O MeA e tAtAU OnA e IlOA - Australian Diabetes Council

Mea’ai e lelei mo le ma’isuka – faaauau pea
O le a le ‘ai i mea’ai lelei mo le ma’isuka?
Ole’ai mea’ai lelei mo le ma’isuka e tutusa lava ma le ‘ai o mea’ai lelei mo tagata uma lava. O se
ata faataitai o mea’ai lelei e faamalosia ai:
• Mea’ai e maualuga/tele faalavalava (high fiber cereals) e aofia ai fatu atoatoa o siliale mo
mea’ai ole taeao (wholegrain breakfast cereals), falaoa wholemeal or falaoa grainy,
wholemeal pasta ma le alaisa enaena..
• Lua asuga o fualaau aina ma lima pe sili atu asuga o fualaau (vegetables) i aso uma (e.g. fa’i,
esi, mago, ‘ulu, fala, kumara, taro, manioka, kapisi, lu’au leaves). E aofia ai lekiumi (legumes)
pei o baked beans, kidney beans, lentils, chick peas and split peas
• Tasi pe lua nai fasipovi mama, i’a, moa ua sae ese le pa’u, pe fevavaa’i aso. O nisi o faataitaiga
lelei lava e aofia ai i’a fou ma figota e pei o sashimi ma figota faiuna (shellfish). Pe fevavaa’i o
polotini e aofia ai lekiumi, tofu, fuamoa, nati ma fatu.
• Mea’ai mai manu/povi (e.g. susu, sisi ma yoghurt) e maualalo le ga’o poo le skim mo tagata
uma e sili atu ile 2 tausaga le matua. O mea’ai soy ua faamalosia ile calcium e lelei i sui a’i
mo i latou e le mafai ona ‘ai i mea’ai mai manu/povi.
• Faatapulaa ga’o lololo (e.g. desserts mai popo, pe‘epe’e (sosi fai mai pe’epe’e ma aniani) ma
supoesi (mea’ai ole taeao supoesi e fai ile pe’epe’e ma le esi), keke, pastries, pisupo tuuapa,
masi fasipua’a, apaapa mamoe, mea’ai saunia vave (fast food)).
• La maualalo – pe feololo lau ‘ai ga’o.
• Aua le faaopopoina le masima i mea’ai. Filifili mea’ai le maualalo pe ua faaititia le masima.
Faatapula mea’ai masimã pei o fasipovi masima ma le (salted beef brisket) ma le soi sosi.
• ‘Ai na mea’ai e tau leai se suka ma faatapulaa pe aua loa le toe ‘aina mea’ai e tele le suka
lena ua faaopopo i ai (e.g. pai suamalie, puligi, ‘aisi kulimi, lole, fa’ausi(dessert fa’ausi talo pe
maukeni) vaiinu suamalie ma sua o fualaau ‘aina.)
• Toaga e inu le suavai auli.
• Afai ete inu le ava malosi, faatapulaa na o le 2 fagu masani (standard) i le aso.O se mea lelei
foi le aofia ai o se aso le leai se ava malosi e inu ai i vaiaso taitasi.
E faapefea ona ou mafai ona tausia le maualuga o lo’u kulukose (suka) ia lelei mo le
soifua maloloina?
E taua tele lava ia i latou e ma’isuka ona taumafai e pulea ma ia maualalo le maualuga
ole kulukose (suka) i o latou toto faatatau ile maualuga faatulagaina, ile faia pea lea o
faamalositino, ‘ai mea’ai lelei mo le soifua lelei, ma togafitiga talafeagai lelei, (o vai/fualaau ma/
poo inisalini pe a manaomia).
E mafai ona e fesoasoani ile faiga lenei i lou faasoa lelei lea o au mea e ‘ai ile aso atoa, ile aua
lea ona so’ona faalapopo’a o asuga, ma filifili na o mea’ai faatupu malosi e maualuga le faipa,
maualalo le ga’o ma maualalo ifo le glycemic index carbohydrates.
E taua le toe iloiloina pea lava pea o mea ma lau foma’i o mea’ai –dietitian e mafai ona latou
fesoasoani ia oe ina ia sa’o le paleni ile va o le maualuga ole kulukose o lou toto, o mea’ai
ete ‘ai ai o au faamalositino ma au vai/fualaau ole ma’isuka pe afai o e inuina. Atonu ole a
fautuaina foi ele foma’i o mea’ai e fai se suiga ile ituaiga mea’ai na ete ‘ai ai, ma poo le a le tele
ete ‘aiina ia fesoasoani ai ia e ola soifua lelei. O le a taumafai foi lau foma’i o mea’ai e galue i
mea’ai ma metotia e kuka ai mea’ai o na ete faaaogaina faale- atunuu na ete faaaogaina.
27