PrzeglÄ daj publikację - Biblioteka Cyfrowa Ośrodka Rozwoju Edukacji

ają silny wpływ na jego zachowanie oraz jegostosunek do ucznia i do lekcji. Jeśli opierają sięna fałszywych spostrzeżeniach i interpretacjachnajróżniejszych sytuacji na lekcjach, mogą zakłócaćprzebieg procesu dydaktycznego. Trudnośćpolega w tym przypadku na tym, by wydobyć tesubiektywne teorie na światło dzienne, uchwycićje i odpowiednio sformułować.Można je zrekonstruować tylko pośrednioz wypowiedzi badanego nauczyciela, co kryjew sobie niebezpieczeństwo zebrania przekłamanychdanych. Podczas analizy zebranegomateriału nie można posunąć się zbyt dalekowe własnych interpretacjach, niezbędne jestnieustanne konfrontowanie ich z wyobrażeniaminauczyciela. Tylko takie postępowanie dajenam możliwość szczegółowego opracowaniasubiektywnych teorii nauczycieli, a tym samymszansę zmodyfikowania, skierowania na właściwetory, a dzięki temu osiągnięcia optymalizacjiprocesu dydaktycznego.Subiektywne teorie. Co towłaściwie jest?„On się już i tak niczego nie nauczy”.„Nie przepadam za nią, a na dodatek to słabauczennica” itp. – kierowanie się antypatiami,sympatiami i innymi emocjami przeznauczyciela nie jest żadnym odkryciem.Truizm „nauczyciel też człowiek” podkreśla, żew pracy zawodowej nie sposób kierować siętylko rozsądkiem. Jednak u podstaw tych antypatii,przekonań i uprzedzeń leży dużo szerszykonstrukt, zwany teoriami subiektywnymi,które przez oddziaływanie na zachowanienauczyciela mogą w niekorzystnym wypadkuwywierać pejoratywny wpływ na proces dydaktyczny.Subiektywne teorie to w dużym uproszczeniuskomplikowana konstrukcja złożonaz subiektywnych oczekiwań, doświadczeńi przekonań, odzwierciedlająca subiektywnąwiedzę odnoszącą się do różnych płaszczyznrzeczywistości.Subiektywne teorie – jak sama nazwawskazuje – można wyłonić tylko na podstawiepośrednich obserwacji i wypowiedzi, są onetworem abstrakcyjnym i jako takie trudne donaukowego weryfikowania. Jednak dostarczająnam informacji, wskazujących na aspektyzachowania nauczyciela utrudniające przebiegprocesu dydaktycznego.W subiektywnych teoriach istotne znaczeniemają konotacje emocjonalne, naturalność,spontaniczność, pozbawione refleksji pierwotneprzeżywanie i myślenie, co bierze górę nadnaukowym, czyli obwarowanym pewnymikanonami myśleniem i postrzeganiem.Skoro abstrakcyjne, jak jezbadać?Przed podjęciem próby wyłonienia subiektywnychteorii, których negatywny wpływutrudnia przebieg nauczania, trzeba sobieuświadomić, że sama rekonstrukcja tych teoriinie może być traktowana jako końcowy wynikbadań. Są one raczej dopiero materiałem dodalszej pracy, jaką stanowi próba ich modyfikacji.Można by więc w tym miejscu zadaćpytania: Co przemawia za odtwarzaniem subiektywnychteorii przed próbą modyfikacji? Dlaczegonie można po prostu przejść do wprowadzaniazmian, np. przez przekazywanie nowej wiedzy?Odpowiedź jest jednak niezwykle prostai zrozumiała: włączenie nauczyciela doświadomej i aktywnej rekonstrukcji jego subiektywnychteorii stanowi podstawę sukcesuprocesu modyfikacji, również w wyniku jegoindywidualizacji i dopasowania do konkretnychpotrzeb.Jak już wspomniałam, subiektywneteorie można rekonstruować tylko pośrednioz wypowiedzi badanego nauczyciela. Narzędziamibadawczymi, które sprawdzają sięw tym przypadku, są metody badań jakościowych,przede wszystkim wywiad sterowanyoraz dziennik prowadzony przez nauczyciela,również jako element samokontroli i samodoskonalenia.Zebrany w ten sposób materiał wymagawnikliwej analizy, przy czym zawsze pojawia sięproblem, jak daleko można się posunąć w jegointerpretacji.26