2008

Hëna e reabsolute i përket vetëm Zotit.Ndërsa kur flasim për krijesatatëherë gjithçka është relative.Engjëjt janë dritë në krahasimme krijesat e tjera, ndërsaerrësirë në krahasim me Zotin.Drita e engjëjve nuk ështëdritë fizike siç e njohim ne, porajo ka disa karakteristika të përbashkëtame dritën e engjëjve.Drita është ajo që zhdukerrësirën, zhduk hijet e obskuritetet,ndriçon, rrezaton, shfaqdhe shpall. Si drita engjëlloreashtu edhe drita fizike i bëjnëkëto. Megjithatë ka dallime tërëndësishme ndërmjet tyre. Dritajonë është jofrymorë e pajetë,ndërsa drita engjëllore është egjallë. Drita fizike bën dritë ndërsadrita engjëllore ndriçon. Tëkthehesh në një llambë është njëgjë, por të japësh dije përmesshfaqjes engjëllore siç iu dhaprofetit kurani përmes engjëllitXhebrail, është krejtësisht tjetërgjë. Sepse drita është dije, përkëtë arsye kurani është dritë eqartë (Nisa 174). Kjo nuk ështëdije si informacion por dije sivetëdije.Ne thamë se e kundërta edritës së krijuar është errësira ekrijuar. Nëse drita dhe errësirajanë relative siç thamë më parëatëherë çdo gjë mund të jetë dritëdhe errësirë njëkohësisht nëvarësi të këndvështrimit. Njëengjëll është errësirë në krahasimme Zotin por dritë krahasuarme shkëmbinjtë, ndërsashkëmbinjtë janë errësirë krahasuarme hiçin. Çdo gjë në universështë njëkohësisht dritë dheerrësirë, e kjo është rrjedhojë etenzihut dhe teshbihut. Nëse ne ekonsiderojmë Zotin, i cili ështëdritë, si pafundësisht i largët e ipakrahasueshëm, atëherë gjithçkatjetër përveç tij është errësirë.Por nëse ne e konsiderojmë Zotinsi të ngjashëm në disa aspekte etë afërt, atëherë gjithçka ështëdritë.AMBIVALENCA E GJËRAVEEkzistojnë shumë shprehjetradicionale për ta bërë të qartëkëtë status ambivalent të gjërave.Profeti Muhamed ka thënë:"Kjo botë është e mallkuar. Emallkuar është gjithçka në të,përveç dhikrit ndaj Zotit"(Tirmidhiu)Ky hadith na rrëfen se gjithçkatjetër përveç Zotit, gjithçka qëne përjetojmë në jetën tonë nukka asnjë vlerë pozitive në vetvete,sepse ajo është errësirë. Për sakohë gjërat janë errësirë njerëzitnuk duhet ti kushtojnë vëmendje.Megjithatë gjithçka është edhedritë, d.m.th. ato janë dritë për sakohë njerëzit njohin se ato janëshenja të Zotit dhe i përdorin atopër të kuptuar teuhidin. Kyhadith shpjegon kuptimin ekëtyre verseteve kuranore."Ai u sqaron njerëzve argumentete veta, ashtu që ata tëpërkujtojnë" (Bekare 221)"Kjo është rruga e Zotit tënd,është e drejtë, Ne shpjeguamargumentet për njerëz që përkujtojnë"(Enam 126)Nëse njerëzit nuk i njohinshenjat e Zotit si rrezatim i dritëshyjnore, ato kanë humbur kontaktinme realitetin. Për to kjobotë është errësirë dhe një vend imallkuar, sepse ajo nuk të rrëfenpër Zotin. Në këtë mënyrë botanuk i lejon njerëzit të kuptojnëteuhidin por i dërgon në shirk.Le të kthehemi tek engjëjt.Kurani bën disa pohime lidhurme natyrën e tyre, për ti kuptuarato duhet të meditosh për kuptimine tyre.Le të marrim këtë verset psh:"Falënderimi i qoftë Allahut,Krijuesit të qiejve e tokësSajuesit të engjëjve me nga dypalë, tri palë e katër palë krahë,ndërmjetësues (në mes Tij dhepejgamberëve). Ai shton në krijimatë që do, vërtet, All-llahu kafuqi për çdo send" (FATIR 1)Nga ky ajet ne kuptojmë seengjëjt kanë krahë. Por krahët etyre nuk janë si krahët që ne njohim.Po për çfarë i duhenengjëjve krahët? Normalisht përtë fluturuar. Nëse ato janë të dërguarite Zotit që i sjellin njerëzvemesazhin, e nëse ato duhet tëpërshkruajnë distanca të largëtaatëherë ato kanë nevojë përkrahë.Ky verset ka edhe një tjetërkuptim gjithashtu. Një zog aponjë insekt ka nevojë për krahë qëtë fluturoj sepse ai nuk mund tëngrihet pa ndihmën e tyre përshkak të peshës që posedon e forcëssë gravitetit. Nëse ato duan tëulen poshtë ato pushojnë sërrahuri krahët dhe ulet vetvetiu.Por engjëjt janë krijuar prej dritee qëndrojnë në qiell afër Zotit.Për nga natyra ato janë të afërtame Zotin. Ato nuk kanë nevojëpër krahë të fluturojnë lart por tëzbresin poshtë. Pasi kanë dërguarmesazhin e tyre ato kthehennë vendin e tyre të natyrshëm.Në ajet rrëfehet se engjëjt dallojnënga numri i krahëve të tyre.Disa kanë më pak e disa mëshumë. Ne mund të përdorimgjuhën e filozofisë Islame e tëthemi se krahët simbolizojnëdhuntitë e fuqinë e engjëjve.Ekzistojnë shumë lloje engjëjsh,disa kryejnë funksione të thjeshtae disa funksione të ndërlikuara.Në bazë të funksionevedallon edhe numri i krahëve tëtyre, ata të cilët kanë funksionetë ndërlikuara e që kërkojnëshumë fuqi kanë edhe numrin mëtë madh të krahëve Në një hadiththuhet se Xhebraili i cili është njënga engjëjt më të rëndësishëm ka700 krahë. Kjo duket si njënumër i duhur për një nga engjëjtmë të rëndësishëm.Përktheu: Rezart Bekakorrik, 2008 23

Hëna e reKULTURA DHE CIVILIZIMI ISLAMMe rastin e pushtimit të Grenadës, ushtria krishtere dogji më se 1.000.000 libra, në mesin e tëcilave edhe dorëshkrime që ishin me vlerë të pakrahasueshme. Janë prishur dhe shkatërruar edhepallate e obore mbretërore, shkolla e biblioteka dhe lloj-lloj ndërtesash madhështore, shumëxhamia me bukuri fantastike që paraqitnin vlerë të madhe të arkitekturës IslameNuredin AhmediViteve të fundit janë botuar njësërë librash, që trajtojnë në mënyrëtë gjithanshme çështjen e librit,përhapjen dhe kujdesin e tij anë embanë botës. Përmes këtyre rreshtavedo të përpiqemi të paraqesimdisa të dhëna me rëndësi për librindhe bibliotekarinë në shtetinIslam, në epokën e Mesjetës.Veçanërisht do të ndalemi nëshqyrtimin e kulturës dhe civilizimitIslam në përgjithësi.Në shekullin e X Kordova kaqenë qyteti më i civilizuar nëEvropë, dhe bashkë me Stambollin,Bagdadin e Kairon, është konsideruarnjë nga katër qendrat mëtë rëndësishme kulturore të botës.Me 113.000 shtëpi, me 21 paralagje,me 70 biblioteka dhe me shumëlibra që ka pasur në te, me shumëxhami dhe pallate, Kordova ka fituaratë kohë një famë botërore. Kjoqendër e njohur Islamike ka pasurmijëra rrugë të ndriçura.Shtatëmbëdhjetë vjet pas kësajkohe Londra ka pasur vetëm njëmjet ndriçues për rrugë, ndërsadisa shekuj më vonë nëpër rrugët eParisit balta arrinte deri në gjunj.Kur Universiteti i Oksfordit e kakonsideruar banjon si një zakonpagan, shkencëtarët e Kordovëskanë pasur banja nëpër shtëpitë etyre të bukura. Kurdo që kanëpasur nevojë për arkitektë, këngëtartë mirë ose robaqepës, sundimtarëte Leonit, Nevarës dhe tëBarcelonës i janë drejtuarKordovës.QENDRAT E KULTURËSBagdadi, për dallim nga shumëqendra tjera të mëdha kulturoreIslame nuk është themeluar shumëherët, por në shekullin e VII, madjenga ana e arabëve, në qendrën eperendorisë që shtrihej në brigjet eTigrit, në vendin ku gërshetoheshinrrugët tregtare, të cilat ngaoqeani Indian shpienin drejtMesdheut.Në saje të politikës së urtë tësundimtarëve të dinastisë sëAbasidëve e të pozitës jashtëzakonishttë volitshme gjeografike, kyqytet së shpejti do të bëhet qendramë e rëndësishme politike e kulturoree botës Islame dhe në të njëjtënkohë edhe qytet me më shumëbanorë në botën e atëhershme(rreth 1.5 milion). Këtu prejshekullit të IX e deri në pushtimine qytetit nga ana e mongolëve nëvitin 1258, do të zhvillohet njëprodhim librar i pashembullt derinë atë kohë.Në këtë kohë Bagdadi ishteqendar kryesore e prodhimit dhe etregtisë së librit. Në kohën elulëzimit më të madh të prodhimitlibrar në këtë qytet, në të ka pasurrreth 100 librari. Librat ngaBagdadi shpërndaheshin deri edhenë viset më të largëta të botësIslame. Karvanët e deveve ngaBizanti, Siria, India sjellnin nëBagdad.Bibliotekat e mëdha në Bagdadishin vende ku tuboheshin njerëz tëarsimuar dhe ku diskutonin përshkencën dhe lexoheshin referatetë ndryshme, bëheshin studime tëllojllojshme letrare që kishin shpëtuarpa u djegë në bibliotekën eAleksadrisë ose që i kishin siguruarprej bibliotekave tjera antike.Në Bagdad mbikqyrës të bibliotekaveemëroheshin njerëz tëarsimuar të cilët kishin autoritet tëmadhë në shoqëri. Në këtë punë roltë rëndësishëm ka luajtur halifiHarun er-Rashidi (768-809).Biri i Harun er-Rashidit, El-Me'muni (sundoi prej vitit 813-833) e themeloi akademinë efamshme Bejtul-Hikmeh (shtëpia eurtësisë) me një observatoriumastronomik e një bibliotekë tamadhe. Së shpejti këtu do të gjendenshumë shkencëtar, përkthyes ekaligrafë të shquar të asaj kohe, jovetëm arabë, por edhe indianë epersianë. Vet El-Me'muni i nxisteshkencëtarët që të studjonin filozofinëgreke e t'i përkthenin libratnga gjuha greke, siriane, sanskritee persiane në atë arabe. I dërgontetë besuarit e vet në Lindjen eMesme që të kërkonindorëshkrimet e vjetra greke, kursenjë delegacion ia dërgoi edheperendorit bizantinm Leonit V, nëmënyrë që prej tij të merrtedorëshkrime greke. Ki mision prejKonstantinopojës solli shumë libragreke nga të gjitha sferat eshkencës të cilat El-Me'muni i dhatë përktheheshin arabisht. Sipasdisa burimeve, biblioteka e tij qyshnë kohën e sundimit të tij ka pasur1.000.000 fletore. Kjo traditëvazhdoi edhe më vonë derisa easgjësuan mongolët kur e pushtojnëBagdadin në vitin 1258.Përveç bibliotekave publike kapasur edhe biblioteka private, p.sh.historiani El-Vahidi (vdiq në vitin822) ka lënë një bibliotekë me 600arka. Biblioteka të tilla nuk kishtevetëm në Bagdad por edhe nëpërqendrat tjera Islame, si nëSamarkand, Basra, Helep, Mosul,Damask etj.Shkimtarët e vjetër arab nakanë lënë shuëm të dhëna për to,kurse njërën prej tyre, atë të dinastisësë Samanahidëve në Buhara,na e kë përshkruar mjeku e filozofii famshëm Ibn Sina (Avicena, 980-1037), në autobiografinë e tij, airrëfen se në kohën e qëndrimit tëtij në atë qytet sëmuret sulltani."Një ditë e luta atë të më lejojë e tëhyja në bibliotekën e tij, e të shikojakatalogun e t'i lexoja librat emjekësisë. Kur më lejoi këtë, hyranë një godinë me shumë lokale nëtë cilat kishte arka me libra një mbinjë. Në një repart ishin vendosurlibrat në prozë e në poezi, nëtjetrën për drejtësinë. Çdo repartkishte libra shkencash të veçanta. Eshikova katalogun e veprave të vjetragreke dhe kërkova atë që doja.Aty pash libra, titujt e të cilave përshumë kënd janë akoma të panjohura,vepra të cilat nuk i kisha parëkurrë as më herët e as më vonë.Kështu e kuptova se kush ç'vend zënë lëmin e vet."Përveç Bagdadit si qendërbotërore e asaj kohe, ishte edheKajroja në kohën e dinastisë sëFatimijve, i cili ishte kryeqytet i ri idinastisë Fatimije në Egjipt.Kajroja bëhet një ndër qendrat mëtë rëndësishme kulturore të botëssë atëhershme Islame. Halifi El-Azizi (976-996) themeloi bibliotekatmë të rëndësishme kulturoretë botës Islame. Ai themeloiedhe xhaminë e El-Az'harit në vitin972, e më vonë kjo shndërrohet nëuniversitetin e parë në botë.Halifi El-Aziz themeloi bibliotekëne famshme e cila ishte evendosur në pallatin e halifit dhe ecila sipas disa burimeve kishte200.000 fletore e sipas disa të dhënavederi më 600.000 fletore.Se ka qenë kjo bibliotekë emadhe shihet nga e dhëna se këtolibra ishin të vendosur në dyzetlolake.SPANJA ISLAMIKEKrahas bibliotekave të mëdhanë Bagdad dhe në Kairo, më erëndësishme ishte biblioteka edinastisë Emevite në Kordovë tëSpanjës Islamike. E themeoi halifiEl-Hakimi II (961-976), të cilit itakon vend nderi në vargun esundimtarëve të arsimuar arab.Duke dashur që sa më shpejt tëtubojë libra në bibliotekën e tij, idërgoi emisarët e vet në Bagdad,Kairo, Damask e në qendra të tjeraku kultura dhe arsimi ishin në njënivel të lartë. Ai harxhoi shumëpasuri për blerjen e librave ashtuqë në biblioteknë e tij së shpejti ugjenden rreth 400.000 vëllime.Jo vetëm në Kordovë, por në tëgjitha qytetet e mëdha të Spanjësekzistonin biblioteka e banjo publike(hamame), rrugë të shktruarame kalldërm, e si u cekë më lartë,rrugët ishin të ndriçuara, ndërsaLondra e Parisi ishin të zhytura nëbaltë e në prapambeturi. Sa përilustrim vlenë të paraqesimthënien e mbretit anglez Riçard kuthotë: "Ne e konsideronim devotshmërimospastrimin e trupit."Megjithatë, Kordova do të jetënjë kohë të gjatë qendër e jetëskulturore, qytet i cili krahasKonstantinopojës, ishte më i imadhi në truallin Evropian, e pastajrradhiteshin edhe qytete tjeratë Shpanjës si p.sh. Mallaga,Sevilja, Granada, Toledoja etj.Kah shekulli i njëmbëdhjetë,është koha kur ky qytet bëhetqendër për përkthime dhe kthehetnë duar të krishterëve nën udhëheqjene Alfonsit të vjetër (1251-1284), e në këtë kohë përkthehennga gjuha arabe në atë latineveprat e mjekësisë, të astronomisë,të matematikës e të filozofisë. Mekëtë Evropa do t'i njeh shkrimet eshkencës dhe filozofisë Islame dheasaj antike.Për përfundim vlen të përmendetedhe kjo: kur në vitin 712muslimanët e pushtuan Spanjën,të krishterëve të Shpanjës u dhanëliri të plotë, ndërsa pas tetë shekujshkëta ua kthyen të kundërtënmuslimanëve, e më në fund idëbuan nga Spanja tërësisht. AjoSpanjë që dikur lulëzonte nën kulturëndhe civilizimin Islam, e qëishte vend i shkencave dhe universiteteve,drejtësisë dhe përparimit,tokë e lloj-lloj pasurive, me rëniene pushtetit musliman filloi stagniminë të gjitha sferat e jetës.Me rastin e pushtimit tëGrenadës, ushtria krishtere dogjimë se 1.000.000 libra, në mesin etë cilave edhe dorëshkrime qëishin me vlerë të pakrahasueshme.Janë prishur dhe shkatërruar edhepallate e obore mbretërore, shkollae biblioteka dhe lloj-lloj ndërtesashmadhështore, shumë xhamiame bukuri fantastike që paraqitninvlerë të madhe të arkitekturësIslame, u shdnërruan në kisha enjë numër i konsiderueshëm uprishën.më në fund edhe Granadaqyteti fundit i nënshtrohet pushtimitkrishterë me 02-01-1492.24 korrik, 2008

ZëriiSHTOJCË INFORMATIVE DHE KULTURORE E STUDENTËVE TË FAKULTETIT TË SHKENCAVE ISLAMEFSHI" Zoti ynë bëne të sotmen tone më të mire se të djeshmen, ndërsa tënesërmen tone më të mire se të sotmen ".SA JEMI MYSLIMANSemi AJETI viti i II-tëLigji universal i cili rregullon jetëne njeriut, në të gjitha aspektet, prej atijekonomik, shoqëror dhe politik, deri nëatë mendor, emocional dhe praktik,është shndërruar në ndienja të kota,ndjenja pa mbështetje në jetën e vërtetë,sepse si i tillë ai edhe më tej vazhdon tëjetojë në ambient joislam, pa mosvepruar asgjë me çka do të ndryshonteveten dhe rrethin ku jeton. Jeta e tij, tëmenduarit, perceptimi dhe sjellja e tijpraktike, nuk përputhen me Islamin, asnë raportin individ-individ, e as nëraportin individ-shoqëri, respektivishtshtet.Vallë, muslimani mendon se mundtë sillet kundër të gjitha ligjeve të Allllahutxh.sh. dhe t`i shkel krejt amanetete veta, se mund të tradhëtojë, gënjejë,vjedh, t`u dorzohet epsheve dhe të pranojnënçmime të ndryshme dhe mëkate,të refuzojë pjesmarrjen në ndërtimin eshoqërisë islame dhe me këtë praktikishtta ndihmojë zhvilimin e shoqërisë joislame,e cila mbështetet në dhunë, devijimdhe mëkate, dhe pas gjithë kësaj, medisa rekate namaz që kryen gjatë ditësdon ta xhveshë shpirtin joislam dhe tëkrahasohet me muslimanët e vërtetë?!E njëjta pyetje mund t’i drejtohetedhe muslimanes. Mos vallë ajo mendonse mund t`i thejë dispozitat e Allllahutxh.sh. dhe mund të tradhëtojë, tëgënjejë, xhelozojë dhe përgojojë, të dalëe lakuriqësuar duke iu afruar magjepsjene vet syrit lakmues, duke i kontribuarkështu vendosjes së shoqërisëjoislame, dhe pas tërë kësaj të mendoj se“qëllimi i pastër” në shpirt mund talargojë nga ajo petkun joislam dhemund të krahasohet me muslimanet evërteta?!Pa dyshim, muslimanët e parë ekanë kuptuar islamin më ndryshe se sane sot. Ata nuk kanë qenë të kënaqur mekryerjen e një numri të caktuar të ibadeteveobliguese, pavarësisht nga praktikae tyre e përditshme, dhe nuk kanë menduarse është e mundshme t`i drejtohensinqerisht All-llahut gjatë ibadetit e pastajtë kthehen dhe të pranojnë ndonjërrugë tjetër në jetën praktike. Islami itillë, siç e ka kuptuar i Dërguari s.a.v.s.as`habët e tij dhe pasuesit e vërtetë,është dorëzim i plotë ndaj All-llahut metërë qenien. Çdo mendim, çdo ndjenjëdhe çdo moment i përjetuar duhet të jetëi udhëhequr dhe i harmonizuar me ligjetqë i ka urdhëruar All-llahu xh.sh.Dëshmia se vetëm All-llahu ështëZot dhe se Muhammedi s.a.v.s. është idërguari i All-llahut, si kusht i parë iIslamit, nuk është kuptuar si deklarimverbal për përkatësinë Islame. Me fjalëtnuk ka zot tjetër përveç All-llahut, atakanë manifestuar dhe kanë besuar seAll-llahu është i Vetmi dhe poseduesi ipaprekshëm i gjithçkahit që egziston, seAi është programues i vetëm dhe kontrolluesi gjithçka ndodh, dhe se vetëmAtë duhet adhuruar, Atij duhet frikësuar,caktimin dhe kufijtë e Tij duhet respektuar.Kanë besuar bindshëm se vetëm Aidhuron jetë dhe e cakton momentin evdekjes, dhe se i tërë fati dhe furnizimijanë vetëm prej Tij, njëherit duke pasurparasysh se drejtimi dhe robërimi ndajkujtdo qoftë pos tij, mashtrimi se ndonjëqenie apo forcë në këtë botë udhëheqme jetën e tyre pos All-llahut xh.sh.paraqet shirk të rëndë, nga i cili i janëlutur pandërprerë All-llahut që t`i mbrojë.Nga fjalët Lailahe ilallah kanë kuptuar,se Ai është sunduesi dhe Gjykatësii vetëm, se Ai cakton dhe vë ligje, me tëcilat njeriu është i obliguar të sillet dhetë udhëheqë gjatë jetës së vet. Këtë tëdrejtë nuk e ka askush tjetër dhe asnjëforcë tjetër në këtë botë.Njëherit e kanë kuptuar se kjo evërtetë është e vjetër aq sa edhe njerëzimi,sepse është shpallur dhe kumtuar sëbashku me daljen e Ademit a.s. në Tokë.Gjithashtu në të dëshmuarit seMuhammedi s.a.v.s. është i dërguar iAll-llahut xh.sh. ata kanë kuptuar se aiështë i zgjedhur dhe i autorizuar të përcjellëdhe paraqet këtë udhëzim, nëpasimin e të cilit obligohen njerëzit dhese duhet t`i nënshtrohemi dhe ta pasojmëatë. Muslimanët e parë e kanë kuptuarPejgamberin s.a.v.s. si një zbatim,praktim dhe të gjallë të shpalljes sëZotit, si shembull në çdo punë dhe çdosituatë. Ai është prijës, mësues dheedukues i shoqërisë muslimane. Ai ështëdritë, sipas së cilës bëhet orientimi nëerrësirë.Pejgamberi s.a.v.s. në një hadiththotë: “Është ngritur Islami mbi pesështylla: Të dëshmuarit se All-llahuxh.sh. është i vetmi Zot dhe Muhammedia.s. është i dërguari i Tij, falja e namazit,agjërimi i muajit të Ramazanit, dhëniae Zekatit dhe shkuarja në Haxhxhkush ka mundësi”.Pra, nga kjo nënkuptohet se Islamiështë ngritur mbi pesë shtylla, por nukka domenthënie se vetëm këto pesështylla janë Islami. Këto pesë janë shtyllattë cilat e mbajnë Islamin, por Islamiështë ajo e cila qëndron përmbi e joshtyllat edhe pse pa shtylla nuk do tëkishte pasur mundësi të qëndronteIslami. Por, nëqoftë se i kemi shtyllatdhe nuk e kemi Islamin, atëherë do tëngjante sikur një shtëpi të cilës i janëngritur shtyllat, por nuk është ndërtuarnë të diçka, në të nuk mund të qëndrojeas dimrit e as verës, dimrit do të mbulontebora, ndërsa verës do të digjte nxehtësiae madhe. Por çka është ajo e cilai mban edhe shtyllat, edhe Islamin, kuqëndron e gjithë kjo ndërtesë? Kjo ështëKur`ani dhe Sunneti. Kjo paraqet shkurtimishtkuptimin e të manifestuarit se,Zot është vetëm All-llahu dhe seMuhammedi s.a.v.s. është i dërguari iTij, i cili nëse me të vërtetë instalohetdhe përforcohet në vetëdijen e njeriut,është konfirmim i mjaftueshëm se aiështë musliman, sepse ajo në esencëparaqet edhe esencën e Islamit, garantontransformimin në jetën e njeriut dhe edrejton në rrugën e drejtë, rrugë që shpiekah All-llahu xh.sh. Muslimanët e parëkanë kuptuar se, po që se ai nijjet nukrealizohet në praktikën konkrete dhesjelljen reale, ai në botën reale, si dhepara Zotit nuk ka kurrfarë peshe dhekuptimi. I dërguari i All-llahut s.a.v.s.lidhur me këtë thotë: : Imanin nuk ebëjnë dëshirat e bukura dhe as pispillosja,por e bën ajo që flen në zemër dhevërtetohet në vepër”.Në asnjë shoqëri joislame nuk kandodhur që e tërë shoqëria të angazhohetnë përpjekjen e zbatimit të urdhëravetë Zotit, në përpjekjen e ngritjessë tërë shoqërisë në bazë të udhëzimevetë Zotit, si rezultat i besimit serioz në atourdhëra dhe udhëzime, besimit të rënjosurfortë në thellësitë e shpirtit dhevetëdijen e individit.Një herë erdhi një beduin tePejgamberi s.a.v.s. dhe kërkoi diçka, ePejgamberi a.s. i dha dhe tha: Të dhashëlëmoshë. – Jo ti asgjë nuk më ke dhënë,e as që ke bërë diçka të mirë- u përgjegjai. Muslimanët që dëgjuan këtë u hidhëruandhe u vërsulën drejt atij, porPejgamberi a.s. u dha shenjë që të largohen,e pastaj hyri në shtëpi. Pastaj e ftoibeduinin dhe i dha edhe diçka, dhe tha:Të dhashë lëmoshë. Po, All-llahu tëshpërbleftë ty dhe familjen tënde me tëmira- u përgjegj beduini. Pejgamberis.a.v.s. pastaj tha: Ti e the atë që e the,kurse edhe në shpirtërat e as`habëve tëmi ka diçka prej saj, andaj do të ishtemirë sikur edhe para tyre ta kishepërsëritur këtë gjë që e the para meje,ashtu që nga gjoksat e tyre të humbet ajoqë e ndjejnë kundër teje. – Do ta bëjëkëtë- u përgjegj ai. Kështu erdhi tënesërmen te Pejgamberi s.a.v.s., i cili itha: Ky beduini e tha atë që e tha, e unëi dhashë ende, me ç`rast ai pohoi se ishtei kënaqur. A është ashtu? – Po ashtuështë, u përgjigj beduini, All-llahu tëshpërbleftë ty dhe familjen tënde me tëmira. Pejgamberi s.a.v.s. pastaj tha:Rasti im dhe i këtij beduini është i njejtësikur rasti i një njeriu të cilit i ka ikurdevja. Njerëzit e ndjekën dhe u përpoqënta zënë, por kjo edhe më shumë elargonte. Andaj pronari i luti që ta lënëatë dhe deven e tij vet, duke thënë: “Unë jam më i afërt me të dhe e njohmirë”. Pastaj u drejtua nga deveja dukembajtur barë në dorë dhe duke e ndjellur.Ashtu e ka kthyer ngadalë gjersa nukka ardhur dhe nuk është përulur afër tij.Pastaj ia vuri shalën dhe i hypi. Sikurunë t`iu kisha lënë ta vritni beduinin kurai tha atë, do të kishit hyrë në xhehenem.

SHTOJCË INFORMATIVE DHE KULTURORE E STUDENTËVE TË FAKULTETIT TË SHKENCAVE ISLAMEPozita e gruas në IslamMixhit Osmani viti IIËshtë ë vërtetë se gruaja paraqetgjysmën e shoqërisë. Urtësia e ZotitFuqiplotë dhe kujdesi i Tij ka dashur qënumri i meshkujve dhe i femrave nërruzullin tokësor të jetë gjithmonë i afërtapo i barabartë ndonjëherë.Padyshim se gruaja, sa u përketnumrave statistikorë, paraqet gjysmën eshoqërisë, mirëpo, sa i përket ndikimittë saj në shoqëri, ndikimit të saj në vetëbashkëshortin dhe fëmijët e saj, ajoparaqet më shumë se gjysmën eshoqërisë.Biseda rreth gruas ështëdomosdoshmëri dhe çështje delikate,ngase duhet të jemi objektivë dhegjithpërfshirës gjatë trajtimit të pozitëssë mirëfilltë të saj në shoqëri. Rrethçështjes së gruas kemi, së paku, dykonceptime të skajshme:a) disa i bëjnë padrejtësi asaj duke ekonsideruar atë si krijesë e cila nukështë krijuar për gjë tjetër, pos për t’ishërbyer burrit; dheb) disa të tjerë dëshirojnë t’i lirojnëtë gjithë kufijtë e saj, vetëm sa për tëshkaktuar çrregullime në sipërfaqen etokës.Midis këtyre dy skajshmërivediametralisht të kundërta me njëratjetrën,është drejtimi apo qëndrimimesatar, të cilin e proklamon edhe vetëFeja Islame, e që për fat të keqë,shumica e muslimanëve nuk janë tënjoftuar drejtë lidhur me të.Përderisa në një krah kemifanatikët, xhelozët, konservatorët si dheegoistët etj, si nga radhët e besimtarëvemuslimanë ashtu edhe nga ata të feve tëtjera, të cilët mendojnë se gruaja ështëthjeshtë një lloj malli, pronë ekskluzivee mashkullit, pa kurrfarë të drejte përpronën private, për lirinë e mendimit, tëshprehjes, të besimit, të arsimimit, tëpunësimit si dhe të zhvillimit e tëkultivimit të aftësive, shprehive eprirjeve të saj, sikur të gjitha këtoaktivitete të ishin të destinuara vetëmpër burrin; në krahun tjetër, ndërkaq,kemi tendencën për lirimin dheshfrenimin e gjithanshëm e tëpakontrolluar të saj.Në emër të lirisë, gruaja e ditëvetona po shfrytëzohet në shumëdimensione. Shpirti i saj delikat,ndjenjat e holla, zemra e pastër dhe trupijoshës po thithen për reklamë, për tregti,për politikë, për përplasjet ideologjike,për konkurrencën personale, për terrordhe, në përgjithësi, për epsheposhtëruese. Kur po e shohim në këtëhall, duhet thënë që gruaja sot ndodhetnën detyrimin e nënshtrimit ndaj njëdhune më të pangopur, më sistematike emë sadiste se sa në epokën mesjetare.Po, liria është bërë slogani më irëndësishëm, më i përhapur dhe mëemocionues i shekujve të fundit, XIXdhe XX. Pa dyshim, liria është njërandër vlerat më të larta, por, ç’do një liritë pakusht e të pakufi? Kjo ndoshtaështë e mundur për qeniet e tjera, porpër njeriun, jo, sepse njeriu është një26qenie shoqërore dhe, për pasojë, është idetyruar të jetojë së bashku me njerëz tëtjerë si ai vetë.Sa i përket qëndrimit të Islamit ndajtrajtimit të femrës, këtu duhet përkujtuarnjë të vërtetë, se nuk është e drejtë tëvlerësohet koncepti Islam mbi gruanduke vështruar në vijim qëndrimin ekombeve muslimane ndaj gruas, porseduhet të hulumtohen, të gjenden e tëndiqen parimet e drejtpërdrejta tanimëtë konfirmuara të Islamit.Këtu dua të përkujtoj një thënie tënjohur të hazreti Aliut k.v., halifit tëkatërt pas Muhammedit s.a.v.s., i cili kathënë:“Mos vlerëso të vërtetën me fjalëtdhe sjelljet e njerëzve, por njerëzit mekriteret e së vërtetës!”.Gruaja ka një pozitë të veçantë nëIslam. Kur Muhammedi s.a.v.s., dukesjellë fenë e së drejtës, sapo filloi tënjoftonte njerëzimin, njeriu i parë qëbesoi ishte një grua, gjegjësisht shoqja etij Hatixheja. Në të njëjtën kohë, gruajaështë dhe dëshmorja e parë e Islamit,Sumejja, nëna e Ammarit, ka qenë ndërtë parat që ka pranuar Fenë Islame nëMekkë dhe, për pasojë, iu nënshtruatorturave të padurueshme që i bëheshinnga politeistët e asaj kohe derisa kishtedhënë shpirt nën bajonetën e politeistittë përbetuar, Ebu Xhehlit. Është pra kjo,njëherit edhe dëshmorja e parë e Islamit.Muhammedi s.a.v.s. ka dhënëshumë shembuj të dashurisë, respektitdhe dhembshurisë ndaj gruas. Aiurdhëron kështu: “Nga bota juaj tri gjëramë kanë gëzuar: bukuria dhe pastërtia,gruaja dhe namazi si veprimtariapublike më e lumtur”.Sipas Islamit, nuk ka asnjë dallimkorrik, 2008midis burrit dhe gruas në besimin ndajZotit dhe bazave të fesë, në njohjen dhemësimin e urdhërave e të ndalesave tëZotit në lidhje me këtë botë dhe mebotën tjetër të amshueshme, nëndëshkimin ose shpërblimin e duhur, nëhyrjen në Parajsë ose Ferr.Duke e bërë të ditur vendin e femrësnë Islam nga pikëpamja e krijimit,besimit, lirisë së ndërgjegjes dhe jetës sëpasosur, është e domosdoshme të themiedhe se në Kur’anin Fisnik, ashtu siçndodhet një kaptinë e gjatë e emërtuar“En-Nisa” (Gratë-Femrat), përmbahetedhe një kaptinë e emërtuar “Merjem”kushtuar posaçërisht nënës së Isait a.s..All-llahu xh.sh. në një ajet Kur’anorthotë:“Besimtarët dhe besimtaret janë tëdashur për njëri-tjetrin, urdhërojnë përtë mirë e ndalojnë nga e keqja” (Et-Tevbe, 71)Duke u mbështetur në këtë ajetKur’anor, as detyra e kryetarit të shtetit,as e atij të qeverisë po as edhe ndonjëpost tjetër administrativ apo politik,s’është gjë tjetër veçse e njëjta veprimtaripolitike (pra, ndihmë e ndërsjellëpër të mirë dhe pengesë e ndërsjellë përtë keqen) në emër të popullit në përmasakombëtare, gjegjësisht shtetërore. Përpasojë, edhe gruaja gjithsesi se mund t’ikryejë këto detyra, poqese për këtë kainteresim, prirje dhe aftësi. Në Kur’annuk hasim asnjë ajet që do t’ia ndalontefemrës marrjen me aktivitete politikeapo udhëheqëse, përkundrazi, ndoshtamund ta hasim të kundërtën poqese elyp nevoja.Në këtë ajet në Kur’anin Famëlartëpërmendet “emr bil-ma’ruf, nehj anilmunker:urdhërim për të mirë, e ndalimnga e keqja”. Këtë detyrë mund ta kryejnësi meshkujt besimtarë poashtu edhegratë besimtare. Politika, duke përfshirëkëtu edhe funksionin kryetar të shtetits’është asgjë tjetër veç akti i kryerjes sëporosisë së ajetit të lartcituar. Sipaskësaj, gruaja mund ta ushtrojë këtëdetyrë.Në Kur’anin Famëlartë flitet përmbretëreshën nga Sebe, Belkisën dhepër marrëdhëniet e saja me Sulejmanin.Kjo grua ishte kryetare e shtetit. Prof.Muhammed Hamidullah në ligjeratat etij në Institutin për Hulumtime Islame,duke u mbështetur në këtë ajet, thotë segruaja mund të jetë kryetare e shtetit.Asnjë prej ajeteve që mirren si argumentese gruaja mund të jetë kryetare eshtetit nuk jep fakte të qarta lidhur mekëtë. Detyra “emr bil ma’ruf, nehj anilmunker”është detyrë që u përket tëgjithë besimtarëve brenda kufinjëve tëmundësive të tyre.Siç theksohet në një hadith, kjodetyrë kryhet me dorë (forcë), po s’patimundësi që të kryhet me dorë, atëherëkryhet me fjalë ose me shkrim. Nëse mekëto s’mund të kryhet atëherë kryhet mezemër, duke shprehur urrejtje ndaj tëkeqes. Kjo vlen edhe për kryetarin eshtetit!.Mbretëresha e Sebes, Belkisa, ishtesunduese para se t’i dorëzohetSulejmanit. Por në atë kohë ajo s’ishtemuslimane, i falej diellit. E prej se iudorëzua Sulejmanit a.s. ajo pranoi FenëIslame. Më pastaj në Kur’an s’bëhetfjalë se ishte mbretëreshë. Sipas kësaj,situata e një femre që i falet zjarrit nukmund të jetë argument për një muslimane.Por, lidhur me këtë çështje, ekzistojnëhadithe të qarta dhe precize tëPejgamberit s.a.v.s., Ebu Bekri r.a.thotë: Muhammedi a.s. pasi që morivesh se vajza e mbretit të Iranit u bë sunduese,tha: “Një popull i cili problemete veta ia beson dorës së gruas, assesinuk mund të jetë fatlum.”E drejta për të votuar i është dhënëgrave muslimane nga Zoti para 1400vjetësh. Për çdo çështje publike, njëgrua mund të ngrejë mendimet-opinionete saj, dhe të marrë pjesë në politikë.Në një rast në Kur’an (60:12)Muhammedit a.s. i thuhet se kur gratëbesimtare të vijnë tek ai dhe të japinbetimin e tyre për Islamin, ai duhet tapranojë ate. Kjo vendosi te drejtën egrave për të zgjedhur udheheqesit e tyredhe ta deklarojnë këtë në publik.Dhe se fundi, Islami nuk e ndalonnjë grua për të patur pozitë të rëndësishmenë qeverisje, vlerën e gruasmund ta shohim edhe nga një pjesë efjalimit të Muhammedit s.a.v.s. drejtuarhaxhinjve në vendin e quajtur Arafat merastin e haxhit të tij të fundit që quhetedhe “Fjalimi i haxhit lamtumirës” : “. . . Ju këshilloj të merrni parasysh tëdrejtat e grave dhe për këtë veçanti tëkeni frikë Zotin! Ju i morët gratë siemanet nga Zoti. Duke dhënë fjalën nëemër të Zotit, ju u bekuat me nderin dhevirtytin e tyre. Ju keni të drejta mbigratë, po edhe ato kanë të drejta mbi ju”.

