Nr 7 - Archiwalny serwis Instytutu Pamięci Narodowej

felieton 11że w miarę upływu czasu miasto to stałosię – wbrew oczywistym intencjomwładz – znaczącym ośrodkiem oporuspołecznego, a później także opozycjipolitycznej. Właśnie w Nowej Huciez niezwykłą siłą ujawnił się paradoksilustrujący podstawową sprzecznośćsystemu komunistycznego, a mianowiciesprzeciw robotników wobec dyktaturysprawowanej oficjalnie w ich interesie.Okazało się, że historia NowejHuty to dzieje niepokornej społecznościzłożonej w większości z byłychmieszkańców wsi, którzy nie chcielisprzedać swej wolności za cenę awansuspołecznego.Nowa Huta dość szybko stała się silnymośrodkiem fermentu społecznego.Podczas popaździernikowej odwilżywydano tam pozwolenie na budowępierwszej katolickiej świątyni. Zostałoono jednak cofnięte, gdy WładysławGomułka poczuł się na tyle pewnie,żeby rozpocząć kolejną krucjatęantykościelną. Eksplozja nastąpiław kwietniu 1960 roku, kiedy władzepostanowiły usunąć krzyż ustawionyna placu kościelnym. Rannych zostało181 milicjantów oraz z pewnościąjeszcze więcej uczestników protestu.W trakcie tłumienia zamieszek wystrzelonoponad 140 pocisków z bronipalnej; rany postrzałowe odniosło conajmniej sześć osób. Władze surowoobeszły się z „antyspołecznymi szumowinami”,jak demonstrantów określiłGomułka. W czasie zajść i po ichzakończeniu zatrzymano blisko pięćsetosób. Sądy skazały 87 z nich, wyrokisięgały zaś od sześciu miesięcydo pięciu lat pozbawienia wolności.Aż 119 osób kolegia ukarały grzywną.Jeszcze większa była liczba osóbzwolnionych dyscyplinarnie z pracy,zdegradowanych bądź też przez długielata pozbawionych szansy na awans.W maju 1967 roku, po siedmiu latach„wojny pozycyjnej” prowadzonejprzez kard. Karola Wojtyłę, władzeustąpiły i zgodziły się na budowękościoła w Nowej Hucie-Bieńczycach.Rozpoczęta w październiku tego rokubudowa trwała, m.in. wskutek kolejnychutrudnień ze strony administracjipaństwowej, blisko dziesięć lat.Wreszcie w maju 1977 roku metropolitakrakowski mógł konsekrować nowykościół pod wezwaniem Matki BożejKrólowej Polski. Historię tę opowiadafilm fabularny Krzysztofa ZanussiegoZ dalekiego kraju, nakręcony przezniego w 1981 roku z myślą przybliżeniazagranicznym widzom rzeczywistości,w której żył Jan Paweł II.Pięć lat później rejon pierwszego nowohuckiegokościoła, zwanego ArkąPana, stał się widownią najdłużej trwającychwalk ulicznych w Polsce. Todzieci i wnuki budowniczych NowejHuty w kolejnych demonstracjach, którychprowadzenie ułatwiała luźna zabudowanajmłodszej dzielnicy Krakowa,protestowały najpierw przeciw stanowiwojennemu, a później przeciw utrzymywaniujego rygorów przez ekipęgen. Wojciecha Jaruzelskiego. Epilognastąpił w listopadzie 1989 roku, jużw okresie istnienia rządu Tadeusza Mazowieckiego,gdy młodzi demonstrancipo raz kolejny postanowili obalić pomnikWłodzimierza Lenina, ustawionyna nowohuckim pl. Centralnym. I choćMazowiecki, obawiający się reakcjiKremla, mówił na posiedzeniu rządu,że „demontaż pomników Lenina w tejchwili […] nie wchodzi w grę”, to jużmiesiąc później pomnik został usunięty.A wkrótce potem noszący imię Leninakombinat metalurgiczny zmieniłpatrona. Został nim Tadeusz Sendzimir,jeden z najwybitniejszych polskich inżynierówi wynalazców.Fot. ze zbiorów M. FoksaFot. AIPNprof. dr hab. Ant oni Dudek – politolog i historyk,zajmuje się dziejami najnowszymi Polski oraz jej systemempolitycznym; ostatnio opublikował Instytut. Osobistahistoria IPN (2011) Nowa Huta miałabyć „laboratoriumnowego człowieka”,stała się jednakmiejscem obronytradycyjnychwartości