O MeA e tAtAU OnA e IlOA - Australian Diabetes Council

O a mea e i ai i mea’ai? – faaauau pea
Ole maualalo ole glycemic index i mea’ai e oso ai i luga le maualuga ole kulukose ile toto
e faagesegese nai lo mea’ai e maualuga le glycemic index. Ole ‘ai la i mea’ai e maualalo le
glycemic index e mafai ona fesoasoani ai i tagata e ma’isuka e faaititia ai le tusagalemu ole
maualuga ole kulukose ile toto, faaititia ai foi le ga’o ile toto ma faaalu ai i luga cholesterol lelei
mo le soifua lelei. E mafai foi ona fesoasoani e faalogoina ai lagona faatumuina e fesoasoani foi e
pulea ai lou ova mamafa. Ae taua lava le aua ona faatele atu le asuga ma lapopo’a o au mea’ai.
E le o mea’ai uma e maualalo le glycemic index e lelei mo le soifua maloloina. E tatau lava ona
e filifili pe fetaui mea’ai ma taiala ma fautuaga sa avatu muamua. Taumafai e ‘ai na o mea’ai e
maualuga fibre ae maualalo ga’o ma mea’ai e maualalo le glycemic index. O le aofia ai o mea’ai
e maualalo le glycemic index i au ‘aiga uma lava o se amataga lelei lena.
O nisi o mea’ai lelei mo le soifua e maualalo le glycemic index e aofia ai pasta, legumes
(pi mamago, ma lentils), saga suamalie, kumara, taro, manioka, susu e maualalo le ga’o ma
yoghurt, ma ia tele lava o fualaau aina, tele lava o mea’ai faalavalava – fibre, ma falaoa fatua.
O le alaisa e masani lava o se mea’ai e maualuga le glycemic index. Peitai e i ai isi ituaiga alaisa
e maualalo ai le glycemic index. E aofia ai alaisa Basmati ma le alaisa Doongara.
Ae faapefea le suka?
Ole suka ole carbohydrate foi. Ole ‘ai o sina suka laititi e le afaina ai lou ma’isuka. (i.e. tasi ile lua
sipuniti suka i lau iputi poo le faamanifinifi ole siamu i luga o lau falaoa faapa’u.
O nisi o mea’ai e i ai suka e lelei foi mo le soifua. Mo se faataitaiga, o fualaau aina ma susu mai
le natura e i ai lava le suka. O isi mea’ai lelei e i ai lava sina suka laititi ua faaopopo i ai (e.g. o
breakfast cereals and yoghurts). Ua taou iloa o nisi o nei mea’ai e lelei mo tatou e mafai la ona
aofia i a taou mea’ai ua fuaina – diet.
Peitai, ole ‘ai tele poo le inu tele i mea’ai e maualuga ai le suka (e.g. vai inu suamalie, vai lanu, lole
candies, sukalaki poo alaisa suamalie), e mafai ona oso maualuga ai i luga le kulukose (suka) o
lou toto. E mafai foi ona e lapo’a tele ai. O mea’ai nei e sili lava pe a ‘aiina faalaititi lava. Filifili vai
inu diet ma vai lanu nai lo ituaiga taatele. O susu toto’o e suamalie e maualuga lava le suka ma
le ga’o. O leisi fesuaiga lelei mo le soifua lelei o le faaaoga ole skim milk ae faaopopo i ai le 1–2
sipuniti suka poo se mea faasuamalie ( pei o le Equal, Splenda and Sugarine ).
Afai o e faaaogaina le suka i lesipi, mafaufau pe fia le tele o suka ole a e ‘aiina pe a uma ona
‘a’ai. Afai e telele suka ile lesipi ma ole a tele lau asuga e ‘ai, taumafai e faalaititi le fua ole
suka, asu faalaititi lau mea’ai poo le sui le suka i se mea faasuamalie ese mai (pei ole Equal,
Splenda and Sugarine ). Taumafai e filifili lesipi e maualalo le ga’o (aemaise lava ga’o lololo)
ma e i ai ni faalavalava/momoia’a - fibre.
Faalavalava/momoia’a – Fibre
E taua lava foi le faalavalava/momoia’a mo tagata uma, e aofia ai ma tagata ma’isuka. E mafai
ona fesoasoani ia momoia’a (fibre) i lou puta mo le faamalūina o mea’ai ia soifua lelei ma
taofia mai ai foi ma le mamau ole manava (constipation).
E aoga tele foi ia momoia’a i tagata e ma’isuka. E mafai ona fesoasoani e tuu ai i lalo le
kolesatalole (cholesterol) “leaga” lea e fesoasoani ina ia soifua lelei lou fatu. O leisi foi mea, ole
tele o mea’ai e maualuga ai ia momoia’a, e maualalo ai lava le glycemic index. Ole pogai la
ona o nisi o momoia’a-fibre e fesoasoani e faagesegese ai le faamalūina o mea’ai. Ole ‘aiina o
mea’ai e maualuga ai ia momoia’a, e te maua ai foi lagona na ete maona lava mo se taimi umi
e fesoasoani foi ia pulea lelei ai lou mamafa.
O mea’ai e maualuga le momoia’a –fibre e aofia ai le fualaau aina atoa (e le o sua –juice)
(e.g. esi) fualaau mata (e.g. manioka ma taro) legumes, nati ma fatu, falaoa fatua ma falaoa
wholemeal ma siliale – cereals e maualuga ai momoia’a – fibres.
31