SHTOJCË INFORMATIVE DHE KULTURORE E STUDENTËVE TË FAKULTETIT TË SHKENCAVE ISLAMEMbulesa (Hixhabi)është nderë për ty!!!Shaban TAIRI viti i II-tëMbi pikëpamjen Islame të problemittë femrës është folur shpesh,nganjëherë në mënyrë objektive me tëgjitha elementet e së vërtetës, tëbazuara në Kur`anin Famëlartë, e ngandonjëherëedhe me qëllim të keq.Çdo herë sulmet Orientaliste kurkanë sulmuar islamin, kanë qenë tëdrejtuar kah gruaja, e kur Islami u tregonpërparësitë që iu kanë dhënë nëKuran gruas, ata kthejnë shpinën dhethonë se çfarë Kur’ani kanë muslimanët,që e ka ruajtur një grua (kanëfjalën për ruajtjen e Kuranit nga ana eHafsës, gruas së Pejgamberit a.s. bija eUmerit r.a.). Shumë teori të krishterakanë pësuar mu në këtë çështje. Për atëarsye disa janë përpjekur që femrënislame ta prezantojnë si martire, të ngujuar,me shumë rregulla dhe që vuan eizoluar dhe e papërfillur? Një gjë ështëpadyshim evidente, shumë njerëz kanëfrikë nga qëndrimi progresiv islam kurkemi të bëjmë me femrën. Kur`aniFamëlartë e ka shpallur barazinë emashkullit dhe femrës, gjersa në shumëvende të krishtera kjo çështje ështëakoma aktuale dhe pret zgjidhje tëdrejtë, ndërsa në lidhje me këtë Allllahuxh.sh. thotë: “ Dhe asnjëri prejjush nuk do t`ia zhduk mundin e tij,as mashkullit as femrës-ju jeni njëringa tjetri”.(3;195)Femra në Islam është e mbrojtur medashuri, kujdes dhe respekt. Islami,gjithashtu për të mbrojtur femrën muslimane,i caktoi edhe mbulesën islame(hixhabin). Mbulesa në islam u bë eobligueshme në vitin e 6 hixhrij. Femrae cila bartë hixhabin nuk është e nënçmuarsikur mendojnë disa vajza tëcilave u vjen rëndë të mbulohen, që tëmos dalin nga trendi i kohës, por harrojnëse duke zbatuar ata këtë trend modern,janë bërë mjet për kënaqjen eepsheve të materialistëve, janë bërëmjet për arritjen e qëllimit të dashakëqijve,të cilët vajzën e shfrytëzojnë përbërje reklamë të modës së tyre dhe përt’ia humbur vlerën asaj si vajzë e ndershme,e ajo nga naiviteti i saj, bëhetshërbëtore e djallit, i cili këtë e ka qëllimkryesor, ta bëj armë të vetin me tëcilin do t’i gjuaj besimtarët.All-llahu xh.sh. në Librin e Tij fisnikthotë: “ O bijtë e Ademit, Ne krijuampër ju petk që ju mbulon vendturpërinë dhe petk zbukurues. Popetku i devotshmërisë, ai është më imiri. Këto janë argumentet e Allllahut,ashtu që ata të përkujtohen”(El-Araf-26).Libri i All-llahut e thotë vetëm tëvërtetën, fletë vetëm drejt, në të mirën enjerëzimit, ngase All-llahu është ai i cilii ka krijuar. Ai e krijoi gruan tërheqësedhe atë e detyroj të mbulohet, sado qëburrat të mundohen ta joshin një vajzë,nëse ajo nuk do, ato e kanë të kotëmundin e tyre, por nëse një vajzë do t’itërheq 100 burra, këtë aspak nuk e ka tërëndë, pasi nga natyra e saj është e tillë.All-llahu xh.sh. na krijoj me njëqëllim, e qëllimi është t`i bëjmë ibadetvetëm All-llahut, por ibadet nukdomethënë që ibadet All-llahut t`ibëjmë vetëm në xhami, jo, por me bëibadet All-llahun xh.sh. kudo që të jemi,ka do që të shkosh.Pejgamberi s.a.v.s. ka thënë: Njeriuështë prej Ademit, e Ademi është krijuarprej dheut.” Nëse e shikojmë historinëe njerëzisë, mund të nxjerrim shumëurtësi nga babai i njerëzisë, të cilët Allllahuxh.sh. i ka quajtur prindër tënjerëzisë, do të shohim se All-llahuxh.sh. i krijoj në tokë, pastaj i çoj nëqiell, që të shohin të mirën që All-llahuxh.sh. i krijoj për njerëzinë. Por, shejtanii mallkuar i mashtroj që të hanë ngapema e ndaluar, që All-llahu xh.sh. uapat ndaluar. Ata u mashtruan nga shejtanidhe hëngrën nga pema, sepse menduanse do të rinë në të përgjithmonëedhe pse e dinin se janë përkohësisht.All-llahu xh.sh. thotë: “ O bijtë eAdemit, Ne krijuam për ju petk që jumbulon vend turpërinë dhe petkzbukurues. Po petku i devotshmërisë,ai është më i miri. Këto janë argumentete All-llahut, ashtu që ata tëpërkujtohen”. All-llahu xh.sh. ka krijuarpetkun për t`u mbuluar vendet eturpshme dhe për zbukurim, All-llahuxh.sh. thotë që mos t`u mashtroj djalli,ashtu siç i mashtroi prindërit e juaj dhei nxori nga Xheneti, dhe e para shenjë etërheqjes së mëshirës së All-llahutxh.sh. ndaj robërve të Tij apo e paraqit-falje, por te ne në perëndim nuk e hasëkëtë zbulim të trupit që e kam parë këtutek vajzat tuaja. Tek ne këtë veshje që embajnë vajzat e juaja është shenjë eprostitutave, e jo shenjë e studenteve,sepse studentet kanë uniforma të veçanta.Ndërsa ne e kemi marrë atë më tëkeqen, moralin më të poshtër dhe nukshikojmë që t`i arrimë në pikëpamje tëteknologjisë dhe përparimit të studimit.Ku shohim se edhe studimi nëpër fakultetenuk është duke u bërë për arritje tëditurisë, por për atë moral të imët që eka pasur, ta largojë nga thellësia e zemrës.Nuk mund të kuptojmë se simundet që profesorët tanë dhe prindërittanë të cilët e quajnë veten prindër tëatyre fëmijëve, gjersa i tolerojnë tëshkojnë në shkollë bijat e tyre mekërthizën e zbuluar. Pra, me të çka potregojmë? Modë, përparim?, jo, por mete tregojmë poshtërim. E pamë se kurua zbuloj trupin Ademit dhe Havasë, ushpreh hidhërimi i All-llahut xh.sh. eata filluan të mbulohen me gjethet eXhenetit. Pra, mbulesa është për tenderë si vajzë, si motër, e jo lakuriqësia.jes së hidhërimit ishte se ua hoqi rrobet E nëse një vajzë nuk ka nderë, atëherëdhe i la lakuriq Ademin dhe Havën. Ne edhe ajo nuk ka vlerë, sikur që thotë njëduhet të kuptojmë një gjë,thënie e urtë: ”Vajza pa nderë, ështëAll-llahu xh.sh. si e shprehi hidhërimine vet? Ua nxori rrobet. Pra, All-humbë bukurinë kryesore, nuk do t’isikur lulja pa erë”, e nëse vajza ellahu xh.sh. hidhërimin e vet e shprehi bëjë dobi bukuria e jashtme, pasi çdome nxjerrjen e rrobeve, ndërsa në mashkull pa marrë parasysh se sa i pagjendjen aktuale tek ne, bijat tona, ndershëm të jetë, përsëri do ta kërkojmotrat tona dhe nënat tona në shumë atë vajzën e ndershme, dhe nuk do tëraste i nxjerrin teshat me vet vullnet, kishte pranuar që ta shtinë në shtëpi dhenuk ua heq All-llahu xh.sh. por vet i ta bën nënë të fëmijëve të tij, gruan enxjerrin dhe ato me vetë dëshirën e tyre cila nuk ka nderë.e hidhërojnë All-llahun xh.sh. jo për një Të sjellim një shembull të shkurtë,jetë të përhershme, por për këtë të në qoftë se keni 100 euro dhe donë mepërkohshmen e cila fundin e ka me i vendosur në vitrinë, i vendon në atëvdekje. Pra, bazë është mbulimi i trupit më të lartën e jo në të parën, e përse? Qëe jo lakuriqësia, ndërsa tani shumë individnga shoqëria jonë kanë marrë si vetë gratë të cilat e zbulojnë trupin etë mos shihen sepse ka vlerë, bile edheshembull modën e cila çdo herë vet, kur kanë arri e vendojnë në ndonjëndryshon, e cila vajzave ua lakuriqëson kuti e nuk e lënë kudo qoftë, e më pasurtrupin në forma të ndryshme, tani ka më tepër e vendojnë në ndonjë sef,ardhur deri në këtë gjendje saqë edhe përse? Sepse kanë vlerë. All-llahuvendet e turpshme kanë filluar me i xh.sh. përse e mbuloj trupin e femrës?zbuluar për fat të keq. Kanë filluar t`i Sepse ka vlerë. Për atë arsye sepsezbulojnë gjokset e tyre, gjë që nuk vajzën e çmoi dhe i dhe vlerë, urdhërojndodh as në vendet e huaja, nuk zbulohenvajzat e perëndimit sa zbulohen kush. Pasi askush nuk e shikon atë siqë ajo të mbulohet e të mos e shikoj çdovajzat tona muslimane. Ta dini se atë art, por që të kënaq epshet e tij.çka ne shohim në mediat elektronike Trupi i femrës është ngacmim idhe çka e ekspozon perëndimi është epshit, prandaj ajo duhet të mbulohet.vetëm se industri e filmit, muzikës, e Sot për çdo minutë në botë ndodhinnuk është realiteti i vërtetë i perëndimit. dhunime të panumërta, të sjellim vetëmTë përmendim një shembull konkret, si shembull Amerikën të cilën vajzat ekur një person nga perëndimi vjen dhe modernizuara e kanë lakmi, në USA nëqëndron këtu në vendet tona dhe para se vitin 1996 u kryen mesatarisht 2713të shkon i thotë një njeriu se përse këtu përdhunime në ditë, ndërsa tash në çdote ju unë pashë shumë vajza prostitute?, 90 sekonda dhunohet nga një femër, nëky i thotë: jo, por ato nuk janë prostitute,ato janë bijat tona të cilat shkojnë femra, në botë 2 milion vajza trafikohenAngli brenda ditës dhunohen 167në shkollë, studente, nxënëse!, Ai personithotë: unë kërkojparaqitje dhunimi të fëmijëve ngagjatë vitit, në Suedi gjatë vitit ka 5000korrik, 2008 27

SHTOJCË INFORMATIVE DHE KULTURORE E STUDENTËVE TË FAKULTETIT TË SHKENCAVE ISLAMEprindërit, në Rusi 9000 gra në vit vuajnënga maltretimet bashkëshortore, nëBrazil 500,000 vajza nën moshën madhorejanë të përfshira në biznes të prostitucionit,pasi kriminaliteti mëbashkëkohorë është tregtia me vajza,me i shitur si mall tregtie. Ajo ështëbërë artikull i pavlerë, sepse e ka zbuluartë vlefshmen. Pra, vajzë e nderuar,derisa ti je duke e lexuar këtë temë gati5 minuta, shumë vajza sikur ti kanë rapre e dhunuesve, për shkak se kanëzgjedhur veshjen me trend bashkëkohor.Kjo gjendje e jona është vetëm seshprehje e hidhërimit të All-llahutxh.sh. ndaj nesh, sepse ne me atë që ikemi lënë vajzat tona të dalin jashtë tëzbuluara, ua kemi ç’veshur edhe turpin,pastaj ajo nuk i respekton më prindërit,por do t`i respekton artistët, muzikantët,etj. Për këtë arsye All-llahu xh.sh.obligoi ndaj gruas mbulesën për të ruajturdëlirësinë e saj dhe për të mbrojturpo këtë fisnikëri e për të qenë ky hixhab,shenjë dalluese e besimit të saj.Një nga pamjet e cila tregon largimin eshoqërisë nga rruga e drejtë dhe e shfaqatë me një saktësi është edhe përhapjae fenomenit të zhveshjes dhe zbulimitnë radhën e të rejave. All-llahu xh.sh.në Kur`an thotë: “Fjala e vetme e besimtarëvetë vërtetë, kur thirren tekAll-llahu dhe i Dërguari i Tij për tëgjykuar mes tyre është të thonë:`Dëgjuam dhe u bindëm`. “ Si përfundim,mund të themi se nëse vajzamuslimane e cila thotë Lailahe ilallahdhe kur i thuhet që të mbulohet thotë senuk më pëlqen mbulesa, ne i themiasaj: si mund të deklarosh shehadetin,të jesh e kënaqur me Islamin, por nukmund të jesh e kënaqur me urdhrat etij?! Në islam mbulesa e femrës ështëkusht. Por femra duhet të fshihet jovetëm në pamje por edhe në shpirt. Poqë se femra e mbuluar nga jashtë, por ezhveshur në shpirt, pra, indiferente dhee shkujdesur u nënshtrohet trysnisë sëkushteve ose nefsit, në atë çast mbulesae jashtme merr fund, zhvlerësohetdhe bie poshtë. Nëse ajo mbulohet enuk ka moral, atë nuk e dallon asgjënga hipokritët.U themi vajzave me këto fjalë tëshkurta, nëse ke zgjedh të jesh muslimane,ti duhet t’i nënshtroheshurdhrave të islamit, e jo Islami ty. Kurke zgjedhur të jesh në radhët e muslimanëve,ke pranuar edhe kushtet e saj,nëse ti nuk u përmbahesh kushteve, dotë përjashtohesh nga ajo shoqëri.Mendo, nëse ti aplikon për në punë, atodo të parashtrojnë kushtet e tyre, e kurtë fillosh të punosh e ti vazhdon metënden e nuk u përmbahesh kushteve,ty do të largojnë nga puna. Pra, mos esjell punën që të përjashtohesh ngamëshira e Allahut, ta humbësh një gjëtë vlefshme, për t’ua bërë qejfin tëtjerëve që për një kohë të shkurt do tëthonë se je e modernizuar, e kur takthesh shpinën, të gjithë do t’i thonëfjalët më të këqija për ty. Pra, duhet tëjemi të vetëdijshëm, se nëse gruaja nukështë e moralshme, e gjithë shoqëria dota ndjej pasojën. Allahu të ngriti ty meatë se të krijoj si përgjegjëse dheedukatore e gjeneratave të ardhshme tënjerëzimit.28Xhemile IDRIZI viti i II-tëkorrik, 2008Dhjetë vjeçaripranon islamin“Ndërsa atyre që u është dhënëdijenia, e dinë se kjo që të ështëshpallur ty nga Zoti, është e vërtetëdhe se udhëzon për në rrugën eFuqiplotit, të lavdishmit.”(SuretuEs Seb’e: 6)Ndoshta kjo ngjarje në shiqim tëparë do te duket si e pabesueshme përatë që nuk e ka takuar personazhinkryesorë në këtë tregim. Bëhet fjalëpër një dhjetë vjeçarë, babai i të cilitishte prift.Këtë ngjarje na e tregon një bashbiseduesi tij me emrin AbdulazizAhmed Serhan dhe thotë:Isha në qytetin Johanseburg, dhefala namazin në xhami, në të dalurprej xhamie vërejta një djalë dikunddhjetë vjeçarë i veshur me roba arabe.E dija se popullata e Afrikës Jugorenuk kanë traditë të veshin asisojrobash, por ata veshin roba tëngjashme me ato të banorëve tëPakistanit dhe Indisë. Fëmiu kaloipran meje më dha selam , unë ia kthevadhe e pyeta:” A je saudian?” Mëtha:” Jo unë jam mysliman dhe i takojtë gjitha shteteve islame!” U habitanga kjo fjalë dhe e pyeta:” Pse imbanë këto rroba jo të zakonshme?Më ktheu:” Ngase unë krenohem mekëto dhe këto janë veshje islame.”Në ndërkohë kaloi një njeri i cili enjihte fëmiun dhe më tha:” Pyete si kakaluar në islam” Unë u habita ngapyetja e këtij njeriu, dhe i thash:”Vallë a nuk ka lindur mysliman?”Pastaj e pyeta fëmiun:” Vallë, a nuk jelindur mysliman, vallë, a nuk je prejfamiljes islame?!” Fëmiu më tha do tëtregoj tregimin tim prej fillimi deri nëfund, por më parë më trego prej ngaje? I thashë:” Nga Mekja.” Vetëm sakuptoi fëmiu se unë jam nga Mekja,më përqafoi fortë dhe më tha:” NgaMekja! Nga Mekja! Sa gëzohem qëtakoj njeri nga Mekja, vendi i shejtë iAll-llahut xh.sh, Sa kam dëshirë tavizitoj atë vend?!”U habita nga fjalët e fëmiut dhe ithashë:” Të lutem ma trego ngjarjentënde. Fëmiu filloi të tregonte:” Babaiim është prift katolik, jeton në Çikagotë Amerikës. Atje jam rritur dhe kammësuar shkrim-leximin në një foshnjoreAmerikane e cila i takonte kishës.Babai im i kushtonte rëndësi të madhearsimimit tim për atë kishte caktuarprofesor të posaçëm i cili do të mëmëson dhe edukon. Më dërgonte nëbibliotekën e kishës të lexoj revistame përmbajtje fetare të posaçme përfëmijë. Një ditë derisa isha në bibliotekë,gjeta një libër në raft dhe lexovakur pashë se bëheshte fjalë përInxhilin, desha të lexoj diçka prej aty,dhe posa e hapa gjëja e parë që lexovaishte një fjali e çuditshme përafërsishtlexonte kështu:” Isa (Krishti) kathënë: Do të vijë i dërguar, arab pasmeje, me emrin Ahmed (një ngaemrat e Muhamedit a.s)”U habita me këtë fjalë dhe shkovate babai im për ta pyetur se a e ke lexuarndonjëherë këtë fjalë në Inxhil. Aimë tha: “Cilën Fjalë?” Thashë: Këtunë këtë faqe ku thuhet: “Do të vijë idërguar, arab pas meje, me emrinAhmed”. Kush është ai i cili do tëvijë pas Krishtit (Isait a.s) dhe i cili eka emrin Ahmed? A ka ardhur a do tëvijë? Kur e ndëgjoi prifti këtë filloi taqorton dhe ti kërcënohet birit të vetë:”Si ke aritur deri te ky libër?” Thashë:“Në bibliotekën e kishës, në bibliotekëntënde personale në të cilënlexon ti.” Ma trego librin, ajo ështëgënjeshtër ato janë thashetheme përKrishtin, tha babai. Fëmiu:” Baba,vallë nuk e sheh se ajo gjendet nëInxhil, libër të cilës i besojmëne?”Babai:Ti je ende akoma i vogëlnuk mundesh ti kuptosh disagjëra,babai filloi të më bërtas dhe tëmë kanoset që do të më dënon nëse seharroj atë.E kuptova se babai i im donta fsheh të vërtetën,mu për atë Allahuxh.sh.më udhzoj që të filloj të hulumtoje të gjej ndonjë arab dhe me ndihmëne atij të arrij deri tek rezultatiduhur.Pas hulumtimit të gjërë e gjetanjë restaurant arab, hyra mbrenda dhei pyeta për imamin. Pronari i restaurantitmë udhëzoi që të shkoj deri teknjë xhami që gjendej aty afër e mëtha:”Shko tek ajo xhamija, dhe aty dotë të japin informata më të hollësishmepër atë që kërkon.” Shkovaderi tek xhamija dhe thirra me zë tëlartë se a ka ndonjë arab në këtëxhami? ”Prej brenda u ndëgjua njëzë:” Çfar kërkon prej arabit? Jupërgjigja: ”Desha ta pyes për një tëdërguar me emrin Ahmed? Prej brendamë pyetën: Për çfar don ta dish?Pastaj i tregova për ndodhin në bibliotekë,por ai njeriu më pyeti:”Aështë e vërtetë se atë e ke lexuar nëInxhil? Atë çka je duke e thënë ështëmë se e vërtetë bir, ne muslimanëtjemi pasuesit e Pejgamberita.s.Muhammedi s.a.v.s.dhe në Kur’anështë po ajo pjes e tregimit në Surenes-Saff-6 ku Allahu xh.sh.thotë:”Dhe,kur Isau a.s. bir i Merjemes tha:”OBeni Israilë, unë jam i dërguari iAllahut te ju, jam vërtetues iTevratit që ishte para meje dhe jampërgëzues për një të dërguar që dotë vijë pas meje,emri i të cilit ështëAhmed!”U habita dhe i thash se metë vërtetë kjo qenka e vërtetë?Njeriu:” Po, kjo është e vërtetë,më thaprit pak dhe ma solli një Kur’an mepërkthim në gjuhën angleze dhe matregoi pjesën e sures(Saff-6). Thash:Po, kjo qenka njësoj si në libri e Isaut(Ingjilit). Isau a.s.nuk na paska gënjyer,por babai qenka ai që më ka gënjyer,me dëshirë e flakt që kisha ndajislamit e pyeta bashkëbiseduesin timse çfar duhet të bëj unë që të jempasuesi i Pejgamberit a.s. ai mupërgjigj: Thuaje shehadetin (eshheduen la ilahe illallah ve eshhedu enneMuhammeden abduhu ve resuluhudhe që Isau a.s.është Pejgamber).Etheksova shehadetin dhe mendoja sekjo ditë ishte dita më e lumtur në jetëntime.U drejtova në drejtim kah babai iim që ishte prift ti tregoj për ndodhinqë ndodhi me mua dhe i thash:” Baba,baba e njoha të vërtetën! I thash muslimanëtjanë pasuesit e vërtetë tëMuhammedit a.s.dhe e pashë nëKur’an të njejtin tregim si në Ingjil.E pranova islamin! Iu drejtovaedhe babait tim dhe i thash: pranojeedhe ti islamin! Medoemos ta pranoshPejgamberin a.s.që e ka paralajmëruarIsau a.s.”Babai i im kur i ndëgjojfjalët e mija që e vrajtën si vetëtimanë qiellin e vranët, vendosi që të mëmbyll në një dhomë shum të ngushtëdhe të vogël shtatë javë. Por babai iim nga frika që mos të zbulon opinionipër këtë vepër urejtur, posaqërishtkur filloi viti shkollor pa pikdhembshurie më dërgoi nëTanzani(Afrikë) ku jetonte gjyshi iim. Por unë islamin nuk e harova dheprap fillova të kërkoj muslimanëderisa e gjeta një xhami ku muslimanëveqë ndodheshin aty ua tregovandodhin time. Muslimanët më pranuannë mesin e tyre e më ndihmuan përgjithçka kisha nevoj. Por muslimanëtnga frika për jetën time më dërguannë Afrikën Jugore.” Ja tash jam këtu,shkoj në xhami, ndëgjoj vaze dhethërras bëjë (Da’ve) për në rrugë tëZotit. I Gjithfuqishmi Allahu xh.sh.thotë:”Ti nuk mund të udhëzosh këtë duash, por Allahu xh.sh.është aiqë udhëzon!”...

Hëna e reUNË JAM MYSLIMAN, NUKJAM FUNDAMENTALIST"O ju njerëz! Vërtet Ne ju krijuam juve prej një mashkulli dhe një femre (Ademit dhe Havës), ju bëmë popuj dhe fise që të njiheni ndërmjetvete, e s'ka dyshim se tek Allahu më i ndershmi ndër ju është ai që është më i devotshëm (më i njerëzishëm), e Allahu është shumë i dijshëmdhe hollësisht i njohur për çdo gjë". (Kur'an: El-Huxhurat, 13)Shkruan: Zekerija IDRIZIteolog(BERLIN-BAZEL)Zoti është krijues i botëve, i tokës dhe qiejvedhe i gjithçkaje në mes tyre dhe prapa tyre, i botëssë dukshme (fizike, fenomenale) dhe asaj tëpadukshme (metafizike, eskatologjike), injerëzimit, i florës dhe faunës, i Lindjes dhePerëndimit ...“Ai që njeh veten dhe të tjerëtGjithsesi se edhe këtu do të njohë:Orijenti dhe OksidentiNuk janë më për t’u ndarë.Orienti është i Zotit!Oksidenti është i Zotit!Hapësira e Veriut dhe e JugutPushojnë në paqe në duart e Tij!”– konstatoi poeti dhe filozofi gjerman,Volfgang Gete në Divanin e tij Perëndimoro-lindor(Johann Wolfgang Goethe (1749-1832),“West-östlicher Divan” (poezi), botuar në vitin1819. Teksti i tij fjalëpërfjalshëm gjermanisht:“Wer sich selbst und andre kenntwird auch heir erkennen:Orient und OkzidentSind nicht mehr zu trennen“Gottes ist der Orient!Gottes ist der Okzident!Nord-und südliches GeländeRuht im Frieden seiner Hände!”.Zoti i Madhërishëm nga paraekzistenca (ngaezeli) u vetëdeklarua: “Unë isha një margaritar,një thesar i çmueshëm, por i padukshëmdhe i panjohur, thjesht “anonim”.Vendosa, prandaj, të bëhem i njohur, dukenxjerrë në dritë këtë thesar Timin. Ndajkrijova NJERIUN dhe UNIVERSUMIN përt’më njohur, për t’më akceptuar, për t’mëbesuar dhe për t’më adhuruar. E, njerinë ekrijova në shembullin Tim, e përsosa atëduke fryrë në të pjesë nga “energjia”, nga“SHPIRTI”Im. Me të përsosur të tij, fill mëpas i urdhërova prerazi ENGJËJT e Mi “t’ipërkulen” njeriut në shenjtë respekti eadmirimi. E bëra atë reprezentant Timinnë tokë. Çka në qiej e në tokë ia vura nëdispozicion atij, duke ia tërhequr vërejtjenqë në çdo hap të ndjekë gjurmët-rrezete DRITËS Sime, gjurmët eUDHËRRËFIMIT Tim, duke mos devijuarkështu në asnjë çast ...”Megjithëkëtë, njeriu jo rrallë herë devijoi ngaky EMANET sublim HYJNOR, duke keqtrajtuar,sakatosur, syrgjynosur e vrarë këtë krijesë-vepërtë vet ZOTIT, këtë specie të llojit të vet, edhe atë,shih tragjedinë, shih ironinë, “në emër të Zotit”!!!?Njeriu kështu theu tradhëtisht besën e lidhur meZotin qysh në paraekzistencë, kur Zoti i tha: “Unëia kam ndaluar Vetes t’i bëj dëm njeriut.Krijesa Ime! Kij kujdes! Edhe ty ta ndalojrreptësisht t’i bësh dëm species së llojittënd. Kjo sepse s’e krijove ti veten dhe tëtjerët, por Unë të krijova ty dhe gjithënjerëzimin”. (Thënie e shenjtë e Zotit, tekstualisht“hadithi kudsijj”, e parafrazuar nga profetiMuhammed a.s.)Vallë ka mëkat më të madh se ajo që në emërtë Zotit të shkatërrosh vetë veprën e Zotit? Vallëka mëkat më të madh, më rrëqethës, se ajo kur“fundamentalisti” kamikaz, kriminel i cilësdo fe asekt religjioz qoftë, hedh veten në ajër në ndonjëaeroplan, në ndonjë çerdhe fëmijësh, në ndonjështëpi bonjakësh a fëmijësh pa prindër, në ndonjëshkollë filloristësh dhe në vende të tjera publike,me ç’rast i merr në qafë shumë jetë njerëzish tëpafajshëm? ...Teksa po bëj këtë pyetje, në kokë më silletvërdallë Fjala e Zotit: “...kush e mbyt një njeri(pa të drejtë), pa pasë mbytur ai ndonjëtjetër dhe pa pas bërë ai ndonjë shkatërrimnë tokë, atëherë (krimi i tij) është si t’ikishte mbytur gjithë njerëzit. E kush engjall (bëhet shkak që të jetë ai gjallë)është si t’i kishte ngjallur (shpëtuar) tëgjithë njerëzit në botë ...”. (Kur’an: El-Maide,32)DIVERSITETETE gjithçka në këtë botë fenomenale Zoti e krijoinë themele antagoniste, në diversitete, dygjinish(mashkull-femër), kolorit.“Nga argumentet e Zotit është krijimi iqiejve e i tokës, shumëllojshmëria egjuhëve dhe ngjyrërave tuaja. E në këtoka argumente të qarta për të zotët e mendjes”- konfirmon i Madhërishmi në fjalën e Tij tëshenjtë, në Kur’an (Kaptina Er-Rrum, verseti 22).E, vetëm Zoti, i qofshim falë, është “mono”,është NJË, i Vetëm, i pashoq, i pashembullt ...Çuditërisht nga njerëzit vetëm “fundamentalisti”,“fanatiku” i paskrupull, “konzervativi”,“radikali” me injorancë religjioze, mëton ta prishë,respektivisht ta përdhos këtë “pejsazh” të mrekullueshëm,pitoresk, antagonist, diversiv,shumëngjyrësh të Perëndisë: ai këtë botë koloritedëshiron, akoma më keq, tenton ta bëjë nëmënyrë absurde “njëngjyrëshe”, “të njëtrajtshme”,monolite. Fundamentalisti mysliman,kristian, hebre, budist, taoist, konfuqionist, dailamist,ateist, politik apo çfarëdoqoftë ai, mëton t’ibëjë gjithë të tjerët si veten. Fundamentalisti,thjeshtë, dëshiron njeriun dhe botën t’i kthejë sëprapthi, do të thotë kundër Zotit. Aty diku nëKur’anin e shenjtë Zoti thotë tekstualisht:“Sikur të kishte dashur Zoti yt, do t’ibesonin çka janë në tokë që të gjithë. A tido t’i detyrosh njerëzit të bëhen besimtarë?(Kur’an: Junus, 99)Njeri, lexo me vëmendje edhe këto verseteHyjnore në Kur’anin famëlartë:“Zoti është DRITË e qiejve dhe tokës.Shembulli i dritës së Tij i gjason kandilit tëvendosur në një zgavër të errët. Kandiligjendet brenda një qelqi si të ishte yllkorrik, 2008 29

flakërues e që ndizet prej(vajit) të një druri të bekuar,prej ullirit që nuk mund tëquhet AS I LINDJES E AS IPERËNDIMIT, e vaji i tijndriçon pothuajse pa e prekurzjarri. DRITË MBI DRITË ...All-llahu sjell shembuj përnjerëzit. All-llahu çdo gjë dishumë mirë”. (Kur’an: En-Nurë,35)“Të Zotit janë edhe Lindjaedhe Perëndimi, dhe ngado qëtë ktheheni, atje është Zoti.Vërtetë Zoti është i gjerë (nëbujari) e i dijshëm”. (Kur’an: El-Bekare, 115)Zoti është krijuesi ynë, i tëgjithëve, pavarësisht nga përkatësiaracore, etnike, fisnore, gjinore,regjionale, ideologjike, fetare etj.,madje pavarësisht nga ajo se si eemërojmë a thirrim Atë, në të gjithagjuhët e botës: Allah-Ilah-Rabb (arabisht),Zot-Perëndi (shqip), Gott(gjermanisht), God (anglisht), Got(në gjuhët afrikane), Gudd (nëgjuhën skandinave), Jahve-Jehova-Elohim (El, Elah, Eloh - hebreisht),Bog-Gospodar (serbisht, kroatisht),Gospod-Bog (maqedonisht), Deus(latinisht), Ho Theos- (greqisht) etj.Ai është për të gjithë njëlloj – NJË IVETMI ZOT, dhe para Tij jemi tëgjithë të barabartë, pa dallim. Ai, përmë tepër, i kupton të gjitha lutjet dheliturgjitë të shprehura në të gjithagjuhët e botës, edhe atë kudo: nëpërtempuj fetarë të të gjitha religjioneve,nëpër shtëpi private dhe kudonë natyrë. Ai komunikoi drejtpërdrejtënë gjuhën hebreje me tëdashurit e Tij, me profetët e Tij tëzgjedhur: me Davudin (Davidin),Sulejmanin (Sollomonin), Jakubin(Jakobin), Jusufin (Jozefin), Musain(Mojsiun) e shumë të tjerë, që përgjuhë amtare kishin hebreishten; nëgjuhën arameje me profetin e tij tëdashur Isain (Jezuin); në gjuhënarabe me Muhammedin fisnik; nëgjuhën indiane me Budën; në gjuhënperse me Zaratustrën ... e kështu meradhë edhe në shumë gjuhë të tjerame profetët e Tij, përkatësish kombëtaretë ndryshme, që në një gojëdhënëtë profetit Muhammed theksohettë ketë pasur gjithsej 124 mijëprofetë të Zotit, nga babai ynë Ademi(Adami) e deri tek i funditMuhammedi (Paqja e Zotit qoftëmbi ta!). Por gjuha ishte sekundare,dytësore, jo aq relevante. Primare,parësore ishin mesazhet sublimeqiellore të Zotit dhe misioni universal,planetar, gjithënjerëzor i profetëvetë Tij, mision ky i shenjtëdedikuar mbarë njerëzimit në tokë.Ai është i Gjithëdijshmi, iPlotëfuqishmi, i Mëshirshmi,Shpikësi i gjithçkaje nga hiçgjëja ... ekështu me radhë me të gjitha 99EMRAT e Tij të bukur. Madje, marrëteologjikisht, Zoti i Madhërishëmflet në esencë me të folurit e Tij absoluthyjnor.Së këndejmi mund lirisht të konkludojmëatë sentencën sublime30 korrik, 2008HYJNORE: “NUK KA POPUJ TËPRIVILEGJUAR!”, ose ndryshe:“PËRFUNDIMISHT NUK KA POP-ULL TË ZGJEDHUR, HYJNOR, NËPLANETIN TOKË!”ALARMIDefinitivisht “fundamentalisti”,nga cilado racë a fe që rrjedh ai,është “antinjeri”, “mbinjeri”, “anti-Zot”, “satana”, “antikrisht” etj.Pikërisht “fundamentalistët” e tëgjitha proveniencave dhe të gjithallojeve dhe ngjyrërave: kamikazët efrustuar religjiozë, kriminelët memaska, mafiozët, satanistët (veçantata që bëjnë vetëvrasje kolektivenëpër tempuj fetarë), hedonistëtreligjiozë, antikrishtët, kanibalistët,pedofilët, ndotësit e ambientit,faraonët (diktatorët) modernë mearmët e tyre atomike-nukleare - qëzhbijnë nga faqja e dheut jetë të tëranjerëzish, thjesht të gjithë kriminelëtfaqezinj janë mbledhur në njëmision të tyrin të përbashkët djallëzore mizantropik (iblisor-shejtaneska luciferesk) për të përdhosur eshkatërruar veprën e Zotit: NJERI-UN dhe UNIVERSUMIN.Për ta (për fundamentalistët,pra) njeriu, si vepra më sublime e mësuperiore e Zotit, është një “numër”thjesht statistikor, matematikor,përkatësisht një “mi eksperimentues”a “specie laboratorike”.Alarmi veçmë është ndezur! Tëjemi të kujdesshëm e syçelë pra!Situata është jashtëzakonishtemergjente! S’kemi çfarë presim: odo t’i stopojmë e eliminojmë këtomakabritete, këto ligësi nga universiynë, o shumë shpejtë do të nakapërdijë hataja e madhe, që tashmëka marrë dhenë, e do të pasojë “çastii fundit”, “dita e gjykimit absolut”,“ringjallja”, “shkatërrimi i mbarëuniversit”, përkatësisht “DITA EKIJAMETIT” apo “APOKALIPSA”,sikundër i ka paralajmëruar këtoZoti i Madhërishëm në Bibël dheKur’an.Jo rastësisht shpikësi i energjisëatomike, gjeniu i shekullit XX,Albert Einstein (Ajnshtjajni) në periudhëne fundit të jetës së tij, pjesënmë të madhe të kohës e kalonte nërrethin e ngushtë familjar dheshoqëror i rrethuar me fëmijë, duke imbajtur ata në prehër, duke i ledhatuare duke lozur me to. Në këtëmënyrë ai ka prejudikuar keqpërdorimine shpikjes së tij nga diktatorëtmodernë të kohës për qëllimeshkatërruese përmasash planetare,siç edhe ndodhi në Hiroshimë eNagasaki. Mjafton që një i monstrumi pashpirtë sot të trusë sustëne bombave atomike, që rrinë gatitunëpër rampa, për të bërë pluhur e higjithçka në këtë planet.Vallë, athua mendojnë sot politikbërësitglobal të tokës, kreatorët epolitikës globale, “e rendit të ri tëbotës”, për ardhmërinë e fëmijëvetanë dhe të botës mbarë?* * *Ka kohë që kam dalur ngakallëpet e klishetë tradicionalereligjioze, që i pata trashëguar nëmënyrë dogmatike e imituese ngaprindërit e mi qysh në vitet e fëmijërisë.Personalisht rrjedh nga njëfamilje tradicionale myslimane, që sishumë familje të tjera myslimane tëvendit tim, ishte e tejngopur me llojllojstereotipe e tabush religjioze emitologjike, që, në fakt, nuk korrespondoninfare me mësimet autentikeislame. Botëkuptimet e para mbifenë islame i pata marrë ashtu“kaçakçe”, “vesh më vesh”, përkatësishtnë bazë të të dëgjuarit ngaprindërit e mi dhe rrethi i gjerëfamiljar, të cilët ishin jokompetentë,për të mos thënë injorantë për këtëpunë. Pak më vonë, siç e kërkojnëzakonet fetare tek ne, prindërit mëdërguan në mejtepin (mësojtorenfetare) më të afërt të xhamisë sonënë Shkup për të mësuar mësimet mëelementare të fesë. Edhe këtu njëllojsi në shtëpi, me atë metodën“kaçakçe”-”vesh më vesh”, patamësuar pa kuptuar gjë prej gjëje ngaesenca e mësimeve islamike.Praktikisht mësova vetëm përmendëshca “lutje” të rëndomtafetare, edhe atë përjashtimisht nëgjuhën arabe, kjo thjesht vetëm sapër t’ia bërë qejfin të jatit se ja, më nëfund, djali i tij na u bë një “myslimani mirë” (!)Teksa i rivë në kujtesë këtoevenimente të axhamillëkut dheinjorancës sime fetare nga e kaluara,sot më vjen të qesh vetmevete: OZot! Po sa rezultate negative, sa nusproduktenë shoqëri ka prodhuar njëedukatë e arsimim i tillë “islamik”!Paramendoni absurditetin e cagjepurave e broçkullave fetare që imësonim qysh në fëmijëri, në kuptimtë tabuve: na ishte “haram” (endaluar rreptësisht në fe), demekgjynah të merreshe me aktivitetesportive; na ishte “haram” të vazhdojeshkollimin e mëtutjeshëm,sidomos për femrat; myslimani nukguxoka të visheshka mirë dhepedant; nuk guxoka të pajisështëpinë me mobilje moderne; myslimanikur është me “abdest”(pastrim ritualesk fetar) nuk guxokademek të përshëndetet me katolikun(“llatinin” sikundër e lakonin mepërçmim këtë emër fanatikët tanë)sepse ndodhë të ngelë “i papastër”(!!!?), dhe sërë dokrrash të tjera,recidivë këto të një injorance të kulluarreligjioze.Dhe pikërisht një këso metodedogmatike religjioze, një kësi proçesiedukativo-arsimor ta quajmë kushtimishtislamik - sepse nuk përkontefare me të, prodhon fundamentalistëpotencialë në shoqëri.Sot, falë Zotit, jam një myslimani vetëbindur, me zemër dhe shpirt,pas një rrugëtimi të gjatë studimor,analitik e racional që bëra në fushë tëmësimit të Islamit autentik, burimor.Madje jo vetëm burimetislamike, por unë studjova nëmënyrë të veçantë, mbase edhekomparative, edhe të gjitha burimetHëna e redoktrinore fetare të feve e sekteve tëtjera religjioze. Eksperienca imestudimore-shkollore e praktike-jetësoremë ka vënë në pah faktin se tëgjithë ata individë që besimin a fenëe kanë pëqafuar me një përkushtimtë thellë studimor-shkencor, mbaseedhe me një intuitë e shpirt të pastërfetar, janë besimtarë të mirë, tëdevotshëm, universalë dhe produktivësi ndaj vetes dhe familjes, ashtuedhe ndaj rrethit më të gjerëshoqëror. Ata nuk pajtohen kurrëme veprimet çnjerëzore të një fundamentalistifanatik fetar, e as me tëgjitha proçeset retrogade,ekskluziviste dhe jodemokratike qëdin të prodhojë mendësiapatologjike “fundamentaliste”, sepsethjesht i kanë kuptuar drejtëmësimet autentike, jashtëzakonishthumane e kulturo-qytetëruese tëZotit të Madhërishëm në Kur’an dhenë Bibël, si edhe leksionet moraloetike,përmasash gjithënjerëzore, tëprofetëve të Zotit.Pak rëndësi, për të mos thënëfare, ka për mua fakti se si i pari i fisittim (në gjenealogjinë time familjare)e ka pranuar fenë islame, me “dajak”apo me vullnet në periudhën esundimit të Perandorisë Otomanenë Gadishullin Ilirik. Me rëndësiështë se unë jam një mysliman ibindur, pa kurrfarë diktati, thjeshtme vullnet, mbase edhe racionalisht.Është krejt irelevante për mua madjefakti se ç’prapësish e budallallëqeshfetare islame bën “në emër tëAllahut” njëfarë Osama bin Ladentok me bashkëveprimtarët e tij, si tërrjetit “El-Kaida” ashtu edhe tërrjeteve të tjera simotra, si p.sh.:“hizbull-llah”, “el-muxhahidun”, “ettekfirvel-hixhreh”” etj.. Kjo sepse aithjesht nuk më përfaqëson mua, e aqmë pak mbi një miliardë e treqindmijë myslimanë në botë. Fundjaaskush nuk e ka autorizuar atë për tëdhënë “fetva” të tilla çoroditëse qëlëre më neve myslimanëve të tjerë,por edhe vetë profetin tonë,Muhammedin, të kishte qenë gjallëmes nesh do ta kishte befasuar për tëkeq me të tilla fetvash skandaloze.Mëkati më i pafalshëm i tij është qënë emër të idealeve fetare, në tëvërtetë djallëzore, merr prerogativate Zotit tek deklaron me krekosjebotërisht: “Kush bën një vepërkamikazçe kundër “qafirëve”(të pafeve) do të futet në parajsë(në xhenet)”?!!! O Zot, pokush ia dha atij çelësat e parajsës?“O tempora o mores!”Gjithashtu nuk pajtohem me, biefjala, atë imamin fundamentalistturk, Kapllan Resul, i cili pat vepruarnjë kohë në një xhami në Kölln tëGjermanisë. Një imam ky torollak,skajshëm anakronik e konzervativ(more të kishte qenë vetëm ky dokishte qenë një fat i madh, por, mjerisht,sot ka goxha shumë të tillëimamë!). E shihja me habinë më tëmadhe në kanalet televizive gjermanetek defilonte me shpatë nëbrez, me mjekër të llahtarshme e me

