Nr 7 - Archiwalny serwis Instytutu Pamięci Narodowej

HeJ, KALENDARIUM kto polAk... XX WIEKU49Bohater, o którymmieliśmy zapomniećMarcin zwolskiJuż w czasie wojny stał się niewygodny, zarówno dla okupanta,jak i dla swoich – żołnierzy podziemia. Po roku 1945 był uciążliwytakże dla komunistów. W latach powojennych jego postać byłamarginalizowana i dezawuowana nie tylko w oficjalnej historiografii,lecz także w niektórych wspomnieniach żołnierzy konspiracji.Jeśli siłę człowieka można mierzyć liczbą jego nieprzyjaciół,to Zbigniew Rećko „Trzynastka” był prawdziwym mocarzem.Fot. ze zbiorów Anny WysibirskiejUrodził się w 1923 roku w Białymstoku.Wychowywał gotylko ojciec – Bolesław,funkcjonariusz Policji Państwowej– bo matka opuściła rodzinę,gdy Zbyszek miał siedem lat. Wyjechałanagle, bez uprzedzenia i pożegnania.Dla ojca Zbyszka to był szok. Po latachwspominał: „Siadłem, bo czułem, żeziemia usuwa mi się spod nóg,traciłem równowagę psychiczną,a nieproszone łzy popłynęłystrumieniem. Wtedy podszedłdo mnie Zbynio, objął swymidrobnymi rączkami za szyjęi powiedział: »Nie płacz, tato,jakoś będziemy obaj żyć«”.Ojciec wychowywał go najlepiej,jak umiał. Wymagał solidnegopodejścia do nauki, samdokształcał go w języku niemieckim.Zbyszek był dobrymuczniem. Szczególne zdolnościprzejawiał w nauce języków,wyróżniał się też w sporcie.Dziewczęta uwodził śpiewem,grą na skrzypcach i fortepianie,choć ze względu na historięz matką podchodził do nichz lekceważeniem, a nawet awersją.Koledzy szkolni wspominaligo jako indywidualistę, niecowyobcowanego. Mówili, że był„trochę narwany”.Fot. ze zbiorów Anny Wysibirskiej Zbigniew Rećko w wieku 10 lat;z prawej ojciec Bolesław, z lewej wujek;Białystok, 1933 rok Zbigniew Rećko „Trzynastka”Uczył się w Gimnazjum Męskim im.Józefa Piłsudskiego w Białymstoku.Nie ukończył go, bo wybuchła wojna.W sierpniu 1939 roku ojciec Zbyszkazostał zmobilizowany i szesnastoletnichłopak został sam. We wrześniu jednostka,w której służył Bolesław Rećko,przeszła na terytorium Litwy, gdziezostała rozbrojona, a jej żołnierze internowani.Zbyszek nigdy już nie zobaczyłojca, który przeszedł szlak wojennyjako żołnierz 2. Korpusu Polskiegogen. Władysława Andersa i wrócił doPolski dopiero po śmierci syna.W paszczy lwaW kwietniu 1940 roku do domuRećków wkroczył NKWD, bowłaśnie wtedy wywożono doKazachstanu rodziny policjantów.Zbyszka nie było w domu.Wkrótce potem nielegalnie przekroczyłgranicę Generalnego Gubernatorstwai uciekł do Warszawy,do rodziny ojca. Miesiącpóźniej Niemcy zgarnęli go w łapancei trafił do gospodarstwa rolnegow Bawarii na przymusoweroboty. Uciekł po roku, a w listopadzie1941 roku przedostał siędo Białegostoku. W mieście rządzilijuż Niemcy.Szybko okazało się, że koledzyze szkolnej drużyny harcerskiejdziałają w konspiracji. W lutymlub marcu 1942 roku Zbyszek zostałzaprzysiężony w Bojowej Organizacji„Wschód”. Organizacja