Nr 7 - Archiwalny serwis Instytutu Pamięci Narodowej

36wYDArzYŁo siĘ w XX wiekutano dopiero po trzech dniach. Ukrywałsię w piwnicach domów, a następnie naterenie ogródków działkowych, gdzieodnaleźli go funkcjonariusze MO. Zatrzymaniezbiega okazało się trudne,gdyż pluł on na milicjantów usiłującychdo niego podejść. Po kilku godzinachkrnąbrnego pacjenta ujęli wreszciesprowadzeni w tym celu sanitariusze,których wyposażono w kombinezonyochronne.Z tego samego szpitala uciekł takżejeden z lekarzy, który przyłączył się doorganizowanej przez Polski ZwiązekMotorowy wycieczki do Bułgarii. Dopierodzięki międzynarodowemu listowigończemu został zatrzymany 26 lipcaprzez bułgarskie służby specjalnei odtransportowany do Polski.Człowiekiem, który jako pierwszyzidentyfikował prawdziwą przyczynęniecodziennych zachorowań, był dr BogumiłArendzikowski z Miejskiej StacjiSanitarno-Epidemiologicznej we Wrocławiu.Przeanalizował wszystkie fakty,powiązał je w logiczny łańcuch i postawiłwłaściwą diagnozę: ospa prawdziwa(Variola vera).Czarna śmierćOkres inkubacji tej niezwykle groźnejchoroby wynosi z reguły od siedmiu dosiedemnastu dni. Pierwsze jej objawyprzypominają grypę: występują dreszcze,wysoka gorączka, bóle w okolicykrzyżowo-lędźwiowej, wymioty, nieżytgórnych dróg oddechowych. Cechą charakterystycznąjest plamisto-grudkowawysypka, zlokalizowana głównie natwarzy i kończynach. Po kilku dniachgrudki przeradzają się w pęcherzyki. Tez kolei przechodzą w krosty, a następniew strupy, które samoistnie odpadają,pozostawiając szpecące blizny.U osób szczepionych ospa ma z regułyłagodny przebieg, a rokowania sąpomyślne. Jeśli nie ma powikłań, chorystopniowo powraca do zdrowia. Bywajednak i tak, że choroba przybiera gwałtownyprzebieg, a lekarze są bezradni.Ospa prawdziwa została w Polscewytępiona w okresie międzywojennymdzięki wprowadzeniu powszechnychszczepień ochronnych oraz obowiązkowychkontroli służb sanitarnych.Od początku lat dwudziestych liczbachorych gwałtownie malała, a w latach1938–1952 nie odnotowano już ani jednegoprzypadku zachorowania. Dopierow 1953 roku na terenie Trójmiasta odnotowanotrzynaście przypadków ospy;dwie osoby zmarły. W roku 1962 pojawiłosię 29 nowych zachorowań, z którychjednak żadne nie zakończyło sięśmiertelnie. Tym większe było zaskoczenie,gdy rok później we Wrocławiuwybuchła epidemia na dużą skalę.Histeria i chaosW tej sprawie dr Arendzikowski wystosował15 lipca 1963 roku specjalnepismo do władz. Niemal natychmiastw mieście wprowadzono pogotowieepidemiczne. Uświadomiono sobie,że ospa grasuje we Wrocławiu już od47 dni, a wirus śmiertelnej chorobyprzenoszony był nie tylko drogą kropelkową,ale także m.in. poprzez dotykubrań czy przedmiotów. W tej sytuacjikonsekwencje mogły być trudne doprzewidzenia. Należało zrekonstruowaćsekwencję kolejnych zachorowań, zaczynającod Bonifacego Jedynaka. Sytuacjęutrudniał fakt, że wyjazd oficeraokryty był tajemnicą służbową, a Jedynaknigdzie nie figurował pod swoimnazwiskiem. Definiowano go jakoN.N. W rubryce „zawód wykonywany”wpisano mu enigmatyczne: „urzędnikpaństwowy”.Aby nie wzbudzać paniki wśródmieszkańców, władze początkowo nieinformowały społeczeństwa o niebezpieczeństwie,zachowując powściągliwemilczenie. Tymczasem zagrożenieepidemią gwałtownie rosło, ponieważtysiące osób żyło w zupełnej nie-