Hëna e refustanellë arabo-aziatike në ambientine xhamisë së tij tok me fansat etij, që gjithashtu kishin këtë imixh tëllahtarshëm të tij. Paramendoniparadoksin, Qeveria gjermaneasokohe nuk pranonte dot kërkesënultimative të Qeverisë turke përekstradimin e tij në Turqi, përderisakjo e fundit të suspendonte, përkatësishttë pezullonte ligjin për burgimtë përjetshëm a për ekzekutim mevdekje.Tek i shoh në këtë hall fundamentalistëte këtillë, më vetëtinë nëkokë ai dufi zemërak i Zarathustrës(në parafrazim të Fridrich Nitzsches(Niçes) në veprën e tij “Kështu foliZarathustra”) tek shfryhej karshinjerëzve të pavlerë: “Kur i shoh këtanjerëz me virtyt të zvogëluar, mëndezet tërbimi t’ua ngjesh (t’ua fus)një shkelm në mullaqe e t’i pëlcaspër tokë ...”Të merremi vesh, fundamentalistëte këtillë myslimanë i kanë ikanë shkaktuar dëm Islamit mëshumë se gjithçka tjetër në shekullinqë sapo kemi lënë pas. Ata aq shumëe kanë demonizuar Islamin sa edheshumë vepra të shkruara ngaislamistët myslimanë e jomyslimanë,e sidomos vepra e SigridHunkeut “Allah ist ganz anders:Enthüllungen von 1001 Vorurteilenüber die Araber” (“All-llahu ështëkrejt tjetër: Demaskimi i 1001paragjykimeve mbi arabët, BadKonig, 1990) nuk kanë pasurmundësi t’i kundërvehen kësaj.Të gjitha veprimet absurdeçnjerëzore të një fundamentalistijanë të papranueshme e tëpatolerueshme nga të gjithë ata myslimanëqë janë të mençur dhe qëbesimin dhe komplet teorinë dhepraktikën e tyre fetare e mbështesinekskluzivisht mbi themelet autentikëtë librit të tyre të shenjtë –Kur’anit dhe traditës së tyre profetikeSunnetit të Muhammedit a.s.Kjo njëlloj siç për një kristian tëmirëfilltë e të mençur nuk janë tëpranueshme e të tolerueshme tëgjitha ato veprime djallëzore qëbëhen në emër të kristianizmit, nëemër të Jezuit e të Biblës. Katoliku akristiani i mirëfilltë, bie fjala, që besimine tij e mbështet ekskluzivishtmbi themelet autentike të mësimevetë Jezuit dhe të librit të tyre të shenjtëBiblës, nuk pajtohet fare mefenomenet e përçudnuara, thënëkushtimisht, të botës kristiane:“luftërat e kryqëzatave”, “ShënBartollome”, Inkuizicion,Holokaust-Auschwitz, antisemitizëm,nazifashizëm, Luftë e Parëdhe e Dytë Botërore, në të cilat uvranë qindra mijëra njerëz dhe po aqu syrgjynosën në të katër anët e globitetj; apo me ato organizatat terroristeqë lindën viteve të 70-ta e 80-ta në ca vende demokratike si p.sh.:Brigadat e Kuqe në Itali,“Provisional Irish Republican Armynë Irlandë, “Japanese Red Army”(Armata e Kuqe japoneze) nëJaponi, “Baader-Meinhof Gang” nëGjermaninë Perëndimore, “EuskadiTa Askatasuna “ETA” në Spanjë etj.Po, po! Sa më shumë që thellohemsë lexuari e së medituari rrethKur’anit, rreth Zotit, aq më shumë emë fuqishëm e kuptoj dhe e duaZotin, profetët, veten, njerëzit dhebotën mbarë, do të thotë jam mëantifundamentalist. Dhe, për mëtepër, këtu nuk ka vend për vuajtjenga kompleksi i inferioritetit, ngakompleksi “i vogëlsisë” i të qenitpjesëtar i fesë islame a pjesëtar indonjë feje tjetër. Më së shumti nëjetë ua kam pasur mëninë snobëvenga radhët e myslimanëve, përkatësishtatyre që vuajnë nga kompleksi iinferioritetit i të qeni mysliman.Prandaj, disa herë në këtë ese timen,kam theksuar zëshëm dhe me krenari(pa “pardon”) përkatësinë timefetare të të qenit mysliman, kjo përarsye se thjesht unë nuk do të hyj në“një shportë” apo, madje, në një varrme “fundamentalistët torollakë” tëllojit xhihadesk binladenian, si dhe,krejt në epilog (në fund), unë nukkam atë shpirtin e tyre patologjikfetar, as kartën e tyre të identifikimit(letërnjoftimin), as grupin e tyre tëgjakut, as vijat identifikuese tëgishtërinjëve të tyre e as madjekodin e njëjtë gjenetik të ADN-së, tëcilin ma ka determinuar Perëndia. Eas që i kanë këto karakteristika edhembi një miliardë myslimanë të tjerëkudo në botë. Ndaj snobi myslimans’ka pse vuan nga ky kompleks përparaqytetarëve evropianë, sepseAbrahami (Ibrahimi), Jezui (Isai),Mojsiu (Musai) dhe Muhammedi asishin të racës ariane, as ishin nordikëa keltë, as kishin sy të kaltër, e as qëishin dot evro-amerikanë, fundja asqë ka rëndësi teologjikisht se çfarëpërkatësie racore, etnike agjeografike kishin, ata, në fakt, ishinfigura markante gjithënjerëzore dhegjithëplanetare, mesazhet hyjnore tëtë cilëve sot rrezatojnë në të katëranët e globit, tek të gjitha kolektivitetetdhe kulturat njerëzore.Termi “Perëndim” tek snobët,sikundër meditonte dramaturgu injohur çek Vaclav Havel (ish-kryetari Republikës së Çekisë), u shndërrua,edhe pa vetëdije edhe me të, nësinonim të përparimit, kulturës,lirisë dhe ndershmërisë. “Lindja”, nëanën tjetër, u reduktua në një sinonimpër moszhvillim, autoritarizëmdhe non sens të shumëllojshëm.Mirëpo, ky perceptim implicit isuperioritetit perëndimor dhe inferioritetitlindor, është i pambrojtshëmpër një afat të gjatë. Sepse asnjë territori vetëm gjeografik dhe kulturornuk mund të konsiderohet a priorimë i mirë se ndonjë tjetër një herë epërgjithmonë, apo si çështje parimi.Për aq vite sa fjala “Lindje” shkaktonkonotacion pezhorativ dhe fjala“Perëndim” afirmativ, do të jetëvështirë të ndërtohet një rend i ribotëror i bazuar në barazi mes rajonevetë ndryshme ... Tashti po hyjmënë një epokë të re dhe ështëpërgjegjësi jona të respektojmënjëri-tjetrin dhe të punojmë sëbashku për të mirën e të gjithëve.Të lexojmë edhe një herë Gëten:“Orienti është i Zotit!Oksidenti është i Zotit!Hapësirat e Veriut dheJugut pushojnë në paqe nëduart e Tij”(Interesante është që Gëte, sisimpatizant i pasionuar që ishte ndajIslamit, dy citatet e para i ka përkthyerdrejt nga Kur’ani i shenjtë,ndërsa dy të tjerat janë pjesë e njëligjërate. Dhe, Gëte ishte shumë krenarpër këto rreshta. Gëte, i cili e njihtepër mrekulli Kur’anin, në vitin1814 në Vajmar kishte kërkuar qëedhe protestantët të merrnin pjesënë një ceremoni lutjeje të besimtarëvemyslimanë për të kuptuar samë mirë atë)BOTA SI NJË FSHAT IVOGËLBota sot, falë shpikjeve më të rejatekniko-teknologjike të kohës, ështëbërë “një katund i vogël”-një botë nëminiaturë. Nëpër metropolet e botësgërshetohen të gjitha kulturat dheqytetërimet botërore. Në Berlin, këtëmetropol evropian, bie fjala, ku ka 12vjetë që jetoj, janë mbledhur të gjitharacat, nacionet dhe kulturat e globittonë, të cilat jetojnë e frymojnë nënjë harmoni, tolerancë e koegzistencëtë mirëfilltë qytetare, dukeshkëmbyer kështu mes veti, nëmënyrë të mrekullueshme, vlerat mëkruciale kulturo-qytetëruese, si nëpikëpamje etnike, ashtu edhe në atokulturo-religjioze. Si kudo në Evropëdhe në Perëndim në përgjithësi,ashtu edhe në Berlin funksionojnëme qindra institucione kulturo-arsimoree fetare islamike. Afro njëqindxhami, ca sish edhe me minare,shtrihen gjithandej rrugëve tëBerlinit. Madje dhe qindra shitore evetëshërbime në të cilat për çdo ditëservohen artikuj ushqimorë që janë“hallall” (të lejueshme në bazë tëSheriatit islamik) për myslimanët.Analogjikisht, është vështirë tëhasësh në liri të këtilla fetare përpërkatësit e fesë kristiane kudovendeve myslimane në Lindje(Orient). Këtu, për më tepër, unë endjej veten si me qenë në vendlindje(zatën edhe Berlini m’është bërëvendlindja e dytë pas Shkupit) apodikund në Azi.Si në Gjermani, ashtu edhe nëZvicër, ku aktualisht po punoj provizorisht,tubohemi herë pas here, sinëpër kisha ashtu edhe nëpër xhami,pjesëtarë të të gjitha konfesioneve,nacioneve dhe kulturave në takime elutje të përbashkëta interreligjioze,duke shkëmbyer kështu vlerat reciprokenë një atmosferë jashtëzakonishttolerante e miqësore.Administrata e xhamisë sonë dheadministratat e kishave katolike,metodisto-evangjeliste dhereformiste të Bazellit me rrethinëorganizojmë për çdo muaj takimettona të mëdha dhe shumëdomethënësepër dialog interreligjiozmyslimano-kristian.Konkretisht, çdo të mërkurë tuboheminë “lutjen” tonë të përbashkët nëShtëpinë Kulturore Rinore “Joy”(Jugend und Kulturhaus Joy Liestal)në Liestal të Bazelit, me ç’rast seciliprej nesh, veç e veç, i lutemi Zotit përtë shpënë rininë tonë në rrugë tëdrejtë, duke i mënjanuar ata ngadukuritë negative sociale, si alkooli,droga dhe dukuritë e tjera kriminale.Pikërisht në institucionin“Jugendsocialwerk” (OffeneJugendarbeit OJA) mblidhemi mepresidentin e këtij institucioni,Andreas Furbringer, me administratorinHans Eglin, me teologen SarahNullmeyer (nëpunëse aktive), meaktivistin Rene Portmann, meaktivisten Ruth Floriano dhe shumëtë tjerë me qëllim të gjetjes sëmodaliteteve dhe formave më efektivepër punë të përbashkët me tërinjt. Do të thotë në këtë rrafshveprojmë aktivistë të të gjithareligjioneve dhe i lutemi Zotit nëgjuhë të ndryshme për të mirën epërgjithshme.S’më shlyhen nga kujtesatakimet e mija produktive mezviceranin protestant ValtiNyffenegger (i lindur në Bazell). Iakam shfaqur disa herë simpatinëdhe respektin tim të madh që ushqejndaj Martin Luterit, teolog ky brilantdhe kryeideolog i protestantizmitkristian. Çdo herë që më ka rënë nëBerlin të kaloj rrugës “MartinLuterstrasse”, kam evokuar këtë figurëmadhore racionaliste gjermane.Ishte sugjestim i vetë Martin Luteritqë përkthimi i parë i Kur’anit nëlatinisht në vitin 1143, i cili ka qenëmë i saktë, të botohet në Bazell nëvitin 1543. Zatën protestanizmi,shikuar esencialisht, është shumëafër Islamit në pikëpamje filozofikoshkencoree teologjike.Në veçanti nuk mund të heq ngamendja të gjitha takimet e mia konstruktiveme dy miq të mij hebre: meDavid Barak në Liestal të Baselit dheme dr. Erwin Lewin (profesorin ehistorisë, tashmë në pension, i cili kadoktoruar në Tiranë dhe flet perfektgjuhën shqipe) në Berlin.Pavarësisht faktit se ne u përkasimdy proveniencave të ndryshmereligjioze, unë mysliman e atahebrenj, pavarësisht madje faktit senë sfondet, përkatësisht në prapavitëtona, atje diku larg e “nën dhe”, “vlojnë”e lansohen rrufeshëm dhe rrëmueshëmmegaloidetë “hebremëdha”,“kristianomëdha” e “islamomëdha”- që synojnë të venëmonopol në këtë glob duke implementuarsupremacionet e tyre imperialisto-religjiozenë të gjitha segmentete jetës, midis nesh shkëmbehenvlerat më jetike, më kruciale dhemë substanciale njerëzore dhe jetësorenë përgjithësi. Ne, për më tepër,do vënë vija të qarta demarkacionimidis hebrenjëve, si njerëz normalësiqenie të Zotit, dhe doktrinës sëtyre politiko-ideologjike e religjioze“sioniste”; midis myslimanëve, sikorrik, 200831

Hëna e renjerëz-qenie të Zotit dhe fundamentalistëve“pseudoreligjiozë” nga radhëte tyre etj.E dini çka? E dini se përse i përmendtë gjitha këto? Thjesht për tëvënë në spikamë faktin në formëpyetjeje retorike, veçmë të diturbotërisht: Vallë kanë “gjuhë” kulturatdhe qytetërimet botërore? Vallëkanë “gjuhë” arti, poezia, filozofia,shkenca dhe religjioni? Vallë kanë“gjuhë” shpirti dhe Zoti?Aktualisht është punë imediate,emergjente, akute e të gjithë prijësvefetarë të të gjitha religjioneve, e tëgjithë mësuesve e pedagogëve,thjesht e të gjithë njerëzve vullnetmirëqë të ngremë lartë zërin eprotestës kundër të gjitha aktevemakabrale çnjerëzore që bëjnë fundamentalistëte cilitdo konfesion asekt religjioz. Në veçanti prijësit emirëfilltë religjiozë duhet të predikojnëqartë, në mënyrë autentike dhepastër MESAZHET jashtëzakonishthumane e kulturo-qytetëruese tëZOTIT të Madhërishëm dhe, njëkohësishtduhet të punojnë shumë dhenë mënyrë permanente në drejtim tëhumanizimit të botës. Thënëndryshe: secili veç e veç e ka përdetyrë prioritare të ndezë nga njëqiri, nga gurra dhe DRITA e ZOTIT,për të bërë një grimë dritë në këtëbotë të sotmen skajshëm materialistedhe përplot terr e mjegullnajë;në këtë botë të sotmen në të cilën“një grup i vogël i njerëzve të ndyrëkanë planifikuar, organizuar dhelansuar këtë katartë të horroritnjerëzor”, sikundër pohonte me tëdrejtë Stephen Schwartz-një analist ilartë ky politik në “Foundation forthe Defense of Democracies”; nëkëtë botë kur sot siç me të drejtëmeditonte Marcel Boisot në vitin1984, kanë marrë hov perversitete tënumërta nga shkaku se një kohë tëgjatë nuk ka harmoni të plotë midisracionalitetit, lirisë dhe dashurisë,dhe, për rrjedhojë, racionaliteti paliri shpie në Gulagun e Arqipelagut,kurse racionaliteti pa dashuri shpiepashmangshëm në Auschwitz; liriapa dashuri shpie në eksplloatimin etë tjerëve, kurse liria pa racionalitetshpie në vetëshkatërrim (Shih:Marcel Boisot: Eine moralischeWaffe “ Das westliche Wertesystem,në Journal 3/84 të Institutit evropianpër siguri, Luxemburg). E unë dotë shtoja: Besimi i shtrembër nëZot (në religjion) shpie pashmangshëmnë pseudoreligjion,në mendësinë anti-Zot, përkatësisht në fundamentalizëm.Siç shumë bukur e ka përshkruarkëtë proçes logjik AlfredMüller Armack në veprën e tij“Religjioni dhe ekonomija”(Religion und Wirtschaft, 1959),edhe atë në vetëm disa fjalë: “Ngashkaku se njeriu ka paguar për guximine tij të mohimit të Zotit medetyrimin për të mbushur botën e tijme idole dhe demonë, historia ereligjionit është jokomplete pa historinëe reduktimit të religjionit. Zoti32si vlerë më e lartë është zëvendësuarme idole dhe demonë që çojnë drejtzhdukjes progresive të substancës.Kjo histori e shtrembërimit të fesë(ky pseudo-religjion), është histori eforcave destruktive që çojnë nëkataklizëm” (fq. 15; për më gjerësishtshih në vep. e cit. të dr. MuradHofmannit, fq. 26, 27)korrik, 2008TOLERANCA SHQIPTAREShpirtin tim tolerant, universal ekosmopolit nuk e kam trashëguarvetëm nga mësimet e fesë islame,por këtë virtyt, parasëgjithash, ekam të mpleksur, të ngjizur nëshpirtin tim, përkatësisht në etnopsikologjinëtime prej shqiptari tëmirëfilltë. Thjesht toleranca,koegzistenca, kosmopolitizmi etj.janë veçori dalluese e imanente tëetnosit tim. Etnosi im, thjesht asnjëemër i etnosit tim nuk bëri krimembi racat e etnoset e tjera, nukgllabëroi pjesë tokash të gjeografivetë etnoseve të tjera. Asgjëkundi nëanalet, leksikonet a enciklopeditë eetnosit tim nuk figurojnë termetpezhorativë: inkuizicion, shënBartollome, antisemitizëm,holokaust (Auschvitz), terrorizëm,ekspansionizëm, fundamentalizëmetj. Kjo thjesht për faktin, e dëshmuarkatërcipërisht, se këto aktekrimi e gjenocidi u ushtruanpamëshirshëm mbi hartën e tokësdhe mbi qenien e etnosit tim iliroshqiptar,duke e katandisur kështutokën time në një Shqipëri-ILIRIxhuxhe me pjesëzat e tjera të saj tëshpërndara në gjeografitë sllavoortodokse,kryq e tërthorë kufinjveqë ia kishin vërë asaj padrejtësishthasmit (armiqt).Etnosi im, madje, ka kredonmorale dhe krenarinë kombëtare,përmasash planetare, që diti, sot edymijë vjet më parë, t’i dhurojë botëstë tillë kolosë që dhanë një kontributtë çmueshëm në humanizimin ejetës, njeriut dhe botës nëpërgjithësi.Vallë si dhuruan botës modernefrymën e sotme të kosmopolitizmit,koegzistencës e të tolerancës njerëzore,qysh nga antikiteti burrat efismë, bujarë e zemërgjerë iliroshqiptarë,kur këtu e njëmijë epesëqind vjetë më parë (aty nga fillimii shekullit të V-të), mu në brenditë Gadishullit ILIRIK, ju ofruankonak të ngrohtë, bukë, kripë dhezemër, si dhe e ndanë më dysh atëtrohëzë tokë që kishin për t’u bërënjë grimë vend, pa kurrfarë qiraje adëmshpërblimi, sllavëve ardhacakë,të ikur nga matanë Karpateve papasur ama hiqgjësendi me vete: pabukë e ujë, të mërdhirë e të raskapiturnga gjithë ajo rrugë e gjatë dhee stërmundimshme? Dhe jo vetëmkjo! Të parët e etnosit tim, fill pasikaluan masivisht në Fenë Islame(brenda shekujve XV, XVI dheXVII), ia dhuruan falas kishat dhemanastiret e tyre kristiane sllavëveortodoksë. Dhe këtë zemërgjerësi tëtyren ata (sllavët, pra) “e shpërblyen”keqas: Mbi themelet ekishave e manastireve tona të lashtaata ngritën kishat e tyre politike“svetisaviane”, dhe, njëkohësisht, shiabsurditetin, mbi themelet e tyrendërtuan mitin, përkatësisht atëmendësinë fantazmagorike sllavoortodokseapo, thënë më shkoqur,atë megalo-idenë e tyre për KosovënILIRO-DARDANO-SHQIPTARE(djep të shqiptarizmit) si “djep tëserbizmit”, si “tokë të shenjtë serbe”apo “Jerusalem serb”.Etnosi im ndër shekuj pranoi qëtë gjitha mesazhet Hy jnore:mesazhet psalmisto-biblike tëDavidit (Zeburin e Davudit), atotevrato-talmudiane (të Torës,Dhjatës së Vjetër-Tevratit) tëMojsiut (Musait), ato ungjillore-biblike(të Dhjatës së Re-Ingjilit) tëJezuit (Isait), si dhe më në fund atoKur’anore të Muhammedit.Toleranca fetare, ndërkaq, ështëkomponent inherent, do të thosha,është veçori unikale, botërisht epaprecedent e etnosit tim. Ndonëse ipërkasim dy feve të mëdha: Islamitdhe Kristianizmit dyritësh, katolik eortodoks, kurrë përgjatë historisësonë nuk ka pasur fërkime, përplasjea konflikt ndër-religjioz midismyslimanëve dhe kristianëve.Përkundrazi! Si në të kaluar ashtuedhe sot, vazhdojmë të jetojmëbashkërisht në një harmoni të thellëndër-religjioze e njerëzore, harmonikjo të cilën na e kanë lakmi të gjithakombet e qytetëruara në botë.P.S.Përfundimisht jam një myslimanmodest dhe jashtëzakonisht tolerante i hapur në takimet e mia interreligjioze,interetnike dhe interkulturoreme të tjerët, e kurrsesi fundamentalist“taleban” a “binladenian”,njëlloj si unë janë edhe shumica dërrmuesee pjesëtarëve të fesë islame.Dhe kjo nuk përbën vetëm njëdeklaratë shterpe timen, e thënëashtu kuturu, e as mbase demagogji.Këtë ndjenjë, këtë mendësi unë, nëkooperim me myslimanë të tjerë tëshëndoshë, tolerantë e inteligjentë,e vë për çdo ditë në jetë, kuptohetnë saje të mundësive të mia “e ndeznjë qiri të vogël për të bërë njëgrimë dritë; “e ndez flakadanin ekëndelljes, rimëkëmbjes dhe regjenerimittonë gjithënjerëzor drejtnjë të ardhme më të mirë, drejtDRITËS së ZOTIT” ...Kur shoh besimtarin e devotshëmtek i lutet Perëndisë, kur shohkristianin e mirëfilltë tek bënliturgjinë e tij shpirtërore, kur shohbudistin e dailamistin tek bëjnë ritualine tyre meditativ të “yogës”,unë përunjësisht e me devocion tëthellë religjioz, kërrusem poshtë nëtokë dhe duke vënë kokën në “sexhden”e lutjes (namazit) i drejtohemZotit me lutje nga thellësitë e shpirtit:- O Zot! Ti je Një dhe i pashoq.Krijues i botëve. Lavdia dhe adhurimitë takojnë vetëm Ty! Nuk kahyjni, zot, faraon, despot, a hegjemontjetër veç plotfuqishmërisë,lartmadhërisëdheHYJNISHMËRISË Tënde! Të lutemi,na ndihmo në përpjekjet dheluftën tonë të përbashkët kundërforcave të errëta të satanait (djallit)që synojnë të sundojnë me botën,duke mbjellë tmerr e lemeri ndërnjerëz!- O Zot na e dërgo barkën eNuhit (Noes) fisnik që të shpëtojmënga “ky vërshim”, nga “ky uragan”,nga kjo kataklizmë që ka pllakosurfurishëm botën!- O Zot yni, përfundimisht na ejep emrin dhe nderin NJERI, siçpikërisht na e dhe në zanafillë tëkrijimit të entitetit tonë!Ndërkaq jo rrallë herë orëve tëvona të natës, në lutjet e mia meditativegjithnjë mëtoj të rivë (tërivendosë) atë “paqen Hyjnore”,përkatësisht atë “besëlidhjensublime Hyjnore” që shpirti imsi edhe të gjithë shpirtërat tjerënjerëzorë, e pat lidhur (fjala“religjion” rrjedh nga rrënja foljoree latinishtes “relegare” që d.t.th. “tëlidhesh”, “lidhje e ngushtë, imediatemidis njeriut dhe Zotit”) qyshnë paraekzistencë (qysh në “Eden”apo “Ezel”) me Zotin Krijues. Zatën,herë-herë përgjatë kryerjes së lutjevetë mija, aty diku nga fijëzat enënvetëdijes (intelektit) së trurit(shpirtit) tim, më rishfaqet ajo bisedae parë unikale kur iMadhërishmi me të përsorur (me tëformësuar) të qenies sonë, na pyeti:“Jam Unë Zoti juaj?” Ndërkaqne i tham njëzëri, si në korr: “S’kadilemë, Ti je Zoti ynë, Krijues iGjithëfuqishëm!”Shkas për meditim janë fjalët eZotit të Madhërishëm:“Nuk është mirësi të kthenifytyrat tuaja kah Lindja apoPerëndimi, por mirësi evërtetë është të besoni Zotin,Ditën e Gjykimit, Engjëjt,Librin dhe profetët. Mirësi evërtetë, madje, është edhe tëndani nga pasuria juaj për tëafërmit, për jetimët (bonjakët),varfanjakët e mjerë,për udhëtarët (mysafirët), përlypësit dhe për lirimin erobërve; pastaj të zbatoni lutjetfetare dhe të jepni zeqatin;t’i përmbushni zotimet dhepremtimet tuaja; të tregohenitë durueshëm në rastet kur jugodet ndonjë skamje, fatkeqësi(sëmundje) a flaka eluftës. Vetëm të këtillët janënjerëz të sinqertë dhe të devotshëm.”(Kur’an: El-Bekare, 177)“Pasha kohën! Nuk kadyshim se njeriu është në njëhumbje të sigurt. Me përjashtimtë atyre që besuan, qëbënë vepra të mira, qëporositën njëri-tjetrin t’ipërmbahen të vërtetës dhe qëkëshilluan njëri-tjetrin të jenëtë durueshëm”. (Kur’an: El-Asr)

Hëna e reShkrimtarët osman meorigjinë shqiptareDoc. D-r. Ferat PolisiNjë nga shkrimtarët më të hershëmshqiptarë që shkroi mesosmanëve ka qënë Mesihi ngaPrishtina (1470-1512), që u njoh nëturqisht si Prishtineli Mesihi.Mendohet që Mesihi të ketë qënëshqiptar nga Prishtina, por që kajetuar në Stamboll që nga mosha efëmijërisë. Mesihi nuk ishte vetëmnjë poet i rrallë, por në tënjëjtën kohë ishte edhe njëkaligraf i talentuar, qëmbajti postin e sekretarittek Hadim Ali Pasha gjatëpushtetit të sulltanitBajazidit II (1482 - 1512).Njeri i dhënë pas kënaqësiveshehr oglani (djalë qyteti),siç biografi Ashik }elebi e thërritiatë. Mesihi më shumë gjendejnë taverna, nëpër parqe meshokët e tij sesa në punë. Edhe psestili hedonist i jetës mund që të ketëpenguar karrierën e tij, Mesihi krijoipoezitë më të mira osmane tëkohës.Nga veprat e tij më të përmenduraështë Murabba-i baharë(poezitë e pranverës) të cilat paspublikimit me përkthim latin më1774 nga orientalisti Sir WilliamXhon (1746 - 1794), do të ktheheshinnë poemat më të njohuraosmane në Evropë. Poema fillonkështu: "Dinle bulbul kissasin kimgeldi eyyam-i bahar Kurdi her birbagda hengame hengam-i baharOldi sim efsan ana ez'har-i baharAys u nus et kim gecer kalmaz bueyyam-i bahar", (dëgjoni oshëtimate natës, ditët e pranverës kanë ardhur,të gjithë kopshtet kanë ardhurnë jetë, nga pranvera Bumi i saj kahapur dritat e argjendta, pini dhekënaquni, sepse pranvera do tëshkojë shpejt. Më tepër origjinalesesa "Poezitë e pranverës" ështëpoezia e Mesihit "Sehr-engiz"(Terrori i qytetit), që u kthye nëprototipin e një vale të re poetike nëpoezinë osmane. Në 186 verse aipërshkruan bukuritë e 46 të rinjvenga Ederneja (Adrianopoja).Kjo poezi është unike në poezinëosmane të shekullit XVI, e cilame sarkazmin, ironinë e humorinqë ka është paksa e ndryshme ngapoezitë mistike dhe tradicionale.Mesihi pranon se poezia e tij ështëgjynah në vetvete, por ai është seZoti do ta falë atë duke i thënë:"Zemra ime udhëtare është thyer nëaq pjesë, që çdo pjesë e thyer ështëe lidhur me një nga ato bukuri".Një autor tjetër shqiptar ishekullit të XVI është Jahja BejDukagjini (vd. 1575), që njihet nëturqisht si Dukagjin Zade Jahja Bejapo Tashkali Jahja. Ai ishte mePërpjekjet e para tëshqiptarëve gjatëshekullit të XVIII qëtë shprehen në gjuhëne tyre në vend tëgjuhëve të Orientit,ishin momentedeizive të tranzicionitë shqipes, ashtu siedhe tranzicioni ngalatinishtja në shqipqë pati ndodhur nëshekullin e XVI dheXVII.origjinë nga fisi i Dukagjinëve nëveri të Shqipërisë, nga zona ePlevlës në Malin e Zi të sotshëm, qëishte dërguar në Stamboll për tëshërbyer si jeniçer. Jahja BejDukagjini ishte krenar për rracën etij shqiptare.Në një nga poemat e tij ai shkruan:"Rraca shqiptare është rracaime. E gjithë shtëpia ime rronte meshpatë. Tamam si zemër luani, sishqiponjat që bëjnë shtëpitë e tyremes gurësh". Këto janë virtytet përtë cilat mburret se është shqiptar.Ai është margaritar i fshehur mesgurësh. Jahja Beu ishte ushtar trimdhe shkrues kurajoz, Ai nuk kishtefrikë nga opinioni publik apo ngazyrtarët e kohës që mund të moskënaqeshin nga poezitë e tij.Njëherë që i akuzuar nga vezirise Jahja Beu kishte shkruar njëelegji për princ Mustafën e ekzekutuarnë Konjë nga i ati i tij SulltanSulejman Kanuni në 1533, JahjaBeu me zgjuarsi iu përgjigj: "Ne edënuam atë me Padishahun, por nee qamë atë me njrëzinë". Pasiqëkishte krijuar shumë armiq rrethvetes , ai e pa të arsyeshme që tëkthehej në çifligun e tij në Bosnjë.Ai vdiq në të 80-at i zënë dukekompozuar Divanin e tij në 1757.Nga pesë mesnevi-të e tij më efamshmja është "Shahul-geda"(Mbreti dhe lypësi), të cilën Jahjatregon se e ka shkruar për një javë.Kjo romancë metrike idealizondashurinë e pastër për një të ringa Stambolli që shquhet përnjë bukuri të rrallë (i stilizuarsi mbret pasiqë pushtonzemrat e njerëzve) nga njëbesimtar dashamirës (istilizuar si lypës). Njëautor tjetër me reputacioni kësaj kohe ishte vëllaii Jahjasë, Ahmed BejDukagjini, i njohurnë turqisht siDukagjinzade Ahmed Beu.Të paktën tre shkrues proze ngashkrimtarët e e herët osmanë duketqë të kenë qënë me origjinëshqiptare. Ata i përkasin fillimit tëshekullit të XVI, që kompiluan kronikëne papublikuar: Veziri i Madh,Lutfi Pasha (vd.1564), autor i marrëveshjesnë detyrimet e shtetit;dhe Koci Beu nga Korça, këshilltar iSulltan Muratit IV (1623 - 1640),diskutimi politik i të cilit "nësëmundjet e Perandorisë dhemënyra sesi me i kuruar ato", bënëqë orientalisti austriak Baron Von-Hammer-Purgstall (1774-1856) tatitullojë atë " Monteskjeu Otoman".Gjatë pesë shekujve të bashkëegzistencësme Shtetin Osman,Shqipëria mundi që të nxjerrëshumë njerëz të mëdhenj, impakti itë cilëve në kulturën turke ishtemjaft i madh. Ndërmjet atyre kishteteologë dhe shkencëtarë si HoxhaHasan Tahsini (1812 - 1881), rektorii parë i Universitetit të Stambollit,leksikografi dhe enciklopedistiSami Frashëri (1850 - 1904), që njihetnë turqisht si Shemsetin Sami;poeti pan - islamist Mehmet AkifErsaj (1873 - 1936), autori i himntiturk më 1921, dhe Riza Tefiku, njënga filozofët më të mëdhenj tëTurqisë gjatë periudhës së tij.Fatmirësisht gjatë shekullit tëXVIII energjia kreative shqiptaroosmanenuk u limitua vetëm në kulturënturke, por filloi të rrjedhëedhe për përmisimin e kulturësshqiptare, në gjuhë dhe në kulturëne rilindur. Literatura e betexhinjve,tranzicioni nga turqishtja, persishtjadhe arabishtja në shqip si mënyrëe të shprehurit mes letrarëve shqiptarërezultoi në krijimin e literaturësAlamiado, një term spanjollpër letërsinë andaluziane, të shkruarme shkronja arabe dhe të influencuarnga kultura islame.Literatura Alamiado u zhvilluadukshëm gjatë kohës Islame nëPortugali dhe Spanjë, dhe nëBosnjë dhe Shqipëri gjatë periudhësosmane. Përpjekjet e para tëshqiptarëve gjatë shekullit tëXVIII që të shprehen nëgjuhën e tyre në vend tëgjuhëve të Orientit, ishinmomente deizive të tranzicionitë shqipes, ashtu si edhetranzicioni nga latinishtja nëshqip që pati ndodhur nëshekullin e XVI dhe XVII.Literatura e betejxhinjve siçkjo periodë quhet në shqip,konsiston nga verse të kompozuarame shkronja arabe.Autori ështëligjërues nëUSHT-Tetovëkorrik, 200833

