â¢ Nr 49-50 BELGRAD 2011 â¢ - Polonia-serbia.org

• Nr 49-50 BELGRAD 2011 • 

Prezydencja Polski w Radzie Unii Europejskiej 

(1.07-31.12 2011). 

Wystawa polskich miast i krajobrazów 

w Belgradzie 

W TYM NUMERZE: 

Wiesci: Prezydencja Polski w UE. – Wizyta Przewodniczącego Parlamentu UE Jerzego Buzka w Serbii. – Wiadomości z 

Ostojićeva. – Dni Čoki. Artykuły i przyczynki: XIX Światowe Forum Mediów Polonijnych, Tarnów, Zachodniopomorskie. 

– Hetman Jan Tarnowski. – Jubileusze Ivo Andricia. – Wesele w Ostojićewie. – Balerina Eleonora Dobiecka. – Poezja. 

Wydarzenia kulturalne: Tydzień Filmów Polskich.- Targi książki. – Spotkania z Kulturą Polską. – Z życia polonijnego: 

Kronika polonijna. – Wycieczka do Puław. Wieści z Czarnogóry: Wakacje z Polską. - Obchody Roku Czesława Miłosza. 

Kącik kulinarny Pani Hani. – Dodatek w kolorze – Jaskinie wschodniej Serbii.

Wieści 

Polska objęła przewodnictwo 

w Radzie Unii Europejskiej 

lipca 2011 roku Polska przejęła od Węgier półroczną prezydencję 

w Radzie Unii Europejskiej. 

1 

Sprawowanie Prezydencji w Radzie UE wiąże się z koniecznością 

koordynowania kilku tysięcy spotkań, zarówno formalnych 

(poświęconych omawianiu bieżących spraw), jak i nieformalnych 

(w celu wymiany poglądów i w sprawach długoterminowych), w 

Brukseli, Luksemburgu oraz kraju prezydencji, w tym także spotkań 

na najwyższym szczeblu (Rada Europejska, szczyty z przywódcami 

państw trzecich). 

Innym zadaniem jest reprezentowanie Rady wobec instytucji 

UE, w szczególności wobec Komisji Europejskiej i Parlamentu 

Europejskiego. Przez pół roku państwo sprawujące Prezydencję 

prowadzi prace Rady i kształtuje jej relacje z partnerami instytucjonalnymi, 

przewodniczy spotkaniom roboczym, a także regularnie 

informuje Parlament Europejski o prowadzonych pracach. 

Głównym zadaniem polskiego przewodnictwa będzie wprowadzenie 

Unii Europejskiej na tory szybkiego wzrostu gospodarczego 

i wzmocnienia politycznej wspólnoty. Będzie się ono operać 

na trzech podstawowych priorytetach:”Integracja Europejska jako 

źródło wzrostu – m. in. stworzenie nowego wieloletniego budżetu”, 

„Bezpieczna Europa - żywność, energia, obronność” oraz „Europa 

korzystającą na otwartości- wzmocnienie pozycji UE na arenie 

międzynarodowej”, czego przykładem był m. in. wrześniowy Szczyt 

Partnerstwa Wschodniego w Warszawie. 

Polska pragnie w ramach prezydencji osiągnąć także postęp 

w realizacji rozszerzenia UE: finalizacja negocjacji akcesyjnych z 

Chorwacją i Turcją; postęp w negocjacjach z Islandią; wspieranie 

europejskich aspiracji państw Bałkanów Zachodnich. 

W związku z przejęciem przez Polskę prezydencji w Radzie UE, 

Ambasador Rzeczypospolitej Polskiej w Belgradzie JE Andrzej Jasionowski 

udzielił wywiadu dziennikarce belgradzkiej gazety „Politika”, 

który został opublikowany dnia 7 lipca b.r., Ukazał on na 

główne priorytety polskiej polityki unijnej, w tym na pozytywny 

stosunek wobec rozszerzenia UE o kraje Zachodnich Bałkanów. 

Bardziej szczegółowe informacje o polskiej prezydencji w EU 

znajdują się na witrynie www:PL2011.eu 

*** 

Obecność Polski w Serbii odczuwa się szczególnie w dziedzinie 

kulturalnej: 

Z okazji przejęcia przez Polskę półrocznej prezydencji w Unii 

Europejskiej, w obrębie twierdzy-parku Kalemegdan w Belgradzie 

otwarta została wystawa plansz z fotografiami polskich pejzaży, 

widoków polskich miast i zabytków zatytułowana „To jest Polska” 

(„Ovo je Poljska”). Organizatorami wystawy byli m. in. Ministerstwo 

Spraw Zagranicznych RP, Polska Organizacja Turystyczna 

i Ambasada RP. Trwała ona przez 2 miesiące (lipiec i sierpień), i 

dzięki usytuowaniu na najbardziej atrakcyjnej trasie spacerowej, 

dostarczała zwiedzającym wspaniałych doznań estetycznych. Każda 

z plansz była prawdziwzm dziełem sztuki fotograficznej. 

Dla nas Polaków, miło było widzieć jak bardzo się unowocześniła 

Warszawa, jak pięknie zostały odrestaurowane zabytki wbrew 

strasznym zniszczeniom wojennym, a serce radują widoki polskiego 

morza i gór. 

W październiku wielką popularnością cieszyły się Dni Filmu 

Polskiego (Dani poljskog filma), w Belgradzie (13-19 X) i w Niszu 

(20-26 X). Powiadomiono nas, że przegląd polskich filmów miał 

miejsce również w Banialuce (Republika Serbska). 

Do końca roku przewiduje się kilka koncertów w wykonaniu 

polskich grup muzycznych. 

Powitanie Polski w Brukseli; poczęstunek polskimi jabłkami 

3

Wizyta Jerzego Buzka, Przewodniczącego 

Parlamentu Europejskiego w Belgradzie 

W 

czasie swojej wizyty w Serbii w dniu 3 listopada 

2011 r. Przewodniczący Parlamentu Europejskiego 

Jerzy Buzek był gościem Skupsztiny Serbii. W rozmowie 

z deputatami zachęcał do wytrwałości w działaniach w 

kierunku otrzymania przez Serbię statusu kandydata na członka 

UE. Jednakże warunkiem kluczowym jest normalizacja stosunków 

z Kosowem. Jest to jedyny warunek. Nie do przyjęcia 

jest przemoc, która w tej chwili ma miejsce w północnej części 

Kosovskiej Mitrovicy. Popiera rozmowy między Belgradem 

a Prisztiną. Pojednanie nie jest rzeczą łatwą i nie znaczy, żeby 

zapomnieć o przeszłości. Pamięć ofiar trzeba uczcić, ale dalej 

działać w kierunku współpracy. „Opowieść Europy jest opowieścią 

o pojednaniu”. Buzek wspomniał dzieje Polski i Niemiec po 

II wojnie światowej. Nad współpracą i pojednaniem pracowało 

się przez dziesiątki lat. Teraz oba państwa są w Unii Europejskiej. 

„Musicie pilnie pracować. Drzwi do UE są dla was szeroko 

otwarte i od was zależy, czy zrobicie ten decydujący krok. 

Czekamy, żeby was powitać w Unii Europejskiej. Buzek obiecał, 

że postara się przekonać Prisztinę, żeby dialog z przedstawicielami 

Serbii był kontynuowany. Przewodniczący Buzek na zakończenie 

dał jako przykład Novaka Djokovicia, który wytrwałością, 

pracą osiągnął światowe rezultaty. 

Tego dnia Buzek spotkał się również z serbskimi ekonomistami, 

przemysłowcami i dziennikarzami. 

Źródło: Politika, 4. XI 2011. 

