PRZEGLĄD MECHANICZNY 5/2015

Rys. 6. Wykres energii rozproszonej (wzgl´dnej)
w t∏umiku WT w funkcji η [4]
Na wykresie (rys. 6) przedstawiono zale˝noÊç energii
(wzgl´dnej) rozproszonej w t∏umiku wiskotycznym
w ciàgu jednego okresu w funkcji wspó∏czynnika
η:
Na podstawie wykresu (rys. 6) optymalny wspó∏czynnik
t∏umienia α opt
(η = 1) jest równy
(4)
α opt
= l p
· ω (5)
Przy optymalnym t∏umieniu efektywny moment
bezw∏adnoÊci:
l ef
= 0,5 · l p
(6)
SkutecznoÊç t∏umika drgaƒ zale˝y od cz´stoÊci, przy
której „pracuje”. Najwi´kszà skutecznoÊç t∏umik ma
(teoretycznie) w rezonansie, a praktycznie w strefie
rezonansu.
W przypadku t∏umienia drgaƒ skr´tnych wa∏u korbowego
silnika spalinowego w miejsce ω we wzorze
(5) nale˝y podstawiç g∏ównà cz´stoÊç skr´tnà
wa∏u ∏àcznie z t∏umikiem, co oznacza, ˝e t∏umik dobiera
si´ (lub projektuje) do pracy w rezonansie
(praktycznie: do pracy w strefie rezonansowej). Zakres
strefy rezonansowej n rez
∈ zale˝y od
wartoÊci dopuszczalnej drgaƒ skr´tnych wa∏u korbowego
silnika spalinowego.
Wnioski
Sprawdzany t∏umik przy zwi´kszonym wymuszeniu
(wykres 1, rys. 5), w porównaniu z t∏umikiem
„dobrym”, przy tym samym wymuszeniu (wykres 2,
rys. 5), mia∏ drgania zwi´kszone w rezonansie
o ok. 32,5%. Ten sam t∏umik przy zmniejszonym
wymuszeniu (wykres 3, rys. 5), w porównaniu z t∏umikiem
„dobrym” (wykres 4, rys. 5), mia∏ drgania
zwi´kszone o ok. 18,2%. Na tej podstawie stwierdzono,
˝e badany t∏umik WT-1 nie nadaje si´ do eksploatacji.
Poniewa˝ cz´stoÊci rezonansowe badanych
t∏umików by∏y takie same ω = 65 ±1,1/rad oraz
t∏umik TW-1 nie utraci∏ ca∏kowicie sprawnoÊci, to
z du˝ym prawdopodobieƒstwem mo˝na
stwierdziç, ˝e t∏umik WT-1 nadaje si´
do remontu. Dok∏adna ocena stanu
technicznego t∏umika jest mo˝liwa po
jego demonta˝u. Badane t∏umiki nale˝à
do kategorii „du˝ych” t∏umików,
których koszt wykonania jest znaczny,
remont t∏umika mo˝e byç wówczas
uzasadniony ekonomicznie, uwzgl´dniajàc
fakt, ˝e konstrukcja t∏umika jest prosta, a sam
remont mo˝e polegaç g∏ównie na wymianie czynnika
t∏umiàcego. Przyj´to, ˝e t∏umik WT-1 w chwili
oddania do eksploatacji by∏ sprawny, a pogorszenie
sprawnoÊci (skutecznoÊci) t∏umika nastàpi∏o
w czasie jego eksploatacji. Dla ka˝dego t∏umika,
szczególnie typu „du˝ego” i specjalnego przeznaczenia
(np. do silników okr´towych), powinien byç
okreÊlony czas eksploatacji (resurs) do przeglàdu
(sprawdzenia sprawnoÊci t∏umika) i ewentualnego
remontu.
Resurs t∏umika powinien dotyczyç zarówno godzin
pracy silnika, np. 100 tys. godz., jak i czasu od monta˝u
t∏umika do chwili wspomnianej kontroli.
T∏umik (silnik) nieeksploatowany przez odpowiednio
d∏ugi czas mo˝e „utraciç” sprawnoÊç na skutek:
– wystàpienia trwa∏ych odkszta∏ceƒ ∏o˝yska Êlizgowego
w t∏umiku pod wp∏ywem stosunkowo znacznej
si∏y ci´˝koÊci pierÊcienia (uwaga dotyczy „du˝ych”
t∏umików), która dzia∏a ca∏y czas w tym samym
miejscu. W strefie kontaktu pomi´dzy stykajàcymi
si´ powierzchniami pierÊcienia i panewki wyst´puje
zjawisko pe∏zania, którego skutkiem mo˝e byç
cz´Êciowe „zakleszczenie” ∏o˝yska, a po uruchomieniu
silnika – jego zatarcie. T∏umik WT (silnik) powinien
byç, co pewien czas, uruchamiany (bez obcià-
˝enia) w celu przesmarowania i zmiany miejsc
styku wszystkich w´z∏ów tarciowych ca∏ego uk∏adu
silnik – t∏umik;
– „bezruchu” pierÊcienia (w d∏ugim przedziale
czasu wyst´puje zjawisko starzenia si´ p∏ynu t∏umiàcego,
co mo˝e spowodowaç znaczne zmniejszenie
jego lepkoÊci);
– rozpadu d∏ugich wiàzaƒ molekularnych w oleju
silikonowym, dlatego te˝ producent oleju silikonowego
zaleca, ˝e po roku sk∏adowania konieczne
jest cz´ste sprawdzanie jego lepkoÊci.
LITERATURA
1. DAMPOL Budy G∏ogowskie. Materia∏y firmowe, 2014.
2. Homik W.: Szerokopasmowe t∏umiki drgaƒ skr´tnych.
WNITE-PIB, Radom 2012.
3. Homik W.: Projektowanie wiskotycznych t∏umików drgaƒ
skr´tnych. Przeglàd Mechaniczny, nr 10, 2007.
4. Giergiel J.: T∏umienie drgaƒ mechanicznych. WNT, Warszawa
1990.
38 ROK WYD. LXXIV ZESZYT 5/2015