• Nr 49-50 BELGRAD 2011 • - Polonia-serbia.org

Malarz i baletnica – tragedia w jednym akcie
22
Zapomniana tancerka belgradzkiego Teatru Narodowego,
młoda Polka Eleonora Dobiecka, zmarła w 1931
roku na rękach swego narzeczonego znanego malarza Kosty
Hakmana. Na Nowym Cmentarzu „na skraju miasta”
odbył się niezapomniany pogrzeb, a dziś nie zachował się
nawet grób...
Krótka miłosna opowieść o dwoje znanych artystów – malarzu
Kosty Hakmanie i primabalerinie Eleonorze-Norze Dobieckiej
została już dziś prawie zapomniana. Któżby pamiętał
co wydarzyło się przed 80-ciu laty; przyszło nagle i przeszło.(...)
Pozostały wyblakłe ślady o przedwcześnie zmarłej solistce Baletu
Teatru Narodowego. Prawdę mówiąc, była ona tu niedługo, nawet
nie cały sezon. Jednakże lata 1930/31 były jej sezonem w całej pełni,
gdyż młodziutka Nora Dobiecka pojawiała się najczęściej w głównych
rolach. Nie zapominajmy, że był to jeszcze okres dominującej
obecności rosyjskich emigrantów – tancerzy na naszej scenie
baletowej. Wielu z nich było najbardziej zasłużonych
w założeniu baletu w Belgradzie (1923 r.) i swoim
tańcem oznaczyli jego „dzieciństwo”. Można
przypuszczać, że gdyby dziś, nawet w gronie
ludzi lepiej poinformowanych, wspomnieć
imię Dobieckiej, pierwsza reakcja by była:”ach,
to jedna z Rosjanek!”
Jednak nie była ona Rosjanką.
Urodzona w Warszawie, do Belgradu
przyjechała za namową Antoniego
Romanowskiego, który przybył tu ze
Lwowa na miejsce kierownika Baletu
w Teatrze Narodowym. Oboje
nie przeczuwali, że Elelonora tutaj
wystąpi w swoim ostatnim przedstawieniu
- baletowym i życiowym...
W Teatrze Narodowym otrzymała
miejsce jednej z dwóch primabalerin.
Drugą była Nataša Bošković,
wielka narodowa mistrzyni baletu. Tak
się złożyło że w tamtym sezonie Natasza
często przebywała na gościnnych występach,
dzięki czemu młoda Polka miała
możliwość częściej przedstawiać się belgradzkiej
publiczności w głównych rolach. W ciągu
tego niespełna roku, przygotowała główne role w
baletach „Manewry na wsi”, „Zaproszenie do tańca” i w
odnowionej „Szecherezadzie”.
Postać Dobieckiej najlepiej nam oświetla publikacja „Historia
opery i baletu Teatru Narodowego (do 1941 roku), autora Slobodana
Turlakova. Obok szczegółowego spisu tytułów, ról, na stronach
tej książki znajdują się także fragmenty prasowych recenzji takich
autorów, jak dr Miloje Milojević, dr Viktor Novak, Branko Dragutinović*...
Przed sobą mamy prawdziwą małą mozaikę różnych ocen
i sądów, na podstawie których autor wnioskuje, że Dobiecka była
przez krytyjów chwalona „dzięki swojej urodzie, gracji w tańcu i
umiejętnościom technicznym”.
A teraz dochodzimy do gorzkiej części opowieści. Ten jedyny
sezon belgradzki nieszczęsnej Polki zakończył się już w kwietniu...
* Znane nazwiska w kulturze serbskiej (przyp. tłum).
A miała zaledwie 25 lat. O tym „Polityka” (...), z dnia 17 kwietnia
1931 roku napisała: „Wczoraj, przedpołudniem, zmarła primabalerina
Teatru Narodowego Nora Dobiecka. O pierwszym brzasku
wiosny, w pełnej wiośnie swojej młodości, zgasła niesłyszalnie, cicho
jak jaskółka... Jeszcze przed paroma dniami tańczyła w „Szecherezadzie”
Rymskiego-Korsakowa. W sobotę była na małej wycieczce
w Topčiderze. Była zdowa, uśmiechnięta, pogodna. Skrywała przed
najbliższymi swoją jedyną tajemnicę, która miała stanowić dla niej
najwększe wydarzenie w życiu: w końcu miesiąca miała wyjść za
mąż za naszego rodaka, bardzo wybitnego artystę... I wyjechać w
pierwszych dniach maja w podróż poślubną. Śmierć ją skosiła. W
ciągu trzech dni: grypa, zapalenie płuc, koniec... Prosiła jeszcze, by
ją ubrać w biały chiton i żeby jej przynieść potem kwiatów, dużo
kwiatów... Ostatnie słowa (skierowane do przyjaciółek) były: „Do
widzenia, dziewczynki... Machnęła wyczerpaną ręką i powtórzyła
„Do svidanja, djevočki...”. Dzisiaj ją pochowają na cmentarzu za
Belgradem, /miastem/ gdzie spodziewała się znaleźć szczęście...”
W swoim opisie ostatniego aktu tragedii Eleonory
Dobieckiej gazeta „Vreme” była mniej dyskretna i
swoim czytelnikom oznajmiła, że zamknęła oczy
na rękach malarza p. K. Hakmana**. Ta nagła,
nieoczekiwana śmierć młodej artystki zaszokowała
cały świat teatralny. Umarła
daleko od swoich najbliższych: matki w
Warszawie, którą wspomagała materialnie
i brata bliźniaka, także tancerza.
Nie tylko Teatr Narodowy wziął
na siebie koszty pogrzebu, lecz i cały
personel przyszedł ją pożegnać. Powiadają,
że Belgrad nigdy dotąd tak
masowo nie pożegnał żadnego artysty,
jak Dobiecką na cmentarzu „na
skraju miasta”.
A tam, w tym miejscu, które się
teraz nazywa Novo groblje, grób tej
primabaleriny już nie istnieje. Wszystko
pоkryło zapomnienie. Dziś znajduje
się tu Aleja Zasłużonych. Nie ma też jej
podobizny na ścianach korytarza, na 3.
piętrze (siedzibie Baletu) wśród wystawionych
tam fotografii zasłużonych mistrzów baletu.
Przynajmniej na tyle zasłużyła.
Muharem Šehović (Przeł. J. Maciejewska-Pavković)
Oryginalny tekst: Сликар и балерина – трагедија у једном
чину. Позоришна историја / Мухарем Шеховић. – Политика, 23
јул 2011, Култура – уметност – наука, бр. 15, 4-5.
** Kosta Hakman (Bosanska Krupa, 1899 – Opatija, 1961), jeden z najwybitniejszych
malarzy serbskich. Jego ojciec był polskim emigrantem,
a matka Serbką z Sarajewa. Był członkiem Młodej Bośni, aresztowany
przez austrowęgierskie władze w 1914. r. W latach 1921 – 1924 studiował
malarstwo w Krakowie. Od 1947 r. profesor Akademii Sztuk Pięknych w
Belgradzie. (Przyp. tłum.)