Hëna e reNdryshimi i të keqesM-r. Fahrudin EBIBISeid el-Hudriu ka dëgjuar njëhadith nga i Dërguari i Allahut sallall-llahualejhi vesel-lem: "Kush esheh nga ju ndonjë (vepër) të keqe leta ndryshojë me dorën e vetë, nësenuk mund ta bëjë atë atëherë le tandryshojë me gjuhën e vetë por nëseedhe këtë nuk mund ta bëjë atëherë(le të mos pajtohet) me zemër por kjoështë (shkalla) më e dobët e besimit".(Muslimi)Mirëbërësia e këtij ummeti ështëe lidhur reciprokisht me thirrjen përtë vërtetën dhe luftën kundër gjëraveqë nuk kanë vlerë. Kryerja e këtijobligimi kësaj shoqërie i krijonmundësi stabiliteti në sipërfaqen etokës. Ky është tipari dallues që dallonkëtë shoqëri nga të tjerat dhegëzon pozitën që nuk e posedojnëshoqëritë e tjera. Kështu Allahu këtëshoqëri në Kur'anin Famëlartë e kalavdëruar: "Jeni populli më idobishëm, i ardhur për të mirën enjerëzve, të urdhëroni për mirë, tëndaloni nga veprat e këqija dhe tëbesoni në All-llahun. E sikur ithtarëte librit të besonin drejt, do të ishteshumë më e mirë për ta. Disa prejtyre janë besimtarë, por shumica etyre janë larg rrugës së Zotit". (AliImran, 110).Në qoftë se ky obligim hyjnorkryhet me sinqeritet mbrohet anija eshoqërisë nga përmbysja, mbrohetkjo godinë madhore nga plasaritja,ruhet identiteti i saj nga shpërbërja.Këto do të ishin rrethanat që do tëkishin shpëtuar besimtarin nga zjarrii xhehenemit.Vlera e kësaj çështje dhe rreziku isaj do të na kishte bërë neve të kuptonimnatyrën e të urdhëruarit për tëmirë dhe ndalesa nga e keqja, do tëkishim kuptuar kriteret dhe mënyratqë ndërlidhen me të. Nisur nga kjo kyhadith investon në ndërtimin e njëperceptimi të qartë drejt asaj çështje.Mundëson mënyrën si duhet trajtuarrastin kur të shihet vepra e urryer.Sipas hadithit mohimi i gjërave tëurryera është në tri nivele:1. Ndryshimi me dorë,2. Ndryshimi me gjuhë,3. Ndryshimi me zemër.Këto nivele ndërlidhen ngushtëme natyrën dhe llojin e asaj vepre tëurryer. Disa vepra të këqija mund tëndryshohen drejtpërdrejtë me dorë.Disa të tjera nuk mund të bëjëndryshimin e tyre me dorë porpërmes të folurit dhe këshillimit megjuhë. Niveli i tretë është ndryshimi iveprës të keqe përmes zemrës dukemos pranuar veprën e atillë shpirtërisht.Sa i përket nivelit të parë,ndërhyrja me dorë për të ndryshuarveprën e keqe është i obliguar çdokush ta bëjë atë. Duke filluar nganjeriu i parë i shtetit, prindi në familje,mësuesi në shkollë, nëpunësi nëpunën e vetë etj. Neglizhenca në këtë34drejtim shkakton dështim tëpërgjegjësisë. Ai i cili dështon nëbartjen e përgjegjësisë bënë mëkat.Prandaj tekste të shumtë të SheriatitIslam besimtarëve ua tërheqin vërejtjentë zbatojnë obligimet epërgjegjësive. "Secili nga ju ështëpërgjegjës për kopenë e vetë. Prijsiështë bari dhe përgjegjës për nënshtetasite tij. Njeriu në familjen evetë është bari dhe përgjegjës përfamiljen e tij. Femra në shtëpinë ebashkëshortit është bareshë dhepërgjegjëse për tufën e saj. Shërbëtorinë pasurinë e pronarit të vetë ështërojtar dhe përgjegjës për kopenë e tij.Secili nga ju është bari dhe përgjegjëspër kopenë e vetë". (Buhari,Muslim)"Në pa mundësi ndryshimi i njëvepre të keqe me dorë atëherë vjennë shprehje gjuha. Besimtari duhet tëkëshilloj mëkatarin duke i përkujtuarAllahun, duke e frikësuar për fundine keq të asaj vepre të shëmtuar. Nëatë mënyrë dhe formë siç toleronnatyra e mëkatit. Nganjëherë përkujtimii thjeshtë për pasojat e veprës sëkeqe është i mjaftueshëm për mënjaniminose ndryshimin e saj temëkatari.Nëse nuk mundet të intervenohetteorikisht dhe praktikisht në veprën ekeqe më së paku që mund të bëhetështë mospajtimi me zemër por, kjodo të ishte niveli më i ultë që dëshmonbesimin.Aliu r.a. ka thënë: "Lufta e parëqë do të triumfoni është lufta meduart tuaja, pastaj lufta me gjuhëttuaja pastaj lufta me zemrat tuaja.Përderisa zemra nuk di se çka ështëmirësia që nuk e mohon të keqën(veprën e urryer) ajo ju kthehet."Mos kryerja e këtij obligimi fetarkorrik, 2008Feja islame çështjen e dhënies këshillë e kaçmuar lartë dhe Muhamedi sal-lall-llahu aljehivesel-lem në një hadith ka thënë: "Fejaështë këshillë".Feja Islame vazhdimisht iedukoi bijtë e vetë të thonë të vërtetën edhenëse ajo do të ishte e ithtë, i edukon të jenë tësinqertë dhe të shprehin të vërtetën afër qoftëose larg.shkakton shtrirjen e veprave të këqijame përmasa të mëdha dhe degjenerimine shoqërisë. Shoqëriakanoset me ndëshkim hyjnor që do tëthotë ajo shoqëri do të kishte merituarhidhërimin e Krijuesit të gjithësisë.Në Kur'an theksohet: "Ata qëmohuan të vërtetën nga beni israilët,u mallkuan prej gjuhës së Davuditdhe të Isait, të birit të Mejremes.Kështu u veprua sepse kundërshtuandhe e tepruan. Ata ishin që nukndalonin njëri-tjetrin nga e keqja qëpunonin. E ajo që bënin ishte eshëmtuar." (Maide, 78-79)Moskryerja e këtij obligimi nëshoqëri ngjall dëshirën ke njerëzitpër vepra të këqija duke vdekur ngazemrat e tyre avantazhi. Kështu qëarrihet fundosja e anijes së asajshoqërie.Ky obligim dhe kjo përgjegjësiështë e shoqërisë. ?do pjesëtar i këtijummeti është i obliguar të kryej këtëobligim në suaza të mundësive. Ngane kërkohet një angazhim serioz përruajtjen e nivelit edukativ moral efetar të shoqërisë islame, për të moslejuar copëtimin e saj në copëza.FEJA ËSHTË KËSHILËFeja islame çështjen e dhënieskëshillë e ka çmuar lartë dheMuhamedi sal-lall-llahu aljehi vesellemnë një hadith ka thënë: "Fejaështë këshillë".Feja Islame vazhdimisht i edukoibijtë e vetë të thonë të vërtetën edhenëse ajo do të ishte e ithtë, i edukontë jenë të sinqertë dhe të shprehin tëvërtetën afër qoftë ose larg. Sinqeritetquhet të shfaqet qartë ajo që është nëzemër pa kurrfarë ndryshimi osedevijimi dhe të jetë në përputhje tëplotë fjala me veprën. Pejgamberialejhi-s-elam i edukoi shokët e vetë tëjenë të sinqertë. Në Akabe para se tëarrihet marrëveshja e njohur si "marrëveshjae Akabes" u ngrit EbuHajtheme b. Et-Tihane duke thënë oi Dërguar i Allahut në mes nesh dheidhujtarëve kurjesh janë çifutët. Nëqoftë se ne bëjmë marrëveshjendoshta t'i do të ndërrosh mendimindhe do të kthehesh te populli yt nëMekë dhe do të na lësh neve!? Dukebuzëqeshur i Dërguari i Allahut iupërgjigj: "Gjaku është gjak dhe rrënimiështë rrënim. Unë jam i juaji dheju jeni të mitë. E luftoj atë që ju eluftoni bëj paqe me atë që ju bëni".Nga kjo pyetje Pejgamberi alejhis-elamnuk u hidhërua, nuk u mërzitas nuk u bë emocional nga fakti senjeriu shfaqi sinqeritetin e tij dhe kjoe vë në pah madhështinë e çiltërmorale që kishte në shpirt njeriu dhepopulli që ai përfaqësonte.Me rastin kur i Dërguari i Allahutnamazin katër rekatësh e fali në dyrekate, një sahabi i njohur si DhuJedejn, me edukatë të lartë, merespekt dhe çiltërsi iu drejtuaPejgamberit alejhi-s-elam: "A eshkurtove namazin apo ndoshta mosharrove? "Jo nuk kam harruar as nukkam shkurtuar (namazin)", u përgjigjPejgamberi alejhi-s-elam. Me plotësinqeritet sahibët i thanë: "Harrove oi Dërguar i Allahut! Pejgamberi sallall-llahualjehi vesel-lem nuk shfaqiviolencë ndaj tyre, nuk i qortoj e asnuk u shqetësua, ai plotësoi namazindhe bëri "sehvi sexhde", sexhde tëharresës e cila shkaktohet pa qëllim.Pasi që ishte vënë në qarkullim sei Dërguari i Allahut sal-lall-llahu alejhivesel-lem kishte vendosurlikuidimin e kokës së hipokritëve,Abdullah b. Ubej b. Selulit, biri i tij icili ishte një sahabi i njohur,Abdullah b. Abdullah b. Ubej b. Selulierdhi te Pejgamberi dhe e informoipër lajmin që kishte dëgjuar…. " Nësedëshiron të likuidosh prindin tim mëurdhëro mua, unë do ta sjell kokën etij." Hazrexhasit e kanë të njohurrespektin tim që kam pasur ndajprindit. Unë frikësohem se do tëangazhosh dikë tjetër, pastaj unë nukdo të mund t'i përballoj asaj qëvrasësi i prindit të ec i lirë, do tënxitem për hakmarrje ashtu që do tëvras besimtarin për jobesimtarin dhedo të fitoj zjarrin." Ky sinqeritet i këtijsahabiu shkaktoi i Dërguari i Allahuttë shprehet: "Për derisa ai është mene (në mesin tonë) ne do të sillemibutësisht ndaj tij". " Nuk ka dobi ngaju përderisa nuk e shprehni tëvërtetën." Kështu ishte përcaktuarOmeri r.a. me rastin kur ai ligjërontepër devotshmërinë dhe një i pranishëme kontestoi Omerin. Të pranishmitia tërhoqën vërejtjen porOmeri insistoi që njeriu të shprehëmendimin dhe tha: "Lini të qetë, tëshprehet, nuk ka dobi nga jupërderisa nuk shpreheni as nuk ka

Hëna e redobi prej nesh në qoftë se ne nuk epranojmë".VIGJILENCACiltërsia e njeriut të sinqertitduhet çmuar. Njeriu duhet të jetëasistent e jo shtrëngues ndaj atyre qëjanë të çiltër në shpirt dhe shprehintë vërtetën, ndonëse ai sinqeritetpasqyron dobësi njerëzore që atakonshpirtin. Por besimtari te i Dërguari iAllahut sal-lall-llahu alejhi vesel-lemdo të gjej shembullin e lartë. Bishr b.el-Hasasa një shok i Pejgamberit alejhi-s-elamme rastin kur bëri besëlidhje,nuk dëshiroi të pranoj xhihadin(luftën) dhe dhënien e sadakës.Arsyetimi tij ishte se ai frikësohej ngalufta se mos po vritej. "O Bishr! Nësenuk ka sadakë, nuk ka xhihad me çkado të futesh në xhenet?!", ia ktheuPejgamberi alejhi-s-elam. Pas këtyrefjalëve Bishri i pranoi të gjitha. Kyshembull vlen të jetë model për besimtarinndaj atyre që shprehin sinqeritetinshpirtëror. Të tillët nukguxon të përbuzen, të nënçmohen eas të etiketohen si frikaman ngaseshkaktohet ngacmim i ndjenjaveshpirtërore. Përshtypjet jo korrekte.Mbisundimi i botëkuptimeve tëgabuara ka shkaktuar shfaqjen emoralit të keq si pjesë e pandashme esinqeritetit. Paraqitja e ashpërsisëdhe vrazhdësisë gjatë dhënies sëkëshillave duke përdorë fjalor të ashpërtmerrues, fjalë të neveritshme qënuk rezulton me këshillë cilësore. Nëfakt kjo mënyrë pjell gabime dheshkakton shtrembërime në emër tëreformës dhe përmirësimit.Nga shembujt e prezantuar mësipër vërehet lidhja reciproke e sinqeritetitme etikën. Gjithashtu vihetnë pah kujdesi i mos ngacmimit tëndjenjave të të tjerëve sepse do tëkishte shkaktuar fushatë kundërkëshillimeve. Disa njerëz bëhenzemërngushtë kur të tjerët iaparaqesin të vërtetën, hidhërohendhe emocionohen. Mos mbisundimii emocioneve shkakton më tepër tësulmohet nga të tjerët. Vigjilenti meshkathtësi duhet të kuptoj sinqeritetindhe këshillat e mira sepseështë në dobi të tij. Tradhtia dheparaqitja hipokrite është ves i keqme pasoja të rënda.Njeriu i mençur vazhdimishthulumton të gjej këshillues të devotshëm,i cili do të kishte fituar ngakëshillat e bukura, do të kishte shpëtuarnë këtë dhe në botën tjetër. Nënjë nga tubimet e Omer b. Hatabitishte përmendur një femër arrogante.Omeri r.a. me ton kërcënueskishte kërkuar që ajo t'i paraqitej.Gjatë rrugës femra nga frika eOmerit e kishte hedhur foshnjën,foshnja klithi dy-tri herë dhe vdiq.Ky rast shkaktoi që Omeri t'i fillojëkonsultimet me shokët për rastin nëfjalë. Disa shfaqën pafajësinë eOmerit duke u nisur nga ajo seOmeri është sundues dhe edukuesdhe, në bazë të kësaj ai ka të drejtë tëkërcënohet. Aliu ishte prezent pornuk fliste. Omeri iu drejtua Aliutduke kërkuar nga ai të thotë fjalën."Ata që dhanë mendimet e veta,gabuan, nëse dëshiruan me atë tëkënaqin shpirtin tënd atëherë nuk tëkëshilluan drejtë. Ti duhesh tëpaguash gjakun e foshnjës ngase ajonga frika jote ka hedhur foshnjën",iu përgjigj Aliu. Omeri r.a. pagoigjakun familjes së foshnjës.Një sinqeritet i këtillë kishteshkaktuar ruajtjen dhe mos përbuzjene të drejtave të njerëzve. Të drejtate veta secili i fitonte duke mosbelbëzuar e frikësuar nga askush.SHKENCË ISLAMEKoncepti "Kitab" në Kuran"Nuk ka asgjë të fshehur në qiell e as në tokë, e të mos jetë e shënuar në librin e saktë (dijen e Zotit)." (27:75)Muhamed Hadi MarifatFjala kitab do të thotë të grumbulloshdhe rrënja e tij është Katb.Ahmed Ibn Faris thotë se gërmatk,t,dhe b përbëjnë rrënjën e fjalëskitab. Fjalët si kitabat dhe kitabrrjedhin prej së njëjtës rrënjë. RahibIsfahani, dijetar i njohur i Isfahanittë shekullit të pestë Hixhra si dheautor i Mufraditu Alfaz Kuranshkruan: "katb" do të thotë tëngjitësh dy pjesë të lëkurës apo tëbashkosh së bashku këto dy pjesë."Të shkruarit është quajtur kitabetështë "e shkruar" kur shkronjat dhefjalët vendosen së bashku. Ibn Farisdeklaron se kur tespihët shkohen nënjë fill, quhet kutbeh. KësisojHurzeh (tesbih) quhet Kutbeh dheshumësi i saj është kutab si shumësii Hurzeh është Hurez. Raghib mëtutje shkruan: Kitaba në parimështë një lloj bashkimi fjalësh menjëra-tjetrën. Nga ndonjëherë termiKitabat i referohet ligjërimit i cilinuk mund të jetë në formë të shkruar.Prandaj, fjala Hyjnore është poashtu kiteb. Duke marrë në konsideratëajetet: "Ky është kitab (libër),ku nuk ka asnjë dyshim" (2:1)megjithëse nuk është në formë tëshkruar, "Ai (Isai) tha: "Unë jam robi All-llahut, mua më ka dhënë (kacaktuar të më japë) librin dhe më kabërë Pejgamber." (19:30). Këtukitab i referohet fjalës Hyjnore.Kitab në ajetin e sipër përmendur ireferohet Sheriatit (ligjit fetar).Kitab i referohet po ashtu fjalive kurato bashkohen së bashku. Ragibështë i mendimit se kitab i referohetasaj çka është e detyrueshme. Pasi,çdo material i shkruar fillimishtështë i planifikuar, i para përcaktuarapo i para kërkuar. Me fjalë të tjera,fillimisht një projekt zakonishtshqyrtohet a përcaktohet, pastajshfaqet në formën e shkruar. Mundtë thuhet se dëshira a vullneti ështëorigjina dhe kitabat është përfundimi.Kështu ata i japin emër përfundimitpër atë çka dëshirohet përtë theksuar dëshirën. Edhe nëKuran fjala kitab i referohet asaj çkaështë e detyrueshme dhe e domosdoshme.Merr për shembull ajetet emëposhtme të Kuranit:"All-llahu ka përcaktuar (shkruarnë Levhi Mahfudh): "Unë dhe tëdërguarit e Mi patjetër do të ngadhënjejmë!"All-llahu është i fortë,ngadhënjyes." (51:21)"Thuaj: "Neve nuk na godetasgjë tjetër, përveç çka na ështëshkruar (caktuar) nga All-llahu; Aiështë ndihmëtar yni". (9:51)"Farefisi ka më përparësi ndajnjëri-tjetrit (se sa ensarët e muhaxhirinët)në librin e All-llahut." (8:75)"Ne shkruam për to: njeriu(mbytet) për njeriun, syri për syrin,hunda për hundën, veshi për veshin,dhëmbi për dhëmbin, por edheplagët kanë kundërmasë. E kush efalë atë (hakmarrjen), ajo ështëshpagim (nga mëkatet) për të. Ekush nuk vendos sipas asaj që zbritiAll-llahu, ata janë mizorë (tëpadrejtë)." (5:45)"E përcaktuar për ju është qëkur ndonjërit prej jush i është afruarvdekja, nëse lë pasuri pas vete,testamenti (vasijeti) për prindëritdhe për të afërmit u është bërë juveobligim, por ashtu siç është drejt.Për ata që janë të devotshëm kjoështë detyrë që lypet kryer." (2:180)"O ju që besuat, agjërimi u ështëbërë obligim sikurse që ishte obligimedhe i atyre që ishin para jush,kështu që të bëheni të devotshëm."(2:183)Kësisoj, urdhri është gjithashtunjë lloj Kitabat, pasi bashkon shkronjatdhe fjalët së bashku. Po ashtu,kitab në arabisht do të thotë libër,pasi bashkon faqet e shkruara. Kitabparaqet urdhrat hyjnorë kur shfaqetnë formën e Sheriatit (ligjit hyjnor)dhe formës së shkruar. Urdhrathyjnorë (të shkruar) janë tëdetyrueshëm për publikun."..., pse namazi është obligim(për kohë) i caktuar për besimtarët."(4:103)KUPTIMET E TERMIT KITAB1. Sheriat (ligj fetar): urdhrathyjnorë dhe detyrat njerëzore, tëdyja kolektive dhe individuale, janënë Kitab në formë të shkruar.Zakonisht, njerëzve u kërkohet tëndjekin urdhrat fetare. Dhe ajo çkau kërkohet nga ata është zakonisht eshkruar dhe e grumbulluar në njëlibër. Ky kuptim i kitab-it përsëritet120 herë në Kuran: Kur ProfetiJezus ishte një foshnje, i shtrirë nëdjep, tha:"Ai (Isai) tha: "Unë jam rob i Allllahut,mua më ka dhënë librin dhemë ka bërë Pejgamber. Më ka bërëdobiprurës kudo që të jem dhe mëka porositur me namaz (falje) ezeqatë për sa të jem gjallë!"(19:30-31)Në atë kohë Profeti a.s. nukkishte marrë ndonjë libër aposhkruar ndonjë rregull, në këtëmënyrë, kitab në këtë ajet i referohetSheriatit. Ishte një profet me njësheriat dhe urdhra fetare që ishte idetyrueshëm për njerëzit që ibindeshin atij.Një vështrim i shpejtë në ajetin110 të sures pestë të Kuranit fisnik(...kur ta mësova ty librin e urtësinëTevratin e Inxhilin...) dëfton se nëdisa raste kitab as nuk i referohetBiblës as Teuratit, por nënkuptonSheriatin. Ky ajet nënvizon se Zoti imësoi Jezusit Sheriatin dhe Hikmeh(diturinë) si edhe Biblën dheTeuratin. Le të studiojmë ajetin emëposhtëm të Kuranit po ashtu:"Zoti ynë, dërgo ndër ta, nga gjiui tyre të dërguar që t'u lexojë atyreajetet Tua, t'u mësojë atyre librindhe urtësinë, e t'i pastrojë (prejndytësisë së idhujtarisë) ata. S'kadyshim se Ti je ngadhënjyesi, ikorrik, 2008 35

Hëna e redijshmi." (2:129)Këtu përmendja i referohet sjelljessë shenjave hyjnore në vështrimine tyre. Ai mandej deklaron se Ai imësoi atyre Librin, d.m.th.Sheriatin dhe Hikmeh për t'i pastruarata. Ai asnjëherë nuk nënkuptoiqë t'u mësonte atyre Kuranin. Nëgjithë ajetet që përmbajnë shprehjet,"Mësojë atyre librin" dhe"mësojë ty librin" , mësimi i librit ireferohet mësimit të ligjeve tëSheriatit. Duke marrë për shembullajetet e mëposhtme të Kuranit:2:151-282, 3:104, 62:2.Si rrjedhim shprehja "O njerëztë librit" e cila i referohet hebrenjvedhe të krishterëve në Kuran, në fakti referohet njerëzve të Sheriatit dhenuk ka të bëj fare me librin e shkruar.Kështu nëse vërtetohet se zjarrputistëtdhe budistë kanë Sheriathyjnor, atëherë ata mund të konsiderohensi "njerëz të librit"pavarësisht mos patjes së një librihyjnor të shkruar apo jo. Në ajetin:"…por devtoshmëri e vërtetëështë ajo e atij që i beson All-llahut,ditës së gjykimit, engjëjve, librit,pejgamberëve" (2:177)Libri i referohet Sheriatit dhedetyrave hyjnore, të ndjekura nëmënyrë të njëpasnjëshme. Libri nëkëtë ajet nuk shqetësohet për librine profetëve, pasi ai nuk është nëshumës ndërsa engjëjt dhe profetëtjanë në shumës.Meqënëse Sheriati është një,libri në këtë ajet është shkruar nënumrin njëjës."Njerëzit ishin një popull e Allllahudërgoi pejgamberët përgëzuesdhe qortues, dhe atyre Ai u zbritiedhe librin me fakte të sakta " 2:213Në ajetin e mësipërm, fjala ireferohet Sheriatit, pasi Sheriatiishte gjithmonë me Profetët jo librin,sepse shumica e tyre nuk kishinlibra. Kësisoj, këtu fjala libri i referohetSheriatit. Si një fakt ipërgjithshëm në Kuran, "libri"shoqërohet me fjalën "dije", dhenënkupton Sheriatin siç është rasti iajetit në mëposhtëm:"Përkujtoni të mirat e All-llahutndaj jush edhe atë që ua shpalliKur'anin dhe dispozitat e sheriatitme të cilat ju udhëzon, dhe kenifrikë All-llahun e dijeni se All-llahuështë i gjithëdijshëm për çdo send."(2:231) Në ajetin:"Përkujtoni (o ithtarë të librit)kur All-llahu mori zotimin epejgamberëve: Nga ajo se juve judhashë libër e urtësi, ju patjetër dota besoni dhe ndihmoni pejgamberinqë vjen pas juve, e që vërtetonatë që ju keni pranë vetes...(3:81)Duke u mbështetur në arsyet edy ajete të mëposhtme libri i referohetSheriatit: i) libri ndiqet nga dija;ii) ai i adresohet gjithë Profetëve. Nëajetin e mëposhtëm:"A u kanë zili atyre njerëzve përatë që All-llahu u dha nga mirësitë eTij? Ne u patëm dhënë pasardhësvetë Ibrahimit librin e sheriatin dhe upatëm dhënë atyre pushtet tëmadh." (5:54)Ishte Sheriati dhe jo libri ai që iudha popullit të Abrahamit. Në tëvërtetë, populli i Abrahamit kishtevëmendje të veçantë nga iGjithëmëshirëshmi. Si rrjedhim, Ai idha atyre mbretëri të fuqishme. Injëjti konotacion dëshmohet ngaajetet e mëposhtme: (2:129-151),(3:48-164), (4.113), (62:2).2. Shkrim i shenjtë: Një tjetërkuptim i Kitab është libër aposhkrim i shenjtë, i cili përmendet nëKuran tetëdhjetë herë. Për shembull,ajetet e mëposhtme dëftojnë tënjëjtin kuptim:"Ti (Muhammed) nuk ishe qëlexon ndonjë libër para këtij, e as qëshkruajshe atë me dorën tënde tëdjathtë, pse atëherë do të dyshoninata të prishurit."(29:48)."Shko me këtë letrën time e hidhjauatyre, largohu (pak) nga atadhe përgjo se çka bisedojnë! Ajo(gruaja - Belkisa) tha: "O ju pari,mua më ka arritur një letër madhështore!"(e lexova) Kjo është prejSulejmanit (mandej e hapi, kur qe,në të) "Me emrin e All-llahut,Mëshiruesit, Mëshirëbërësit!"(Bismil-lahir-Rrahmanir-Rrahim!)(në vazhdim shkruan) "Të mos umbani në të madh kundër meje, potë më vini të dorëzuar (dhe besimtarë)!"(27:28-31)"E ai i cili kishte dituri nga libritha: "Unë ta sjell atë ty sa çel e mshelsytë (këtij i tha sille)!" E kur e pa atë(fron) të vendosur pranë tij,(Sulejmani) tha: "Kjo është dhuntiae Zotit tim që të më sprovojë mua sea do ta falënderoj, apo mos do tapërbuz. E kush falënderon, ai falënderonpër të mirën e vet, e kush përbuz,Zoti im (s'ka nevojë), është i panevojë e bujar!" (27:40)Ekzistojnë dallime mendimeshpër sa i përket kuptimit të librit nëkëtë ajet. Disa interpretime janë tëmendimit se ai i referohet "Libri iQartë" i cili e ka origjinën nga dija epërjetëshme e Zotit. Të tjerët e konsiderojnëatë "Emrin më të Lartë (tëZotit). Shumica e dijetarëve e konsiderojnëatë një rreze të dijeshyjnore. Megjithatë, ka mundësi seajo i referohet dijes së materialit tëshkruar, e cila personifikon të qenuriti njohur dhe ballafaqimit me librin.Për shembull, ajeti imëposhtëm:"Thuaj: "Zoti më mjafton sidëshmitarë midis meje dhe jush,dhe çdokujt që posedon dije për librin"(13:40)Njohja e librit do të thotë tëqenurit i mësuar, pasi zakonisht tëmësuarit e ndjekin të vërtetën.Ajetet e mëposhtme e mbështesinkëtë pikëpamje:"Thuaj: "I besuat ju atij ose nuk ibesuat (atij nuk i bëhet dëm), e atyreqë u është dhënë dijeni para tij, kuru lexohet atyre, ata hedhen mefytyra (përdhe) duke i bërë sexhde".(17:107)"E, edhe për ta vërtetuar tëdijshmit se me të vërtetë ai (Kur'ani)është i vërtet prej Zotit tënd dhekështu t'i besojnë atij (Kur'anit) dhe(zemrat e tyre) të binden ndaj tij. EAll-llahu patjetër do t'i udhëzojë ataqë besuan (përqafuan) në rrugën edrejtë." (22:54)"Ndërsa atyre që u është dhënëdijenia, e dinë se kjo që të ështëshpallur ty nga Zoti, është e vërtetëdhe se udhëzon për në rrugën eFuqiplotit, të lavdishmit." (34:6)"All-llahu vërtetoi se nuk ka zottjetër përveç Tij, e dëshmuan edheengjëjt e dijetarët, dhe se Ai ështëZbatues i drejtësisë. Nuk ka zotpërveç Tij, Fuqiplotit e të Urtit."(3:18)"A nuk ishte për ata (për jobesimtarëtmekas) argument, se atë edinin dijetarët (ulemaja) e beniisrailëve?" (26:197)Si përfundim, Kurani i ka dhënënjë pozitë të lartë të diturve. SipasKuranit ata që zotërojnë dijen eLibrit dhe besojnë tek e vërteta, janëpo të njëjtit të mësuar që përbahenme librat.3. Dija e përjetshme hyjnore.Një tjetër kuptim i termit kitab kalidhje me dijen hyjnore të përjetshmedhe ky kuptim i fjalës përdoretnjëzet herë në Kuran. Megjithatë,fraza të ndryshme përdoren si tëtilla Kitabun Mubin, KitabunMelum, Ummul Kitab, El Kitab, etj.Gjithë këto terma personifikojnëDijen hyjnore të përjetëshme. Dikutjetër, ne hasim termin el Luuh elMahfush(Librin e Qartë)."Celësat e fshehtësive janëvetëm te Ai, atë (fshehtësinë) nuk edi kush pos Tij. Ai e di çka ka në tokëdhe në det, Ai e di për çdo gjeth qëbie dhe s'ka kokërr në thellësi tëtokës, s'ka të njomë dhe s'ka të thatëqë nuk është (shënuar) në librin eqartë (Levhi - Mahfudh)." (6:59)Kitabun Mubin është një shkrimi shenjtë eksplicit i lirë a i mangutnga ndonjë gabim a dykuptimësi,domethënë, çdo gjë është e qartë përne si një dorëshkrim i qartë."Ti nuk angazhohesh me asnjëçështje, nuk lexon nga ai pjesë ngaKur'ani dhe nuk bëni ndonjë vepër,vetëm se ne jemi prezentuesit tuaj,kur ju ndërmerrni atë. Zotit tëndnuk mund t'i fshihet as në tokë e asnë qiell as sa grimca e as më e vogëlse ajo e as më e madhe, por vetëm saështë evidentuar në librin e sigurt."(10:61)"Nuk ka asnjë gjallesë në tokë qëAll-llahu të mos ia ketë garantuarfurnizimin e saj, Ai e di vendbanimindhe vendstrehimin e saj (pasvdekjes). Të gjitha (këto) janë në librine njohur (LevhiMahfudhë).(11:6)Këtu vendbanimi dhe vendstrehimii referohet vendeve të përjetëshmedhe jetë së kësaj bote.BASHKIMI I URDHËRAVEHYJNORE"Nuk ka asgjë të fshehur në qielle as në tokë, e të mos jetë e shënuarnë librin e saktë (dijen e Zotit)."(27:75)Ky ajet dëfton se çdo gjë ekzistonme dijen e përjetshme të Zotit.Po ashtu, Kitebun Hafiz (Libri iregjistrimit) dhe Kitebun Muknun(librin e fshehur) në ajetet emëposhtme i referohet Librit tëqartë, d.m.th. Dijes së PërjetshmeHyjnore."Ne dimë se ç'pakëson (ç'tret)toka prej tyre. Te Ne është edhelibri që ruan çdo gjë (numrin e tyre,emrat, pjesët e trupit)." (50:4)"Është në një libër të ruajtur."(56:78)Ummul Kiteb (Esenca e librit),e përmendur dy herë në Kuran ireferohet "Librit të qartë" i ciliështë burimi i gjithë mësimeve."All-llahu shlyen (nga ajo evidencë)çka të dojë, edhe forcon(çka të dojë). Vetëm tek Ai ështëbaza e librit (Levhi Mahfudhi)."(13:39)Kjo është, Ummul Kiteb(Esenca e Librit) është me Zotindhe Ai e di se çfarë do të ndodhi."S'ka dyshim se Ne e bëmë atëKur'an arabisht, në mënyrë që ju takuptoni.Dhe se në librin amzë (LevhiMahfudh) te Ne, gëzon famë tëlartë dhe është plot urtësi." (43:3-4)4. Fati dhe paracaktimi: Njëprej kuptimeve të Kitab-it nëKuran është fati dhe paracaktimi:"Nuk ka asnjë gjallesë në tokëdhe as shpendë që fluturojnë me dykrahë e që nuk janë të ndara nëgrupe (të ndryshme), sikurse edheju (Zoti i krijoi, i pajisi si juve).Asgjë nuk kemi lënë pas dore ngaevidenca. Më në fund te Zoti i tyredo të tubohen." (6:38)"Ndërsa Ne çdo send e kemiruajtur me shkrim të saktë."(78:29)"Ne u kumtuam në libër beniisrailëve: "Ju do të bëni shkatërrimedy herë në tokë dhe do tëtejkaloni duke bërë zullum tëmadh".(17:4)"Nuk ka asnjë nga fshatrat (ngavendbanimet e kundërshtarëve) eqë Ne nuk do ta shkatërrojmë osendëshkojmë atë me një dënim tëashpër para ditës së kijametit. Kjoështë theksuar në Libër (LehviMahfudh)." (17:58)Ajetet e më mëposhtme poashtu mbartin të njëjtin kuptim:(20:52), (22:5) dhe (8:68).5. Kuran: Një tjetër kuptim iKitab është Kurani. Pasi është editur se Kurani është një shpalljenë formën e shkrimit të shenjtë.Quhet Kuran, pasi lexohet. QuhetKitab, pasi është një dorëshkrim.Kësisoj, Kuran dhe Kitab përdorenpër këtë libër. Ajetet e mëposhtmenënkuptojnë këta emra:"All-llahu është Ai që e zbritilibrin e vërtetë dhe drejtësinë. Tinuk mund ta dish, ndoshta çasti ishkatërrimit është afër." (42:17)"Pasha Librin e qartë vërtet nee kemi sjellë Kuranin në gjuhënarabe…"Ky është libri që nuk kadyshim në te (sepse është prej Allllahut)është udhëzues për ata qëjanë të devotshëm." (2:2)Në Kuran, Kitebi i referohetKuranit në vetvete në më shumë sedyzet herë.36korrik, 2008

Hëna e reRegjistrimi dherenditja e Kuranit(Fragmenti i shkëputur nga libri i autorit Mustafa Adhami me titull: The History of Qur'anic Text: fromRevelation to Compilation; UK Islamic Academy; Leicester United Kongdom, 2003)Mustafa AdhamiNdonëse i shpallur gojarisht,Kurani në mënyrë të vazhdueshme ireferohet vetes së tij si libri (kitab), sidiçka e shkruar, duke nënkuptuar seai duhej hedhur në formë të shkruar.Në fakt megjithëse bashkësia e sapoformuarIslame kishte pësuar vuajtenga më të ndryshmet nga Kurejshët,gjithsesi versetet e Kuranit janë ruajturnë formë të shkruar që në ditët epara të Islamit. Rrëfimi i mëposhtëmnë lidhje me Umer ibn Hatabin,ndodhur pak para kthimit të tij nëIslam, shërben për ta ilustruar këtëpikë:"Një ditë Umeri doli në rrugë, meshpatën e hequr nga këllëfi, me qëllimpër të vrarë profetin dhe disa ngashokët e tij të cilët ishin mbledhur nënjë shtëpi në Safa. Në atë shtëpiishin dyzet njerëz, përfshi edhe gra,ndër ta ishte xhaxhai i tij Hamza,Ebu Bekri dhe Aliu, e të tjerë të cilëtnuk kishin emigruar në Etiopi.Nuejmi e takoi Umerin dhe e pyeti seku po shkonte. "Po shkoj të vrasëMuhamedin, renegatin i cili kapërçarë Kurejshët keqazi dhe kapërqeshur rrugën e tyre, ka fyer besimine tyre dhe zotat e tyre"- thaUmeri. "Ti thjesht po mashtronveten o Umer nëse beson se BeniAbd Menaf do të lejojë ty të ecëshende mbi tokë nëse do të bësh atë qëke ndërmend". A nuk është më mirëpër ty të kthehesh në shtëpinë tëndedhe të zgjidhësh së pari problemet esaj"?- iu përgjigj Nuejmi. Umeri utërhoq dhe e pyeti se si ishte çështjame familjen e tij. Nuejmi i tha:"Kunati yt, nipi yt dhe motra joteFatime kanë ndjekur Muhamedin nëfenë e re dhe do ishte më mirë që tisë pari të zgjidhje punën me ta".Umeri nxitoi për tek shtëpia ekunatit të tij, ndërkohë që Kahabi icili ishte duke lexuar në një pergamenëpo i recitonte suren Ta Ha tëpranishmëve. Sapo dëgjoi zërin eUmerit, Kahabi u fsheh në njëdhomë të vogël ndërsa Fatima emori pergamenën dhe e vendosi atënën kofshën e saj…"1Kërkimi i inatosur i Umerit përfundoime përqafimin e tij të Islamit;statura dhe reputacioni i tij ushfaqën shumë të dobishme për atotë cilët, vetëm disa orë më parë, aiishte përpjekur ti vriste. Sidoqoftëpika e rëndësishme për ne në këtërrëfim është pergamena që përmbanteajete kuranre. Sipas Ibn Abasitversetet e zbritura në Mekë janë ruajturnë Mekë2, një pohim ky ipërsëritur edhe nga Zuhriu3.Abdullah bin Sad bin Ebi es-Saar,shkruesi zyrtarisht i ngarkuar për tëregjistruar Kuranin gjatë kësaj periudhe4,është akuzuar nga disa se katrilluar disa versete kuranore, njëakuzim ky të cilin unë në një tjetërpunim kam treguar se është i pambështetur.5Një tjetër kandidat për tëqenë shkruesi zyrtarë i profetit ishteHalid bin Seid bin el-Asi i cili pohon:"Unë isha i pari që shkruajta'Bismilahi rrahmani rrahim' (Nëemër të Allahut tëGjithëmëshirshmit, Mëshirëplotit!)6.Katani e citon këtë ndodhi kështu:"Kur Rafi bin Malik el-Ensarikujdesej për El-Akaben, profeti idha atij të gjitha versetet të cilatishin shpallur në dekadënpararendëse. Kur u kthye nëMedine, Rafi i mblodhi anëtarët efisit të tij dhe i lexoi atyre fletushkate dhëna nga profetiSKRIBËT E PROFETITNë lidhje me periudhën medinasekemi një bollëk të dhënashpërfshi edhe emrat e pothuajsegjashtëdhjetë e pesë shokëve të profetittë cilët herë pas here kryeninfunksionin e shkruesve (skribëve)për të:Aban b. Seid, Ebu Umame, EbuEjub el-Ensari, Ebu Bekr es-Sidik,Ebu Hudheife, Ebu Sufjan, EbuSeleme, Ebu Abas, Ubej b. Kab, el-Arkam, Useid b. el-Hudeir, Aus,Buraida, Bashir, Thabit b. Qais,Xhaferr b. Ebi Talib, Xhehm b. Sad,Xhuhejm, Hatibi, Hudhejfe,Huseini, Hanzala, Huaitib, Halid b.Seid. Halid b. Velid, Zubejr b. El-Avam, Zubejr b. Arkam, Zejd ibnThabit, Sad b. Er-rabi, Sad b. Ubada,Said b. Said, Shurahbil b. Hasna,Talha, Amir b. Fuheira, Abas,Abdullah b. Arkan, Abdullah b. EbiBekr, Abdullah b. Ravaha, Abdullahb. Zeid, Abdullah b. Sad, Abdullah b.Abdullah, Abdullah b. Amr, Uthmanb. Afan, Ukba, el-Ala el Hadrami, El-Ala b. Ukba, Ali b. Ebi Talib, Umerbin Hatab, Amr b. el-As, Muhamedb. Meslama, Muadh b. Xhebel,Muavije, Man b. Adi, Muaikib,Mugira, Mundhir, Muhaxhir dheJezid b. Ebi Sufjan.8DIKTIMI I KURANIT NGAANA E PROFETITPasi i vinte shpallja, profeti ekishte zakon të thërriste një ngaskribët e tij që të shkruante ajetin esapo zbritur9. Zejd b. Thabit tregonse, për shkak të afërsisë së tij mexhaminë e profetit, ai thirrej shpeshsi skrib sa herë që niste shpallja10.Kur u zbrit verseti në lidhje me xhihadin,profeti e thirri Zejd ibnThabit-in, i cili kishte shishen e bojësdhe materialin për shkrim (dërrasëapo shpatull të ndonjë kafshe), dhefilloi të diktonte; Amr b. Um-Mektum el-Ama, i cili ishte ulur atyafër, e pyeti profetin: "Po për sa mëpërket mua sepse unë jam i verbër?".Për këtë arsye erdhi ajeti "...përveç tëpaaftëve..."11-12. Po ashtu ka tëdhëna se pas diktimit vinte procesi ikorrigjimit; pasi përfundonte detyrae regjistrimit të versetit të zbritur,Zejdi ia lexonte atë profetit për tusiguruar se asnjë gabim skribi nukkishte rënë në të.13REGJISTRIMI I KURANITISHTE SHUMË I PËRHAPURNDËRMJET SAHABËVEMbizotërimi i kësaj praktikendërmjet sahabëve e nxiti profetin tëdeklaroj se askush nuk duhet tëregjistronte asgjë tjetër përveçKuranit, "e çdokush që ka regjistruardiçka tjetër përveç Kuranit duhet tashuajë atë"14, me këtë ai dëshirontetë thoshte se materialet kuranoredhe jo kuranore (hadithet) nukduhej të shkruheshin në të njëjtënfletë, në mënyrë që të shmangej çdongatërrim i mundshëm. Në faktkishte prej atyre që nuk mund tëshkruanin të cilët shpesh shfaqeshinnë xhami me pergamenë në dorëdhe kërkonin dikë që ti shkruanteatë që ai dëshironte.15 Duke ubazuar në numrin e përgjithshëm tëskribëve dhe në traditën e profetitpër ti thirrur që të regjistroheshin tëgjitha versetet e reja, mund të themime siguri se Kurani është ruajtur iplotë në formë të shkruar gjatë jetëssë profetit.korrik, 2008 37

