⢠Nr 49-50 BELGRAD 2011 ⢠- Polonia-serbia.org
⢠Nr 49-50 BELGRAD 2011 ⢠- Polonia-serbia.org
⢠Nr 49-50 BELGRAD 2011 ⢠- Polonia-serbia.org
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
12<br />
Krakowa, barzo blisko siedzi, już nas z nim nie dzielą rzeki wielkie,<br />
przebywania trudne, zamków pewnych nie masz, około by się<br />
wżdy czego nieprzyjaciel zabawić mógł”. Wprawdzie w roku 1533<br />
podpisany został przez Polskę i Turcję ,,wieczysty pokój”, mający<br />
przetrwać blisko sto lat, niemniej jednak hetman nie dawał wiary<br />
pokojowym gwarancjom Imperium Osmańskiego. Obawiając się<br />
najazdu tureckiego, postanowił zbudować w Rożnowie twierdzę,<br />
która zatrzymałaby marsz wojsk tureckich w kierunku Tarnowa<br />
lub Krakowa, dając czas królowi i hetmanom na zebranie wojska.<br />
Twierdza ta służąca bezpieczeństwu całej Rzeczypospolitej, miała<br />
być budowana na prywatnej ziemi i z własnych środków hetmana<br />
Tarnowskiego. Rożnowska beluarda nad Dunajcem była drugą po<br />
Gdańsku fortyfikacją bastionową w Polsce. W trosce o bezpieczeństwo<br />
państwa Jan Tarnowski lokował także wiele miast nadając im<br />
charakter obronny. W roku 1540 Tarnowski zbudował nowe miasto<br />
Tarnopol, które uczynił strażnicą Podola i Rusi. Hetman rozumiał,<br />
iż wraz ze wzrostem obronności miasta następuje wzrost bezpieczeństwa,<br />
rozwoju gospodarczego i lepszego życia jego mieszkańców.<br />
Swoją warowność i rozkwit zawdzięczają hetmanowi takie<br />
miasta jak: Jarosław, Przeworsk, Połaniec, Tarnogóra, Lubaczów,<br />
Stryj, Tustań, Chmielnik, Bracław, Osiek, Gorliczyna, a także Roudnice<br />
nad Łabą w Czechach. Najwięcej jednak uczynił dla rodzinnego<br />
gniazda – dla Tarnowa. W dziedzinie obronności ufortyfikował<br />
miasto, wzniósł nowe mury obronne i naprawił już istniejące. Dzięki<br />
temu, XVI-wieczny Tarnów stał się jednym z najmocniej ufortyfikowanych<br />
miast południowej Polski, a same fortyfikacje należały do<br />
najnowocześniejszych.<br />
Za czasów hetmana Jana Tarnowskiego rozwijało się budownictwo<br />
w samym mieście, co uczyniło z Tarnowa jednym z pierwszych<br />
ośrodków architektury renesansowej w kraju. W trosce o prawidłowe<br />
zarządzanie miastem, wydał w latach 1554-1560 szereg przepisów<br />
i instrukcji, które dotyczyły administracji, bezpieczeństwa,<br />
aprowizacji, zabudowy, obronności, higieny, a które regulowały prawidłowe<br />
funkcjonowanie miasta.<br />
Kasztelan krakowski Jan Tarnowski był posiadaczem jednego z<br />
największych majątków ziemskich w kraju. Posiadał 10 miast i ponad<br />
120 wsi, położonych na terenach województw: krakowskiego,<br />
sandomierskiego, ruskiego i poza granicami kraju – w Czechach.<br />
Dominium Jana Tarnowskiego początkowo nazywane „państwem<br />
tarnowskim”, a później Hrabstwem Tarnowskim, zajmowało 2,1%<br />
województwa sandomierskiego i 8% powiatu pilzneńskiego. Obok<br />
działalności publicznej Jan Tarnowski szeroko rozwinął swój mecenat<br />
kulturalny. Hetman sam partycypował w budowie różnych<br />
obiektów publicznych i sakralnych, gromadził dzieła sztuki i literatury,<br />
wspierał artystów i luminarzy polskiej kultury renesansowej.<br />
Chętnie przyjmował na swoim zamku najwybitniejsze osobistości<br />
literatury i sztuki polskiego renesansu między innymi: Andrzeja<br />
Frycza Modrzewskiego, Mikołaja Reja, Jana Kochanowskiego, Marcina<br />
Bielskiego, Łukasza Górnickiego, Jakuba Przyłuskiego, Jana<br />
Szczęsnego Herburta (sekretarza Zygmunta Augusta), a także Hiszpana<br />
Piotra Ruiz de Moroz (profesora na Uniwersytecie Jagiellońskim<br />
oraz doradcę prawa króla Zygmunta Augusta) i wielu innych.<br />
Na dworze Jana Tarnowskiego zdobywali wykształcenie synowie<br />
szlacheccy wielkich rodów polskiego ziemiaństwa, którzy później<br />