4 

Przewodniczący parlamentu UE Jerzy Buzek gośćem serbskiej Skupštiny 

Wiadomości z Ostojićeva 

W 

ciągu dwudniowego pobytu w miejscowości Čoka 

w lipcu, polska delegacja na czele z burmistrzem 

Wisły p. Janem Polaczkiem, trzykrotnie odwiedziła 

Wiślan w Ostojićevie. Członkowie delegacji odwiedzili Kościół 

Ewangelicki, Dom Słowacki, cmentarz ewangelicki, a dłużej zatrzymali 

się w gospodarstwie rolnym Gustiego Cieślarza oraz w 

gościnnym domu pani Renaty Pilch. 

Grupa 20 ostojiciewskich dzieci przebywała na kolejnych 

koloniach letnich u rówieśników w Wiśle Malince. Kontynuowały 

one tam naukę języka polskiego i polskiej kultury. Dziećmi 

opiekowała się p. Renata Pilch, Polka z Ostojićewa. 

Zespół śpiewaczy – 40 osobowy chór ewangelickich Polaków 

z Ligotki*, występował gościnnie na początku września w 

miejscowości Glożan (Baczka). Dowiedziawszy się o Wiślanach 

w Ostojićewie, będąc sami wiślańskiego pochodzenia, odwiedzili 

rodaków w piątek 9 września i przyrządzili licznie zebranym 

ostojicievianom koncert. Jak mnie poinformował p. Emil 

Polak, dla mówiących gwarą wiślańską nie było przeszkód w 

serdecznej rozmowie przy gościnnym poczęstunku. 

* L i g o t k a – Miasteczko oddalone 12 km od T’ešina (Czechy), zamieszkałe 

w 70 % przez ludność wiślańskiego pochodzenia. Istnieją tam typowe 

nazwiska wiślańslie (np. Bujak i in.) i kilka francuskich, co jest podobno 

pozostałością po wojnach napoleońskich. 

Polska delegacja z wizytą u Gustiego Ćešlara 

Pięcioosobowa delegacja złożona z Wiślan z Ostojićewa i przedstawicieli 

władz administracyjnych gminy Čoka gościła w Wiśle w 

dniach 14-16 października b.r., gdzie zatwierdziła z gospodarzami 

plan współpracy na nadchodzącą zimę i pierwsze półrocze 2012 

roku. 

D. D.

Dni gminy Čoka 

Pod koniec lipca w mieście Čoka (w centrum 

administracyjnym ostojićevskich Wiślan) miały 

miejsce trzydniowe uroczystości gminne 

związane z dwusetną rocznicą (1811-2011) ocalenia 

miasta od epidemii cholery. Gośćmi na obchodach 

była delegacja polska z Wisły – miasta pobratymczego 

z Čoką. Pięcioosobowej delegacji przewodniczył burmistrz 

Wisły Jan Polaczek z małżonką, a w jej skład 

wchodzili p. Jan Małysz z małżonką (rodzice Adama 

Małysza, słynnego skoczka narciarskiego) orat p. Tadej 

Chmiel, naczelnik d/s ogólnych miasta Wisły. 

W niedzielę dn. 25 lipca odbyła się ekumeniczna 

msza polowa i składanie wieńców przy pomniku 

ofiar epidemii na r-k cmentarzu. Mszę celebrowali 

proboszcz Kościoła Rzymskokatolickiego oraz księża 

prawosławni z Čoki i Ostojićeva. 

Z przekazu ludowego dowiadujemy się, że przed 

dwoma wiekami mieszkańcy Čoki epidemię cholery 

odebrali jako karę boską za popełnione grzechy. 

Umarłych w mękach, różnego wyznania, chowali 

na jednym miejscu – w pobliżu rozlewiska (obecnie 

znajduje się tu cmentarz r-k). Modląc się zaprzysięgli, 

że będą czcić dzień, kiedy umrze ostatnia ofiara tej zarazy. 

Był to właśnie dzień 26 lipca, na św. Annę. 

W godzinach popołudniowych miało miejsce 

uroczyste posiedzenie Rady Miejskiej, na którym 

burmistrz Čoki dr Predrag Mijić w skrócie przedstawił 

ostatnie sukcesy w rozwoju gminy i podzielił nagrody 

najlepszym uczniom szkół średnich. Burmistrz 

Wisły Jan Polaczek informował o dotychczasowych 

doświadczeniach we współpracy miast i ich dalszego 

rozszerzenia. Posiedzenie Rady Miejskiej urozmaiciły 

występy adeptów szkoły muzycznej oraz węgierskiego 

chóru żeńskiego. Dokonano wymiany prezentów pomiędzy 

Wisłą a Čoką. Dla gości i nagrodzonych wydano 

uroczysty obiad w restauracji „Ždrebac”. 

W przeddzień uroczystości gminnej, zorganizowano 

na łące, w godzinach popołudniowych, mistrzostwa 

kulinarne w gotowaniu „kociołka czokańskiego” 

(suchy gulyas). Na deser podano węgierskie ciasto w 

kształcie spirali kürtes kolacs, które ma swój rodowód 

w Siedmiogrodzie. 

Poza tym, w dniu św. Anny, 26 lipca (poniedziałek) 

odprawiono mszę w kościele rzymskokatolickim, 

która była wyjątkowo uczęszczona. Natomiast w cerkwi 

prawosławnej (w remoncie) odbyły się poranna i 

wieczorna liturgia – Służba Bożja ku czci św. Archanioła 

Gabriela (prawosławna Sława) , które odprawiało 

dwóch księży. Dzień zakończył się obfitym poczęstunkiem 

w Domu Parafialnym. 

*** 

Tradycyjna manifestacja Dobos w Čoce, odbywająca 

się 9 października, na której od paru lat występowali 

beskidzcy mistrzowie gry na trombicie, przeszła 

w tym roku bez ich udziału, z powodu wyborów w 

Polsce w tym terminie. 

D. D. 

Delegacja władzy Wisły w Čoce 

Burmistrz Čoki dr Predrag Mijić składa wieniec pod pomnikiem ofiar epidemii 

Burmistrz Wisły Jan Polaček przemawia do radnych Čoki 

5

Artykuły i przyczynki 

XIX ŚWIATOWE FORUM MEDIÓW POLONIJNYCH 

TARNÓW – SZCZECIN – ZACHODNIOPOMORSKIE 2011 r. 

6 

Tegoroczne Światowe Forum Mediów Polonijnych zgodnie już 

z tradycją zostało zainaugurowane w Grodzie Leliwitów - Tarnowie. 

Tematem wiodącym forum była – Polska prezydencja w Unii Europejskiej 

oraz Zachodniopomorskie bramą do Europy. Po raz pierwszy 

temu wydarzeniu patronował Parlament Europejski. Równolegle z 

naszym forum zbiegły się w czasie inne ważne wydarzenia w Tarnowie, 

takie jak Forum Inwestycyjne oraz Europejskie Forum Kultury: 

„Skrawki wspólnego nieba”. 

Miło było po raz kolejny zobaczyć znajome twarze dziennikarzy 

polonijnych z różnych krajów oraz poznać nowych członków ”forumowej 

rodziny”. W tym roku najdalszym reprezentowanym zakątkiem 

świata była Republika Południowej Afryki. Przywiezione 

przez nas egzemplarze Słowa Yu-Polonia wystawione jak zawsze w 

hotelowym korytarzu pośród innych wydawnictw polonijnymi, rozeszły 

się błyskawicznie. Świadczyć to może o dużym zainteresowaniu 

serbską społecznością polonijną, ale i o coraz ciekawszej szacie 

graficznej naszego biuletynu, która wręcz przyciąga spojrzenia i zachęca 

do zagłębienia się w jego treści. Co z resztą zostało docenione 

podczas tegorocznego forum (ale o tym w dalszej cześci reportażu). 

