O MeA e tAtAU OnA e IlOA - Australian Diabetes Council

Faagaioiga faamalositino – faaauau pea
E faapefea Koleniga e Faasagatau mai?
E tatau foi ona e taumafai ia aofia ni ituaiga o koleniga si’isi’i mea mamafa poo le faasagatau mai a’o
faagasolo le vaiaso. O le uiga o koleniga faasagatau mai so’o se koleniga lava e faaaoga ai lou tino atoa e
s’i ai se mea pe galue faasagatau ise mea mamafa, se malosiaga poo le kalavati - gravity. E tele le aogã o
koleniga faasagatau mai e fesoasoani ia oe ina ia e toaga ma galue lava oe na o oe ia umi lava ma e i ai
mea lelei faaopopo atu mo tagata e maua ile ma’isuka.
E mafai e koleniga faasagatau mai ona:
• E faaleleia atili ai le auala e faaaoga ai e lou tino le inisalini
• E faateleina ai ou maso. E faaopopo ai foi le tele ole malosi ete faaaluina lea e fesoasoani ile
puleaina o lou mamafa ma faaleleia ai pea le puleaina ole kulukose o lou toto
• E faaititia ai lou ono pa’ū so’o ma le gaugau gofie o ou ponaivi
• E faaleleia ai lou malosi, paoa, paleni ma au faagaioiga co-ordination.
O le a le tele ole koleni faasagatau
mai ou te manaomia ou te faia mo
le lelei ole soifua maloloina?
• Taumafai e si’i mea mamafa -wights
(e.g.pusa mea’ai, poo mea si’isi’i mo
lima) faalua pe faatolu ile vaiaso.
• Aofia ai faamalositino e faasino
tonu i ou maso lapopo’a, e aofia
ai ou vae ma lima.
• Taulai le vaai ia faia faasefululua le
faamalositino e tasi (fai matoe fai) ma fai ni seti se lua pe tolu o na faamalositino i taimi uma e fai ai
au faamalositino.
• Amata ise mea māmā se’ia e a’oina le auala sa’o e fai ai. A ua e mafaia loa le mamafa lea, ona
taumafai foi le a e faamamafa atu leisi fua.
• Ole mea lelei lava, taumafai e si’i e faataga ai oe ete si’ia ai faavalu pe faasefululua foi ile taimi e tasi.
O faaeteetega e vaai i ai a’o lei amataina se polokalame o faamalositino:
Afai ua e fuafua e amata se polokalame faamalositino mo le taimi muamua lava, poo lou e faia foi se
mea fou, asiasi i lau foma’i mo se faamaoniga faafoma’i o loo mea uma o oe ae lei amataina.
E taua foi lou malamalama pe faapefea ona galulue faatai au vai/fualaau ma au faagaioiga
faamalositino. O faamalositino e galue pei ole inisalini e faamaualalo ai le kulukose (suka) ole toto.
I tagata la o loo latou faaaogaina le inisalini poo vai/fualaau e inuina, ole tuufaatasiga o nei vai ma
faamalositino e aafia ai ma e mafai ona oso ai le haipokalasimia – hypoglycemia. Ina ia taofia lea
tulaga, e taua le su’eina pea lava pea ole maualuga ole kulukose (suka) o lou toto a’o lei, nisi taimi
a’o faia, ia pe a uma lava au faamalositino ma ile lua itula talu ona uma au faamalositino, ina ia e
malamalama ai ile tali mai a lou tino i ituaiga faagaioiga eseese. Afai ua e iloa ua pa’ú maualalo le
kulukose o lou toto, atonu e tatau ona toe sui au vai/fualaau mo le ma’isuka, poo le ‘ai o nisi mea’ai
carbohydrates e tali atu ai i nei aafiaga. Ae ui i lea, talanoa i lau foma’i, le faiaoga ole ma’isuka poo le
foma’i o mea’ai a’o lei faia nisi suiga.
E i ai foi nisi taimi e tatau ai ona le faia faamalositino; pe afai ua sili atu i luga ole 15 mmol/L le
maualuga ole kulukose o lou toto, pe a faalogo atu ete le o malosi pe faanivaniva (dizzy) pe ete le o
mautinoa lelei foi pe faapefea ona fai lea faamalositino.
Pito i sili ona taua!
Ia e fiafia ile faagaioiga na ua e filifilia. Ia e toaga ile tele o auala e mafai ai ona e faatinoina, i aso uma,
ma ia e manatua ete le matuā sulusulu ma le ulu i ai, faifai malie ae fai fai pea.
Talanoa pea lava i lau foma’i a o le’i amataina seisi polokalame fou o faagaioiga faaletino. Afai ete manaomia
nisi taiala poo fautuaga e uiga i faamalositino ma le ma’isuka, talanoa ile foma’i o faamalositino.
47