• Nr 49-50 BELGRAD 2011 • - Polonia-serbia.org

14
Uczta weselna po słowacku u Wiślan w
Ostojićewie
Wesoły orszak drużbów idących po «młoduchę»
Państwo młodzi z rodzicami w stroju weselnym przed „ zaczepinami”
W
artykule Wiślańsko-beskidzkie wesele w trzech wersjach
(Słowo YU Polonii 27/2006, 6-7) naliczyłem w Ostojićewie
sporo wspólnych (ze słowackimi) elementów obrządku
nazywanego wiesieli. W późniejszych badaniach poprawiałem
niektóre mylnie zasłyszane elementy śpiewu i nieustannie
poszukiwałem słowackiej książeczki, w której znajdowały się teksty
przemówień wprowadzających w biesiadę weselną. Na jednym z
tych wesel (Szturc Djury i Szturc Wiery, z tego samego rodu), byłem
obecny 42 lat temu. Ślub zawsze w sobotę i przeważnie jesienią zaczynał
się w godzinach popołudniowych, a uczta ok. 18-tej. W sali
Domu Młodzieżowego (Dom omladine), gdzie zebrała się prawie
połowa tamtejszych dorosłych Wiślan, uczta a potem zabawa taneczna
z czepieniem o północy młoduchy, trwała do samego rana.
Grupa kobiet w średnim wieku podgrzewała potrawy, układała półmiski
i pokazała się na sali dopiero po podaniu ostatniego tortu.
Zajęty nagrywaniem ustnego folkloru, nie rejestrowałem w całości
tego co działo się przy wynoszeniu i podawaniu potraw przez
fiferów, przy jednoczesnych przemówieniach, po których wybuchały
salwy śmiechu. Świadczyło to, że weselnicy z pełnym zrozumieniem
odbierają tekst oracji po słowacku.
Po prawie dwudziestoletniej „suszy” odbyło się w 2009 roku wesele
po „wiślańsku”, wobec czego nadszedł czas, żeby powrócić do
tematu: czy ważniejsze są stare elementy, czy też uczta „po naszemu”?
Przypomnijmy tu, w dużym skrócie, elementy obrzędowe, śpiewy
i nazewnictwo w rytuale weselnym w Ostojićevie. Podczas namłówaczki
w domu rodziców dziewczyny, w obecności starszego
drużby i przy wymianie darów (koszula, chustka czerwona lub materiał
w kolorze czerwonym na sukienkę), wybierano dwóch młodych
drużbów, którzy mieli zapraszać gości. Do tego domu w czwartek
i piątek przedweselny krewni i inni bliscy przynosili kury, jajka i
naczynia. W dzień ślubu, przy wyprowadzaniu młoduchy podstawiano
inną dziewczynę, żądano zapłacenia „paszportu”, a następnie
rodzice udzielali córce błogosławieństwa. Śpiewano przy tym smutną
pieśń pożegnalną. Uczta odbywała się albo w domu wiejskim
albo w wynajętym lokalu. Zaczepiny miały miejsce o północy, kiedy
panna młoda dostawała – dawniej chustkę czerwoną, potem
uprzednio uszytą czerwoną sukienkę, względnie wpinała we włosy
tylko czerwony kwiatek, po czym następowały tańce. Przygrywała,
od dziesięcioleci, węgierska orkiestra, a z młoduchą najpierw tańczyły
kobiety – starościna jako pierwsza. Tańczono polkę, kołomyjkę,
czardasz i płatny taniec o również węgierskiej nazwie menyos. Najważniejsze
śpiewy były: Już nocka, już tu śpią (w czasie namowy),
Mamko, mamko, ne daj ją brać (przy wyprowadzeniu z domu rodziców)
oraz Zaszumiała nadobno dziweczka, zaszumiał i dąb... Dodaję
tu jeszcze nazewnictwo rodzinne: chłop i baba, tacik, potek i potka,
które mają swoje odpowiedniki na Śląsku Cieszyńskim, a nabytki
słowackie są nieznaczne, co nie można powiedzieć o uczcie weslnej.
Kiedy w 2009 roku Josip Cieślar-Tile postanowił z narzeczoną
Nataszą Reves urządzić własne huczne wesele z obowiązkową oracją
starszego drużby i fiferów, okazało się, że większość ludzi pamięta
tylko strzępy tekstów mających ożywić nastrój przy biesiadnym stole,
a książeczki ze skodyfikowanym tekstami przy uczcie weselnej,
po słowacku, zawieruszyły się na zawsze. Trzeba było się odwołać
do przekazu ludowego, najlepiej do własnej babci Luizy Cieślar (ur.
1931), świetnej informastorki, która ten, nie krótki tekst odtworzyła
bez zająknięcia. Przemówienie przy podawaniu dań na stole weselnym
notowało jednocześnie trzech mężczyn: J.C. –Tile (1977) i
A.K. (1958), a więc należących do dwóch pokoleń Wiślan, obydwaj
bez dokładnej znajomości pisowni słowackiej, a jako trzeci – autor
tego artykułu, który stosował grafikę polską. Swój zapis, zanotowany
„serbską łacinicą” J.C.-Tile odstąpił folklorystce dr Katarzynie
Marcol z Cieszyna oraz profesorowi z Belgradu. Pani dr Marcol wydrukowała
tą wersję w całości z tam figurującymi imionami pary
Oskar Bičei i Tatjana Urbanek, dodając doskonałe tłumaczenie integralnego
tekstu na język polski, z którego powtarzamy tylko tekst
Zaproszenia. A dla ilustracji możliwych zniekształceń przy niepełnej
znajomości pisowni słowackiej, podajemy urywki o „polievce”,
„paprekašu”.
P o l j e v k a
Pozor, pozor!!!
Nje stojće mi v čeśće
Abi sa dostal ku mladej njevesće!
Ženi, ženi ženjički
Panjenki a panički,
Dobri pozor davajće.
Tu sa njesje poljevočka,
V njej je kohut aj sljepočka,