Jak co roku Forum Mediów Polonijnych rozpoczęło się Konferencją 

Prasową Prezydenta Miasta – Ryszarda Ścigały. Kilkuminutowy 

film promocyjny o Tarnowie pokazał nam miasto w całej 

swojej okazałości. Gospodarz miasta opowiadał o ciekawych inwestycjach 

i rzeczywiście nie sposób nie zauważyć, jak to miasto 

z roku na rok pięknieje. Przykładem może być świeżo odrestaurowany 

dworzec kolejowy, który odzyskał swój wygląd sprzed stu lat. 

Wnętrze tarnowskiego dworca PKP przypomina wnętrza eleganckich 

Polskiego Stowarzyszenia Prasy Lokalnej, Jan Ryłko – prezes Polskiego 

Związku Kulturalno-Oświatowego i inni ważni goście. 

Podczas inauguracji dyrektor Biura Organizacyjnego XIX 

ŚFMP Stanisław Lis podkreślił, że Forum to światowa marka. To 

ważne miejsce debaty, wyrażania opinii w sparawach ważnych dla 

Polaków mieszkających poza granicami kraju kierowanych do parlamentu 

i rządu RP, wytyczania roli jaką mogą odegrać Polacy żyjący i 

działający za granicą w zakresie promocji Polski i tworzenia jej pozytywnego 

wizerunku. I trudno się z tym nie zgodzić. 

Po wystąpieniu prezesa zostały wręczone nagrody w konkursach 

takich jak : Międzynarodowy Konkurs Literacki im. H. Cyganika 

„Powroty do źródeł”, konkurs na reportaż z XVIII ŚFMP 2010, 

wręczenie nagrody Domu Mediowego HEKTOR W DRODZE oraz 

nagrody Polskiego Stowarzyszenia Prasy Lokalnej. I tu spotkała nas 

niezwykle miła niespodzianka, gdyż w tej kategorii Słowo YU-Polonia 

otrzymało wyróżnienie wraz z sześcioma innymi pismami polonijnymi, 

takimi jak: Monitor Polonijny ze Słowacji, Scena Polska 

z Holandii, Jutrzenka z Mołdawii, Głos Polonii z Węgier oraz Zwrot 

z Czech. Czułyśmy się niezmiernie dumne, że biuletyn został doceniony 

wśród tak silnej ekipy wydawnictw polonijnych. 

Kolejnym punktem dnia był udział dziennikarzy polonijnych 

w Happeningu Edukacyjno-Animacyjnym - „Świadomość kulturalna 

i gust estetyczny jako kreacja kompetencji kulturowych za 

pośrednictwem mediów”. Podzieleni na pięć grup wzięliśmy udział 

w interaktywnych warsztatach twórczych. Zróżnicowana tematyka 

pozwoliła wybrać każdemu jedną z pięciu proponowanych opcji 

według własnego zainteresowania. 

hoteli z epoki i w pełni zasługuje na miano najpiękniejszego 

dworca w Polsce. 

Po powitaniu uczestników forum odbyła się krótka prezentacja 

• Warsztat I. „Kodeks dobrych praktyk kształtowania 

świadomości kulturalnej i kompetencji kulturowych wśród 

Polaków mieszkających w Czechach i Słowacji poprzez media”, 

dziennikarzy i ich działalności polonijnej. Nastepnie zostały przedstawione 

oferty Miasta Stołecznego Warszawy i projekty Uniwersytetu 

• Warsztat II. „Wpływ kompetencji kulturowych na jakość życia 

Polaków w Małopolsce, Czechach i Słowacji”, 

Ekonomicznego w Krakowie. 

Pomimo tego, iż forum co roku rozpoczyna sie w Tarnowie, nigdy 

• Warsztat III.. „Edukacja kulturalna i promocja talentów w 

mediach elektronicznych – wyzwania, szanse i zagrożenia” 

do tej pory nie było czasu na zwiedzenie tego prawie 700-letnie- 

go miasta. Tym razem organizatorzy forum zaplanowali nam spacer 

• Warsztat IV. „ Dobre jest wrogiem lepszego”, czyli jak kreować 

gust estetyczny w przemysłach kultury. 

szlakami dziedzictwa kulturowego, wg naszych zainteresowań. Tak 

wiec mieliśmy do wyboru szlak renesansu, węgierski, żydowski oraz 

romski. Przyznam, że ciężko było się zdecydować . 

• Warsztat V. „Atuty i wpływ kultury na rozwój Małopolski i jej 

pozycję w Europie i świecie do 2020 r.” 

Tematy warsztatów jak widać pod wzgledem językowym były 

Kolejnego dnia w Dworku Modrzewiowym hotelu Park odbyła 

się inauguracja Forum z udziałem 

władz samorządowych i zaproszonych 

gości. Wśród nich 

znalezli się: Krystyna Latała – 

wiceprezydent Tarnowa, Piotr 

Andrzejewski – przewodniczący 

Komisji Kultury i Środków 

Przekazu Senatu RP, Andrzej 

Harezlak – wicewojewoda małopolski, 

Mirosław Banach – wicestarosta 

dość zawiłe i trzeba bylo mocno sie nagłowić, żeby trafić w taki, który 

przypadłby do gustu. Happening 

został zakończony dyskusją 

okrągłego stołu nt. Kultura jako 

narzędzie promocji współpracy 

międzyregionalnej i transgranicznej. 

Przerwy między kolejnymi 

wykładami umilały nam występy 

artystyczne przygotowane przez 

GOK w Dobrzeniu Wielkim. 

tarnowski, Urszula 

Czarujace mażoretki w charakte- 

Augustyn – poseł na Sejm RP, 

prof. Stefan Pastuszko – członek 

Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji, 

Zdzisław Sroka – prezes 

Inauguracja Forum w Dworku Modrzewiowym w Tarnowie 

rystycznych jaskrawych strojach 

pokazywały swoje umiejętności 

taneczne na przemian z parami 

w pokazie tańca towarzyskiego.

Dla ciekawostki dodam, że w tegorocznym 

konkursie mażoretek 

w Belgradzie wspomniane mażoretki 

zdobyły pierwsze miejsce w 

występie zespołowym i drugie w 

indywidualnym. 

Tego samego dnia po poludniu 

odwiedziliśmy Stowarzyszenie 

SIEMACHA, mającym 

nie przypadkowo swoją siedzibę 

przy największym Centrum 

Handlowym w regionie tarnowskim 

- GEMINI PARK. Ten 

ośrodek społeczno-opiekuńczy, 

pod kierownictwem księdza 

Andrzeja Augustyńskiego ma 

bowiem w swym założeniu zagospodarowanie 

wolnego czasu dzieciom i dorastającej młodzieży w 

zupełnie nowy sposób w zakresie edukacji, sportu i terapii. Jak powiedzial 

ks. Augustyński - „Podwórko nie jest złe. Co prawda mamy 

złe skojarzenia z wychowaniem podwórkowym, ale mądrze skonstruowana 

opieka na podwórku może kształtować dzieci i wychowywać je 

na poziomie rówieśniczym. Podwórko jest ważne i gry komputerowe 

go nie zastąpią, chociaż w pojęciu dzieci są bardziej atrakcyjne. To 

Wręczenie dyplomów wyróżnionym pismom polonijnym w konkursie Polskiego 

Stowarzyszenia Prasy Lokalnej 

szansa rozwojowa dla dzieci z 

dużych miast i pierwszy taki projekt 

na świecie.” Stowarzyszenie 

jest organizacją pozarządowa 

non-profit, z główną siedzibą w 

Krakowie, ale działalność swoją 

realizuje na terenie całego kraju. 

