Nr 7 - Archiwalny serwis Instytutu Pamięci Narodowej

48z szAcHownicĄ nA skrzYDŁAcHFot. ze zbiorów autora Pomiędzy 4 a 11 lipca 1942 rokuna spitfi re’ach w 11. Grupie Myśliwskiej(do której należały wówczas m.in. polskieDywizjony 302, 306 i 317) pojawiły się białepasy na obudowie silnika, na statecznikachpoziomych oraz malowany na biało kołpakśmigła; nie wiadomo, w jakim celu rozkazano jenamalować, ale w literaturze pokutuje błędneprzekonanie, jakoby były to znaki szybkiejidentyfi kacji samolotów wspierających próbnydesant na brzeg francuski w Dieppe1940 roku, był pas w kolorze jasnoseledynowoszarym,regulaminowo nazwanySky type S (zawsze zastanawiałem się, cojest nie tak z angielskim niebem, że byłoono zielone, a nie niebieskie, jak gdzie indziej...),malowany na ogonie samolotów.Równocześnie tak samo zaczęto malowaćkołpaki śmigieł (schematy II–V). Podkoniec wojny w samolotach operującychna kontynencie zrezygnowano z tegoelementu, a kołpaki śmigieł z powrotemprzemalowano na czarno.Kolejnym elementem szybkiej identyfikacjibyło malowanie zewnętrznychfragmentów krawędzi natarcia (czyliprzednich) skrzydeł żółtą farbą. Tooznaczenie wprowadzono w sierpniu1941 roku (schemat IV).UWAGA! KonkursPowyższe zdjęcie często jest błędnie opisane.Prosimy o podanie prawidłowego opisu(nazwa i typ samolotu) i wskazanie elementu,który pozwala na identyfikację.Odpowiedzi prosimy przesyłać na adrestomasz.ginter@ipn.gov.pl; trzy wylosowanespośród prawidłowych odpowiedzizostaną nagrodzone egzemplarzami gry303 z autografami autorówFot. NACOd 1942 roku do RAF-u zaczętowprowadzać amerykańskie samolotyMustang, które ze względu na prostokątnyobrys skrzydeł upodabniałysię do niemieckich messerschmittówBf-109E. Aby uniknąć tragicznych pomyłek,wprowadzono znaki szybkiejidentyfikacji, które po jakimś czasieustaliły się w formie szerokich białychpasów na skrzydłach, statecznikachpionowych i poziomych oraz białychkołpaków śmigieł i przodów kadłuba(por. schemat V).Na potrzeby inwazji na kontynent(operacji „Overlord”), rozpoczętej6 czerwca 1944 roku, wprowadzonona wszystkich alianckich samolotachnowe znaki szybkiej identyfikacji.Były to pasy inwazyjne (invasion stripes),pięć naprzemiennie ułożonychpasów białych i czarnych, malowanychna obu powierzchniach skrzydeł i wokółcałego kadłuba. Niekiedy całkowicielub częściowo przykrywały onepas w kolorze Sky malowany na ogonie(por. schemat V). W miarę postępówwojsk alianckich we Francji, pomiędzysierpniem a październikiem, zamalowywanoje na górnych powierzchniachskrzydeł oraz górze i bokach kadłuba(demaskowały bowiem samoloty nalotniskach polowych). Do początku1945 roku znikły one zupełnie.Plamy i ciapki, czyligdzieś ty się schował?Zagadnienia dotyczące malowaniasamolotów byłyby niepełne bez opisukamuflażu, czyli malowania maskującego.W przypadku RAF-u były to nieregularneplamy na górnych i bocznychpowierzchniach samolotów, w początkowymokresie wojny w kolorach zielonymi brązowym (Dark Green/DarkEarth; schematy I i II). Sposób malowaniadolnych powierzchni zmieniałsię. Do czerwca 1940 roku byłyone biało-czarne, a podział przebiegałwzdłuż osi samolotu. Takie malowaniemiało ułatwiać identyfikację swoichmaszyn z ziemi. Potem malowanoje na kolor Sky (schematy I, II). W czasieBitwy o Anglię można było takżespotkać różne wersje pośrednie tychmalowań, jak samoloty pomalowaneod spodu kolorem Sky, ale z jednymczarnym skrzydłem, lub malowanie„połówkowe”, gdzie zamiast białegowystępował kolor Sky. Znak rozpoznawczyna czarnym skrzydle (jeśli byłumieszczany) miał dodatkowo wąską,żółtą obwódkę.W maju 1941 roku, w związku z przenoszeniemgłównego ciężaru działańlotniczych nad Francję, co wiązało sięz przelotami nad morzem, zmienionokolor brązowy na szary (Ocean Grey)na górnych i bocznych powierzchniach,a na dolnych na jasnoszary (Sea GreyMedium). Ten schemat malowaniastosowano już do końca wojny (schematyIII–V). Co prawda, praktyczniewszystkie dotyczące tematu zdjęcia archiwalne,z którymi mogą się zetknąćnasi czytelnicy, będą czarno-białe, i koniaz rzędem temu, kto na nich odróżnikolor brązowy od szarego, ale wartopamiętać, że już w muzeach czy napokazach powietrznych samoloty historyczneczarno-białe nie są...Dodatkowo należy wspomniećo kamuflażu pustynnym, stosowanymprzez RAF w Afryce Północnej (schematVI). O tyle wiąże się to z naszymtematem, że słynny Cyrk Skalskiego(Polish Fighting Team) latał właśniena tak malowanych samolotach. Stosowanow nim kolory brązowy (DarkEarth) i piaskowy (Middle Stone), a nadolnych powierzchniach ciemnobłękitny(Azure Blue). Nie stosowano pasaw kolorze Sky na ogonie, a kołpakiśmigieł malowano na ciemnoczerwono(Dull Red).Oddzielnym zagadnieniem jest kwestiatypów stosowanych samolotów. Nazałączonych ilustracjach zaprezentowałemzdjęcia podstawowych typówmyśliwców jednomiejscowych (Hurricane,Spitfire i Mustang), używanychprzez polskie dzienne (bo był i jedennocny) dywizjony myśliwskie w WielkiejBrytanii.dr Tomasz Ginter – historyk, pracownik BEP IPN,współautor planszowej gry edukacyjnej 303