zajmowali wysokie stanowiska państwowe i kościelne.<br />
Jan Tarnowski dbał także o nauczanie i kształcenie dzieci mieszczańskich.<br />
W wydanej w 1559 roku ordynacji dla szkoły miejskiej<br />
w Tarnowie wyznaczył jej wyraźny cel: „aby talenty i młodzież w<br />
szkołach publicznych mogły być kształcone, należycie kierowane i<br />
wychowywane”. Dzięki mecenatowi, dwór kasztelana krakowskiego<br />
Jana Tarnowskiego słynął jako jeden z najświetniejszych ośrodków<br />
renesansowych w całej Rzeczypospolitej. Sława hetmana Jana Tarnowskiego<br />
jako niezwyciężonego wodza i humanisty sięgała daleko<br />
poza granice kraju. Był on jednym z najbardziej znanych postaci<br />
ówczesnej Europy, a jego biografia, jako jedynego Polaka obok króla<br />
Zygmunta Starego, umieszczona została w dziele Pawła Joviusa, wydanym<br />
w Bazylei w roku 1561, pt.: „Elegia virorum bellicae virtute<br />
illustrim”. Paweł Jovius opisał hetmana Tarnowskiego jako wodza<br />
sławnego męstwem, który cały wolny czas od posługi Rzeczypospolitej<br />
poświęcał własnym studiom i dysputom z ludźmi uczonymi.<br />
Hetman koronny i kasztelan krakowski Jan Amor Tarnowski<br />
dożył sędziwego wieku 73 lat i zmarł 16 maja 1561 roku w swoim<br />
ulubionym dworze w Wiewiórce pod Tarnowem. Pochowany został<br />
w sierpniu, w kolegiacie tarnowskiej. Jego pomnik nagrobny, którego<br />
twórcą jest znakomity artysta renesansu weneckiego Jan Maria<br />
il Mosca Padovano, należy do najpiękniejszych i najwyższych w<br />
Europie, ma bowiem 13,8 m wysokości i 6,6 m szerokości. Kiedy w<br />
roku 1817 cesarz Austrii Franciszek I wraz ze swoją małżonką Karoliną<br />
Augustą wizytował Tarnów i tarnowską kolegiatę, zatrzymał się<br />
przed pomnikami Tarnowskich i stwierdził, iż godne byłoby mieścić<br />
się w samym Wiedniu. Jan Tarnowski był wybitną postacią epoki<br />
renesansu w Polsce i znanym Polakiem w ówczesnej Europie. Jako<br />
żołnierz i hetman posiadał niekwestionowany autorytet w sprawach<br />
wojny i obronności państwa. Swoje doświadczenia opisał i przekazał<br />
w formie traktatu w dziele pt. „Consilium Rationis Bellicae”. Zawarł<br />
w nim uniwersalne zasady polskiej taktyki walki, które stały<br />
się podstawą nowoczesnej myśli i sztuki wojskowej. Metody użycia<br />
jazdy na polu bitwy, w późniejszych czasach rozwijali i doskonalili<br />
praktycznie tacy znakomici wodzowie jak: Jan Zamoyski, Jan Karol<br />
Chodkiewicz, Stanisław Żółkiewski, Stanisław Koniecpolski, Jan<br />
Sobieski. Aż do wieku XVIII, traktat ten stanowił fundamentalną<br />
pozycję w kształceniu przyszłych dowódców i był głównym źródłem<br />
zasad polskiej sztuki wojennej.<br />
płk Zbigniew Radoń<br />
Jubileusze Ivo Andricia<br />
W<br />
październiku rozpocząl się oficjalnie potrójny<br />
jubileusz związany z twórczością<br />
IVO ANDRICIA: 100 lat temu w „Bosanskiej<br />
vili” opublikowano jego młodzieńczy esej,<br />
następny jubileusz to już ukoronowanie Jego działalności<br />
- <strong>50</strong> lat od przyznania Nagrody Nobla w dziedzinie<br />
literatury (1961), a przyszłej jesieni zamkniemy<br />
te obchody 120 rocznicą urodzin pisarza.<br />
Ktoś może zapytać dlaczego to w Serbii poświęca<br />
się temu tematowi tyle uwagi. Otóż Slovenia, Macedonia<br />
i Czarnogóra przeszły niezauważalnie w jego literaturze,<br />
Chorwacja ten temat dyskretnie odnotowała,<br />
nie robiąc z tego wydarzenia kulturalnego. Bośnia,<br />
już od wielu lat rzuca na pisarza „drvlje i kamenie...”,<br />
szczególnie po wojnie 1992-1995. Nie bez powodu,<br />
bo poza nielicznymi, kapitalnymi bohaterami o muzułmańskim<br />
pochodzeniu, których pokazał w dobrym<br />
świetle, krytycznie przedstawiał miejscowych<br />
drobnych urzędników tureckiej władzy w Bośni, podkreślając<br />
ich podłe, a czasem i zbrodnicze charakte-
Change language