Hëna e reRENDITJA E VERSETEVEBRENDA SUREVEËshtë universalisht e mirënjohurse renditja e ajeteve (verseteve) dhee sureve (kapitujve) në Kuran është eveçantë. Përpilimi nuk ndjek rendinkronologjik të shpalljes, e as subjektine temës. Se kush është sekreti ivërtetë pas një renditje të tillë atëvetëm Zoti e di, sepse ajo gjendet nëlibrin e Tij. Nëse unë do të luaja roline një redaktori të paskrupullt dhe dotë rirregulloja fjalët e librit të dikujttjetër, duke ndryshuar radhën efjalive etj, atëherë ndryshimi i plotë ikuptimit të fjalëve do të ishte shumëi lehtë. Prodhimi përfundimtarë i njëveprimi të tillë nuk mund ti vishetautorit fillestarë, meqenëse vetëmautori ka të drejtën të ndryshojëfjalët dhe materialin.Meqenëse Kurani është libri iAllahut, Ai është i vetmi autor i tijdhe vetëm Ai ka të drejtën të rregullojëmaterialin që gjendet brendalibrit të tij. Kurani është i qartë nëlidhje me këtë gjë:" Ne e kemi për detyrë t'i mbledhimpjesët e tij e ta lexojmë atë. Dhe,kur ta lexojmë atë, ti përcille leximine tij! Pastaj, e kemi Ne për detyrë tashpjegojmë."16Në vend që të zbriste në Tokë përti shpjeguar versetet e Tij, Allahu(xh.sh.) e bëri profetin si mëkëmbëstë tij. Në Kuran pohohet: " (Të dërguariti çuam) me prova të qarta dhelibra. Ndërsa ty (o Muhamed) tëzbritëm Përkujtesën (Kuranin), meqëllim që t'u shpjegosh njerëzve atëqë u është shpallur dhe që ata tëmendojnë."17Duke i falur atij këtë privilegj,Allahu i ka caktuar shpjegimet e profetitsi autoritative18. Vetëm profeti,falë privilegjit hyjnorë dhe revelatës,ishte i kualifikuar për të renditurversetet sipas modelit të veçantëkuranorë, meqenëse ai ishte njohësii vetëm i Vullnetit të Zotit. Asbashkësia myslimane e as ndokushnë veçanti nuk ka të drejtën legjitimepër të organizuar librin e Zotit.Kurani përbëhet nga sure megjatësi jo të njëjtë; më e vogla përmbantre versete ndërsa më e gjata286. Transmetime të ndryshmedëshmojnë se profeti në mënyrëaktive i udhëzonte skribët në lidhjeme vendodhjen e verseteve brendakapitujve. Othmani pohon se qoftëkur shpallja përbëhej nga versete tëgjata dhe të njëpasnjëshme, apo nganjë verset i vetëm, profeti thërristendonjë nga skribët e tij dhe i thoshte:"Vendose këtë verset [apo këto versete]në kapitullin ku është përmendurfilan e filan gjë"19. Zejd ibnThabit pohon: "Ne duhej ta përpilonimKuranin në prani të profetit"20.Sipas Othman ibn Ebi el-As, kryengjelli Xhebrail erdhi tekprofeti me qëllimin për ta udhëzuaratë në lidhje me vendosjen e disaverseteve21.- Uthman bin Ebi el-As transmetonse ai ishte ulur me profetinkur ky i fundit nguliti vështrimi nënjë pikë të caktuar dhe më pas tha:"Kryengjelli Xhebrail erdhi tek unëdhe shprehimisht më kërkoi ta vendosversetin "Ai di gjithçka që ju fshihnidhe që shfaqni haptazi22" në njëvend të caktuar brenda një kapitullitë caktuar"23• El-Kalbi rrëfen nga Ebu Salihunën autoritetin e Ibn Abasit në lidhjeme versetin: "Dhe ruajuni asaj Diteqë do të ktheheni tek Allahu, kurçdokujt do t'i jepet ajo që ka fituardhe askujt nuk do t'i bëhetpadrejtësi" 24. Ai thotë: "Ky ështëverseti i fundit që i është zbritur profetit.Kryengjelli Xhebrail zbriti tekai dhe e udhëzoi atë që ta vendosteatë pas versetit 280 të suresBekare"25• Ubej ibn Kab pohon:"Ndonjëherë profetit i shpallej fillimii një sureje dhe unë e shkruaja, mëpas një tjetër revelatë zbriste mbi tëdhe ai thoshte: "Ubej shkruaje këtëpasazh në kapitullin ku është përmendurfilan e filan gjë".Ndonjëherë një tjetër revelatëzbriste mbi të dhe unë prisjaudhëzimet e tij, derisa ai më informontemua për vendin ku duhej vendosurpasazhi"26• Zejd ibn Thabit vëren: "Ndërsane ishim me profetin duke përpiluarKuranin nga një pergamenë, ai tha:"Qoftë bekuar Shami.27 Atij ju tha:"Përse kështu o i dërguari i Allahut"?Ai u përgjigj "Për shkak se engjëjt eRrahmanit (Mëshiruesit) kanëshpalosur krahët e tyre mbi të"28.Në këtë hadith vërejmë sërish seprofeti ishte duke supervizuar përpilimindhe renditjen e verseteve.• Së fundmi, ne kemi provën mëtë qartë në lidhje me këtë çështje nëpesë namazet ditore. Asnjë recitimpublik i Kuranit nuk do të ndodhtegjatë namazit nëse renditja e versetevenuk do të ishte e mirënjohuruniversalisht dhe nuk ka asnjë incidenttë njohur në të cilin të raportohetse bashkësia ka qenë në mospërputhjeme imamin e saj përsa i përketrenditjes së verseteve, qoftë kjogjatë kohës së profetit apo në kohëttona. Madje ka transmetime kuthuhet se profeti ndonjëherërecitonte sure të tëra gjatë predikimittë së premtes (Xhuma).29Një mbështetje tjetër, në lidhjeme atë që sapo thamë, gjendet edhetek shumë hadithe të tjera të cilatdëshmojnë se sahabët ishin të familjarizuarme fillimin dhe mbarimin esureve.• Profeti i tha Umerit "Versetetpërmbyllëse të sures Nisa janë tëmjaftueshme për ty [për të zgjidhurdisa raste trashëgimie]."30• Ebu Mesud el-Bedri transmetonse profeti ka thënë: "Dy versetete fundit të sures Bekare i mjaftojnëatij që i këndon ato gjatë natës."31• Ibn Abazi kujton: "Kur po kalojanatën në shtëpinë e Mejmunes[grua e profetit], dëgjova profetinteksa zgjohej dhe recitonte dhjetëversetet e fundit të sures AliImran".32RENDITJA E SUREVEDisa referenca pretendojnë semus'hafët (kopje të përpiluara tëKuranit)33 të përdorura nga Ubejibn Kab dhe Ibn Mesudi shfaqinmospërputhje në renditjen e surevenë ndryshim nga renditja e sotme,por në asnjë vend nuk gjejmë referimese mus'hafet e tyre ishin nëmospajtim përsa i përket renditjes sëverseteve brenda sureve. Formati iveçantë kuranor lejon që çdo sure tëfunksionoj si një njësi unike dhe epavarur; asnjë kronologji apo narrativënuk mbartet nga një kapitull tektjetri, për këtë arsye çdo ndryshim irendit të sureve është krejt sipërfaqësorepërsa i përket kuptimit.Ndryshime të këtij lloji, nëse janë tëvërteta, janë të tilla që nuk endryshojnë aspak mesazhin kuranorë.Ndryshimi në renditjen efjalëve apo të verseteve është njëçështje krejt e ndryshme nga kjo epara, kjo do të sillte një ndryshimrrënjësor në kuptim gjë e cila fatmirësishtnuk gjendet as në variantetmë të njohura ndërmjet mus'hafëve.Shkollarët janë të njëzëshëm kurkonfirmojnë ndjekjen e rendit tësureve në Kuran si jo tëdetyrueshme, qoftë në lutje, recitim,mësim, mësimdhënie apo memorizim.34Çdo sure qëndron e veçuardhe kapitujt e mëvonshëm nukpërmbajnë domosdoshmërisht njëvlerë më të madhe ligjore se sahomologët e tyre më të hershme.;ndonjëherë një verset i abroguar(neskh) shfaqet në një sure e cilavjen më pas sures e cila përmbanversetin që e ka abroguar të parin.Shumica e myslimane e fillojnëmemorizimin e Kuranit duke filluarnga fundi, duke filluar nga suret mëtë shkurtra. Profeti në një rast kakënduar suren Bekare, Nisa dhe mëpas atë Ali Imran (suret nr. 2, 4, 3respektivisht) në një rekat35 tëvetëm, në kundërshtim me renditjene tyre në Kuran.Për sa kam njohuri nuk ekzistonasnjë hadith që të raportoj se profetika përcaktuar rendin e të gjithasureve. Opinionet ndryshojnë dhemund të përmblidhen si më poshtë:Renditja e sureve kështu siçgjendet sot ka për autor vetë profetin.36Ky është mendimi të cilinunë e mbështes. Ata të cilët mbështesinnjë mendim të kundërtënmbështeten në faktin se disamus'hafë të sahabëve (si Ibn Mesudidhe Ubej ibn Kabi) ndryshojnë përsai përket rendit të sureve krahasuarme mus'hafin që gjendet në ditëttona.37Disa të tjerë besojnë se krejtkurani është renditur nga profetipërveç sures nr.9, i cili është renditurnga Othmani.38Një tjetër këndvështrim ja veshrenditjet e të gjitha sureve Zejd ibnThabit-it, kalifit Othman dheshokëve të profetit. Bakilani ka qenëi këtij mendimi.39Ibn Atija mbështet mendimin seprofeti ka renditur disa prej surevetë Kuranit ndërsa pjesa tjetër ështërenditur nga shokët e profetit.40Shkollarët mysliman janë të unanimishttë mendimit se renditja esureve siç gjendet sot është e njëjtëme atë të mus'hafit të Othmanit.41Çdokush i cili dëshiron të kopjojëkrejt Kuranin duhet ta bëjë dukendjekur renditjen e mus'hafit tëOthmanit, por ato të cilët dëshirojnëtë kopjojnë vetëm disa sure të veçantanuk janë të detyruar të ndjekinrenditjen e mus'hafit të Othmanit.Një situatë e ngjashme ndodh kurunë udhëtoj me avion: Unë dëshirojtë marrë veprat e mija me vete por,duke mos dashur të mbaj në çantëntime një volum të madh librash, unëthjesh fotokopjoj ato pjesë të cilat dotë më nevojit gjatë udhëtimit.Në periudhën e hershmedorëshkrimet kuranore kopjoheshinduke përdorur pergamenë të cilatzakonisht ishin më të rënda se letra,kështu që një dorëshkrim i plotëmund të peshonte disa kilogramë.Ne kemi shumë shembuj, siç ështëp.sh. përmbledhja dorëshkrimore eJemenit, ku Kurani është shkruajturnë një kaligrafi kaq të madhe saqëkrejt trashësia e mus'hafit mund takalonte metrin.Nëse marrim si standard shembulline mus'hafit të printuar nëkompleksin e mbretit Fahd nëMedine ne do të shohim se ai përmbanrreth gjashtë qind faqe (përafërsisht9000 reshta). Nëse do ta krahasonimkëtë me disa prejdorëshkrimeve që gjenden në Jemendo të shohim se një rresht nga këtotë fundit është sa gjysma e një rreshtitë botimit të Medines, kjo do thotë senëse do të shkruanim në mus'haf tëplotë kuranore me përmasatkaligrafike të dorëshkrimeve tëJemenit atëherë do të duheshin18.000 faqe. Kaligrafia me përmasatë mëdha nuk ka qenë një fenomen irrallë, por zakonisht një procedurë etillë nënkupton se dorëshkrimi nukpërmban më shumë se një grupsuresh. Raftet e librarive në mbarëbotën islame janë të mbushura medorëshkrime të pjesshme kuranore42Nga kjo që thamë mund të dalimnë përfundimin se çdokush i cilidëshiron të shkruaj një dorëshkrimtë pjesshëm kuranor është i lirë tëzgjedh rendin e sureve sipasdëshirës.PËRMBYLLJEDuke kuptuar nevojën ruajtjes sëçdo verseti, bashkësia myslimane (ecila tashmë rritej edhe me numrin ehafizëve) ngriti një metodë ndihmuesepër memorizimin si dhe njëbarrierë për të parandaluar korruptimine tekstit. Madje edhe vuajtjet eshtypjes mekase e shkatërruan dotkëto metoda dhe kur myslimanëtgëzuan begatinë e Medines krejtymeti, i shkolluar apo jo, e mori këtëdetyre përzemër. Qendra e këtijymeti qëndronte në pikën themeloreenergji dhënëse, d.mth. i dërguari ifundit, i cili diktonte, shpjegonte,dhe rendiste çdo verset përmesfrymëzimit hyjnorë i cili ishte privilegjivetëm i tij, derisa të gjitha pjesëttë ishin në vendin e tyre dhe libri tëishte kompletuar.Përktheu: Rezart Beka38korrik, 2008

Hëna e reKURANI:Vepër e Muhamedit a.s. apofjalë e Allahut xh.sh.Senad Maku-UlqinPrej çështjeve kryesore qëkundërshtarët e Islamit janë mundurtë hedhin baltë mbi të e të hapinpolemika e dyshime rreth saj ështëçështja e Kur’anit dhe prejardhjes sëtij. Disa persona të caktuar me njëmendjegushtësi dhe gjykim jo të kthjellët,mundohen që të mbjellin farëne dyshimit mbi autenticitetin(vërtetësinë) e tij si Libër Hyjnorë.Shumë libra dhe revista e paraqesinKur’anin si një vepër të mendjesnjerëzore, krijuar prej një “mashtruesi“të Pejgamberisë. Shpifje dhekeqinterpretime të tilla të fesë Islamehasim edhe në literaturën shqipe.Kohët e fundit janë edhe botimet eshtëpisë botuese “Tenda” e cila luanrrolin e tutorit nga një garniturë antiislamedhe e cila ka botuar një serilibrash me përplot shpifje e tëpavërteta rreth Kur’anit dheparimeve të fesë Islame nëpërgjithësi. Duke i shtuar këtyre edhenjë luftë kulturore antiislame ngamedia të ndryshme etj.. Përpjeket etyre të jashtzakonshme dhe puna emadhe që kanë kryer ka patur njëobjektiv të qartë, atë të çoroditjes sënjerëzve të thjeshtë e të pafajshëmnën maskën e punimeve shkencore.Shpeshherë qëllimeve të tyre u kanëshërbyer edhe vegla njerëzore qëmbajnë emra muslimanë duke umunduar kështu të provojnë se idetëe tyre të krijuara me kaq mundpërqafohen edhe prejmuslimanëve”të zhvilluar e me horizont”.Disa mundohen të paraqiten përparamasës me maskën Islame, dukemenjanuar tekstet e tija, e dukendryshuar koncepte e parime bazë,për interesa të ndryshme, në shumëraste politike e financiare. Disa tëtjerë hedhin dyshime se Muhamedia.s. duhet të jetë autorë i vetëm i këtijlibri, e shumë e shumë shpifje dhetrillime në adresë të Islamit, Kur’anitdhe Muhamedit a.s. Shumë kemidëgjuar e shumë kemi për tëdëgjuar…Kur’ani vet ju përgjigjet këtyrëtrillime me një përgjigje të saktë dhevendimtare, ku Allahu xh.sh. thotë:“Nuk është e logjikshme tëmendohe se ky Kur’an është itrilluar prej dikujt pos Allllahut,por është vërtetues i asaj(shpalljes) që ishte më parë, dhesqarues e komentues i librit.Nuk ka farë dyshimi se është (izbritur) nga Zoti i botëve.Përkundër kësaj, ata (idhujtarët)thonë se atë e trilloi ai(Muhammedi). Ti thuaj: “Sillne"Atij nuk mund t'i mvishet e pavërteta nga asnjë anë; është i zbriturprej të Urtit, të lavdishmit".(Kur'an: Fssilet 42)"Përkundrazi, Ne të pavërtetën e godasim me të vërtetën dhe ajo (evërteta) triumfon mbi të ndërsa ajo (gënjeshtra) zhduket".(Kur'an: Enbija 18)pra ju një kaptinë të ngjajshmeme këtë, madje thirrni kë tëdoni në ndihmë, pos All-llahut,po qe se jeni të drejtë në atë qëthoni”. Por ja, ata përgënjeshtruanatë (Kur’anin) pa e kuptuardhe pa ju ardhur shpjegimii tij. Po kështu, gënjenin dhe ataqë ishin më përpara. Shiko siishte përfundimi i zullumqarëve.Ka prej tyre (te tëcilët u dërgua Muhammedi) që ebesojnë atë(Kur’anin), e ka prejtyre edhe asaish që atë nuk ebesojnë. Zoti i njeh më së mirikokëfortit”. (Junus: 37-40)Teoria më e përhapur midisjomuslimanëve është ajo seMuhamedi është autorë i Kur’anit.Për ta kuptuar pozicionin e tyre ështëe rëndësishme të mbajmë parasysh seçfarë thotë Kur’ani mbi burimin e tij.Kur’ani tregon qartë, ku thotë:“Se me të vërtetë ai ështëKur’an i famshëm. Është izbritur prej Zotit të botëve”.(Vakia: 77,80), “E edhe ai(kur’ani) është shpallje (zbritje) eZotit të botëve. Atë e solli shpirtibesnik (Xhibrili)”. (Shuara: 192-193)MADHËSHTIA E PAKRAHA-SUESHME E KUR’ANITPor më tepër mënyra se si kjothuhet të jep përshtypjen se fjalëtburojnë nga Krijuesi tek krijesat. Po tëshikohen tërë kapitujt, përveç kapitullit9 fillojnë me formulën: Me emrine Allahut, Mëshiruesit, Mëshirbërësit.Poashtu arsyeja e cila hedh poashtëtezën se Muhamedi a.s. është autorë iKur’anit është fakti se ai ishte një njerianalfabet (nuk dinte shkrim-lexim),kjo është edhe një nga gjërat që i soditmë së tepërmi kritikët e Muhamedita.s. se ai jetoi mes popullit të tij dyzetvjet pa treguar as edhe një herë ndonjëshenjë diturie të madhe. Si mundetatëherë të shpjegohet që ai arriti tëkrijojë Kur’anin madhështia e të cilitështë e pakrahasueshme? Madjefenomenin e analfabetizmit tëPejgamberit Muhamed a.s. e tregonedhe Kur’ani:“Ti (Muhammed) nuk ishe qëlexon ndonjë libër para këtij, eas që shkruajshe atë me dorëntënde të djathtë, pse atëherë dotë dyshonin ata të prishurit”.(Ankebut: 48)Atëher si mund të jetë earsyeshme dhe a mund të pranojëlogjika që një analfabet të jetë autorë injë libri kaq madhështorë, plot diturie përkushtim dhe sfidues i gjithësisë,si Kur’ani? Një njeri i paarsimuar, paparë derën e shkollës, të sjellë e tëpredikojë një sistem individual,familjar, shoqërorë, ekonomik dhejuridik të patëmeta, bie në kundërshtimme aparencën mendore e logjike.E sidomos po të jetë ky sistem aq ishkëlqyer sa të zbatohet për shekuj tëtërë nga një sërë kombesh miq earmiq midis tyre e të ruajë gjer më sotfreskin e vet!Pa dyshim ashtu si dje, edhe sot,është po ai Person i pa shkrim e ipalexim që u ka bërë e u bënë sfidë tëgjithave ç‘janë shkruar e thënë dijetarëvedhe letrarëve më të mëdhenjë,në të njëjtën kohë, gjithë njerëzimit!Sot, kur pranohet se shkencat, në njëkëndvështrim, kanë arritur majat, aiu thotë fizikantëve, kimistëve,astronomëve, mjekëve, sociologëve,poetëve e shkrimtarëve, të gjithënjerëzve të shkencës e të letërsisë,kështu: “Bëhuni bashkë e sillni joshumë, por vetëm një pjesë sa njësure e Kur’anit!”. Ku Allahu xh.sh. ithotë Muhamedit a.s. që thuaj atyreqë pretendojnë se Kur’ani është vepëre njeriut:Thuaj: “Edhe sikur tëbashkoheshin njerëzit dhexhinët për të sjellë një Kur’an tëtillë, ata nuk do të mund tëbënin si ky sado që do ta ndihmoninnjëri - tjetrin”. (Isra: 88)“E në qoftë se jeni në dyshimnë atë që Ne ia shpallëm gradualishtrobit tonë, atëherë sillnieju një kaptinë të ngjashme si ai(Kur’ani) dhe thirrni (për ndihmë)dëshmitarët tuaj (zotërat) pos Allllahut,nëse jeni të sinqert (nëthëniet tuaja se Kur’ani nuk është prejZotit)”. (Bekare: 23)“Përkundër kësaj, ata (idhujtarët)thonë se atë e trilloi ai(Muhammedi). Ti thuaj: “Sillnepra ju një kaptinë të ngjajshmeme këtë, madje thirrni kë tëdoni në ndihmë, pos All-llahut,po qe se jeni të drejtë në atë qëthoni”. (Junus: 38) Apo, pse atathonë: “Ai (Muhammedi) e trilloiatë (Kur’anin)”. Thuaj:“Formuloni pra, dhjetë kaptinasi ai (Kur’ani) ashtu të trilluarakorrik, 2008 39

Hëna e re(siç thoni ju) dhe thirrni, pos Allllahut,po qe se jeni të drejtë (çkathoni), kë të mundeni për ndihmë!”(Hud: 13)Ndryshimi mes mënyrës sëshprehjes së Kur’anit dhe mënyrës sëshprehjes së Pejgamberit Muhameda.s. dallohet mjaft lehtë. Ndërmjetstilit shprehës gjuhësor-letrar tëKur’anit dhe stilit të hadithëve-porosivetë Pejgamberit a.s., ka njëndryshim aq të madhë, sa që arabët igjenin të përshtatshme shpjegimetjashtkur’anore të Pejgamberit a.s.ndaj formave të tyre të bisedës dhedialogut, kurse përballë Kur’anit semerrnin dot veten nga habia dhemahnitja. Duke lexuar porositë ePejgamberit, përvijohet pas tyreimazhi i një njeriu që mendon e bisedoni përvuajtur e i përulur me frikënndaj Allahut xh.sh. Kurse në zërin eKur’anit ndihet një guxim i lartë, njëvizion tronditës e një tingëllim madhështorë.Ndërkaq, është as emundur dhe as e pranueshme logjikishtqë në shprehjen e një njeriu tësendërtohen aty për aty dy stile aq tëndryshëm nga njëri-tjetri. Këtu tregohetse Muhamedi a.s. është një njeri sitë tjerët me dallimin e vetëm, se atij ishpallet relevatë nga Zoti xh.sh., gjë tëcilën e pohon vetë Kur’ani:Thuaj: “Unë jam vetëm njeri,sikurse ju, mua më shpallet sevetëm një Zot është Zoti juaj, ekush është që e shpresontakimin e Zotit të vet, le të bëjëvepër të mirë, e në adhuriminndaj Zotit të tij të mos përziejëaskë. (Kehf:110)Sikur autorë i Kur’anit të ishteMuhamedi a.s. përse nuk e dëgjuanasnjëher ta pranonte apo ta theksontevet, një gjë të tillë?Fakte të tjera që hedhin poshtëtezën që Muhamedi a.s. është autorë iKur’anit është se vetë Muhamedi a.s.korigjohet në veprimet e tija ngaKur’ani. Për këtë do të mjaftonte tëpërmendej rasti kur Hamza r.a. axha iPejgamberit a.s. u vra në betejën eUhudit. Me nxitjen e Hindit, gruas sëEbu Sufjanit trupi i tij u masakruakeq. Kur Pejgamberi a.s erdhi dhe paçfarë kishte ngjarë ai tha: “Kurr nukkam ndjerë në shpirt zemërim si kyqë po provoj në këto çaste, kur Allahutë më ndihmojë herën tjetër që të fitojmbi Kurejshët. Betohem se do tëmasakroj, dërmoj tridhjetë nga tëvdekurit e tyre”. Por menjëher paskësaj atij i erdhi ajeti Hyjnor ku jatërhjek vërejtjen:“Në qoftë se doni të merrnihak, atëherë ndëshkoni në atëmasë sa jeni ndëshkuar ju; enëse duroni pa dyshim ai ështëmë i mirë për ata që durojnë”.(Nahl: 126)Dhe është e vërtet se ai nuk epërmbushi kërcënimin e tij, në tëkundërtën ai e ndaloi përgjithmonmasakrimin e kufomave pas betejës.Në mënyrë të ngjajshme kurPejgamberi a.s. u plagosë në luftën eUhudit, ai i mallkoi armiqt dukethënë: “Si mund të begatojë ai popullqë plagosë të Dërguarin e Allahut!”.Si përgjigje ndaj këtij mallkimizbritën ajetet, për tja tërhjekurvëmendjen Pejgamberit a.s. (shih: AliImran: 128-129)Poashtu shembulli tjetër, kur erdhëndisa mushrik të Mekës dhe ia bëndisa pyetje rreth ndodhive tëpadëgjuara në Hixhaz, dhe u zgjodhënpër të provuar nëse Pejgamberia.s. zotronte ndonjë burim dituriembi gjërat e fshehta dhe të papara.Përgjigja e Pejgamberit a.s. ishte“Nesër do tua them” por ai nuk tha“Po të dojë Allahu”, kur u kthyenditën tjetër atij iu desh ti largojë dhekjo gjë vazhdoi 15 ditë më radhë. Atijnuk i ardh asnjë lajm nga Allahuxh.sh., dhe mandej i erdh ajeti që jatërhjek vërejtjen në form qortimi,nëpërmjet Xhebrailit ku thotë:“Dhe mos thuaj kurrsesi përndonjë çështje: “Unë do të bëjkëtë nesër!” Vetëm (nëse ishton): “Në dashtë All-llahu!” Ekur të harrosh, përmende Zotintënd dhe thuaj: “Shpresohet seZoti im do të më japë udhëzimedhe më të afërt prej këtij (të ashabikehfit)”. (Kehf: 23-24)Martin Lings, te vepra e cituar, fq.77, duke trajtuar domethënien e kësajpritjeje pak a shumë të gjatë shprehet:“Vonesa e përgjigjes Hyjnore,ndonëse e dhimbshme përPejgamberin dhe pasuesit e tij, ishtemë të vërtet një forcë më e madhe përtë. Armiqt e mohuan domethënien ekësaj vonese, por për ata kurejsh qëishin akoma të pavendosur ky faktishte një pohim i qartë i asaj se Fjalae Shenjtë i vinte Muhamedit ngaQielli dhe ai as nuk kishte gisht e asnuk mund ta kontrollonte atë. Është ekuptueshme poqëse Muhamedi do tëkishte trilluar të gjitha ato çfar kishtethënë më parë, nuk do të ishtevonuar kaq gjatë për këtë trillim të ri,veçanërisht në një çast të tillë kurreziku qe mjaft i madh”.Në Kur’an, më se 50 vende,Pejgamberit i thuhet “Të pyesin typër...” dhe i jepen përgjigje që fillojnme urdhërin “Thuaj”. Është krejt eqartë se është Allahu xh.sh. që u jeppërgjigje pyetjeve, për çështje të tillasi haramet dhe hallallet e ndryshme,rreth ndodhive të padëgjuara të kaluara,Dhulkarnejni, forma e dhurimit,shpirtit etj.etj., që një njeri e ka krejttë pamundur tu japë përgjigje të specializuaraveç e veç, kurr nuk mund tëjetë brenda mundësive të një njeriu.Ndërkaq, ndodhte edhe që në rastin epyetjeve të tilla, Pejgamberi heshtesepse priste ajetin që do ti zbriste sipërgjigje. Ndodhte që kalonin ditë tëtëra e atij nuk i vinte lajmëtari i qiellit,saqë disa filluan të talleshin me tëduke i thënë: “Të la Zoti ty... Hoqidorë prej teje, etj., derisa zbriti ajeti:“Zoti yt nuk të ka lënë, as nuk tëka përbuzur”. (Duha: 3)Cili autorë e kërcënon vehten nëveprën e vet qoftë edhe në emër tëdikujt tjetër ose me gojën e dikujttjetër? Për më tepër, ndërsa pretendonse flet në emër të Allahutxh.sh., a mund të bëjë ndonjëdeklaratë që do t’i sillte dëm pretendimittë vet? Gjithashtu, a fut nëlibrin e vet shprehje akuzuese ndajvetes? Kurse në Kur’an thuhet:“Sikur të trillonte ai(Muhammedi) për Ne ndonjëfjalë! Ne do ta kapim atë mefuqinë Tonë. E pastaj do t’iakëputnim atij arterien e zemrës”.(Hakka: 44-46)Në Kur’an Muhamedit a.s. itërhiqet vërejtja për mospjesmarrësite fushatës së Tebukut: “Pse u dheleje atyre?”. Në Kur’an tregohet përmartesën me Zejnepen, gruan eZejdit, gjë që vet Pejgamberi a.s. nukkishte dëshirë që të martohej me të,por urdhëri qe i tillë që të martohejme të, që ti tregonte se Zejdi nukështë djali i Muhamedit a.s..Pejgamberi i thoshte “bir” libertit tëvet Zejdit, por Allahu xh.sh., me anëtë një ajeti, e hoqi birësimin:“All-llahu nuk krijoi dyzemra në gjoksin e asnjë njeriu eas nuk ua bëri gratë tuaja, prej tëcilave largoheni me dhihar nënatuaja, (duke krahasuar shpinën egruas me atë të nënës), e as nuk uabëri djem tuaj të adoptuarit tuaj(fëmijët e tjetërkujt që po i adoptoni sitë juaj). Këto janë vetëm thënietuaja që i shqiptoni me gojëttuaja, e All-llahu e thotë atë qëështë realitet, dhe Ai udhëzonnë rrugën e drejtë”. (Ahzab: 4)Poashtu Pejgamberi a.s. do tëqendronte për t’ia falur namazin e tëvdekurit kreut të hipokritëve, IbnThelulit, meqë e njihte për musliman,por e la sepse e paralajmëroi Allahu,ku i thotë:“Dhe asnjërit prej tyre kur tëvdesin, mos ia fal namazin (exhenazës) kurrë, e as mos qëndropranë varrit të tij (për lutje e vizitë),pse ata mohuan All-llahundhe të dërguarin e Tij dhevdiqën kryeneçë”. (Tevbe: 84)Të gjitha këto urdhëra apo ndalimetë ngjajshme tregojnë se ai kurrënuk vreponte me kokë të vet, se aiishte një përfaqësues që vetëm zbatonteurdhërat e Allahut xh.sh.. Edhesjelljet nuk i ndryshonte sipas vetes,por pas paralajmërimit ose tërheqjessë vëmendjes së Allahut, ku thotëAllahu xh.sh. në Kur’an përMuhamedin a.s.:“Dhe ai nuk flet nga dëshira.Ajo nuk është tjetër pos shpalljesqë i shpallet”. (Nexhm: 3-4)Dallimi më i madh midis Kur’anitdhe cilit do libër tjetër të shenjtë tëndonjë besimi specifik qëndron në atëse Kur’ani vazhdimisht e pohonorigjinën e tij hyjnore nga Zoti i botës.Në Kur’an ekzistojnë një mori shembujshtë tillë:“Është e vërtetë se All-llahu udha dhuratë të madhe besimtarëve,kur ndër ta nga mesi ityre dërgoi të dërguar që atyret’u lexojë shpalljen e Tij, t’i pastrojëata, t’ua mësojë Kur’anindhe sheriatin, edhepse, më parëata ishin krejtësisht të humbur”.(Ali Imran: 164)“A nuk e përfillin ata (mevëmendje) Kur’anin? Sikur tëishte prej dikut tjetër, përvreçprej All-llahut, do të gjenin në teshumë kundërthënie”. (Nisa: 82)“O ju njerëz! Juve ju erdhinga zoti juaj këshilla (Kur’ani)dhe shërimi i asaj që gjendet nëkrahrorët tuaj (në zemra), edheudhëzim e mëshirë për besimtarët”.(Junus: 57)“Ne nuk të shpallëm ty përtjetër Kur’anin, vetëm që t’usqarosh atyre atë për çka upërçanë, (ta zbritëm) që të jetëudhëzim e mëshirë për njerëzitqë besojnë”. (Nahl: 64)Ajete të tilla janë me shumicë.Pothuajse çdo sure e Kur’anit e përmbanpohimin për vulën e autorësisë sëAllahut xh.sh. Dhe Ai jo vetëm që eshpalli Kur’anin por edhe duke qenëse ai duhej të mbetej si mesazhnjerëzimit deri në fundin e kohës, aiduhej të ruhej ashtu siç ishte shpallurprandaj edhe premtimi i Tij është imrekullueshëm:“Ne me madhërinë Tonë eshpallëm Kur’anin dhe Ne gjithsesijemi mbrojtës të tij”(Hixhr: 9)PREJARDHJA HYJNOREÇdo fjalë e Kur’anit dhe jetës sëMuhamedit a.s. e dëshmon prejardhjene Tij Hyjnore. Karakteri i sinqertëi Muhamedit a.s. nuk lë asnjëfije dyshimi për sinqeritetin e tij në tëpohuarit se Kur’ani është fjalë eAllahut xh.sh.. Ai veçse kishte qenë injohur si “i besueshmi- i sinqerti”edhe para se të thirrej si Pejgamber.Edhe armiqtë e tij më të mëdhenj epranonin çiltërsinë e personalitetit tëtij. Aq shumë e kishte fituarMuhamedi a.s. besimin e arabëvepoliteistë, saqë edhe armiku ipamëshirshëm i tij, Ebu Xhehli, i patithënë një ditë: “O Muhamed, unë nukpo të them se je gënjeshtarë, por këtëfe që ke sjellë, s’e dua...”. Megjithëseedhe armiqt më të tërbuar mendërgjegje e pranonin se Muhamediishte profet i vërtet, e patën kundërshtuarvetëm e vetëm për egoizëm!Kur’ani thotë kështu:“Ne dimë se ty të brengos ajoqë thonë, e ata nuk të gënjejnëty, por ata mizorë mohojnëargumentet e All-llahut”. (EnAm: 33)Megjithqë nuk ka nevojë përasnjë dëshmi më tepër se sa fjala evetë Allahut xh.sh. që e konfirmonorigjinën hyjnore të Kur’anit, sikuredhe karakteri i dëlirë i PejgamberitMuhamed a.s. i cili na përcolli atë. Nedo ti përmendim edhe disa fakte tëtjera të cilat e bëjnë të besueshëmKur’anin si të ardhur nga Zoti.Edhe përsa u përket njoftimeve tëdhëna kushtuar të shkuarës e të sëardhmes, Kur’ani është i shkylqyerdhe kategorikisht s’mund të jetëshprehje njerëzore. Sot, me anë tëzbulimeve të reja, janë nxjerrë sheshitmënyra e të jetuarit të pupujve tëkaluar, fundi i tyre i mirë apo i keqashtu siç i pat njoftuar fjalë për fjalëshekuj më parë Kur’ani iMadhërueshëm. P.sh. te Pejgamberëtë tillë si: Nuhi, Salihu, Luti, Ibrahimi,Musai, Isai (Paqa e Zotit qoftë mbita), etj., popujt e tyre, dhe vendbanimete tyre- secili më vete nga njëdëshmi e shpalosur për tu marrëshembull! (15) Kur’ani na tregon kuthotë:“A nuk udhëtuan ata nëpërtokë e të shohin se si qe përfundimii atyre që ishin paratyre!?? Ata ishin edhe më tëfortë se këta, ata e lëruan tokëndhe e rindërtuan atë më shumëse sa këta, e rindërtuan, atyre upatën ardhur të dërguarit e vetme fakte të qarta. Pra, Allahunuk ishte që t’ju bëjë të padrejtëatyre, por ata vetvetes i bënë tëpadrejtë”. (Rrum: 9)“A nuk e kanë të qartë ata sesa breza para tyre i kemizhdukur, e këta ecin nëpër atovendbanime të tyre. Në gjurmëte atyre ka fakte për ata që kanë40korrik, 2008