Po krótkiej prezentacji działalności 

stowarzyszenia zwiedziliśmy 

poszczególne pracownie 

tworzące obiekt. Na zakończenie 

obejrzeliśmy spektakl TEATRU 

NIE TERAZ (TNT) pt. „Intensywność 

szkła poza percepcją”. 

TNT jest jedynym w Tarnowie 

i w regionie tarnowskim teatrem 

reprezentującym ruch polskiej alternatywy 

artystycznej, teatr bez sceny. Po spektaklu odbyła się konferencja 

prasowa z przedstawicielami galerii, a nastepnie spacer po 

galerii. 

Kolejnego dnia czekała nas dluga podróż do województwa Zachodnipomorskiego, 

z przystankiem obiadowym w Konine. 

Ewa Milanović 

Zachodniopomorskie przez pryzmat XIX 

Światowego Forum Mediów Polonijnych 

(Województwo zachodniopomorskie, 9-12 września 2011) 

Z 

Połczyna Zdroju, po zakończonym, 19-tym z kolei, Światowym 

Forum Mediów Polonijnych, jechałam autobusem do 

Szczecina w towarzystwie pani Beaty Żółkiewicz, redaktorki 

z Aten. Pani Beata jest wnuczką osadników na tzw. Ziemiach Odzyskanych. 

Opowiadała mi, jak jej dziadkowie przybyli do Ziemi Lubuskiej 

zza Bugu. Przybyli całą grupą sąsiedzką z jednej wsi. Starali 

się i tutaj być wszyscy razem, dla pewności, ale przez całe życie tęsknili 

za stronami rodzinnymi, nie czuli się u siebie, uczucie tymczasowości 

ich nie opuszczało i do końca życia wybierali się spowrotem. 

I tą opowieścią, tak charakterystyczną dla niemal większości 

powojennych osadników na Ziemiach Zachodnich, zresztą potwierdzoną 

przez liczne badania socjologiczne, pragnę rozpocząć moje 

wrażenia o zachodniopomorskiem widzianym w czasie Forum. 

Od tamtych czasów minęło ponad 50 lat. Teraz główne słowo 

wiedzie pokolenie wnuków pierwszych osadników, a nawet ich prawnuków, 

a obraz regionu jest zupełnie zmieniony. 

Po długiej i wyczerpującej podróży z zatrzymywaniem się w 

Koninie, ulokowani zostaliśmy w Sanatorium „Gryf ” w Połczynie 

Zdroju - renomowanym, o ponad stuletnih tradycjach kurorcie, 

słynnym ze swoich borowin, solanek i wód. Następnego dnia powitały 

nas władze samorządowe miasta i powiatu. Dzień miał charakter 

bardziej wypoczynkowy. Prezentację oferty gospodarczej, 

kulturalnej i turystycznej przypieczętował Jarmark Turystyczny, 

na którego otwarciu uczestniczyliśmy. Potem objazd autokarami 

uzdrowiska z prezentacją jego walorów leczniczych. Wieczór urozmaiciło 

szereg wykładów fachowych, a kto się czuł zmęczony trudami 

dalekiej podróży, mógł korzystać z masaży i innych terapii, które 

gościnnie proponowało uczerstnikom Forum sanatorium Gryf i Spa 

Zacisze. W ciągu następnych dni z tej bazy wypadowej odbywało się 

dalsze poznawanie regionu. 

Grupa folklorystyczna „Wesołe Gospodynie” na otwarciu Targów Rolnych 

Agropomeranija w Barzkowicach 

Uroczysta inauguracja XIX Forum w województwie zachodniopomorskim 

miała miejsce w Sali Rycerskiej Urzędu Wojewódzkiego 

Szczecina, na Wałach Chrobrego, z których roztaczał się przepiękny 

widok na miasto, Odrę i port. Po wystąpieniach marszałka województwa 

zachodniopomorskiego Olgierda Gemblewicza, wojewody 

Marcina Zydorowicza i prezydenta Szczecina Piotra Krystka, odbyła 

się uroczystość wręczenia nagród Fidelis Poloniae sędziwej, a wielce 

zasłużonej w działalności polonijnej pani Marii Mireckiej-Loryś z 

Chicago i równie zasłużonemu Koszalińskiemu Oddziałowi Stowarzyszenia 

Wspólnota Polska. Po obowiązkowym poczęstunku 

i wspólnej fotografii, autobusy wyruszyły na godzinne zwiedzanie 

Szczecina. Niżej podpisana miała to szczęście, że przewodnikiem 

7

8 

była pani Ewa Bejger (rodzona siostra Adama Zagajewskiego), która 

w tym krótkim czasie udzieliła nam maksimum interesujących 

informacji o mieście, jego dzielnicach, historii i obiektach zabytkowych, 

których nam niestety nie było dane bliżej obejrzeć, bo już się 

spieszyliśmy na otwarcie Targów Rolnych Agropomerania w Barzkowicach. 

I tutaj nie mogliśmy zbyt długo zabawić. Po uroczystości 

inauguracyjnej, występach folklorystycznych, spotkaniach z organizatorami 

Targów, wysłuchaniu krótkiego zarysu polityki agrarnej 

w regionie i, naturalnie, po tradycyjnym koktajlu, niewiele już pozostało 

czasu na zwiedzanie stoisk rozmieszczonych w namiotach 

na ogromnej przestrzeni łąkowej. „Na okrasę” zawieziono nas na 

pobliską farmę produkcyjną „Holstar”w Pęzinie, gdzie pewien Holender 

na powierzchni 1600 km kw. hoduje prawie wyłącznie ziemniaki 

i to wszystkie jednakowej wielkości, ślicznie spakowane do 

różowych worków foliowych! 

Następnego dnia w programie było odwiedzenie miejscowości 

Karlino, Dygowo i Ustronie Morskie. 

Trzeba przyznać, że Karlino przyjęło nas wspaniale. Pan burmistrz 

Waldemar Miśko i jego pomocnica bardzo młoda pani Emilia 

Filipowicz rozpostarli przed nami uroki tego niewielkiego miasta 

i powiatu, liczącego niespełna 12 000 mieszkańców, oraz projekty 

rozwojowe bardzo ambitne: tereny sportowe, nowe osiedla, turystyka 

rowerowa, turystyka kajakowa, gdyż miasto położone jest w 

widłach dwóch niewielkich rzek Parsęty i Radwi. W Karlinie przed 

kilkudziesięciu laty zapaliła się ropa naftowa. To wydarzenie swoim 

czasie słynne na całą Polskę przeszło do historii i stało się atrakcją 

turystyczną pokazywaną gościom. Karlino obchodziło w 2010 roku 

625 lecie istnienia. Odbyły się tu wielkie uroczystości, było wiele 

gości, m.in. również rodziny przedwojennych mieszkańców osiedla. 

Wydano pięknie ilustrowany katalog w języku polskim i niemieckim 

prezentujący przeszłość i teraźniejszość tej miejscowości i gminy. 

Dzięki kontaktom i współpracy z byłymi mieszkańcami Karlina, 

zebrano ciekawą dokumentację historyczną, którą przedstawiono 

na wystawie na jednym z pięter Ratusza, gdzie otwarto Muzeum 

Karlina: stare sztychy, fotografie, pisane dokumenty, pocztówki. 