Hëna e rearsye të shëndoshë”. (TaHa: 128)“Secilin prej tyre e kemidënuar për shkak të mëkatit tëvet; disa prej tyre Ne i goditëmme furtunë plot rërë, disa ishkatërruam me krismë ngaqielli, kurse disa të tjerë i sharrumnë tokë dhe disa përmbytëmnë ujë. All-llahu nuk ubëri atyre ndonjë padrejt, porata vetës së tyre i bënë padrejtë”.(Ankebut: 40)Kur’ani kur flet për popujt edhePejgamberët e tjerë, Allahu xh.sh. jabënë me dije Muhamedit a.s. për titreguar masës dhe njerëzve nëpërgjithësi se ti as që ke marr pjesë nëato ngjarje, as që ka ditur gjë mbi tagjer atëher:“Këto janë nga lajmet e fshehta(të hershme) që po t’i shpallimty. Ti nuk ishe ndër ta kur ihidhnin shortet se kush prejtyre do të bëhej kujdestar iMejremes, nuk ishe pranë tyreas kur ata ziheshin mes vete”.(Ali Imran: 44)“E ti nuk ishe në anënperëndimore (të vendit ku All-llahui foli Musait) kur Ne Musait iabesuam shpalljën (e bëmëpejgamber dhe dërguam tefaraoni), e ti as nuk ishe atypran”. (Kasas: 44)“Këto janë disa rrëfimet epanjohura (për ty), që po t’ishpallim ty, e që para këtij(Kur’anit) nuk i ke ditur as ti aspopulli yt. Pra të jeshh idurueshëm se përfundimi (ilavdishëm) është për të devotshmit”.(Hud: 49)Një njeri që ska ditur të shkruaj astë lexoj, (Kur’an: Ankebut: 48) që skaprekur libër me dorë, që natyrisht,ska marrë pjesë në ngjarjet e sëshkuarës, që ska dëgjuar dhe mësuargjë nga të tjerët, nëse një njeri i tillë,pra jep të dhëna shumë të prera, qëshkenca dhe teknologjia i ka zbuluarkohëve të fundit, a nuk tregon kjo seai person është i dërguari dhe përfaqësuesii Allahut xh.sh., njohësit tësë fshehtës?Aq sa janë kategorike dhe të drejtanjoftimet e Kur’anit kushtuar tëshkuarës, dhe informacioni për tëardhmen është po në atë nivel irëndësishem dhe një mrekulli në vete.Një fakt tjetër që e argumentonorigjinën Hyjnore të Kur,anit e dëshmojnëdhe profecitë e bëra atij të cilatsaktësisht u përmbushën. Në Kur’annë surën El-Feth ajeti 27, besimtarëtpërgëzohen se do të hyjnë në Meke,vite më parë se të ndodhte në fakt, qelajmëruar në Kur’an. Meka atëherishte nën sundimin e paganëve, dhedisa kohë më vonë ndodhi pikërishtashtu siç ishte profetizuar:“All-llahu ëndrrën e të dërguarittë Vet e vërtetoi merealitet: se me vullnetin e Allllahutdo të hyni në xhaminë eshenjtë (në Qabe) të siguruar, tërruani flokët e kokave tuaja, t’ishkurtoni e nuk do të keni frikë!Pra Ai ka ditur atë që ju nk edinit, para kësaj ju dha një fitoretë shpejtë (Hajberin)”. (Feth: 27)Poashtu profecia tjetër e cilagjithashtu u përmbush është ajo rrethfitorës së Bizantit e bërë në kohën kurjo vetëm që nuk kishte as edhe njëshenjë të vockël se do të ndodhteashtu siç po profetizohej por në atëkohë në fakt Bizanti sapo kishtepësuar humbje të thellë. Kështu rrethvitit 620 pas Isait a.s. u shpallën këtoajete Kur’anore:“Bizantinët (rumët) umundën, në tokën më afër (tokësarabe), po pas disfatës së tyre, atado të ngadhënjejnë, brenda pakviteve. Çështja është vendim iAll-llahut, fillim e mbarim (përdisfatë dhe për fitore). E atë ditë(kur do të fitojnë bizantinët) besimtarëtdo të gëzohen, për ndihmëne All-llahut. Ai ndihmon atëqë do dhe Ai është i gjithëfuqishëm,mëshirues. Premtimii All-llahut është (ky), All-llahunuk e thyen premtimin e Vet,por shumica e njerëzve nuk podinë”. (Rrum: 2-6).Gjithçka tregonte për një shkatrrimtë përjetshëm të Bizantit dhe tëpërmendësh një fitore për të ishtediçka shumë e palogjikshme në atëkohë, por Zoti i cili është njohës i tëtashmës dhe të ardhmes e di më sëmiri. Ndodhi që rreth shtat vite pasthënies së kësaj profecie PerandoriaBizantine njëmend fitoi pas një betejetë përgjakshme me Persët. Fjala eAllahut edhe një herë u bë realitet.Argumenti tjetër që e argumentonKur’anin si fjalë të Allahut, ështëse ka fundi I Kur’anit sureja 111, El-Mesed, ekziston një sure e cila i kushtohetxhaxhait të PejgamberitMuhamed, Ebu Lehebi dhe gruas sëtij. Aty në mënyrë kategorike ështëthënë se Ebu Lehebi do të digjej nëzjarrin e ferrit, pra nuk do të pranonteIslamin. Kjo ishte thënë rreth 10 vitepara vdekjes se Ebu Lehebit dhe aishumë lehtë mund të pranonteIslamin për sy e faqe vetëm për tadiskredituar Pejgamberin Muhamed,por kjo kurrë nuk u bë sepse ato fjalënga sureja 111 ishin thënë nga Krijuesii Botërave, i cili di çdo gjë dhe ato nukmund të zbeheshin në asnjë mënyrë.(18) Allahu xh.sh. në Kur’an thotë:“A nuk e i ti se ç’bëri Zoti ytme Ad-in? Me banorët e Iremitme ndërtesa të larta?”. (Fexhr :6-7)Në këtë ajet përmendet një populldhe një qytet tërësisht i panjohur përhistorinë e deri disa dekadave mëparë. Deri në vitet e shtatëdhjeta tëshekullit XX. Ky qytet ishte inekzistentpër historinë. Mirëpo në atë kohëgjatë gërmimeve në Siri u zbulua njëqytet i quajtur Elba. Qyteti besohet tëjetë nja 43 shekuj i vjetër dhe gjëja mëe mrekullueshme është se në disapllakat e gjetura në mbeturinat e këtijqyteti përmenden emrat e qytetevemë të cilat Elba kishte pasur kontaktetregtie. Dhe Iremi është një ndërqytetet. Prandaj ëshë mrekulli se si nëshekullin VII kur po shpallej Kur’anidhe kur nuk dihej asgjë rreth qytetit tëvdekur, përmendet me emër Iremi.(19) Përveç këtyre, Kur’ani ka mjaftveçori të tjera të mrekullueshme, tëcilat vërtetojnë se ai është më të vërtetlibër hyjnorë. Një prej këtyre veçoriveështë fakti se një numer i konsiderueshëmi fakteve shkencore, tëcilat njeiru mundi ti zbulonte vetëmme ndihmën e teknologjisë së shekullitXX, janë shpallur në Kur’an 1400vjetë më parë. Sigurisht që nuk mundtë pretendojmë që Kur’ani është njëlibër shkencor, por është një udhëzimi njerëzve drejt së vërtetës.Megjithatë, në Kur’an gjejmë shumëfakte shkencore, të cilat janë zbuluarnë mënyrë të plotë vetëm në saje tëfjalës së fundit të teknologjisë bashkohore.Këto fakte shkencore as qëmund të përceptoheshin apo imagjinoheshinnë kohën e shpalljes së tij,gjë që vërteton akoma më tepër prejardhjene tij hyjnore. (20) Allahuthotë:“Ne do t’u bëjmë atyre tëmundshme që të shohin argumentetTona në horizonte dhenë veten e tyre deri që t’u bëhet eqartë se ai (Kur’ani) është ivërtetë. A nuk mjafton që Zoti ytështë dëshmitar për çdo gjë?”(Fussilet: 53)Një autorë jep më shumë vepra nëfushën e vet. Veçanërisht sot kur specialitetetjanë shtuar dhe ngushtuartejet, secili është njeriu i fushën së vettejet të ngushtë. Kurse Kur’aniparashtron parime në sociologji,ekonomi, drejtësi juridike, psikologji,politikë, ushtri, mjekësi, fizikë,biologji, shkurt në çdo fushë, flet përtë vërtetat themelore të asaj fushe dhediskuton për të shkuarën e për tëardhmen. Cila mendje e pranon se njëlibër të tillë e ka shkruar një person pashkrim dhe lexim e pa asnjëren prejmundësive të sotme teknike e shkencore?Askush me mend në kokë nukmund të përdorë në emër të Allahutshprehjet që kanë të bëjnë me krijimin,me dhënien e jetës dhe të vdekjes,akte, këto, që i përkasin PozitësHyjnore, nuk mund të flasë kurr mbikrijimin e qiejve, tokës, yjeve, maleve,pemëve, kafshëve dhe njerëzve, si dhembi jetën e cila ende qëndron si njëenigmë më vete para shkencëtarëve.Edhe nëse flet, nuk mund të mbledhëasnjë përkrahës dhe fjalët kurr nukmund t’i kenë jetë të gjatë. Një autorcilido në veprën e vet, përgjithësishtmbetet në ndikimin e kushteve dhe tëmjedisit ku jeton si dhe të ngjarjeve tëjetuara pa mundur të dalë jashtë njëkuadri kohor të ngushtë. Kurse kurshohim nga Kur’ani, vëmë re se aipërdorë shprehje kategorike mbi fillimindhe fundin e gjithësisë, mbi krijimine njeriut dhe jetën e tij tëardhshme dhe, duam apo s’duam,mbetemi të detyruar të themi se “kjos’mund të jetë fjalë njeriu”! (21)LIBRI MË I LEXUARKur’ani është libri me i lexuar nëbotë.Vargjet e tij janë recituar medashuri e respekt dhe janë memorizuare zbatuar në praktikë nga besimtarëtmyslimanë në mbarë botënqe prej shekullit të shtatë kur Kur’aniiu shpall Muhamedit a.s. prej Zotit sishpallja e fundit hyjnore dhe dëshmideri në Ditën e gjykimit. Besimtarëtfrymëzohen, gjejnë ngushëllim dheshpesh impresionohen nga stili letrar,harmonia dhe imagjinata poetike eKur’anit, sidomos kur e lexojnë atëme zë. Përveç kësaj, Kur’ani ështëunik mes shpalljeve të tjera përvërtetësinë dhe saktësinë e përmbajtjessë tij. Në të nuk gjendet asnjëinformacion shkencor i cili nuk ështëvërtetuar nga shkencëtarët si i saktë.E njëjta gjë është provuar edhe mekontekstin historik të tij.Megjithatë,ajo ç’farë e bën Kur’anin të qëndrojëbindshem në krye të shpalljevehyjnore është fakti që fjalët e tij janëruajtur të pa ndryshuara dhe janepërcjell me mbarë botën Islame nëgjuhën origjinale të zbritjës(neArabisht). Kur’ani mbetet i vetmilibër i cili mund të memorizohet igjithi prej njerzëve të të gjithamoshave dhe niveleve intelektuale(prej arabëve dhe jo arabëve). Ky fakte bënë atë të quhet me të vërtetë njënga mrekullitë që shoqëruanMuhamedin a.s. në profetsinë e tij. Kylibër i mahnitshëm me përsosmërinëe tij të lartë gjuhësore letrare si dheme precizitetin shkencor arrin tëdepërtojë thellë në zemrat e tyre që elexojnë dhe të memorizohet prej tyrepavarësisht nga niveli intelektual apogjuha të cilën ata flasin.A është shkruar gjerë më sot,vallë, një libër i cili t’i përshtatet njeriuttë çdo shtrese, moshe e niveli, qoftëai me shkollë, universitarë, mendimtarë,njeri i thjeshtë, fizikant, kimistapo çoban, dhe nga i cili të kuptojë epërfitojë kushdo? Kur’ani është libri ivetëm që shfaqet në çdo vend, qëshpërndan dritë si dielli të cilin e lexojnëduke përfituar prej tij dhe te i ciligjejnë parime e zgjidhje për rrugëndhe profesionin, shërim për halletdhe shkëlqim për idetë e tyre poeti,oratori, sociologu, ekonomisti, juristi,administratori, politikani, edukatori,nxënësi, lutësi etj. etj. Ndoshta nuk kalibër tjetër veç Kur’anit që mund tëlexohet disa herë pa u mërzitur, kurseKur’ani lexohet me herë të tëra, plotësohetvazhdimisht, këndohet nënamaze dhe me pretekse të ndryshmepa shkaktuar kurr ngopje, lodhje dhemërzitje. Sa e sa vepra të zgjedhura,shkrime ideore dhe poezi e humbinorigjinalitetin dhe vlerën, sa e savepra aktuale durojnë a s’durojnëvetëm disa vite, madje disa muaj. Atoe humbin edhe vlefshmërinë, edhevlerën aktuale dhe hidhen e grisen sinjë gazetë. Kurse Kur’ani jo vetëm qënuk zbehet e vjetrohet as si fjalë, as silexim, as si përmbajtje e kuptim, as siorigjinalitet e aktualitet dhe as sidrejtësi e vleshmëri, por çdo ditë qëkalon, shpirtërave, ndërgjegjeve,mendjeve dhe zemrave u fryn frymëzimetë reja, u ofron ide dhe njohuri tënjë niveli më të përparuar dhe e ruanrininë e freskinë duke u bërë çdo ditëmë i ri e më i freskët.Këto ishin disa nga argumentet qëKur’ani është fjala e Allahut xh.sh.,shpallje dërguar të dërguarit të Tij, ejo vepër e Muhamedit a.s. Ndërsaatyre që akoma vazhdojnë të besojnëse Kur’ani është vepër e dikujt tjetërpos Allahut, u këshilloj të lexojnëajetin Kur’anorë:“A nuk e përfillin ata (mevëmendje) Kur’anin? Sikur tëishte prej dikut tjetër, përvrçprej All-llahut, do të gjenin në teshumë kundërthënie”. (Nisa: 82)E nëse akoma vazhdojnë të jetojnënë botën e ankthit dhe të dyshimit:Zoti i udhëzoftë!Këtë artikull po e përfundoj mefjalën e Allahut xh.sh. në Kur’anin eMadhërishëm:“E edhe ai (kur’ani) ështëshpallje (zbritje) e Zotit tëbotëve”. (Shuara: 192)“E ju gjithsesi do ta kuptonipas pak kohe vërtetësinë e tij”.(Sad: 88)korrik, 2008 41

ANALIZËHëna e reThirrja vehabistenë selefizëmNë realitetinbashkëkohor arab dhe islam në shumë qarqe ideologjike dhe politike fjala selefijje është shumë e paqartë dhe epapërcaktuar. Dikush i konsideron si lëvizje që nuk është afirmative, nga ata që e konsiderojnë si lëvizje e cila më së shumti ështëaktive në luftën kundër porse konservative në jetën tonë ideologjike, e veçanërisht në atë fetare. Mirëpo ka edhe risive dhe absurditetevedhe që më së shumti e shkëlqen ideologjinë fetare muslimaneXhemo RexhematoviqNë këtë punim do t'i shpjegojmëkarakteristikat themelore tëvehabizmit dhe neo-selefizmit. Mëshumë do të bazohemi nëfenomenin e selefizmit, duke pasurparasysh se ai është ideologjia e njëlëvizjeje fetaro-reformatore e cilabotën islame më shumë e degradoisesa që e afirmoi. Do të shpjegojmëse selefizmi nuk është medh'hebfetar dhe juridik, porse ai më tepërështë reaksion në një situatë në tëcilën muslimanët i gjetën në kontaktme popujt dhe civilizimet etjera që e kishin pranuar islamindhe në të kishin sjellë diçka nga traditate tyre. Krahas kësaj do t'i përmendimedhe karakteristikat kryesoretë selefizmit, domethënien efjalës selef në gjuhën arabe, si dhedallimin midis selefit dhe selefizmit,që sot shumë muslimanënuk e vërejnë.Në këtë punim do të shpjegojmëse krijimi i medh'hebit selefij ështërisi (sajim, bid'at) dhe se nuk kaekzistuar në kohën e gjeneratave tëpara të muslimanëve, dhe se krijimidhe ndjekja e një medh'hebi, janëdy shprehje të ndryshme.THEMELUESI IVEHABIZMITThemelues i kësaj lëvizjeje kaqe Muhammed ibn Abdulvehhabi(1703-1792/ 1115-1206 h.), origjinae të cilit është nga Lindja prej fisitBenu Temin. Lindi dhe u rrit nëkrahinën shkretinore të Nexhdit, ecila ka qenë e ndarë nga ndikimet ecivilizimeve të tjera. Në të ështëzhvilluar jeta primitive arabe e cilaas që ishte e përparuar, as që dintepër shkencën dhe artin, me të cilatarabët erdhën në kontakt përgjatëpushtimeve. Deri para disapesëqind viteve, Nexhdi ishte, kryesisht,i pabanuar; jeta e tij e vetmenjerëzore kufizohej nga beduinët, tëcilët i kullotnin kafshët e tyre.Nexhdi ishte i izoluar nga shumicae territoreve të Gadishullit - Mekkadhe Medina ishin larg në Perëndim- ndërsa qarkullimi i vetëm iNexhdit në kohën e Ibn42Abdulvehhabit qe me Kuvajtin dheishullin e Bahrejnit në Lindje.Mirëpo, Nexhdi i shkretë dhe ipaujë, përfundimisht, do të bëntenjë ndikim të madh në historinëbotërore, pasi që aty ithtarët evehabizmit do të ndërtojnë Rijadin,fronin e ardhshëm të ArabisëSaudite.Kur Ibn Abdulvehhabi shkoinga Medineja në Basra dhe nëqytete të tjera në kërkim të diturisë,i refuzoi risitë dhe legjendat të cilati dëgjoi dhe i pa, si edhe shkencat tëcilat nuk pajtoheshin me mënyrën etë menduarit të tij. Kjo, pra, ndodhipara kontaktit me popujt joarab qëe kishin pranuar Islamin dhe që nëtë futën mënyrën e re të të menduaritdhe të interpretuarit. Atëherëu paraqitën ilmu-l-kelami dhe upërkthyen veprat filozofike ngagjuha greke. Ai me këtë nuk u pajtua,pasi që praktikonte Islaminfillestar dhe iu përmbajt shkencësdhe mendimit, përfaqësues të tëcilit ishin Ahmed ibn Hanbeli, IbnTejmijje dhe Ibn Kajjim el-Xhevzijje.Babai i tij ishte një njeri i mirë.U shqua si një dijetar. Gjithashtu,edhe vëllai i tij, shejh Sulejmani.Babai i tij, i vëllai si edhe dijetarë tëtjerë, në të gjetën prognozën e animitkah humnera dhe të zemrës sëdevijuar, pasi që ishin dëshmitarëtë fjalëve dhe veprimeve të tij dhe tëdevijimeve të tij në shumë çështje.E kanë kritikuar për këtë dhe i kanëalarmuar njerëzit e tjerë nga ai.Dhe, tamam u vërtetua frika e tyrekur haptas u paraqit me risitë,lajthitjet dhe devijimet me të cilat imashtroi injorantët dhe u kundërshtuame dijetarët dhe imamët efesë, dhe arriti deri në atë shkallë saqë i shpalli për qafirë një bashkësibesimtarësh.Që këndej filloi kundërshtimi iparë dhe kryesor i IbnAbdulvehhabit me atë që, ashtu siçe kishin kuptuar arabët e parë dheqarqet arabe në jetën e tyre primitive,Islamit iu bashkëngjit në pikëpamjetë risive dhe shtesave,pavarësisht se a ishin ato absurditetetë vërteta apo fryte tëkorrik, 2008mënyrës së të kuptuarit të bashkësivetë qytetëruara.Pas ikjes së fatimitëve nga qeverisjadhe ardhjes së osmanlinjve,në botën sunnite u paraqitëntarikate të ndryshme sufiste të cilëtjo rrallë iu shmangën autenticitetitislam, gjë që Ibn Abdulvehhabin enxiti që t'i kundërvihej kësaj, pasiqë kjo, sipas mendimit të tij, ishteshirk i qartë. Konsideronte se të vizituarite varrit të të Dërguarit,s.a.v.s., dhe të bërit e teves-sulit metë dhe me të dërguarit e tjerë, si dheme robërit e mirë të Allahut dhevizita e varreve të tyre, është shirk.Konsideronte se është shirk tëthirrurit e të Dërguarit tek tevessuli,gjithashtu thirrja e robërve tëtjerë të Allahut, kur të bëhet tevessuli,është shirk. Gjithashtu, konsiderontese nëse dikush ia përshkruantedikujt tjetër ndonjëveprim pos Allahut, madje edhe mefjalët simbolike, si p.sh., "Ky ilaç mëbëri dobi", ai bëhet mushrik(politeist).Edhe pse Ibn Abdulvehhabi nuki takoi asnjë medh'hebi, sepse imohonte ato, prapë se prapë umbështet në mendimet e AhmedIbn Hanbelit dhe në ideologjinë selefite.Ai ishte më tepër se një shejhdhe fekih, dhe kishte filluar t'i bindudhëheqësit arabë që ta pranojnëdhe që të luftojnë me ushtri kundër,gjoja, mushrikëve. Në këtë e dëgjoiemiri i Der'ijjes, Muhammed ibnSaud, i cili i shprehi edhemirëseardhje. Atëherë, ata bënëmarrëveshje që të krijojnë shtetindhe mbretërinë e re në themelet emonoteizmit të pastër.KARAKTERISTIKAT KRYE-SORE TË VEHABIZMITPra, nismëtari i kësaj doktrine,Ibn Abdulvehhabi, lidhi marrëvesh-

Hëna e reje me Muhammed ibn Saudin, nëvitin 1744, sipas së cilës duheshin tëpërkrahnin njëri tjetrin në krijimine ambicieve të tyre analoge fetaredhe politike në gadishullin Arabik.Fjala ishte që Abdulvehhabi tëbëhej imam, udhëheqës fetar, gjersaIbn Saudi të bëhej emir, udhëheqëspolitik.Megjithatë, ashtu si AlmaImamoviq thekson në punimin e sajtë magjistraturës "Wehhabism inBosnia and Herzegovina", është enevojës që të bëhet dallimi ndërmjetvehabizmit të shekullit tetëmbëdhjetëdhe neo-vehabizmit tëshek. njëzet: "Përderisa vehabizmi ishek. 18, konsiderohet si një lëvizjereformiste dhe paraqitje e zymtë nëfund të Perandorisë Osmane, neovehabizmii shek. 20, është ideologjipolitike, e shndërruar nëfenomen ndërkombëtar."Por, Andras Riedlmayer,ekspert për historinë osmane dhearkitekturën islame në universitetine Hardvardit, gjithashtu vënë pah që të kuptuarit se vehabistëtjanë muslimanë konservativë ështëgabim. Vetë esenca e konzervativizmitpërbën respektimin e historisëdhe traditës dhe vazhdimin eruajtjes së vlerave tradicionale.Vehabistët nuk janë konzervatorë,porse radikalë, të cilët - njëjtë sikurprotestantët fundamentalistëamerikanë- preferojnë leximinprimitiv, tekstual të Librit tëShenjtë mbi atë që ata e quajnë"hulumtim i padobishëm i librit",dhe dëshirojnë të lënë anësh vite tëtëra të historisë dhe traditës islame.Vërtetë, në mes të muslimanëve,vetëm vehabistët janë ata të cilët, nënjëfarë mënyre në formë novatore,pohojnë se për gjatë 1100 vitevepara Ibn Abdulvehhabit dheshtëpisë së Ibn Saudit askush nuk ekishte kuptuar Islamin aq sa duhet.Një interpretim i tillë, tekstual, ivendeve dhe traditave tradicionalefetare islame, si rrezik i cili shpiekah idhujtaria, ka përcjell ngritjenpolitike të shtëpisë së Saudit nëgadishullin Arabik nga fillimi ishekullit nëntëmbëdhjetë. Duke ungritur kundër PerandorisëOsmane, në vitin 1801, gjersa ajombrohej nga invazioni i Napolonitnë Egjipt dhe Palestinë, ushtriasaudite-vehabiste pushtoi proveniencënosmane, Irakun, ndërsa nëmesin e kulteve të shenjta islame tëshkatërruara dhe të dëmtuara nëatë luftë ishte edhe kupola në varine imam Huseinit, nipit tëPejgamberit, në Qerbela. Më pas,ushtria e Saud bin Abdul Azizitpushtoi qytetet e shenjta, Mekkendhe Medinen, kurse qeveria e re filloinjë spastrim të madh tëtrashëgimisë islame. Në largiminsistematik të mauzoleve islame,vendeve të shenjta dhe përmendorevembi vare, u shkatërruanedhe shtëpitë ku lindën i Dërguari,vajza e tij, Fatimja, dhëndri Aliudhe dy halifët e parë, Ebu Bekri dheOmeri. Të ruajtura kanë qenëvetëm Qabeja në Mekke dheXhamia e të Dërguarit, s.a.v.s., (mevarrin e tij) në Medine. Në shtatëvitet vijuese, muslimanët e kishin tëndaluar vizitën e qyteteve të shenjtapërderisa nuk pranonin tëndiqnin doktrinën vehabiste.Perandoria Osmane, në vitin 1813, iktheu qytetet e shenjta, mirëpo njëshekull më vonë, me rënien e sajpas Luftës së Parë Botërore, tëndihmuar dhe të armatosur meparatë britanike, përsëri në to hyriushtria saudite. Që nga atëherë,1920, deri më sot, në vazhdimin elargimit sistematik të vendeve historikeislame dhe të përmendoreve,ndër të tjerash, u shkatërrua varrezaXhennetu-l-mual-la në Mekke,me varrin e Hatixhes, gruas së parëtë të Dërguarit, s.a.v.s.., (dheshtëpia e saj në qytet), dheXhennetu-l-baki në Medine, mevarret e një numri të personalitetevehistorike islame; gati se tëgjitha burimet e ujit dhe bunarët nëtë cilat i Dërguari, s.a.v.s., i kryenteritualet e larjes, duke e përfshirëedhe atë në pronën e shoqëruesit tëtij, Selman el-Farisiut, e cila edhevetë është rrafshuar me tokën.FJALA SELEFIJJENë realitetinbashkëkohor arabdhe islam në shumë qarqe ideologjikedhe politike fjala selefijjeështë shumë e paqartë dhe e papërcaktuar.Dikush i konsideron silëvizje që nuk është afirmative, ngaata që e konsiderojnë si lëvizje e cilamë së shumti është aktive në luftënkundër porse konservative në jetëntonë ideologjike, e veçanërisht nëatë fetare. Mirëpo ka edhe risive dheabsurditeteve dhe që më së shumti eshkëlqen ideologjinë fetare muslimane.Kjo paqartësi nuk është erastësishme, pasi që me të vërtetëekzistojnë selefi të cilët janë të prapambeturdhe të paarsimuar,mirëpo ka prej tyre që nën moton eselefizmit ftojnë në ripërtëritjen emendimeve islame. Ashtu siç kaprej atyre të cilët mendjen njerëzore,si potencial njerëzor për tëidentifikuar të mirën nga e keqja, emohojnë, ndërsa TeksteveKur'anore dhe të Sunnetit u japinpërparësi, ka edhe prej atyre të cilëtmendjes njerëzore i japin mëshumë përparësi në botën perceptuese(alemu-sh-shehadeh) dhee llogarisin si dhuntinë më tëmadhe të cilën Allahu ia fali njeriut,gjersa rolin e Teksteve e lënë nëdomenin e botës së paperceptuar(alemu-l-gajb).DOMETHËNIA E FJALËS"SELEF"Kjo fjalë në Kur'an nënkuptonkohën e kaluar (el-madi). Këtëmund ta vërejmë në ajetet vijuese:"Atij që i ka arritur këshillë (udhëzim)prej Zotit të tij dhe është ndalë(prej kamatës), atij i ka takuar ekaluara dhe çështja e saj mbetet teAll-llahu..."(el-Bekare, 275) "...mepërjashtim të asaj që ka kaluar..."(En-Nisa, 22) "All-llahu ka falur tëkaluarën." (El-Maide, 95) "...do t'ufalet e kaluara..." (El-Enfal, 38), etj.Në hadithin e të Dërguarit,s.a.v.s., fjala selef, gjithashtu kadomethënien e kohës së kaluar. NëMusnedin e Ahmed ibn Hanbelit,transmetohet nga Fatime Ez-Zehra,r.a., se i Dërguari, s.a.v.s., nështratin e vdekjes i ka thënë: "Shohqë më është afruar çasti i vdekjes.Ti, prej familjes sime, do të jesh epara që do të më shoqërojnë. Saparaprijës (selef) i mirë jam për ty."Gjithashtu, në fjalorët e gjuhësarabe kjo fjalë është sinonim i atij icili ndiqet, etj.SELEFIJJE - PARAQITJAABBASITEKah fundi i shekullit të parëhixhri, pushtimet arabe arritën kulmine saj ashtu që pjesët e imperisëarabe u zgjeruan në të gjithë tokën.Arabët për 80 vite pushtuan mëshumë se sa që pushtuan Romakëtpër 8 shekuj. Pushtimet e tilla,Arabët i sollën në ambiente të rejatë jetesës. Më parë bënin jetë tëthjeshtë shkretinore duke mos ulëshuar në peripecitë e saj. Islamine kuptuan nga Kur'ani dhe Sunnetipa shumë interpretime dheanalogji. Por pushtimet e mëdhamuslimanët arabë i bënë të jenë nëkulm të imperisë e cila përbënte njëterritor të madh. Në të gjendej civilizimipers i cili kishte një civilizim,kulturë dhe art të zhvilluar, pastajIndia me urtësitë e saja, Egjipti dheSiria me pasuritë e tyre, pastaj civilizimigrek dhe romak metrashëgiminë e tij të pasur kulturoro-artistik,etj. Të gjitha këtombretëri ranë nën qeverisjenislame, të cilën e udhëhoqën muslimanëtarabë. Në vend të bashkësisëprimitive dhe të thjeshtë, në të cilënishin mësuar, u gjendën në njëmjedis shoqëror që dallohej nga vetcivilizimi, traditat dhe problemet.Dhe ishte e natyrshme që këtoarabë-muslimanë, pushtues, tëhasin në kundërshtime mefenomenin e ri i cili i kishterrethuar. Ajo që u ndodhi arabëve, indodhi edhe Islamit. Kur'ani, i cili ushpall në gjuhen e qartë arabe dheqë me ajetet e tij të thjeshta, tëzakonshme, ka kënaqur bashkësinëarabe, ka pasur nevojë për dëshmidhe argumente të reja me të cilat dot'i kënaqte popujt e mësuar në tëtjera metoda gjatë diskutimit dhedebateve. Këtë nevojë e përforconfakti se fraksionet dhe religjionetjoislame, të cilat i gjetën gjatëçlirimit të territoreve, shpallën luftëideologjike kundër Islamit, dukeshfrytëzuar armë të cilat ishin tëpanjohura në gadishullin arabikdhe për arabët - muslimanët.Kur muslimanët panë se melogjikën e thjeshtë, mbrojta eIslamit nga bashkësitë ideologjikedhe teologjike, që ishin të armatosurame Logjikën e Aristotelit, sidhe popull që posedonte urtësitëindiane dhe filozofisë greke, dukeftuar në Islam nëpërmjet Teksteve,atëherë veç më panë se Tekstet etilla nuk u bënin dobi në raport meata të cilët nuk u besonin atyreTekste dhe shenjtërisë së tyre.Gjithashtu panë se fenomeni i riideologjik kërkon mjete të reja tëluftës dhe që ato duhet patjetër tëjenë natyrore (njerëzore) dhe internacionale;që patjetër të jenë të përshtatshmepër çdo lloj diskutimidhe argumentimi, pavarësisht ngaqytetërimi apo mënyra e të menduarit,pavarësisht dallimevenacionale, dyshimeve kohore dhevendeve të ndryshme.korrik, 2008 43

Hëna e rePërballë këtyre kërkesave tëreja, bashkësia arabo-muslimanenxori elitën e filozofëve dheteologëve të cilët panë esencën eTeksteve, duke shfrytëzuar mendjen,logjikën dhe ekzegjezën. Ata ubazuan në trashëgiminë ideologjike,e sidomos në atë filozofike,e cila u takonte popujve të pushtuar,si edhe në armët ideologjike dhemetodat e diskutimit dhe argumentimit,në qëllim të mbrojtjes së kredosislame, e cila do të proklamohejnë bashkësitë në të cilat Tekstet dhembrojtësit e tyre nuk shënuanfitoren që do t'i përshkruhej kësajfeje.Ky grup i teologëve (mutekelliminëve)dhe i filozofëve islamëishin nga mu'tezilitët (ehlu-ttevhid).Por, mënyra e të menduaritdhe filozofia, si edhe argumentettë cilët i shfrytëzuan këto apologjetë,e bëri që atë elitë masa ethjeshtë të mos mund ta kuptojë,sepse (popullata) kryesisht upërqendrua te Tekstet dhe kuptimi ijashtëm i tyre. Madje ato dyshuannë seriozitetin e punës me të cilën umorën apologjetët si dhe në akidene tyre. Këtë dyshim e rritën teologëtjomuslimanë të cilët i hodhënTekstet, kështu që disa teologëmuslimanë i lanë pas dore ose iinterpretuan në mënyrë të gabuar.Kështu erdhi koha që populli ithjeshtë të mendoj se Islami, meTekstet e qarta dhe të thjeshta, tëcilëve nuk u nevojitet komentimdhe me të cilët jetuan gjeneratat epara të muslimanëve, në ambientine ri ideologjik, është bëre fe e individëve.Në popull shpesh citohejhadithi: "Islami ka filluar me individëdhe do të kthehet në individë, elumë për ato individë". U proklamuakthimi nga ambienti ideologjiknë të cilin u jepej përparësi argumentevelogjike mbi ato tradicionaledhe tekstuale dhe në të cilinpërdorej mendja, analogjia dhehermeneutika, në islamin e parëdhe autentik; në islamin e periudhëssë selefu-s-salihinëve.Propaganduesi kryesor i këtyreideve, tashmë edhe i lëvizjes selefiste,ishte Ahmed ibn Hanbel (780-855/ 164-241) i cili jetoi në kohën eqeverisjes së abasitëve, atëherë kuru paraqitën këto drejtime të rejaideologjike.Pas tij, përfaqësuesit kryesorë tëlëvizjes selefiste ishin:Ibn Tejmijje (431-513 / 1263-1328);Ibn Kajjim El-Xhevzijje (691-751 / 1292-1350).Në kohën e re përfaqësuesitkryesor të selefizmit konsiderohen:Muhammed bin Abdulvehhabi(1115-1206/1703-1792);Muhammed bin Ali Es-Senusi(1202-1276/1787-1859);Muhammed Ahmed El-Mehdi(1260-1302/1844-1885);Xhemaluddun El-Afgani (1254-1214/1838-1897);Muhammed Abduhu (1266-1323/1849-1905);Abdurrahman El-Kevakibi44(1270- 1320/1854-1902);Muhammed Reshid Rida (1282-1354/ 1865-1935);Xhemaluddin El-Kasimi (1283-1332/1866-1914);Abdulhamid ibn Badisi (1307-1359/1889-1940), etj.DALLIMI MIDIS KRIJIMITTË MEDH'HEBIT SELEFIJDHE NDJEKJES SË MED-HHEBEVE EKZISTUESEÇdo ditë e më tepër selefizmitek ne konsiderohet si medhheb iveçant dhe mëton të krahasohet, tëthemi, me medh'hebin hanefi. Netani do të orvatemi të shpjegojmë seselefizmi është shenjë e epokës sëartë islame dhe atë e tre shekujve tëparë, e assesi medhheb islam.Ndjekja e të parëve të ndershëm(selefu-s-salih) dhe mënyrën e tëkuptuarit të tyre të Kur'anit dheSunnetit dhe të vepruarit sipas tyre,është obligim i çdo muslimani që ipërmbahet Librit të Allahut dheudhëzimit të të Dërguarit, s.a.v.s..Allahu, xh.sh. i ka obliguar robërit eTij që të jenë të dëgjueshëm ndaj tëDërguarit, s.a.v.s.: "Çka t'ju japëPejgamberi, atë merrnie, e çka t'jundalojë, përmbanju dhe kini frikëAll-llahun, se All-llahu ështëndëshkues i ashpër." (El-Hashr, 7.)Kurse i Dërguari s.a.v.s., urdhëroiqë njerëzit të ndjekin sunnetin e tijdhe praktikën e hulefai rashidinëvedhe të kapen për jetët e as'habëvedhe njerëzve të mirë të cilët jetuannë tre shekujt e parë të Islamit. Nëkëtë kontekst ka thënë: "Kenikujdes nga risitë, sepse ato janëlajthitje. E kush prej jush i arrin ato,le t'i përmbahet Sunnetit tim dheprakitës së Hulefai Rashidinëve, nërrugën e drejtë. Intenzivisht përmbajunikësaj". Po ashtu ka thënë:"Njerëzit më të mirë janë ata tëshekullit tim, pastaj ata të cilët do tëvijnë pas tyre, dhe pastaj ata pastyre."Të shpallurit e mirësisë dhekualitetit të tyre është për shkak tëpërmbajtjes dhe të kapurit e tyrepër sunnetin e të Dërguarit tëAllahut s.a.v.s.E dimë që ekziston krijimi dhekreacioni i medh'hebit të ri (selefist)i cili qëndron në themeletfanatike. Duhet të themi që kypasim nuk është ai që potencohetnë hadith.Cili është dallimi midis vendosjessë medh'hebit të ri i cili sotquhet selefizëm dhe pasimit të tëparëve të ndershëm (selefu-ssalih)?Dallimi ndërmjet kësaj ështëidentik me dallimin i cili ekzistonmidis fjalëve muhamedan dhe musliman.Dihet që emërtimi i muslimanëveme fjalët muhamedanështë karakteristikë e një numri tëmadh orientalistësh dhe hulumtuesishtë huaj. Gjithashtu dihet që njëadresim i këtillë, sipas Islamit,është i refuzuar dhe atë sipasmënyrës së jetesës së muslimanëvetë sinqertë.korrik, 2008Fjala muhamedan nënkuptonlidhjen e muslimanit përMuhammedin a.s., kthimin ngapersonaliteti i tij, si dhe të përmbajturite ideve dhe udhëzimeve të tij.Gjersa fjala musliman nënkuptonkonfesionin e cili i takon sundimitdhe urtësisë së Allahut, dhe pranimine të gjithë asaj e cila ka ardhurnëpërmjet të Dërguarit të Allahut,Muhammedit, s.a.v.s.. Tëpreokupuarit me të Dërguarin eAllahut s.a.v.s., është borxh ngaAllahu, xh.sh., ndërsa respektimi itij është sikur të respektuarit eAllahut xh.sh.. Dashuria ndaj tijnuk është për asgjë tjetër, porvetëm se e meriton si i Dërguar iAllahut. Ky dallim, i cili qartë vërehetmidis fjalës muhamedan dhemusliman, është dallim i njëjtë qëmund të parashihet ndërmjet krijimittë medh'hebit selefij dhendjekjes së selefëve të parë.Të krijuarit e medh'hebit selefijdo të nënkuptonte që selefi veçkishte medh'hebin e tij i cili pasqyronteidentitetin e tij shoqëror.Pastaj, kjo do të nënkuptonte që atatë cilët hyrën në atë medh'heb janëpërfaqësuesit e vërtetë të islamitdhe se vetëm ata e dinë esencën etij. Pra, islami paraqitet nëpërmjetkëtyre imazheve dhe kuptimeve,ndaj edhe ndjekja e medh'hebitselefij, dispozitave dhe principevetë tij, paraqet islamin e vërtetë autentik.Të parët e ndershëm (Selefu-ssalih)janë njerëzit të cilët jetuan nëtre shekujt e parë të islamit, duke ebesuar sinqerisht fenë e Allahut dheduke u kapur sinqerisht për litarin eTij. Prandaj i Dërguari i Allahut,s.a.v.s., na ka urdhëruar që t'irespektojmë dhe të kapemi për to.Të kapurit e këtillë shihet në të kuptuarite Kur'anit dhe të Sunnetitdhe të gjeturit e principeve dhe dispozitave,ashtu sikurse ata i kuptuan.Islami, pra, është ai që ndiqet,ndërsa metoda e të hulumtuarit dhetë kuptuarit e islamit nga ana e selefu-s-salihinëveështë themeli dheboshti kryesor. Të parët e ndershëmsinqerisht e besuan fenë e Allahut.Ata janë udhëheqës dhe udhëzuestë popullit me anë të metodës sëdrejtë. Ata që nuk e ndoqën këtëmetodë u hoqën nga rrethi i tëparëve të ndershëm, edhe pse jetuannë kohën e tyre. Islami dhemënyra e të komentuarit dhe tëkuptuarit e tij është shkak i suksesittë njerëzve, mirëpo ndonjëherëedhe i humbjes, siç thotë prijësi ibesimdrejtëve, Omer ibn el-Hattabi, r.a. Në këtë shihet dallimindërmjet atyre të cilët veten e quajnëpjesëtar të medh'hebit selefijdhe pasuesve të vërtetë të selefu-ssalihinëve.Shihet qartë që selefizmi ështëfiksion të cilin nuk e lejon Allahudhe risi e cila nuk ka ekzistuarasnjëherë gjatë historisë, derisaselefu-s-salih është thelbi i fesë dhebaza e Sunnetit me të cilën kapredikuar i Dërguari, s.a.v.s. Në treshekujt e parë të islamit, nëhapësirat e ummetit islam, nuk kaekzistuar medh'hebi selefij apomedh'hebi i selefëve i cili i posedonbazat dhe karakteristikat e veta që ekanë dalluar nga muslimanët etjerë. Ka ekzistuar dallimi midisnjerëzve të cilët e kuptonin fenë meanë të metodës së drejtë dhe sinqerishti besonin Allahut dhe midisatyre të cilët ishin kundër islamitose atyre të cilët u larguan ngakuadri islam dhe metodave të tëmenduarit dhe të hulumtuarit. Kydallim nuk ka pasur mundësi që tëmohohet. Ai që u shoqërua megrupin e parë të njerëzve morridekorata të mëdha në këtë botë dheahiret, ndërsa ai i cili nuk e pati fattë ketë këtë karakteristikë, ai oseishte kundër islamit, ose ishte ilarguar nga kuadri islam dhe metodavetë tij të të menduarit dhe tëhulumtuarit.E dimë që në kohën e selefëveka pasur fraksione dhe grupacionetë ndryshme të cilat janë shmangurnga vlerësimet dhe metodat e drejta.Selefizmi i tyre aspak nuk u kandihmuar tek Allahu dhe ishin mëtë këqij sesa shumë novatorë tëcilët, më vonë, u paraqitën pas tyre.Pra, mbase është lehtë që njeriui arsyeshëm të kuptoj se të kuptuarite drejtë të Kur'anit dhe Sunnetitdhe të besuarit e drejtë, i cili ështënë pajtueshmëri me logjikën dheshkencën, është suazë e cila e kufizonshoqërinë e drejtë islame. Ai qëdo t'i përmbahet kësaj do të hyj nërrethin e muslimanëve, pavarësishtkohës në të cilën jeton.Të parët e ndershëm kishinvetëm një karakteristikë, e ajo ështëafërsia e Dërguarit, s.a.v.s., dhevështrimi i drejtë në principet eislamit dhe të Tekstit të Kur'anitdhe Sunnetit. Për shkak të kësaj,me të drejtë ishin mësues, në tëpërmbajturit e metodave dhe rregullavetë të komentuarit tëTeksteve, për ata që erdhën pastyre. Ata janë sikur arabët e parë, tëcilët më vonë gjeneratave të popullittë vet ua mësuan gjuhën dhe gramatikënarabe. Nga këtu mund tëvërejmë dallimin midis medh'hebitselefij dhe grupit të parë të muslimanëve,të cilët me të drejtë ishinmësues për ata që erdhën pas tyre.Pra, fenomeni i selefizmit nuk kaekzistuar në kohën e selefëve tëparë, kurse ndjekja e këtyre ështëobligim nga i Dërguari, s.a.v.s., nëkuptimin të cilin e sqaruam.Sikur të ishte korrekt ekzistimi iselefizmit dhe të selefëve të sotshëm,duke pasur parasysh që kyemërtim u nxor nga koha islame nëtë cilën vepruan selefu-s-salihinët,atëherë, për njerëzit e tjerë, do tëishte korrekte që të shpiknin drejtimtjetër islam, të nxjerr nga kohanë të cilën vepruam hulefai-rrashidinëtdhe pas kësaj, të thonëpër vete se janë rashidinë. Ndoshtado të ishte argument i fuqishëmkundër atyre që veten e quajnë selefij,sepse i Dërguari, s.a.v.s., kathënë: "Përmbajuni sunnetit tim