Podpisy dwujęzyczne. Zarówno miasto, jak i kilka jego zabytków są 

starannie odnawiane i pielęgnowane. Znajduje się tu jedna z 4-ch w 

Polsce SOS Wiosek Dziecięcych, gdzie osierocone dzieci mieszkają 

w rodzinach zastępczych. Zostaliśmy absolutnie przekonani, że 

Karlino jest najważniejszą i nabardziej perspektywiczną miejscowośćią 

w okręgu zachodniopomorskiem (szczególnie po smacznym 

obiedzie w Stajni Petrico... tak, w byłej stajni!). To po prostu grzech 

tak mało pisać o Karlinie, jeszcze trochę do njego wrócimy przy 

końcu tego tekstu. 

Jednakże na polonijnych dziennikarzy niecierpliwie czekali i 

inni. Droga dalej wiodła do Dygowa. Znów miasteczko nad Parsętą, 

która podobno obfitowała w łososie. Wystawiono więc tu pomnik 

„Łososia”, na ryneczku pełnym kwiatów. Wójt gminy Dygowo Marek 

Zawadzki jest zapaleńcem. Opowiedział nam historię pomnika, 

a potem zaprosił do Muzeum PRL-u, które sam założył. To muzeum 

wymaga jednak opieki fachowej, bo obecnie jest to bardziej skład 

starych rzeczy, żeby nie powiedzieć -rupieciarnia. W każdym razie 

inicjatywa jest pozytywna. 

No, i nareszcie dotarliśmy do Bałtyku, czyli do Ustronia Morskiego. 

Bo na prawdę, być na Pomorzu i nie widzieć morza, byłoby 

grzechem. Na nasze powitanie zaświeciło słońce i zaraz zapachniało 

atmosferą nadmorskiego letniska, mimo, że sezon już się skończył. 

Zaraz i Bałtyk przestał być taki szary. A więc już standardowo: prezentacja 

przy pomocy interesującej projekcji filmowej. W sezonie 

Ustronie wrze od tłumów gości, tym bardziej, że w mieście odbywają 

się corocznie atrakcyjne Warsztaty Satyry i Karykatury – MOR- 

KA, a inne wydarzenia kulturalne trwają przez cały rok. Goście 

mają do dyspozycji masę domów wypoczynkowych i przytulnych 

Oficjalne otwarcie Targów Rolnych w Barzkowicach. 

Stoisko doradztwa rolniczego, Barzkowice 

Karolino przygotowane do prezentacji 

pensjonatów otoczonych ogródkami pełnymi kwiatów. Dobrze, że 

pozwolono nam nieco dłużej pospacerować po plaży, pochodzić 

trochę po wodzie, posiedzieć na słoneczku. Nie tylko morze jest 

głównym atutem Ustronia Morskiego. Centrum Sportowo-Rekreacyjne 

„Helios” z krytym i otwartym basenem, biczami wodnymi 

umożliwia przyjemne spędzenie urlopu również w okresie pozasezonowym. 

Dzień się zakończył oryginalną kolacją chlebowo-żurko-

wą w pobliskim Skansenie Chleba, gdzie wyrabia się chleb według 

tradycyjnych receptur. 

Niedzielę 11 września spędziliśmy w krainie jezior i lasów. Pogoda 

wyszykowała się piękna i ciepła, nic więc nie stało na przeszkodzie, 

żeby używać w urokach okolicy. 

O rześkim poranku droga wiodła do Czaplinka, gdzie w nowym 

kościele Podwyższenia Krzyża Świętego uczestniczyliśmy 

w nabożeństwie celebrowanym przez księży uczestników Forum: 

Henryka Kruszewskiego ks. prałata z Luksemburga, ks. Krzysztofa 

Kuryłowicza z Kazachstanu oraz miejscowego proboszcza, w intencji 

mediów polonijnych. Czaplinek jest niewielką miejscowsością 

położoną na przesmyku pomiędzy dwoma jeziorami Drawskim i 

Czaplino. Gmina liczy ok. 12 tys. mieszkańców. Jest to wymarzona 

okolica do spokojnego spędzenia wakacji i w tym kierunku idą 

ambicje jego mieszkańców pod hasłem „Czaplinek – przystań na 

dłużej”. Po zakończonej mszy św. wg własnych życzeń zostaliśmy 

podzieleni na trzy grupy: historyczną, turystyczną i przyrodniczą. 

Najbardziej się udało „turystom”, którzy popływali sobie po jeziorach. 

My „historycy” też mieliśmy ciekawe przeżycia. Zostaliśmy 

przewiezieni do pobliskiego Siemczyna. Tam zostaliśmy bardzo 

serdecznie przyjęci przez jednego z właścicieli majętności, którymi 

są panowie Bogdan i Zdzisław Andziakowie, biznesmeni z Kołobrzegu. 

Pan Bogdan Andziak zaprosił na spotkanie p. Juliusza 

Sienkiewicza, wnuka pisarza Henryka. Pan Juliusz przez długie lata 

był dyrektorem Muzeum w Kołobrzegu. Zaraz na wstępie zostaliśmy 

posadzeni za stół (bigos, sałatki, wędliny, ciastka), a potem 

ruszyliśmy na rozglądanie zespołu pałacowego. Pałac w Siemczynie 

jest jedynym pałacem barokowym w zasięgu 200 km. Andziakowie 

są właścicielami tej posiadłości od 1999 roku. Więcej o tej ciekawej 

wizycie pisać nie będę, gdyż obiecałam gościnnemu gospodarzowi 

oddzielny artykuł. Ci, którzy przystali do grupy przyrodniczej, oglądali 

wspaniałą czaplińską przyrodę nie wychodząc z autobusu i, nie 

ukrywajmy, byli rozczarowani. 

Program tego dnia był ogromnie wypełniony i ze znacznym 

opóźnieniem wyruszyliśmy w kierunku Wałczu i Drawna. Wałcz 

jest największym ośrodkiem miejskim w naszej podróży po regionie 

zachodniopomorskim (nie licząc Szczecina). Ludność tu jest wielonarodowościowa: 

Polacy, Ukraińcy, Niemcy. Działa kilka zakładów 

przemysłowych: fabryka grzejników, fabryka części rowerowych, 

fabryka kabli i przewodów i in. Jednaże największą dumą Wałcza 

i Drawna obok jezior są obszary leśne: kompleksy leśne w gestii 

Nadleśnictwa Wałcz oraz Drawieński Park Narodowy. O pięknie 

drzewostanu przeplecionego jeziorkami mogliśmy się przekonać, 

idąc pieszo ku Ośrodkowi Przygotowań Olimpijskich, gdzie czekał 

na nas obiad oraz spotkanie ze starostą wałeckim dr Bogdanem 

Wankiewiczem i burmistrzem Wałcza Zdzisławem Tuderkiem. Oba 

miasta są zainteresowane by uzyskać inwestorów zagranicznych do 

rozwoju objektów turystycznych. Drawieński Park Narodowy natomiast 

ma charakter matecznika, stanowi centrum dużego obszaru 

ochrony roślin, ptaków i zwierząt. Od kilkunastu lat zamieszkują 

tu i żubry. Mogliśmy się o tym przekonać na własne oczy jadąc ku 

kwaterze myśliwskiej w Borowcu. Na łące, oddalone ok. 100 m od 

szosy, pasło się czerwonawo-brązowe stado. Nie pozwolono nam 

się zatrzymać ani wyjść z autobusu do zdjęcia. Widok był tak nierzeczywisty, 

jak później, gdy na górce magnetycznej nasz autobus, 

posuwał się sam pod górę, bez kierowcy! 

W kwaterze myśliwskiej w Borowcu czekało nas, na zakończenie 

XIX Forum, prawdziwe smakowite przyjęcie – piknik o zapadającym 

zmroku. A więc posadzono tu drzewko pamiątkowe – dąb 

dziennikarski. Pan red. Tadeusz Urbański ze Szwecji dokonał tradycyjnego 

obrzędu dzielenia dyplomów „Fioletowego Kleksa” z dowcipnymi 

komentarzami. Płonęło ognisko, grała muzyka, a niektóre 

pary ruszyły w tany. Robiło się późno. W dodatku zaczęło trochę 

grzmieć. W Połczynie Zdroju doczekała nas już ulewa. 

Zakończenie XIX Swiatowego Forum Mediów Polonijnych 

miało miejsce 12. września w Sali kina „Podhale” w Połczynie Zdroju. 

Po oficjalnych mowach, pożegnalnych i pełnych dobrych życzeń 

pod adresem dziennikarzy polonijnych, obejrzeliśmy świetny film 

p. Ines Koreckiej z Ukrainy o zeszłorocznym, XVIII Forum Mediów 

Polonijnych. Film był nagrodzony na Forum w kategorii reportażu 

telewizyjnego, a jak się potem dowiedzieliśmy, otrzymał również 

trzecią nagrodę na Polonijnym Festiwalu Multimedialnym „Polskie 

Ojczyzny”. Zespół chóralny „Cantus” z Połczyna Zdroju, pod batutą 

dyr. Bolesława Kurka oczarował nas swoim występem i różnorodnym 

repertuarem od pieśni historycznych, patriotycznych religijnych 

do wspólczesnych – międzynarodowych. Ostatni wspólny 

obiad, pożegnania. Dowidzenia, do przyszłego roku! 

*** 

A teraz czas na krótkie podsumowanie i nawiązanie do początkowych 

słów tego tekstu. Nie licząc stolicy województwa – Szczecina, 

nasz objazd po zachodniopomorskiem przebiegał głównie we 

wschodniej jego części. Zwiedziliśmy krainę przepiękną, bogatą w 

jeziora i rzeki, o wspaniałej bujnej roślinności, wspaniałych lasach. 

Widzieliśmy osiedla czyste, porządne, domy nowe lub odnowione, 

również te stare - poniemieckie, zabytki odrestaurowane. W ogródkach 

wokół domów pełno kwiatów, podobnie, jak i na głównych 

Burmistrz Karlina Waldemar Miśko z dziennikarzami polonijnymi 

Ustronie Morskie – plaża z europejskim wyróżnieniem 

placach osiedlowych. A mieszkańcy... pełni zapału, dumni ze swoich 

osiągnięć, ambitni, pragnący jeszcze bardziej i konkretniej zainteresować 

walorami i możliwościami swojego regionu. Tak zachowują 

się ludzie, którzy się czują u siebie i o żadnej tymczasowości sprzed 

dziesięcioleci nie ma już mowy. Wytwarza się chęć wspólnoty regionalnej, 

tęsknota za regionalnymi korzeniami. Powstaje zjawisko 

szukania kontaktów z byłymi mieszkańcami tych terenów i nawią- 

9

zywania do tradycji, które panowały 

tu przed przemianami etnicznymi. 

Np. w Karlinie odnowiono 

pomnik młodych sprtowców, którzy 

zginęli w I wojnie światowej, 

Skansen Chleba. Gospodarz czeka z 

kolacją na dziennikarzy 

Zachodniopomorskie – przepiękna kraina jezior i lasów. 

poszukiwano dokumumentów 

świadczących o życiu miasteczka 

do połowy XX wieku. W szkołach 

powszechnie nauczany jest język 

niemiecki. Stosunek nieprzyjazny 

z lat powojennych młodsze pokolenia 

zamieniły na stosunek życzliwości, 

porozumienia i współpracy. 

W imieniu Polonii w Serbii serdecznie 

dziękujemy organizatorowi 

Małopolskiemu Forum Współpracy 

z Polonią za tak dobrze i sprawnie 

zorganizowaną imprezę, za umożliwienie 

zapoznania się z jeszcze jednym ciekawym regionem Polski, 

regionem, który dużo proponuje, ale i liczy na to, by go prasa polonijna 

na świecie rozpowszechniła. 

Zostaliśmy poinformowani, że Małopolskie Forum Współpracy 

z Polonią otrzymało od Ministra Sportu i Turystyki ODZNAKĘ 

HONOROWĄ „ZA ZASŁUGI DLA TURYSTYKI” w uznaniu zasług 

dla rozwoju turystyki. Uroczyste wręczenie odznaki odbyło się 

7 X 2011 r. w Racławicach podczas obchodu Światowego Dnia Turystyki. 

Składamy życzenia – należało wam się!!! 

Tekst i fotografie: Joanna Maciejewska-Pavković 

10 

Tradycją niejako stało się już, że w reportażach z minionych 

lat poświęcam trochę miejsca jakiejś szczególnej osobowości 

biorącej w udział w forum. Tym razem jednak będzie to 

postać historyczna, jaką jest - hetman Jan Tarnowski. Z racji tego, 

iż mija właśnie 450 lat od jego śmierci, rok 2011 został ogłoszony 

rokiem hetmana Jana Tarnowskiego. Spełniając tym samym prośbe 

Senatora RP - Piotra Andrzejewskiego przyjmując hetmana za patrona 

tegorocznego forum. 

HETMAN JAN TARNOWSKI 

…Miał w sobie Jan Tarnowski cztery rzeczy, bez których żaden 

dzielnym hetmanem być nie może: trzeźwość, czujność, grozę, rząd. 

Powiadają…, że za ludzkiej pamięci taki nigdy w Polszcze nie był, 

który by te cnoty cztery hetmańskie przed Janem Tarnowskim pospołu 

miał...” 

Jan Amor Tarnowski urodził w 1488 roku na zamku na Górze 

Św. Marcina pod Tarnowem. Jego ojciec Jan Amor z Tarnowa był 

kasztelanem krakowskim, a matką Barbara Zawiszanka z Rożnowa, 

wnuczka sławnego rycerza Zawiszy Czarnego. Z powodu słabego 

stanu zdrowia i wątłej budowy, ojciec przeznaczył Jana do stanu 

duchownego i około roku 1500 wysłał na dwór królewski, gdzie 

pobierał nauki pod opieką kardynała Fryderyka Jagiellończyka, a 

następnie księdza i późniejszego prymasa Macieja Drzewieckiego, 

głównego sekretarza kancelarii królewskiej. Po śmierci ojca (1500 

r.), matka za namową ks. Drzewieckiego zgodziła się przeznaczyć 

Jana Amora do służby publicznej. 24 stycznia 1507 roku odbyły się 

na Wawelu uroczystości koronacyjne Zygmunta I Starego, w których 

uczestniczył dziewiętnastoletni wówczas Jan Tarnowski. 

Na początku XVI wieku Rzeczypospolita prowadziła nieustanne 

wojny z Tatarami, którzy najeżdżali jej południowo-wschodnie 

rubieże, a także z Mołdawianami i Wołochami. Na terytoriach ich 

państw toczyła się rywalizacja polsko-turecka o wpływy w tym rejonie 

Wschodu. 