Hëna e redhe praktikës së hulefai-r-rashidinëve,të udhëzuarve", dhe nuk kathënë përmbajuni selefëve. Kështudo të ishte korrekt që edhe grupi itretë të shpikte një medh'heb, emrii të cilit do të asoconte në periudhëne as'habëve dhe, pas kësaj, të thonëse ne jemi sahabij.Dhe nuk është fare çudi qësajuesit e medh'hebeve të këtilla tëtubojnë elemente të mjaftueshmepër kredibilitet medh'hebor, me tëcilin do të dalloheshin nga medhe'hebete tjera, e që do të reflektohejnë ixhtihad, në pikëpamjet mbibesimin dhe mirësjelljen.Atëherë, pa kurrfarë dyshimi,ithtarët e çdo medh'hebi do të vazhdoninqë, ithtarët e medh'hebeve tëtjera, t'i përbuznin dhe t'i shpallninpër novatorë dhe mashtrues dhe qëdallimet në ixhtihad dhe mendimdo të ishin armë në luftën kundërnjëri tjetrit. Pa dyshim që çdo ithtarnga këto medh'hebe do të ishte nëkundërshtim me metodën islame tëcilën e praktikuan të parët e ndershëm,qofshin ato sahabe, hulefair-rashidinë,apo të tjerë. Ata u dalluannë mendime, mirëpo nuk undanë në parti dhe degëzime. Ataishin ithtarë të një metode të tëkuptuarit të fesë dhe është normaleqë të ketë pasur mospajtueshmërigjatë ixhtihadit në kuadër të asajmetode. Mirëpo ata gjendeshin nënpatronazhin e solidaritetit islam icili i bashkonte. Andaj, nuk dimëndonjë nga muxhtehidët që ta ketëzhvleftësuar ixhtihadin e tjetrit metë cilin nuk është pajtuar, apo t'ijetë drejtuar muxhtehidit tjetër përnovator, apo pikëpamjet e tij me tëcilat është shquar ai dhe medh'hebii tij t'i ketë drejtuar në konkurrimme medh'hebet e tjera dhe ithtarëte tyre. Ata që u shkëputën nga kjo,siç janë fraksionet jashtë Ehli-ssunnetitdhe Xhematit, pa dyshimse tendencat e tyre, në përgjithësi,përbëjnë barriera të forta ndërmjettyre dhe Ehli-s-sunnetit dheXhematit dhe i ndajnë prej trupitislam. Për shkak të kësaj u ndanë nëfraksione të veçanta që u ngjajnëfanatikët dhe ekstremistët. Arsyet etyre të vetme për metodën e këtillëjanë fanatizmi dhe egoizmi.Duhet ditur se të parët e ndershëmjanë munduar në gjetjen edispozitave juridike, andaj edhe kjoi ka çuar deri te krijimi i shkollavetë ndryshme juridike. Këto medh'hebejanë vetëm pasqyrë emendimeve tek të cilat erdhënmuxhtehidët nëpërmes hulumtimevedhe studimeve. Lidhjet epërfaqësuesve të medh'hebeve menjëri tjetrin kanë qenë në nivel lakmues.Ata i kanë ndihmuar njëritjetrit në ixhtihad dhe kanë qenë tëvetëdijshëm për obligimin që duhetrespektuar çdolloj ixhtihadi.Ne sot nuk e gjejmë tolerancëntek të ashtuquajturit selefij të cilëtmendimet dhe kuptimet i marrin siarmë në luftën kundër atyre që nukmendojnë sikur ato. Ekzistojnëçështje dhe zgjidhje të shumta tëixhtihadit në kuadër të të përmbajturittë Kur'anit dhe Sunnetit, rrethtë cilave janë kundërshtuar vetë tëparët. Si gjykojnë ata që e quajnëveten selefij të diskutojnë mbi atoçështje dhe ta kufizojnë të drejtëndhe të vërtetën potenciale në njëmendim dhe arsyetim i cili iupërgjigjet atyre.Nga ky mendim i tyre ata bëjnëadresë të fesë së vërtetë dhe dëshmipër lajthitjen dhe marrëzinë e atyretë cilët nuk pajtohen me ata, pavështrim në kriteret dhe dispoizitattë cilat tolerojnë ekzistimin e mëshumë se të një mendimi dhe faktinse pararendësit e respektuar janëndarë në shumë çështje.ARGUMENTI SEMEDH'HEBI SELEFIJËSHTË RISITë gjithë neve na është e njohurqë periudha e selefëve ka numëruargrupe të cilat ishin jashtë islamit,qofshin ata ehlu-l-kitabë apo tëtjerë. Gjithashtu, ka pasur fraksionedhe grupacione të cilat në mënyrëdeklarative janë numëruar si muslimanë,mirëpo me tendencë tëshpërfilljes së metodës së tëkomentuarit dhe të kuptuarit tëislamit nëpërmjet së cilës kanë ecurdijetarët dhe udhëheqësit muslimanë.Tendencat e tilla krijuanfraksione të ndryshme nga të cilatmund t'i veçojmë mu'tezilitët,murxhitët, harixhitët, ejt. Çdo njëraprej këtyre fraksioneve u nda nëshumë sekte nga të cilat njëratjetrën e akuzuan për herezi dheateizëm.Periudha e të parëve të ndershëm(selefëve) u gjend në atë idil,dhe se shumica e muslimanëvendoqën kriterin të cilin e morën ngai Dërguari i Allahut, s.a.v.s., dhenga shokët të tij, të cilët i interpretuanTekstet dhe u morën me ixhtihad.Ata realizuan lidhjen midisarsyes dhe Teksteve, andaj dhe metë drejtë bartën emrin e EhliSunnetit dhe Xhematit. Arsyeja qëbartin këtë emër gjendet në tëpërmbajturit e metodës së njohjes ecila qëndron në lidhjen precize tëshqyrtimit racional dhe rrëfimittradicional, si dhe në të përmbajturite gramatikës së gjuhës arabegjatë interpretimit.Interpretimi i Kur'anit nga anae të Dërguarit të Allahut, s.a.v.s.,dhe të as'habëve, si dhe ixhtihadi ityre, ishin bazat kryesore tëhermeneutikës. Të gjithë ata që iupërmajtën kësaj metode do të llogaritennga rrethin e Ehli Sunnetitdhe Xhematit, madje edhe nëse dotë jetonin në shekullin e fundit.Përkundër kësaj, të gjithë ata qënuk iu përmbajtën kësaj metode,nuk do të llogariten nga rrethi i EhliSunnetit dhe Xhematit, madje edhenëse kanë jetuar në shekullin e parëtë islamit.Arritëm që të përfundojmë sendjekja e të ashtuquajturit "medh'hebselefij", të cilin shumë njerëze konsiderojnë si përcaktim tëdrejtë të muslimanit, nuk njihej tekEhli Sunneti dhe Xhemati, respektivishtte të parët e ndershëm (selefu-s-salihinët)në shekujt e parë tëislamit. Një gjendje e tillë vazhdoiedhe për disa shekuj me radhë.Bashkëkohësit e asaj periudhe ishinithtarë besnik të bontonit islam dhemetodës së të kuptuarit të islamit,duke qenë të kapur për të parët etyre nga Ehli Sunneti dhe Xhemati.Kishte edhe prej atyre të cilëtpjesërisht ose tërësisht e braktisënatë mënyrë të sjelljes dhe të të kuptuarit.Grupi i parë i njerëzve ishteme shekuj nën flamurin e EhliSunnetit dhe Xhematit, i cili në tëgjitha periudhat paraqet shumicëne ummetit islam. Grupi tjetër injerëzve ishin larg nga Ehli Sunnetidhe Xhemati, për arsye se u larguannga metoda e drejtë.Nuk dimë se a ka pasur ndonjënë ato shekuj që ta ketë kompozuaratë rrugë dhe atë metodë për t'iubashkangjitur ndonjë medh'hebi, tëquajtur selefizëm, në kuptim që kjoka qenë hyrja në mesin e tëudhëzuarve, apo që mbetja eventualenë atë medh'heb, të ketënënkuptuar mbetjen në humnerëdhe novatori. Nuk kemi dëgjuar njëmedh'heb të tillë të ketë ekzistuarnë shekujt e kaluar të islamit, osetek muslimanët te ketë ekzistuargrupi i cili veten ta ketë quajtur siselefij , që ka caktuar identitetin etij medh'hebor të mendimeve me tëcilat thirret dhe me etikën që praktikon.Nga ana tjetër nuk ekzistongrup i cili quhet si novatorë dhe ihumbur. E dimë që elementi vlerësuesi saktësisë së muslimanit, osepasaktësisë eventuale, ështëmënyra e të përmbajturit tëmetodës së Ehi Sunnetit dheXhematit e cila pasqyrohet në jetëne të parëve të ndershëm. Ithtarët eselefizmit janë karakteristikë epërgjithshme e muslimanit. Njëjtësikur ishte e drejtë që të parët endershëm të hasnin në mospajtimenën hijen e metodës të cilën ata endoqën, ashtu është e drejtë që tëhasin në mospajtime edhe ata qëvijnë pas tyre. Ashtu sikur ajomospajtueshmëri nuk ndikoi nëndarjen e ummetit në të devotshëmdhe mëkatarë, atëherë as mospajtimii tyre nuk do të ndikoj në ndarjene unitetit islam dhe prej tyre tëformohen selefitët dhe bida'txhitë(novatorët).Kështu kaluan katërmbëdhjetëshekuj e nuk dëgjuam asnjë dijetarëtë thotë që dëshmia e saktësisë sëmuslimanit dhe përudhjes së tijështë në të bashkangjiturit e medh'hebiti cili quhet selefizëm, dheata që nuk do t'i bashkëngjiten këtijmedh'hebi të trajtohen si novatorëdhe të humbur!NEO-SELEFIZMIPak më parë përmendëm se iniciatori selefizmit konsiderohetAhmed ibn Hanbeli. Megjithatë,mund të themi se fillimi i neo-selefizmitme siguri ka qenë në Egjiptkorrik, 2008 45

Hëna e renë kohën e okupimit të Anglisë, sidhe në ditët e lëvizjes reformatorefetare të cilën e udhëhoqënXhemaludin Afgani dheMuhammed Abduhu. Paraqitja ekësaj lëvizjeje e afirmoi fenomenine neo-selefizmit. Shkaku i kësajqëndron në rrethanat të cilat kishinpushtuar Egjiptin. Edhe krahas sëEkzistimit të Az'harit dhe dijetarëvetë tij dhe lëvizjes aktive të dijetarëvepërreth, madje edhe në vet Egjiptin,kishte lloje të shumta të risive dhelegjendave të cilat u përhapën në tëgjitha territoret, por edhe në vetAz'harin, nën emrin e tesavvufitdhe nën patronazhin e tarikateve tëshumta sufiste të cilat nuk kanëasnjë bazë fetare, porse janë absurditetedhe nihilizma. Ndërsa sa ipërket zhvillimit brenda Az'harit,aktivitetet shkencore ishin shndërruarnë plane formale, gojëdhëna tëçuditshme dhe destruktive dhefraza të përsëritura të cilat nukkishin asnjë lidhje me jetën dherealitetin e njerëzve. Az'hari nukishte vetëm i shkëputur ngabashkësia, por nuk ndjente as barrëne mesazhit për ringjallje dhendryshim. Andaj, sipas kësajnjerëzit vepruan në dy mënyra:[b]njëri grup[/b] iu bashkëngjit civilizimitperëndimor, duke u çliruarnga vendimet dhe parimet, madjeedhe nga idetë islame, dhe [b]grupii tjetër[/b] i cili dëshironte përmirësimine gjendjes së muslimanëvedhe nxjerrjen e tyre ngadezintegrimi deri te i cili i çuanshumë dijetarë të Az'harit, dhekthimin e tyre në islamin autentikdhe të drejtë, larg legjendave,iluzioneve dhe risive. Ata dëshironinqë islamin ta vendosnin nërrethin e jetës moderne dhe gjetjene rrugës së bashkëjetesës meqytetërimet e tjera. Përfaqësuesit ekëtij grupi ishin Muhamed Abduhudhe Xhemaludin Afgani të cilëtdenjësisht dhe guximshëm ftuan nërilindjen islame.Duke e pasur parasysh që çdolëvizje reformuese duhet të ketë njëmoto me anë të së cilës do tamishëronin formën dhe thelbin elëvizjes në masë, moton të cilën ezgjodhën udhëheqësit e kësaj lëvizjejeishte selefizmi. Kjo thirrje ushqua për puritanizëm dhespastrim të turbullirave, të cilat ekishin mbuluar pastërtinë dhe kthjelltësinëislame nëpërmes risivedhe legjendave, në mënyrën ekthimit të muslimanit në të kuptuarite drejtë të islamit ashtusikurse e kuptuan të parët e ndershëm.Kthimi në periudhën e selefizmitnënkuptonte çlirimin ngarisitë, iluzionet dhe legjendat tëcilat mundeshin të gjenden nëshumë shoqëri dhe vende tëndryshme islame. Gjithashtu, kjoka nënkuptuar marrjen e islamit sife e punës, aksionit dhe xhihadit, ejo e dekadencës, përgjumjes dheinjorimit të luftës jetësore. Këtëesencë të lëvizjes, që është e drejtëdhe e lartësuar për shkak senënkupton realitetin e islamit në46çdo kohë, kanë mundur që krahasselefit dhe selefizmit ta emërtojnëme ndonjë emër tjetër. Pyesim nësekëto fjalë janë më të vërteta se savet fjala islam?! Mendojmë mbiislamin i cili është i pastër nga tëmetat e involvuara dhe absurditetete shtuara. Mirëpo prijësit e kësajlëvizjeje në këtë mënyrë dëshironinqë të stimulojnë dëshirën e njerëzvepër islamin dhe ndryshimin efotografisë së islamit, pasi qënjerëzit kishin bërë tok gjendjen emuslimanëve të shekujve të parëme gjendjen e mjerueshme të muslimanëvetë sotshëm. Dëshironin qëthirrja islame gjatë kohës së selefëvetë bëhet model i fatit, përparimitdhe mirësisë.Pra, për këtë lëvizje reformatoremotoja e selefit dhe selefizmit, qepozitive për ata njerëz qëlavdëronin heronjtë e islamit dheqë ishin krenarë për gjeneratat epara të islamit. Në atë periudhë uparaqit ideja e selefizmit që e ndërtuandhe ftuan në të grupi i parë ilëvizjes reformatore-fetare në kryeme Muhammed Abduhunë,Xhemaludin Afganin, ReshidRidanë dhe Abdurrahman El-Kevekibiun.Por, ta kemi parasysh që kjo idenuk kishte formë të medh'hebitislam, i cili i posedon ithtarët dheparashenjat e tij, porse ajo ishteadresë misionare dhe parashenjë emetodës së drejtë, si dhe pasqyrë etë kuptuarit të ndryshëm të islamit,përkundër atyre të cilët ishin zhyturnë risi dhe legjenda dhe ishin largnga islami me të cilin ishin stolisurtë parët e ndershëm, r.a.Të kuptuarit e selefizmit më sëmiri e shpjegon dijetari Jusuf El-Kardavi kur përshkruan idenë elëvizjes së "Vëllezërve Muslimanë",i cili thotë se ajo është: "thirrje selefiste,rrugë e Ehli Sunnetit, esencë esufizmit, ndërmarrje ekonomike,institucion sportiv, organizatë politike,institucion kulutoro-arsimordhe organizim shoqëror."Duhet ditur që, edhe përkrahparashenjës kryesore të selefizmittë cilën e kishte përvetësuar kjolëvizje duke luftuar kundër risivedhe legjendave, nga ana tjetërpërsëri u largua nga selefi i parë,sepse protagonistët kryesor të sajherë-herë dhanë fetva dhe ekomentuan Kur'anin në mënyrë tëpalejueshme.Kjo lëvizje reformatoro-fetarekishte një rol të madh në të vendosuritnë qarkullim të fjalëve selefdhe selfijje në qarqet publike dheintelektuale, edhe pse këto fjalëkishin domethënie të ndryshme tëcilat shfrytëzoheshin vetëm nërrethe të vogla shkencore. Me fillimine këtij shekulli pamë se si këtofjalë dolën nga rrethet e voglashkencore në titujt kryesorë tërevistave, emrave të shtypshkronjavedhe librarive. Shembulli më imirë i kësaj është Egjipti. Kjo fjalë upërhap në publik me tonin eshquar të cilin e shoqëroi konsolidimii lëvizjes fetaro-refomatore mbikorrik, 2008duart e protagonistëve të saj tëparë. Në këtë periudhë, siç e përmendëm,ishte përhapur medh'hebitë cilin e themeloi Muhammedibn Abdulvehhabi në Nexhd dhe nëpjesët ujore arabe. Midis medh'hebitvehabij dhe thirrjes të cilëne udhëhoqën protagonistët e rilindjesfetare në Egjipt, ekzistonte lidhjareciproke e cila pasqyrohej nëluftën kundër risive dhe legjendave,dhe sidomos atyre sufiste, ashtu qëkëto fjalë, selef dhe selefijje, u futënnë vokabularin e medh'hebit dhethirrjes vehabiste, ndërkaq zgjuanvëmendjen tek ato njerëz të cilëtneveriteshin nga vehabizmi. Për tokjo do të thoshte që selefizmi nukishte medh'heb dhe fryt iMuhammed ibn Abdulvehhabit,por i të parëve të ndershëm, andajdhe ky ndërrim i fjalës u mirëprit.Sipas themeluesve të këtij medh'hebi,selefistët janë ruajtës të akidëssë selefit, ideve të tyre, metodavegjatë të të kuptuarit dhe të praktikuarittë islamit. Ky është emërtimii ri i lëshuar në qarkullim nëvend të atij të vjetrit.KRIJIMI I SELEFIZMIT SIMEDH'HEB ËSHTË RISISa i përket karakteristikësthemelore të ummetit islam, i cilinë Ditën e Gjykimit do të jetë ishpëtuar me mëshirën e Allahut,ajo është Ehli Sunneti dhe Xhematidhe e përbën shumicën e muslimanëve.Këtë e na e vërtetonhadithi i të Dërguarit të Allahut,s.a.v.s., konsensusi i dijetarëveislam dhe elita e selefu-s-salinëve.Kur sot muslimani deklarohet sipjesëtar i Ehli Sunnetit dheXhematit, atëherë ai nuk shpikndonjë emër të ri të cilin nuk epërkrah Kur'ani dhe Sunneti.Karakteristika kryesore e EhliSunnetit dhe Xhematit është në tëndjekurit e Librit të Allahut dhe nëtë përmbajturit e udhëzimit të tëDërguarit të Allahut, s.a.v.s, ndërsasi shembull për këtë janë as'habëtdhe pasuesit të cilët erdhën pastyre. Ndërkaq, kur muslimanideklarohet si pjesëtar i medh'hebitselefij, nuk ka dyshim që ështënovator, pasi që domethënia e tijnuk i përgjigjet kuptimit të fjalës sëEhli Sunnetit dhe Xhematit. Kjo dotë thotë që dikush në bashkësinëmuslimane të shpik emërtim për tëcilin të parët e ndershëm nuk janëpajtuar. Për një emërtim të tillë nukka nevojë, sepse krijon tollovi dheshkëputje të rreshtave muslimane.Edhe në rast se ky emërtim nukka domethënie kuptimore të fjalës"Ehli Sunnet vel Xhemah", çfarëështë edhe fakt, atëherë inovacioniështë i qartë në veprimtarinë e sajdestruktive e cila forcon dhe lartësonprotagonistët e saj në vend se tëvërtetën, për të cilën ishin të pajtuartë parët, e që shihet te EhliSunneti dhe Xhemati. Inovacionivërehet edhe në përdorimin e fjalësselefij, e cila ka domethënie novatore,po ashtu edhe emri është përnjë grupacion të ri islam i cili u ndanga trupi islam dhe uniteti i konsoliduarbrenda Ehli Sunnetit dheXhematit. Sot, selefij është çdonjërii cili i përmbahet listës së caktuartë mendimeve dhe tezave, dhe qëi mbron ato, ndërsa i përçmon atatë cilët nuk i përkrahin dhe i cilësojnësi novatorë, pavarësisht sebëhet fjalë mbi çështjet e besimit,dispozitave juridike apo ato morale.Secili që e kufizon të vërtetën nëmendim ose zgjidhje deri te e cilaështë ardhur, kurse të tjerët, të cilëtnuk mendojnë ashtu, i llogarit përnovatorë dhe tradhtarë, atëherë, nëfakt, është ai novator dhe shkatërruesi bashkësisë muslimane dheiniciator i pengesave dhe zënkavemidis tyre, pa pasur ndonjë arsye.Ai i shmanget bashkimit të muslimanëve,sepse refuzon metodën edrejt të pranuar nga Ehli Sunnetidhe Xhemati, metodë e cila ka të bëjme realizmin e veprave,mendimeve dhe ixhtihadit. Kjometodë i ka përfshirë të dy grupet eselefu-s-salihinëve: Ehlu-r-re'j-in -racionalistët dhe Ehlu-l-hadith-in -tradicionalistët. Në këtë mënyrëmospajtimet e tyre u shndërruan nëndihmesë reciproke dhe hapërimdrejtë së vërtetës.Ata që e kundërshtojnë këtëmetodë të cilën e pranuan selefët eparë, e ndërrojnë të vërtetën përegoizmin dhe fanatizmin medhhebor,duke i cilësuar të gjithë ata qëdallojnë prej tyre për novatorë dheheretikë.PËRFUNDIMNga ekspozimi që bëmë shihetqë neo-selefizmi i ditëve të sotshmenuk është sinonim për selefizmin eparë, ose selefu-s-salihinët, porseështë lëvizje fetare e cila, ummetinislam, më shumë e dëmton sesa ibën dobi. Thirrja vehabiste në selefizëm,para së gjithash, është jorealedhe pasqyrë e vakuumit dheekskluzivizmit intelektual, i cilifshihet në organizimet e ndryshmetë bibliotekave familjare. Nëplotësimin e këtij vakuumi intelektualështë e domosdoshme organizimii dialogjeve ndërmuslimane, nëmënyrë që muslimanët tanë, e sidomostë rinjtë e shqetësuar, tënjoftohen me islamin tradicional icili ka mundësi të inkorporohet nëkohën moderne në të cilën jetojmë.Ky është prioriteti i institucionevetona fetare dhe arsimore, si dhe, nërend të parë, na obligon neimamëve.LITERATURA- Tej-jaratu-l-fikri-l-islami, drMuhammed Imara.- Es-selefijje, merahaletunzemenijje mubarekeh, la medhebislami, Ramadan El-Buti.- Vehabizam, šta je to?(Vehabizmi, çfarë është ky?, FikretArnaut.- Dva lica islama (Dy fytyra tëislamit), Stephen Shwartz.Përktheu:Mehas Alija

Hëna e reANALIZËIslami: një traditëprogresisteKur një luftëtar i rezistencësuellsiane, i zënë rob u soll përparaperandorit në Romë tha: "Dëshirajote për të pushtuar botën nuk do tëthotë medoemos se bota dëshirontë pushtohet nga ty." Sot, po këtofjalë, mund t'ua ofrojmë liberalëveperëndimorë: Dëshira juaj që vlerattuaja të sundojnë kudo në botë, nukdo të thotë medoemos se bota dëshiront'i përvetësojë ato." Zëri kolonizatorbazohet në injorancën lidhurme traditat e pasura tëqytetërimeve të tjera dhe në njëoptimizëm krejt të pavend mbi atëqë perëndimi është duke bërë mebotën politikisht, ekonomikisht dheambjentalisht.Besimet e rrënjosura që shumëperëndimorë i shfaqin haptazi lidhurme Islamin, shpesh nxjerrin nëpah më shumë lidhur meperëndimin sesa lidhur me Islamindhe muslimanët. Otomanët ishindinastia që ka zgjatur më shumë nëhistori; kohëzgjatja e tyre diç duhettë ketë pasur të bëjë me aftësinë etyre për të sunduar një perëndorishumë-fetarëshe, nw tw njwjtwnkohw, teksa Evropa ndante, përcaktontee përkufizonte llojet e besimtarëvetë krishterë.PËRPLASJE KONCEPTESHSot thuhet se Islami është mëpak, jo më shumë tolerant seperëndimi, dhe neve na duhet tëpyesim se cilat më saktësisht janëvlerat "perëndimore" me të cilatIslami është kaq i papajtueshëm?Disa besojnë se qëndrimi i Islamitndaj gruas është burimi i problemittë muslimanëve. Perëndimorëtduhet t'i kthejnë sytë nga vetë qëndrimete tyre lidhur me këtë e tëpranojnë që në perëndim, vetëmtani vonë, strukturat patriarkalekanë filluar të shpërbëhen. Traditaislame vërtet që shfaq disa zona kuka një papajtueshmëri të dukshmelidhur me përcaktimin e qëllimit tëgruas ashtu si në perëndim, dhemuslimanët kanë përpara tyre njërrugë të gjatë për të bërë lidhur meqëndrimet e tyre ndaj gruas. Porpadija e fesë - edhe një herë - ështëtë shfaqësh injorancën tënde, si lidhurme fenë, ashtu edhe me përpjekjethistorike për barazi të gravenë shoqërinë muslimane.Një lexim i kujdesshëm iteologëve muslimane do të bënte qëgruaja perëndimore të mbetej emahnitur nga rregullimet ligjore tënënshkruara përpara mëse 1000vjetësh, për shembull, që u jepningrave të drejtë ligjore për të qenë tëndihmuara në punët e shtëpisë ngaburrat. Tre nga katër shkollatjuridike, punët e shtëpisë i konsiderojnëjashtë përfshirjes sëpërgjegjësive ligjore të gruasë kundrejtburrit të saj. Krahasojeni këtëme sondazhet amerikane që tregojnëse gratë që kanë një punë edhejashtë shtëpisë ende vazhdojnë tëkryejnë 80% të punëve shtëpiake.Perëndimorët, në apelin e tyre përkonformizëm global, shpesh flasinpër "progres" dhe për refuzimin e tëkaluarës feudale jo shumë të largët,ndërsa janë më pak të prirur për tënxjerrë në shesh sikletin e tyre mbihegjemoninë e korporatave dheimplikimet e vërteta njerëzore lidhurme globalizmin.Ndwrsa misionarët e vleraveperëndimore aq qw pwrpiqen për tëgjykuar pse Evropa, zemra eperëndimit, të ketë gjeneruar dyluftëra botërore në të cilën janëvrarë më shumë civilë se në tëgjitha luftërat e mëparshme përgjatëtërë 20 shekujve. Ashtu siç etheksojnë muslimanët, ne nakërkohet që t'i quajmë "luftrabotërore", edhe pse ato realisht janëluftëra perëndimore, që shënjestronincivilë me armë të shkatërrimitnë masë në një kohë kurvendet muslimane kanë kaluartërësisht në paqë mes tyre. Ne muslimanëvenuk na bëjnë përshtypjepretendimet triumfaliste në llogaritë perëndimit, por jemi të kënaqurme vlerat në themel të atij qytetërimi.Si një perëndimor, fëmijë i njëaktivisti kundër luftës dhe propaganduesi të drejtave qytetare,përqafimin e Islamit nuk e përjetovasi një braktisje të vlerave të mia,të përftuara pothuajse tërësisht ngatradita progresiste, por si një afirmimtë tyre. Që atëherë, kam studiuarligjin islam për 10 vjet me rradhëme dijetarë tradicionalistë, dhendërkohë që disa veçanti në disatekste mesjetare më kanë shqetësuar,asnjëherë të përgjithshmetnuk kanë rënë në kundërshti measgjë prej atyre që nëna ime progresistenga Kalifornia më ka mësuar.Përkundrazi, jam mrekulluar se sipjesa më e madhe e shoqërisëperëndimore, ato që i pretendon siidealet më të larta të saj, janë tërrënjosura thellë në traditën islame.PËRPLASJA E CIVILIZ-IMEVE ËSHTË GËNJESHTËRShovinizmi i shfaqur mes caperëndimorëve në mënyrë tipikeshkaktohet nga ekstremizmiSot thuhet seIslami është mëpak, jo më shumëtolerant seperëndimi, dheneve na duhet tëpyesim se cilat mësaktësisht janëvlerat "perëndimore"me të cilatIslami është kaq ipapajtueshëm?islamik. Të pakët janë ata që përpiqenpër të dalluar se Islami irrymës kryesore, po aq sa edheperëndimi, nuk e aprovon aspakekstremizmin. Ajo që unë kamfrikë, është se mund të jetë gjeturndonjë justifikim, duke i pajisurkëta perëndimorë me një zëvendësuespër shprehinë e tyre më të hershmetë antisemitizmit.Transformimi nuk ka pse të jetë kaqi vështirë. Arabët, në fund të fundit,janë semitë, dhe mësimet e profetitarab janë më afër Judaizmit nëteologji dhe në legjislaturë sesaKrishterimit. Ne muslimanët nëperëndim, ashtu si hebrenjtë paranesh, ndeshemi me të njëjtat problemeqw kanw ndeshur hebrenjtënë të kaluarën: integrim apo izolim,traditë apo reformë duke kontribuarnë shoqëri, apo duke u skematizuarnëpër geto dhe duke qenëmizorisht mospërfillës ndaj higjenëspersonale.Filmat vizatimorë me arabë nukkanë shumë ndryshim nga karikaturatme çifutë në gazetat gjermanetë periudhës naziste. Në vitet 1930,imazhe të tilla siguronin se vetëmpak njerëz do të kishin kurajon përtë folur mbi pasojat e mundshme tëdemonizimeve të tilla, tamam sisot, kur vetëm pak njerëz shqetësohenrealisht përballë retorikës antimuslimanetë partive të së djathtësekstreme në mbarë Evropën.Muslimanët në përgjithësi dhearabët në veçanti janë bërë "tjetra"e re. Vitin e shkuar, kur takovapresidentin Bush, i dhashë dy libra.Njëri ishte Kurani, përkthyer ngaTomas Kleari. I dyti ishte një tjetërpërkthim po nga Kleari, "Rrufe nëqiell: sekrete të marrjes dhe të përdorimittë pushtetit". Ky libër,shkruar nga një i urtë kinez, pasqyronvlera universale popujsh tëtjerë.E bëra këtë sepse, si njëamerikan, i rritur në më të mirën etraditave perëndimore, dhe si një ikthyer në musliman që gjen shumëkuptim e thellësi në filozofinëkineze, unë besoj që teza eHantingtonit se këto tre qytetërimetë mëdha, medoemos duhet të përplasenmes tyre, është një gënjeshtër.?do qytetërim flet nëpërmjetshumë zërave; më të mirët nësecilin prej tyre kanë shumë të përbashkëta.Jo vetëm që qytetërimettona mund të bashkëjetojnë nëpjesët përkatëse të globit, por mundtë bashkëjetojnë edhe në zemrën enjë njeriu, si kjo e imja.Ne mund ta pasurojmë njëritjetrinnëse zgjedhim të përqafojmëthelbin e njerëzores brenda nesh;mund ta shkatërrojmë të tërë botënnëse zgjedhim të jepemi pasndryshimeve.korrik, 2008 47

Hëna e reXhihadi, çrregullus i rendit nëshoqëri apo qëllim i ngritjes sëvlerave shpirtëroreEmin HuseiniNë periudhën e dekadencës, koncepteveburimore përparimitareislame iu bënë deformime tëndryshme dhe me tendenca shumëtë errëta. Nocioneve të shumtaislame u është dhënë interpretimtjetërfare duke iu larguar të vërtetës.Për këtë gjendje të krijuar, ndajëmendimin se nuk është fajtorë vetëmarmiku i jashtëm. Një përgjegjësi përdeformimet e këtilla e mbartin edhevetë muslimanët. Në vazhdën e kësajdo të mundohemi që të shqyrtojmënjë institucion shumë me rëndësi tëIslamit e që është xhihadi. Mbi bazëne së cilit armiqt e përbetuar u munduanqë të hedhin terr mbi këtë fe, qënë konceptet e saja skajshmërishtproklamon paqë, tolerancë dhemirkuptim. Historia e gjinisë njerëzoregjithmon ka qenë e shoqëruarnga konfrontime të ndryshme qëfatkeqësisht njerëzimin e kanë mbajtëdhe vazhdojnë që të mbajnë tëtendosur. Konfrontimet më tëmëdha në mes Islamit dheKrishterizmit kanë qenë të shprehuranga depërtimi i Islamit në Evropë,pastaj me pushtimin eKonstantinopojes, Ballkanit,luftërave kryqtare, kolonializmit mbishtetet Arabe, agresionit izrailit simënyrë e përpjekjeve neokolonialiste,ku krahas okupimit janë përpjekurqë kundërshtarin ta prezentojnësa më keq që është e mundur si nëaspekt kulturorë po ashtu edhe nëaspekt shpirtëror-fetar si dhe në fundorientimet e politikës imperialistepër të luftuar të ashtuquajturin ,,terrorizëminislamik’’ gjoja për sigurimine paqës botërore.Qëllimi i gjithë kësaj propagandeka qenë dhe mbetet që të argumentohetsuperioriteti i sistemeve të veta tëjetës dhe në këtë mënyrë të justifikohetpolitika ekzistuese e okupimit.Është tërë njerëzimi që thirret për tëecur në rrugën e “strehuar në paqe”,sipas shprehjes së Kur’anit dhe këtomësime kuranore janë më shume seargument për të treguar se institucionii xhihadit nuk është për tëshkaktuar pasiguri dhe çrregullimenë tokë, por përpjekje e besimtaritpër të qëndruar konsekuent nërrugën e Zotit xh.sh. e që është rrugae paqës, harmonisë dhe lumturisë.Kur’ani qëndrim primar ka paturformimin e njeriut si personalitet ishëndoshë, gjë të cilën e dëshmonedhe misioni i pejgamberisë sëMuhamedit a.s., i cili mision ka paturnë fokus xhihadin me qëllim të ngritjesse vlerave shpirtërore, vyrtytevemoralo-etike si dhe formimin e njëpersonaliteti kreativ. Sot muslimanëtndodhen përpara një numri tëmadhë detyrash dhe shumë kompleksenë esencën e tyre, që në faktkëto detyra prezentojnë xhihadin evërtetë. Si detyrë me48Nëse muslimanët dëshirojnë që ta shmangin agresioninato fillimisht duhet t'i kthehen xhihadit tëmadh, që do të thotë shmangie e të gjitha dobësivevetanake, të cilat dobësi i kanë krijuar hapsirëarmikut për t'i sunduar. T'i kthehen progresit,arsimimit, ngritjes tekniko teknologjike si dherilindjes së përgjithshme shpirtëroro-kulturore.prioritet urgjentë është shmangia e tëgjitha dobësive që kanë shkatuar prapambeturinëe muslimanve si nëaspekt shkencorë poashtu edhe nëaspekt kulturorë, evitimin e ndasive,pabarazinë dhe ngatrresat mes njeritjetrit.Nëse muslimanët dëshirojnëqë ta shmangin agresionin ato fillimishtduhet t’i kthehen xhihadit tëmadh, që do të thotë shmangie e tëgjitha dobësive vetanake, të cilatdobësi i kanë krijuar hapsirë armikutpër t’i sunduar. T’i kthehen progresit,arsimimit, ngritjes teknikoteknologjike si dhe rilindjes sëpërgjithshme shpirtëroro-kulturore.Sepse fatkeqesisht sot e drjeta fitohetvetëm me fuqi dhe vetëm aty kupranë drejtësisë qëndron forca dhevetëdija, armiku do të heq dorë ngaqëllimet e veta të errëta.DOMETHËNIA E NOCIONITXHIHADFjala xhihad në kuptimin e gjërëtë fjalës don të thotë përpjekje në tëgjitha sferat e jetës për ruajtjen e progresit,mbarsisë, zhvillimeve pozitivetë individit si dhe shoqërisë si tërësi.Xhihadi është përpjekja e njeriutduke vënë në përdorim gjithë potencialine tij intelektual dhe fizik për tëarritur në esencën e vet. Kjo lloj përpjekjequhet xhihad i madh. Kursepërpjekjet që të tjerët t’i bësh që tëarrinë në esencën e vet, llogaritet xhihadi vogël. Këtë që tham deri tani dota ilustrojmë me një ndodhi nga historiaislame, e cila ndodhi na tregondomethënien e vërtetë të xhihadit.Pas mbarimit të një ekspediteluftarake, Pejgamberi a.s. u kishtethënë shokëve të tij:`` Po ktheheminga xhihadi i vogel në xhihadine madhë``dhe pyetjes sëshokëve së çka ishte xhihadi i madh,ai u përgjigj: Lufta me vetveten, e cilaluft do të na çojë drejt esencës tëvetës sonë. Këtë më së miri e argumentonedhe Kur’ani Famëlartë kuthuhet:``Besimtarë janë vetëm ataqë i besuan All-llahut, të dërguarite Tij, e mandej nukdyshuan dhe për hir të Allllahutluftuan me pasurinë dheme jetën e tyre. Të tillë janë atatë vërtetit` ( Huxhurat:15 )`.Lufta dhe përpjekjet për të ngriturnjeriun profesionalisht dheshkencërisht si dhe për të formuarpersonalitet të shëndoshë shpirtërishtdhe moralisht, përbën thelbin einstitucionit të xhihadit. Pra, xhihadikorrik, 2008në Islam është për të vendosurmetodologjin dhe sistemin e jetës.Fundamenti kryesore i bashkësisënjerëzore i thirrur për ne xhihadu shpallë në shpellën Hira, me zbritjene ajetit të parë që urdhëronte përmësim dhe lexim, që me fjalë të tjerado të thotë përgaditje për misionin erëndësishëm që qiejt dhe tokarrefuzuan ta pranojnë. I gjithë xhihadii Pejgamberit a.s. gjat periudhës 13vjeçare ka qenë për t’i vendosur bazatshpirtërore shoqëris së re, për tëmbartur emanetin si dhe për tëhapur epokën e re të zhvillimit tëvlerave dhe ideve të reja.Xhihadi në Islam është diç tjetër,nuk ka lidhje me luftërat e njerëzveqë bëhen sot, as me shkaqet dhe formëne tyre. Vërtetë, shkaqet e xhihaditIslam duhet të kërkohen nënatyrën dhe misionin e Islamit nëtokë, në qëllimet e larta të xhihadit qëi ka përmendur All-llahu xh.sh, për tëcilat ka dërguar Pejgamberin, salallahualejhi ve selem, me mesazhin qëka ardhur. Padyshim, kjo feështë lajmërim i përgjithshëm përçlirimin e njeriut në tokë nga robëriaqë i bëhet, duke ia bërë me dije sehyjnija dhe gjithçka i takon vetëmAll-llahut, Zotit të gjithë botërave.Islami në konceptet e veta proklamondrejtësinë dhe pran saj jemi pamarr parasysh se në cilën anë ështëajo. All-llahu i Lartësuar thotë:“Urrejtja ndaj ndokujt mos t’jushtyej që të bëheni të padrejtë!Bëhuni të drejt, kjo është mëafër devotshmërisë!” Ne nukdëshirojmë që në tokë të sundoj logjikae forcës e cila bënë çka dëshirondhe të cilës askush nuk di t’i përcaktojkufi. Kjo i ngjanë logjikës sëfaraonit i cili është mburrur në tokëdhe njerëzve iu fliste se ai është hyjniamë e madhe dhe është i vetmi icili ka të drejt në mendime dhegjykime. Xhihadi në një kuptim mëtë ngushtë do të thotë luftë e armatosur,mbrojtje e atdheut, lirisë me përdorimine forcës, poqëse pushtuesinuk do të ketë mundësi që të debohetme forma tjera. Edhe pse ky lloj xhihadinënkupton luftën e armatosur,islamikisht tolerohet vetëm në rastetë jashtëzakonshme dhe këto rastejanë të bazuara në providencënhyjnore. ,, Dhe luftoni për hirë tëAll-llahut kundër atyre të cilëtluftojnë kundër jush, por mos eteproni! All-llahu nuk i do ataqë e teprojnë’’(El Bekare, 190).Në këtë ajet si dhe në shumë ajetetjera ku flitet për luftën, tregohet qartazise xhihadi në këtë kuptim është ilejuar vetëm në raste të vetmbrojtjessi dhe kategorikisht përjashtohetideja e çdo lloj agresioni, bile edhe nëraste të mbrojtjes muslimanëve jutërhiqet vërejtja për mos tejkalim tëkufive. Islami edhe këtë lloj lufte e kahumanizuar, pamvarsisht se ështëpër mbrojtje dhe e nxitur nga sulmete armikut. Ky humanizim është ishprehur me direktivat e Muhamedita.s. që ua jepte udhëheqësveushtarak ku rreptësisht urdhëroheshintë sillen në mënyrë humaneme gratë, fëmijët, pleqt, me udhëheqësitfetare të tyre si dhe me robërit.Kjo qartazi shihet edhe në këtë ajet:,,All-llahu nuk ju ndalon të sillenimirë dhe me drejtësi ndajatyre që nuk ju luftojnë përshkak të fesë dhe nuk jupërezne nga shtëpitë tuaja. Metë vërtetë All-llahu i don tëdrejtët...’’(El Muntehane: 8).Qarqet e errëta dhe tendenciozegjithmon janë munduar që xhihadinta keqinterpretojnë që me anë të sajëtë argumentojnë trillimin e rradhësse Islami ka qenë i imponuar dhepërhapur me dhunë. Ata me pa tëdrejtë xhihadin si luftë e shenjtë ekanë llogaritur si burimin e agresionitdhe tiranisë kundrejt asaj që ështëjo Islame. Kjo më së miri mund që tëdemantohet me atë se Islami institucionine shenjtërisë nuk e njeh faredhe se në Islam nuk ka as njerëz tëshenjte e as luftëra të shenjta. Mësipër tham që lufta sipas Islamitështë një e keqe e imponuar ngaarmiku dhe se parimisht e lejuarvetëm për mbrojtje. Si duket ky trillimi qarqeve imperialiste dhecioniste të perëndimit e ka buriminnë analogjinë e inkvizicionit të shenjtëtë tyre, si lufta të shenjta të drejtuarakundër Islamit.Për të demantuar pohimet e tyrerreth xhihadit si burim i dhunës përpërhapjen e fesë, do të sjellim argumentine rradhes nga Kur’aniFamëlartë ku All-llahu në disa vendeia tërheq vërejtjen Pejgamberit a.s. ,,Ti nuk mund te udhëzosh nërrugë të drejtë atë që do ti. Allllahue udhëzon atë që do Ai’’(ElKasas, 56).,, Ne fe nuk ka shtyerje medhunë’’(El Bekare, 256). Rruga edrejtë është dalluar shumëqartë nga e pa drejta. ,,Kush tëdojë le të besojë e kush të dojë letë mos besojë’’(El Kehf, 29). Nëkëto ajete dhe në shumë tjerë si këtoshihet qart se në shpalljen hyjnoredhuna dhe Islami janë dy gjëra që nukmund të qëndrojnë njëra pranëtjetrës, si dhe me anë të saj mbylletdera e keqinterpretimeve qëllim këqijadhe shtegu i dyshimeve eventualepër ta vendosur Islamin përballëdhunës, sepse u dëshmu se aty ku kaIslam, ka vetem paqë, drejtesi reale,lumturi dhe gjitha të mirat e