Osobowość forum 

Karierę wojskową Jan Tarnowski zaczynał pod rozkazami hetmana 

Mikołaja Firleja w bitwie pod Orszą (1508 r.), podczas której 

mimo młodego wieku i braku doświadczenia, dowodził jako 

rotmistrz oddziałem zaciężnej jazdy. W 1512 roku Jan Tarnowski 

uczestniczył w bitwach z Tatarami krymskimi pod Łopusznem i 

Wiśniowcem, dowodzonych przez hetmana wielkiego Mikołaja 

Kamienieckiego oraz brał udział w wyprawie orszańskiej hetmana 

Konstantego Ostrogskiego przeciw wojskom moskiewskim (1514 

r.). Dowodził w niej jednym z hufców złożonych z młodzieży najsłynniejszych 

polskich rodów. 8 września 1514 roku pod Orszą 

stoczona została zwycięska bitwa kawaleryjska w szyku tak zwanym 

”starym polskim urządzeniem” pomiędzy wojskami Wielkiego 

Księstwa Moskiewskiego a armią polsko-litewską. Pierwsze 

doświadczenia wojenne wyniesione z bitew z Tatarami i wojskami 

moskiewskimi oraz stosowane metody walki z różnym przeciwnikiem 

posłużyły Janowi Tarnowskiemu do rozważań teoretycznych 

na temat wojskowości. W 1518 roku przyszły hetman wyruszył w 

podróż do Ziemi Świętej odwiedzając po drodze Rzym, gdzie został 

przyjęty przez papieża Leona X. W czasie pielgrzymki do Ziemi 

Świętej Jan Tarnowski odwiedził Betlejem i Jerozolimę. Został tam 

pasowany na rycerza Grobu Chrystusowego. 

Wydarzenia z podróży do Ziemi Świętej Jan Tarnowski opisał 

w swoim dzienniku, który jest jednym z najstarszych polskich 

diariuszy z pielgrzymowania do miejsc świętych w Palestynie. W 

drodze powrotnej odwiedził również Egipt i Aleksandrię, a także 

szereg krajów Europy Zachodniej jak; Hiszpanię, Portugalię, Anglię, 

Francję, Niderlandy, Niemcy, Czechy. W czasie pobytu w Portugalii 

uczestniczył w wojnie króla Emanuela I Szczęśliwego przeciwko 

Maurom. Za poniesione w niej zasługi został przez króla Emanuela 

pasowany na rycerza. Przed powrotem do kraju przebywał w Brukseli, 

na dworze cesarza Karola V, od którego otrzymał listy polecające 

do króla polskiego. Na przełomie 1519 i 1520 roku, Jan Tarnowski 

powrócił do Polski i wziął udział w kolejnej wojnie z Krzyżakami. 

W 1521 roku Jan Tarnowski dowodząc wojskami zaciężnymi wyprawił 

się przeciwko Turkom, idąc z odsieczą Ludwikowi Jagielloń-

czykowi, a w 1524 roku uczestniczył w zwycięskiej bitwie z Tatarami 

pod Komarnem. W tym czasie otrzymał swój pierwszy urząd publiczny, 

kasztelanię wojnicką. 2 kwietnia 1527 roku na sejmie krakowskim 

obdarzono go godnością hetmana wielkiego koronnego 

i urzędem wojewody ruskiego. W 1528 roku na Tarnów zwrócona 

była uwaga całej ówczesnej Europy. To właśnie w siedzibie hetmana 

Jana Tarnowskiego, w zamku na Górze Św. Marcina przebywał, 

od kwietnia do września tego roku, król Węgier Jan Zapolya, który 

dzięki życzliwości gospodarza znalazł w nim schronienie przed 

Ferdynandem Habsburskim. Konflikt pomiędzy władcami wybuchł 

na tle roszczeń do korony węgierskiej. Prowadzone przez króla polskiego 

Zygmunta Starego mediacje okazały się nieskuteczne i w lipcu 

1527 roku Ferdynand wraz z potężną armią zaciężną wkroczył 

na Węgry, zwyciężając wojska Jana Zapolyi i koronując się na króla 

Węgier. Początkowo Jan Zapolya schronił się w Siedmiogrodzie, 

ale w obawie przed skrytobójstwem uciekł do Polski, korzystając z 

zaproszenia hetmana Jana Tarnowskiego. Na czas pobytu, hetman 

oddał węgierskiemu monarsze do dyspozycji cały zamek i miasto 

Tarnów. W podzięce król Jan Zapolya obdarzył pana na Tarnowie 

hojnymi darami, a mieszczanom tarnowskim nadał przywilej, mający 

przynosić zyski z opłat celnych zwanych tricesima płaconych 

dotychczas przez mieszczan w Koszycach i innych węgierskich komorach 

celnych. „Sprawa węgierska” 

została ostatecznie rozwiązana w 1538 

roku, kiedy to podpisany został przez 

Jana Zapolyię i Ferdynanda tajny układ 

w Waradynie, dzielący kraj na dwie połowy: 

w części południowo-zachodniej 

panować miał król habsburski, zaś w 

północno-wschodniej król Jan Zapolya. 

Tymczasem sułtan turecki Sulejman 

Wspaniały, zaniepokojony układami 

Zygmunta Starego z tronem Habsburgskim 

poparł plany hospodara mołdawskiego 

Petryły Raresza zakładające atak 

na Polskę. Jednocześnie przebywający w 

tym czasie w Mołdawii poseł moskiewski 

Czudryn Karaczow wystąpił z propozycją 

wspólnego ataku na Rzeczpospolitą. 

I tak w Suczawie, stolicy Mołdawii 

zapadła decyzja o wyprawie wojennej 

hospodara Raresza. 3 grudnia 1530 roku 

wojska mołdawskie wkroczyły w granice 

ówczesnej Polski, na Pokucie. Obszar 

ten nazywano tak ze względu na kształt 

przypominający na mapie trójkąt wbijający się klinem w terytorium 

Mołdawii. Do ostatecznej rozprawy doszło 22 sierpnia 1531 roku 

pod Obertynem. Wojskami polskimi dowodził hetman wielki koronny 

Jan Tarnowski, który posiadał armię zaciężną liczącą 5 648 

żołnierzy, 4 542 konie i 12 dział. Armia mołdawska liczyła 17 000 

jazdy i 50 armat. Hetman Tarnowski wiedział, że przeciwnik dysponuje 

większymi siłami dlatego też postanowił rozstrzygnąć bitwę na 

swoją korzyść, stosując taktykę walki obronnej. 

Na wieść o zbliżającej się armii hospodara Raresza, hetman 

Tarnowski nakazał zatoczyć na wzgórzu czworobok z wozów, które 

spięto łańcuchami pozostawiając dwie bramy: przednią i tylną. Jedna 

ściana czworoboku oparta była o trudnodostępny las. W środku 

czworoboku, miejsce przy wozach zajęła piechota (ok. 1200 żołnierzy), 

zaś jazda ciężkozbrojna przy bramach; jazda lekka w środku, 

natomiast działa ustawiono w rogach taboru. Bitwę rozpoczęli 

Wołosi ogniem artylerii z 50 dział. Po pięciogodzinnym ostrzale 

artyleryjskim, hetman zdecydował rozpocząć działania zaczepne i 

wprowadził do bitwy hufce jazdy ciężkiej. Ciężkozbrojna jazda polska 

rozbiła szyki mołdawskie, zaatakowała artylerię wołoską i przy 

wsparciu piechoty zdobyła wszystkie działa, z których ostrzeliwała 

przeciwnika. Armię mołdawską ogarnęła panika, spotęgowana 

pojawieniem się na drodze ucieczki oddziału jazdy polskiej, który 

wzięto za wprowadzane do bitwy świeże siły. W bitwie pod Obertynem 

straty mołdawskie wynosiły ponad 7000 zabitych i 1000 

wziętych do niewoli, utracono również wszystkie działa. Po stronie 

polskiej poległo jedynie 256 ludzi. 7 listopada 1531 roku hetman 

koronny Jan Tarnowski triumfalnie wjechał do Krakowa prowadząc 

jeńców, zdobyte chorągwie i działa. Zwycięstwo jazdy polskiej 

pod Obertynem rozsławiło imię Jana Tarnowskiego w Europie i 

postawiło go w gronie najznamienitszych wodzów epoki. Hetman 

Tarnowski znakomicie połączył dwie szkoły walki, dawną i nową – 

renesansową. Wykorzystał zasady nowoczesnej taktyki umiejętnie 

stosując zasadę ekonomii sił i elastycznie połączył stary typ europejskiego 

uzbrojenia kopijników z nową formacją husarii. Bitwa ta potwierdziła 

dominację Rzeczypospolitej w sferze wpływów krymsko- 

-moskiewskich i przesądziła o losie Pokucia, które pozostało przy 

Polsce. W roku następnym Zygmunt Stary podpisał pokój z Turcją, 

co zapewniło Polsce blisko 90 lat współistnienia bez konfliktu z potęgą 

osmańską. 