Hëna e remundëshme.KONKUZIONENën ndikimin e mjeteve tëkomunukimit masiv qofshin atotë shkruara apo elektronike,bota është shndërruar në njëqytezë dhe fatkeqësia e gjithëkësaj qëndron në atë se melehtësi të madhe arrrihet qëgjithçka e propapaganduar tëvërshojë dhe helmojë trurin enjeriut. Duke u nisur mbi bazëne kësaj, në pjesë të ndryshme tëbotës janë shfaqur shumë përpjekjepër ta portretizuar islaminsi fe e terrorit dhe dhunes. Përt’ju përgjigjur kësaj mungeseinformacioni ose mungesedëshirë për t’u informuar lidhurme porosinë e vërtetë të islamitdo ti referohemi burimit hyjnor,në dritën e vargjeve të të cilitshprehet qartazi se Islami kategorikishtështë kundër dhunës eterorit dhe është fe mbi bazatesë cilës synohet që të ndërtohetpaqe dhe siguri në botë.“Zoti urdhëron drejtësi,të jeni bëmirës e bujarëndaj të afërmve dhe ndalonpaturpësinë, keqëbërjen etiraninë.”(Kur’ani – 16.90)Qarqet e ndryshme botëroreqë kishin arritur ta kuptoninmesazhin e vërtetë dhe burimortë Islamit u shprehën në mënyrëtë qartë se termi “islam “dhe“terror”nuk mund në asnjëmënyrë në providencën hyjnoretë qëndrojnë praën njëra–tjetrës.Është me rëndësi për t’utheksuar fakti se Islami si një feqë proklamon besimin e pastërmonoteist nga burimet e sajagjeneron edhe unitetin në trajtënmë komplekse dhe më tëlartë nga koncepti laik. Në bazëtë vizionit botëror laik uniteti nëkëndvështrimin e sistemitshoqeror presupozonbashkimin dhe integrimin enjerëzve , respektimin e të drejtavethemelore , eliminimin ediskriminimeve racore, gjuhësore,kulturore, fetare, arsimoreetj., gjë që mbetet për t’udëshmuar se në aspekt funksionalështë e këtillë. KonceptiIslam i deklaruar, gjithmonë kashprehur respektin që gëzojnënjerëzit pa iu nënshtruar diskriminimevesocialo- politike,matrialo –shpirtërore, kulturoro-racore dhe të çdo lloji tjetërduke e ngritur në piedestalin mëtë lartë. Islamikisht asnjë individis’mund t’i mohohen të drejtatthemelore, pavarësisht se cilitbesimi i përket. E kur është fjalapër jetën është një e drejtë apsolutishte pa cenueshme. Të drejtate individit në Islam janë tëpa prekshme, nuk mund që tëcenohen edhe atëherë kur këtotë jenë në të mirë të shoqërisë.Është e ditur se në të gjitha formacionetshoqëroro –ekonomike shekuj me radhëkanë qenë prezente dukuritësocio-patologjike të dhunës dheterrorit .Por një gjë e këtillë nukka fare hapësirë ne islaminburimor dhe me të drejtë mundtë pohojmë që një mveshje ekëtillë për një ,,terrrorizëmislam’’ qe burimin e ka ngainstitucioni i xhihadit është jo edrejtë dhe në kundërshtim meprovidencën hyjnore. Edhesikur grupet terroriste t’ipërkasin komunitetit musliman,terrori dhe dhuna eushtruar nga ato nuk mund qëtë cilësohet si “terrorislamik”, ashtu sikurse qës’mund të quhet terrorkrishter ose terror çifutaktet e tilla që i njeh historiabotërore që janë kryer ngaautorë që i përkisnin e ipërkasin religjionit krishter apoçifut. Historikisht na është bërëe ditur se botëkuptimet raciste,fashiste, komuniste apo materialistekanë qenë si gjeneratorëpotencial të dhunës dhe terrorit.Për këtë arsye burimindhe zanafillën e akteve terroristenuk duhet ta kërkojmë nëbesim, por në mosbesim. Paradisa vitesh kur u vendun bombanë Oklahoma City , kryetitulli igazettes Today me fotografinëe një zjarrfikësi që mbante nëduar një fëmijë të vdekurthoshte: Në emër të Islamit.Koha natyrisht deshmoj te kundertene kesaje dhe pohimet etilla ishin jo te verteta, pasi që udeshmua se ky krim makaberishte kryer nga TimothyMcVeigh një radikal i djathtë,tashmë i dënuar me vdekje.Dëshira për të shtyrë Islamin nëhije e errësirë është e madhenga këta njerëz.Rruga e vetme për ta kuptuarfenë apo diçka tjetër ështëstudimi dhe hulumtimi iburimeve, në këtë rast i burimithyjnor që është Kur’ani, i ciliproklamon dhe mbështet konceptete dashurisë, mëshirësmoralit të lartë, tolerancës ,paqes etj. Një njeri që i posedonkëto koncepte dhe i zbaton nëjetën e tij ,do të jetë njeri qëgjithmonë do të prodhojë vleradhe do të përhap dashuri, harmoni,paqë, tolerancë etj. Kushdëshiron që të zbulojë burimine akteve terroriste duhet që takërkojë te ideologjitë anti fetaree jo te islami, sepse pamë se kjofe nxit paqë dhe jetë mbibazën e standardeve të lartamorale, ndërsa terrrizmi qëndronnë anën e kundër të saj,duke prodhuruar dhunë, tmerr,frikë, mizori, gjakderdhje,shkatërime etj. Konceptet e terrorizmitsynojnë që të krijojnënjë botë të çrregulluar, kaosi,dhune, kurse ato islame botësigurie, lumturie, tolerance,paqje etj.”Hani dhe pini ngabegatitë që ju ka dhënëZoti dhe mos përhapniçrregullime dhe prishje nëtokë.”(Kur’ani 2:60). Idetëe këtilla tendencioze për tavënë islamin në bazë të njëjtëme terrorizmin janë më se tëqarta. E kjo s’bëhet për diçkatjetër, por veç është përpjekjeautiste për ta nxirë fytyrën eshëndritshme e të çiltër të këtijsistemi hyjnor.Sharifa AlkhateebTEKSTI DHE PRETEKSTI:DHUNA NËFAMILJETMUSLIMANEDhuna kundër grave nuk nxitet dhe nuk lejohet në asnjë rethanë.Në Kuranin e shenjtë ka dhejtëra ajete që lartësojnë trajtimin e mirëtë grave. Disa urdhërojnë në mënyrë specifike mirësjelljen ndaj grave(2:229-237; 4:19; 4:25). Këto ajete e bëjnë të qartë se marrëdhënietmes burrave dhe grave duhet të karakterizohen nga mirësjellja,respekti reciprok dhe përkujdesja. Disa ajete, ku Allahu u bën thirrjeburrave dhe grave "të mbrojnë miqtë e njëri-tjetrit", i referohenatmosferës së miresjelljes reciproke dhe mëshirës në shtëpinë martesore(30:21, 9:71).Në çdo takim të grave muslimaneMaria buzëqeshte. Ajo hyri në Islamherët, u martua me një musliman dhepranoi fenë kur ishte 13 vjeç. Ajo epërqafoi Islamin me sinqeritet, dukemësuar nga motrat me kalimin e kohës.Kur mbushi 19 vjeç lindi një djalë. Ajodhe djali i saj shkonin në faljen eXhumasë çdo të premte.Kur gratë vendosën të takoheshin nështëpitë e njëra-tjetrës dy të shtuna nëmuaj, Maria u përpoq të shkonte nësecilin takim. Në këtë kohë djali i sajishte rreth dy vjeç dhe Maria ishte ndarëme burrin e saj dhe jetonte me nënën esaj që nuk ishte muslimane. Ndonjëherënë takime bisedonin për vështirësitë emartesës. Maria dëgjonte, bashkohej memendimin dhe buzëqeshte. Një ditëmotrat vendosën të organizojnë njëtakim për të diskutuar për çështjet familjare.Në takim Maria dhe rreth 15 gra tëtjera qeshën dhe hëngrën diçka. Ato filluantë diskutojnë për martesën. Mariakishte një pyetje, ajo donte ta dinte se sikorrik, 2008 49

Hëna e ree kupton një grua që divorci i sajishte përfundimtar. Ndërsa gratë upërqëndruan në pyetjen e Marias,ajo u tregoi atyre ngjarjen e saj tëfrikshme të vuajtjeve, abuzimit,divorcit, bashkimit përsëri, divorcitpërsëri, se si ishte gënjyer dhe se siishte larguar përfundimisht ngaburri i saj. Ai njëherë i thoshte sedivorci ishte përfundimtar, një ditëse nuk ishte dhe se ishte detyra e sajfetare t'i bindej atij për gjithçka. Ajombeti muslimane por nuk dinte aqsa duhej për fenë e saj, që tëkërkonte të drejtat e saj. Veshjet e sajishin prerë, shtëpia vëzhgohej, paqjae saj ishte kërcënuar dhe ajo ishte efrikësuar. Motrat u tronditën.Sipas një studimi të 63 punëtorëve,liderëve dhe individëve tëkomunitetit musliman të bërë nëvitin 1993 nga Këshilli Amerikanoveriorpër Gratë Muslimane, dhunashtëpiake (duke përfshirë gjithçka,nga goditja tek incesti) kundër fëmijëvedhe grave muslimane, ndodhtenë dhjetë për qind të popullsisë muslimane.Nëse kësaj do t'i shtohejabuzimi psikologjik dhe verbal, kjoshifër do të rritej në mënyrë të konsiderueshme.Duke bërë një krahasim,në Amerikë shtatë për qind egrave amerikane abuzoheshin fizikishtdhe 37% abuzoheshin emocionalishtdhe verbalisht në vitin1993, sipas Fondit për Parandalimine Dhunës në Familje. Një studim igjerë i vitit 1993 i Fondit të Shtetitzbuloi se vetëm gjatë një viti abuzoheshinrreth katër milionë graamerikane nga bashkëshortët e tyreapo shokët e tyre dhe se çdo nëntësekonda një grua abuzohet. Fondipër Parandalimin e Dhunës nëFamilje tregon gjithashtu se 34 përqind e burrave dhe grave kanë qenëdëshmitarë të një veprimi dhune nëfamilje. Ky numër është më i lartë sesa numri i të rriturve që kanë qenëdëshmitarë në një vjedhje apo plaçkitje!Maria vazhdoi të merrte pjesë nëtakimet e motrave, ndërsa ato filluantë përqëndroheshin në problemin edhunës shtëpiake në komunitetin etyre. Ajo nuk ishte viktima e vetme.Motrat protestuan ndaj imamit tëtyre, kur zbuluan se një lider i komunitetitqë kishte të bënte më fëmijët etyre kishte përdorur dhunë ndajgruas së tij. Ndërkohë ishbashkëshorti i Marias kishte filluartë frekuentonte një komunitet tjetërmusliman në zonë, por vazhdonte tangacmonte atë dhe ta joshte që tavazhdonte lidhjen e saj me të. Ai filloitë përdorte djalin e tyre si mënyrëpër t'iu afruar dhe vazhdoi ta prektesigurinë e saj dhe të caktonte kontrolline tij ndaj saj.STRUKTURAT FAMILJAREAUTORITARE ÇOJNË NËABUZIM DHE DHUNËNjë strukturë familjareautoritare krijon mundësinë që nënjëfarë mënyre shumë muslimanënë Amerikë të abuzohen dhe tëbëhen viktima të dhunës. Nëpërgjithësi burrat dominojnë nëfamilje. Në shumë nga familjet ku kaabuzim, babai mendon dhe i bëngruan dhe fëmijët të besojnë se ajoqë ai dëshiron që familja të bëjë,është po ajo që Zoti do që ata tëbëjnë. Në fakt ai e bën veten si njëlloj 'zoti'.Nga tetë deri në dhjetë milionëmuslimanë në Amerikë, më shumëse gjysma janë afro-amerikanë, njënumër i vogël por në rritje, janëevropiano-amerikanë, kurse pjesatjetër janë emigrantë (brezi i parë, idytë ose i treti) nga Lindja e Mesme,Azia jugperëndimore ose nga shtetetë tjera.Familjet muslimane të afroamerikanëvevuajnë nga ndikimi iincidenteve të shumta të abuzimevedhe dhunës në shoqërinë epërgjithshme dhe nga përvoja historikee skllavërisë, që nxisin familjetë prishura. Ndërsa afro-amerikanëtqë kanë qenë muslimanë për shumëvite, janë po aq të vetëdrejtuar sa çdokomunitet tjetër, familjet e reja muslimaneqë po kërkojnë stabilitet dheparime morale, shpesh kërkojnëudhëheqje dhe drejtim nga komunitetete emigrantëve. Fatkeqësishtemëruesi i përbashkët më negativ isjelljes mes afro-amerikanëve dhekomuniteteve muslimane të emigrantëve,është procesi i shoqërizimitqë paraqet prindërit, veçanërishtbabain, si personin që thotë fjalën efundit për gjithçka dhe i mëson fëmijëttë binden pa diskutim, duke equajtur këtë si pjesë të përkushtimittë tyre ndaj besimit.Pjesa më e madhe e emigrantëvemuslimanë vjen nga shtetet shtypëseku pushteti politik është në duart ezyrtarëve që e marrin dhe e mbajnëpushtetin me anë të mjeteve joetike,joislamike dhe ndonjëherë brutale.Këto qeveri brutale priren të krijojnëfamilje të mëdha ku vetëm burri qëështë në krye, mund të thotë çfarëështë e drejtë ose e gabuar, çfarëështë e pranueshme ose epapranueshme dhe kush është i mirëapo i keq. Emigrantët amerikanëmuslimanë, që mundohen të largohennga qeveritë shtypëse, mund tëmos e kenë kuptuar akoma se vetëdinamika e familjeve të tyre ështënjë mikrokosmë e tiranisë dhedespotizmit që ata e kundërshtojnëaktivisht dhe gabimisht mendojnë senjë strukturë familjare tirane ështëajo islame. Atmosfera në pjesën mëtë madhe të këtyre familjeve ështështypëse, e mbyllur dhe e dominuarnga meshkujt, ku drejtuesi ështëkryesori dhe nuk lejon ose planifikonpyetjen pse dhe si funksionon familja.?uditërisht, në shtëpitë e pjesësmë të madhe të muslimanëve,përqëndrimi në rregullat dhe dëshirate prindërve e paraprin pothuajsegjithmonë përqëndrimin tek Allahu.Shumë prindër muslimanë nuk ujapin fëmijëve të tyre argumente ngaKurani përveç mendimeve të tyre,nuk lejojnë që t'u bëhen pyetje dhenuk ftojnë për diskutim dhe meditimpër mendimet edhe pse Allahu iudhëzon njerëzit vazhdimisht tëmendojnë dhe të meditojnë.Prindërit e shohin rrallë lidhjen mesprindërve (në vend të Allahut) siqëndrën e strukturës familjare dheshirkut duke i bërë shok Allahut.KUSH QUHET DHUNË APOABUZIM?Për t'i dhënë fund dhunës nëfamilje duhet të kuptojmë se meçfarë po trajtojmë. Fondi iParandalimit të Dhunës në Familje aka përshkruar abuzimin si "njëmodel i sjelljeve të qëllimshme tëdrejtuara për të arritur nënshtrimine viktimës ose kontrollin ndaj saj".Kur këto përshkallëzohen në dhunë,duke krijuar "dhunën shtëpiake",përkufizimi bëhet "një model e sjelljevedetyruese dhe sulmuese, kupërfshihet sulmi fizik, psikologjik eseksual si dhe detyrimi ekonomik qëtë rriturit ose adoleshentët përdorinkundrejt partnerëve të tyre të afërt".Sipas një raporti të vitit 1991 tëDepartamentit të Drejtësisë sëShteteve të Bashkuara, burrat kryejnë95% të sulmeve ndajbashkëshorteve ose ish bashkëshorteve.(Femrat e abuzuara mund tëabuzojnë gjithashtu me fëmijët etyre dhe ndonjëherë janë abuzuesetkryesore.)Pjesa më e madhe e mekanizmavetë kontrollit, të përdorura ngasulmuesit potencialë që mund tëpërshkallëzohen në dhunë, janë kaqtë zakonshme në familjet muslimane,saqë nuk shihen si kërcënimepër ekzistencën e familjes, si minimizimii ankesave të viktimës, mohimii abuzimit dhe fajësimi i viktimës,izolimi i viktimës nga familja dhemiqtë, kërcënimi, e ashtuquajtura"shaka" kur shprehen për martesënme një grua të dytë dhe abuzimiemocional si vërejtjet degraduese nëpraninë e fëmijëve të saj dhe tëmiqve. Ndërsa asnjëra nga këtoforma të sjelljes nuk janë në përputhjeme Kuranin dhe Sunetin eprofetit Muhamed, shumë pakprindër e bëjnë lidhjen mendoremes kësaj sjelljeje dhe abuzimit.Faktikisht, shumë prindër abuzuesdo të thonin se vetëm "po ruajnëdisiplinën në familje".Në shumicën e rasteve, pas njëngjarjeje dhune, abuzuesi thotë se ivjen keq, ai mund të kërkojë faljedhe premton se nuk do ta përsërisëmë këtë sjellje. Gratë mund të qëndrojnësepse shpresojnë se do të ketëndonjë ndryshim, e duan akomabashkëshortin ose kanë frikë se moshumbasin fëmijët e tyre. Ato shpeshlargohen vetëm kur kuptojnë se kanjë rrezik të pashmangshëm përfëmijët e tyre. Fatkeqësisht të gjithastudimet tregojnë se fëmijët nështëpitë e të cilëve ka abuzim ndikohenpër një kohë të gjatë, janë apo joata vetë viktimat. Maria vazhdontetë ishte e çorientuar për lidhjen e saj,ndërsa përpiqej të klasifikontedetyrat e saj islame, atë që ishte më emirë për djalin dhe ndjenjat e saj.Imami i tha se sipas Islamit ajoduhet të largohej nga ish burri i sajdhe tha se ai nuk e dinte çfarë ajopriste nga ai, përderisa ajo nuk ekishte ndjekur këshillën e tij.Kur një rast abuzimi apo dhune itregohet dikujt në komunitetin musliman,reagimi i përgjithshëm ështëshmangia nga "ndërhyrja" në çështjetfamiljare. Disa muslimanë besojnëse është e drejta e njeriut që iështë dhënë nga Zoti, që të abuzojëme gruan dhe fëmijët në mënyrën qëatij i duket e përshtatshme. Të tjerët,si imami në komunitetin e Marias, eshohin këtë sjellje të papranueshmenga Islami, por nuk kanë përgatitjepër zonat e këshillimit të dhunësfamiljare dhe nuk dinë si tëndërhyjnë ligjërisht dhe në njëmënyrë efikase. Megjithatë, shumëimamë ia hedhin fajin gruas për krijimine kësaj situate.Shumë njerëz shpresojnë që kyproblem të zgjidhet. Por kur nukndodh kështu, gjithë komunitetimusliman vuan dhe ekzistenca eabuzimit e bind një komunitet që atajanë të paefektshëm dhe të paaftë tëmbrojnë gratë. Maria nuk tregoi mëpër përvojën e saj, por u paraqitimotrave informacion për Motrat ePaqes, një grup grash muslimane nëFiladelfia, i organizuar për të luftuardhunën familjare në komunitetin etyre.CILI ËSHTË QËNDRIMIISLAM PËR DHUNËNKUNDËR GRAVE?Dhuna kundër grave nuk nxitetdhe nuk lejohet në asnjë rethanë. NëKuranin e shenjtë ka dhejtëra ajeteqë lartësojnë trajtimin e mirë tëgrave. Disa urdhërojnë në mënyrëspecifike mirësjelljen ndaj grave(2:229-237; 4:19; 4:25). Këto ajete ebëjnë të qartë se marrëdhëniet mesburrave dhe grave duhet të karakterizohennga mirësjellja, respekti reciprokdhe përkujdesja. Disa ajete, kuAllahu u bën thirrje burrave dhegrave "të mbrojnë miqtë e njëritjetrit",i referohen atmosferës sëmiresjelljes reciproke dhe mëshirësnë shtëpinë martesore (30:21, 9:71).Ajete të tjera tregojnë mosaprovimine dhunimit apo keqtrajtimit të grave.Surja 2, ajeti 231 e dënon bashkiminsërish me gratë pas ndarjes nëse atolëndohen, surja katër, ajeti 15 specifikonbërjen be kundër gruas sesaushtrimin e dhunës në rast dyshimipër tradhëti bashkëshortore, surjakatër, ajeti 19 ndalon martesën meforcë; surja katër, ajeti 29 ndalonqartë që ta bësh gruan të ndihet epasigurt; surja pesë ajeti 92 heqndikimin ligjor nga betimet kundërgrave kur ato janë bërë gjatëzemërimit dhe surja 17 ajeti 90-91kërkon përmbushjen e betimeve,marrëveshjeve verbale dhe premtimeve.Edhe në rast divorci,bashkëshortët udhëzohen të sjellinnjë person të familjes së tyre që tëpërpiqen për një pajtim mes burritdhe gruas (4:35). Nëse kjo nuk funksionon,udhëzimi është që ata tëbashkohen me dinjitet dhe drejtësiose të ndahen në marrëdhënie tëmira (2:229 dhe 231). Ai që shkelkufinjtë e vendosur nga Allahu nëKuran quhet mëkatar.Përveç këtyre ajeteve është dhefakti i pashmangshëm që profeti kakundërshtuar fort që burrat t'igodasin gratë e tyre dhe se ai gjatëgjithë jetës së tij nuk ka goditurkurrë ndonjë fëmijë apo grua. Nëpredikimin e tij të fundit, profeti i50korrik, 2008

Hëna e rekëshilloi burrat "të jenë të sjellshëmme gratë - ju keni të drejta mbi todhe ato kanë të drejta mbi ju". Ai thagjithashtu "trajtojini gratë tuajamirë, jini të sjellshëm me to sepseato janë partneret tuaja dhe ndihmëtarettuaja të besuara" dhe njëherë tjetër ai ka thënë: "Burrë i fortënuk është ai që përdor forcën fizike,por ai që kontrollon zemërimin e tij".(transmeton Buhariu) Ajete shumëtë rëndësishme janë ato që u japingrave të drejtën e vetëkotrollit. Surjapesë ajeti 44 i udhëzon besimtarët të"Mos u frikësoni nga njerëzit, vetëmMua të më frikësoheni". Surja 33,ajeti 35 u premton parajsën burravedhe grave që janë të sinqertë (osemodestë).Për ata që janë abuzivë këtohadithe dhe ajete nuk merrenparasysh dhe burrat citojnëgabimisht ajete të caktuara dhe njëhadith, për të justifikuar kontrollintotal të femrave. Interpretimet më tëkëqija shkojnë aq larg sa pohojnë segruaja është e paaftë mendërisht,emocionalisht, psikologjikisht dhenga ana shpirtërore dhe është eprirur për të bërë imoralitet, duke evënë kështu në nevojën e vazhdueshmetë kontrollit të burrave.Ajeti me të cilin abuzohet mëshumë është ajeti 34 i sures katër"Burrat janë përgjegjës për gratë,ngase Allahu ka graduar disa mbidisa të tjerë dhe ngaqë ata kanëshpenzuar nga pasuria e tyre.Prandaj, me atë që Allahu i bëri tëruajtura, gratë e mira janë respektuese,janë besnike ndaj të fshehtës.E ato që u keni frikë kryelartësisë sëtyre, këshillojini, madje largojini ngashtrati (e më në fund) edhe rrihini(lehtë, nëse nuk ndikojnë as këshillate as largimi), e nëse ju respektojnë,atëherë mos u sillni keq ndaj tyre.Allahu është më i larti, më i madhi".Ky përkthim i ngarkon burrat medetyrën e përkujdesjes dhe mbrojtjesfizike dhe financiare të grave dhefamiljeve të tyre, përderisa Allahu ika bërë më të fortë fizikisht se gratë,që është interpretimi i shumicës sëdijetarëve. Gratë në këmbim të këtijkujdesi duhet të jenë të kujdeshmenë ruajtjen e nderit dhe moralit gjatëgjithë kohës edhe kur nuk i shehnjeri, duke iu bindur kështu Allahut.Udhëzime jepen dhe për gratë qënuk i marrin parasysh urdhrat eAllahut në lidhje me tradhëtinëbashkëshortore dhe bëhen jobesnikendaj burrave të tyre.Fillimisht burri udhëzohet takëshillojë gruan (të flasë me të) dhepastaj ta largojë nga shtrati. Në rastse këto masa nuk funksionojnë,udhëzimi i fundit përkthehet shpesh"qëlloje atë", (ose "godite lehtë", kurmerret parasysh suneti i profetit).Disa përkthyes shprehen se nukështë e saktë të përkthehet "godite",duke u bazuar në kundërshtimin eprofetit për qëllimin e grave, që kuptohetdhe në këtë thënie: "Mos igoditni kurrë robëreshat e Allahut" (igjetur në koleksionet e hadithit tëEbu Daudit, Nasa'i, Ibn Hibbanitdhe Bayhaqit) dhe në udhëzimet e tijnë hutben e lamtumirës ku e kufizongoditjen në goditje të lehtë (gajrmuharrib - pa shkaktuar dhimbje)vetëm nëse gruaja është fajtore përnushuz, sjellje imorale të dukshme.Termi nushuz është i zbatueshëmdhe gjithashtu për burrat (4:128).Formulimi i këtij ajeti theksonbindjen e gruas ndaj dëshirave tëAllahut dhe jo dëshirave të qënievetë tjera njerëzore, por ata që e keqinterpretojnëkëtë ajet i japin burritdetyrën e policit të mbikqyrjes ndajgrave të tyre. Ky ajet është keqkuptuaraq shumë sa nuk është e pazakontëqë burrat të mos i lejojnë gratëtë shkojnë në dyqanin më të afërt, tëbëjnë vizita në raste lindjeje, vdekjejeose martese, të bëjnë vizitë tekmjeku, të arsimohen ose edhe të vizitojnëprindërit e tyre pa leje tëposaçme. Ky ajet është përdorurgjithashtu për të përforcuar besimine gabuar se kauama e burrave simbrojtës dhe ruajtës të grave të tyre,nënkupton jo vetëm bindjen epadiskutueshme ndaj burrave siindividë, por edhe se vetëm burratmund t'i drejtojnë gratë në çdoaspekt të jetës, në çdo nivel.Shkurtimisht, ky ajet është përdorursi vegël kontrolli dhe abuzimi plotësishtnë kundërshtim me bazënislame të martesës dhe familjes.Një ajet tjetër i keqpërdorurështë ajeti 53 i sures 33: "O ju qëbesuat, mos hyni në shtëpitë ePejgamberit ndryshe vetëm nëse ulejohet për ndonjë ngrënie e dukemos pritur përgatitjen e saj, por kurtë thirreni, atëherë hyni, e kur të jeniushqyer, atëherë shpërndahuni,duke mos hyrë në bisedë njëri metjetrin, vërtet këto (pritja, qëndrimi,biseda) e mundojnë Pejgamberin,por ai turpërohet prej jush Allahunuk i turpërohet realitetit. E kurkërkoni prej tyre (grave të pejgamberit)ndonjë send, atë kërkojeni pasperdes, kjo është më pastër për zemrattuaja dhe të tyre. Juve nuk utakon ta mundoni të dërguarin eAllahut, e as të martoheni kurrë megratë e tij, pas (vdekjes së) tij. Këtojanë tek Allahu mëkat i madh". ?shtëe qartë që ky ajet u drejtohet burravemuslimanë në lidhje me sjelljen etyre vetëm me gratë e profetit.Megjithatë kalon tek arsyeja kryesoreqë disa muslimanë besojnë seburrat dhe gratë duhet të ndahen nëçdo vend dhe tek një justifikim përdisa burra që të pretendojnë se gjithëvendi publik u përket vetëm burrave.Kjo është e gabuar. Udhëzimi ka tëbëjë vetëm me gratë e profetit dheme sjelljen e duhur në shtëpinë eprofetit. Ata që duan ta zbatojnë këtëajet për të gjitha gratë muslimane,nuk pohojnë asnjëherë se të gjithagratë muslimane nuk duhet të martohenmë pas vdekjes së burrave tëtyre (megjithëse në praktikë, kjoështë ajo që pritet nga gratë në disashoqëri muslimane, sipas zakonevetë tyre joislamike). Kufizimi i gravenë kuzhinat e shtëpive të tyre gjatëfestave, largimi i grave në dhomat epasme ku nuk ka dëgjim tëmjaftueshëm ose aparaturat edëgjimit nuk ekzistojnë fare nëshumë xhami, ose më keq ndalimi igrave të shkojnë në xhami dhendalimet nga autoritetet politike nëdisa shtete, që nuk i lejojnë gratë tëshkojnë në shkollë, vijnë të gjithanga interpretimet e shtrembëruaratë ajeteve të përmendura më parë.Një hadith që përdoret shpeshpër kontrollin e grave është: "Kurgratë udhëtojnë për në një vend tëlargët duhet të kenë me vetë njëmuhrim". Në kohën e profetit edheudhëtimi 40 milje mund të ishteshumë i rrezikshëm, sepse rrugëtishin plot banditë dhe secili fis kishterregullat e veta. Sundimi i ligjit ikalonte kufinjtë fisnorë dhe ishte nëpërputhje me konceptin e ri nëshekullin e VII në Arabi i paraqiturnga Islami. Sot gratë mund të udhëtojnërreth botës me aeroplan për 19orë dhe gjatë gjithë kohës do të jenëtë sigurta mes shumë njerëzish. Kyhadith vazhdon të përdoret, edhenga disa liderë muslimanë në qytetete mëdha të Shteteve të Bashkuara,për t'i parandaluar gratë muslimanetë udhëtojnë nga një qytet në njëtjetër, nga njëra anë e qytetit në anëntjetër, ose të dalin vetëm nga apartamentete tyre.Pyetja e vërtetë është, a e kapraktikuar, nxitur apo edhe dënuarprofeti kontrollin dhe mbikqyrjenndaj grave? Ai nuk e ka bërë këtëasnjëherë. Duke e ditur këtë është nëdorën e çdo musliamni, sibashkëshort apo bashkëshorte, sipjesëtar i një familjeje të madhe oseanëtar i komunitetit, të krijojë njëshoqëri të shëndetshme moralisht,psikologjikisht, fizikisht, ku familjetmund të rrisin anëtarë të kënaqurdhe kontribues për shoqërinë.FUNDI I DHUNËS: KU FILLO-JNË MUSLIMANËT?Le të jetë toleranca zero përabuzimin dhe dhunën kundër grave!Fjalët e një reklame të famshme tënjë fushate janë: "Nuk ka justifikimpër dhunën në familje". Nëse e kujtojmëkëtë, e ardhmja për gratë edhunuara do të ishte pozitive.Studimet tregojnë se sa mëshumë vihet në dukje dhuna ndajgrave, aq më pak na shqetëson kjogjë. Gratë muslimane duhet ta përmirësojnëdijen për besimin e tyredhe pastaj të kërkojnë të drejtën etyre që të përcaktojnë veten sipasKuranit dhe Sunetit, në vend tëpraktikave zakonore, traditave, pikëpamjeveekstremiste, ose nga ata qëbesojnë se gratë muslimane duhet tëshpëtohen nga vetja e tyre.Familjet duhet të ruajnë vija tëhapura komunikimi mes gjithë anëtarëvetë saj; shumë të dobishmejanë takimet e rregullta familjare, kusecili lejohet të shprehet pa asnjëankim. Martesa duhet të shihet si njëortakëri dhe kontratat martesoreduhet të specifikojnë një premtimpër një familje ku nuk ekzistojnëdhuna dhe abuzimi. Prindërit duhett'u kërkojnë fëmijëve vetëm atë qëështë e mirë dhe që është në përputhjeme konceptet kuranore.Familjet e mëdha nuk duhet tambulojnë më abuzimin, dhunën dheincestin në emër të "ruajtjes sënderit të familjes". Përveç tëgjithave, familja, ashtu si individi,duhet ta ketë Allahun në qendër.Sektori i Parandalimit tëDhunës në Familje në Kanada publikoikëtë vit një raport të plotë përdhunën në familje. Për muslimanëtështë shumë e rëndësishme nevojaqë identifikuan për të "rikonceptuarpushtetin në atë mënyrë që të bëhetdallimi mes pushtetit krijues dhedhunues dhe në mënyrë më tëdrejpërdrejtë e zgjeron vëmendjennë pushtet, për të lëvizur përtejdinamikës së pushtetit në marrëdhënietindividuale tek strukturat epushtetit". Ky mendim duhet tëkuptohet nga niveli personal tekniveli global. Komunitetet duhet t'ishohin rastet individuale të dhunësnë familje nga pikëpamja e natyrëssë strukturës botërore të pushtetitdhe nga pikëpamja e komunitetit si itërë, për të zbulur nëse struktura epushtetit në komunitet po nxit aktualishtnjë leje për të qëlluar.Imamët duhet të jenë mbrojtësite sigurisë së grave, të mos i fajësojnëmë gratë dhe ta pranojnë kur nukkanë njohuritë speciale për t'i ndihmuarrealisht gratë e dhunuara.Anëtarët e komunitetit duhet tënxiten që të marrin përgatitjen profesionaledhe diploma për këshillim.Komuniteti është përgjegjës për krijimine protokolleve për trajtimin edhunës shtëpiake, rrjete meagjencitë ekzistuese muslimane dhejomusliamne, që mund të sigurojnëtrajnime dhe të krijojnë shtëpi tësigurta për gratë dhe fëmijët edhunuar.Të paktën dy herë në vit, çdoxhami ose qëndër e komunitetitduhet të paraqesë një Program tëVetëdijes së Dhunës në Familje dheAbuzimit për Familjet Muslimaneqë do t'u mësojnë identifikimin errezikut, të dhunës dhe abuzimit,planifikimin e sigurisë për situata tëndryshme, planifikimin i sigurisëpër vizitat e pakontrolluara nga njëdhunues, teknikat e zgjidhjes sëproblemeve dhe informacione përkëshillimin, të disponueshme përgratë e goditura dhe familjet e tyre.Aktivistët, avokatët dhe këshilltarëte komunitetit musliman duhet tëtakohen në çdo qytet për të krijuarprotokolle për komunitetet e tyre, tëcilat do të mundësojnë identifikimine hershëm të abuzimit dhe njëgatishmëri për ta kthyer situatën nëmbrojtje të viktimave nga abuzimi imëtejshëm ose fajësimin e viktimës.Aty ku është e mundur duhet të krijohenstrehime dhe agjenci shërbimipër familjet muslimane.Në vitin 1993 Këshilli i Amerikëssë Veriut për Gratë Muslimane ishteorganizata e parë kombëtare muslimanee këtij lloji, ku diskutohejabuzimi dhe dhuna kundër gravedhe fëmijëve gjatë një konventekombëtare. Në vitin 1995 nëPlainfild, Indiana dhe në vitinpasues në ?ikago, shoqëria islame eAmerikës së Veriut organizoi konferencapër anëtarët e shërbimitsocial që drejtonin tema tëndryshme, përfshirë dhe këshilliminfamiljar, divorcin dhe çështjet efëmijëve dhe konferenca e fundit uzhvillua me më shumë se 200 anëtarë.korrik, 200851