W roku 1535 w czasie wojny z Moskwą hetman Jan Tarnowski, 

dowodząc wojskami polsko-litewskimi 

zdobył Homel i Starodub. 29 lipca tegoż 

roku, po czterech tygodniach oblężenia 

padła silna twierdza rosyjska Starodub, 

broniona przez załogę liczącą około 

1400 żołnierzy. Dzięki tym zwycięstwom 

Jan Tarnowski zyskał opinię niezwyciężonego 

wodza, a jego sława sięgała daleko 

poza granice Rzeczypospolitej. 20 

października 1535 roku król Zygmunt 

Stary mianował hetmana Tarnowskiego 

wojewodą krakowskim, a 15 marca 1536 

roku został on kasztelanem krakowskim. 

W 1545 roku słynny Leliwita otrzymał 

od arcybiskupa gnieźnieńskiego Piotra 

Gamrata breve papieskie z odpustami 

i przywilejami nadanymi przez papieża 

Pawła III w roku 1535. W roku 1547 

cesarz Karol V przyznał Tarnowskiemu i 

całej rodzinie dziedziczny tytuł hrabiów 

Świętego Cesarstwa Rzymskiego. Ze 

względu na obce staropolskim stosunkom 

pochodzenie nazwy „hrabstwo”, Jan 

Tarnowski unikał używania tytułu ,”hrabiego na Tarnowie i zamku 

Tarnowskim”, i podpisywał się jedynie jako „comes in Tarnow”. Hetman 

koronny Jan Amor Tarnowski był pierwszym wodzem, który 

zasłynął jako reformator polskiej sztuki wojennej i autor zasad użycia 

jazdy na polu walki. W 1558 roku wydane zostało w Tarnowie, 

w drukarni Łazarza Andrysowicza dzieło hetmana pt. „Consilim 

rationis bellicae” („Rada sprawy wojennej”). Rozprawa ta, opublikowana 

pod łacińskim tytułem aczkolwiek napisana w języku narodowym 

jest najwybitniejszym polskim dziełem piśmiennictwa 

wojskowego w XVI wieku. 

Naczelną zasadą, której podporządkowywał Jan Tarnowski swoje 

poglądy i działania była idea zapewnienia pokoju w państwie i 

zabezpieczenia go przed zagrożeniem z zewnątrz, a zwłaszcza ze 

strony Turcji. Autor był zwolennikiem krucjaty antytureckiej i 

swoje nadzieje wiązał z Habsburgami, z którymi korespondował o 

sposobach walki z Turkami. W swoim dziele przestrzegał: „...teraz 

trzeba tym pilniej myśleć, aniżeli znadź przedtem, gdyż już Turek, 

nieprzyjaciel tak mocny, nam przysiadł, już stolice królewskiej, 

11

12 

Krakowa, barzo blisko siedzi, już nas z nim nie dzielą rzeki wielkie, 

przebywania trudne, zamków pewnych nie masz, około by się 

wżdy czego nieprzyjaciel zabawić mógł”. Wprawdzie w roku 1533 

podpisany został przez Polskę i Turcję ,,wieczysty pokój”, mający 

przetrwać blisko sto lat, niemniej jednak hetman nie dawał wiary 

pokojowym gwarancjom Imperium Osmańskiego. Obawiając się 

najazdu tureckiego, postanowił zbudować w Rożnowie twierdzę, 

która zatrzymałaby marsz wojsk tureckich w kierunku Tarnowa 

lub Krakowa, dając czas królowi i hetmanom na zebranie wojska. 

Twierdza ta służąca bezpieczeństwu całej Rzeczypospolitej, miała 

być budowana na prywatnej ziemi i z własnych środków hetmana 

Tarnowskiego. Rożnowska beluarda nad Dunajcem była drugą po 

Gdańsku fortyfikacją bastionową w Polsce. W trosce o bezpieczeństwo 

państwa Jan Tarnowski lokował także wiele miast nadając im 

charakter obronny. W roku 1540 Tarnowski zbudował nowe miasto 

Tarnopol, które uczynił strażnicą Podola i Rusi. Hetman rozumiał, 

iż wraz ze wzrostem obronności miasta następuje wzrost bezpieczeństwa, 

rozwoju gospodarczego i lepszego życia jego mieszkańców. 

Swoją warowność i rozkwit zawdzięczają hetmanowi takie 

miasta jak: Jarosław, Przeworsk, Połaniec, Tarnogóra, Lubaczów, 

Stryj, Tustań, Chmielnik, Bracław, Osiek, Gorliczyna, a także Roudnice 

nad Łabą w Czechach. Najwięcej jednak uczynił dla rodzinnego 

gniazda – dla Tarnowa. W dziedzinie obronności ufortyfikował 

miasto, wzniósł nowe mury obronne i naprawił już istniejące. Dzięki 

temu, XVI-wieczny Tarnów stał się jednym z najmocniej ufortyfikowanych 

miast południowej Polski, a same fortyfikacje należały do 

najnowocześniejszych. 

Za czasów hetmana Jana Tarnowskiego rozwijało się budownictwo 

w samym mieście, co uczyniło z Tarnowa jednym z pierwszych 

ośrodków architektury renesansowej w kraju. W trosce o prawidłowe 

zarządzanie miastem, wydał w latach 1554-1560 szereg przepisów 

i instrukcji, które dotyczyły administracji, bezpieczeństwa, 

aprowizacji, zabudowy, obronności, higieny, a które regulowały prawidłowe 

funkcjonowanie miasta. 

Kasztelan krakowski Jan Tarnowski był posiadaczem jednego z 

największych majątków ziemskich w kraju. Posiadał 10 miast i ponad 

120 wsi, położonych na terenach województw: krakowskiego, 

sandomierskiego, ruskiego i poza granicami kraju – w Czechach. 

Dominium Jana Tarnowskiego początkowo nazywane „państwem 

tarnowskim”, a później Hrabstwem Tarnowskim, zajmowało 2,1% 

województwa sandomierskiego i 8% powiatu pilzneńskiego. Obok 

działalności publicznej Jan Tarnowski szeroko rozwinął swój mecenat 

kulturalny. Hetman sam partycypował w budowie różnych 

obiektów publicznych i sakralnych, gromadził dzieła sztuki i literatury, 

wspierał artystów i luminarzy polskiej kultury renesansowej. 

Chętnie przyjmował na swoim zamku najwybitniejsze osobistości 

literatury i sztuki polskiego renesansu między innymi: Andrzeja 

Frycza Modrzewskiego, Mikołaja Reja, Jana Kochanowskiego, Marcina 

Bielskiego, Łukasza Górnickiego, Jakuba Przyłuskiego, Jana 

Szczęsnego Herburta (sekretarza Zygmunta Augusta), a także Hiszpana 

Piotra Ruiz de Moroz (profesora na Uniwersytecie Jagiellońskim 

oraz doradcę prawa króla Zygmunta Augusta) i wielu innych. 

Na dworze Jana Tarnowskiego zdobywali wykształcenie synowie 

szlacheccy wielkich rodów polskiego ziemiaństwa, którzy później 

zajmowali wysokie stanowiska państwowe i kościelne. 

Jan Tarnowski dbał także o nauczanie i kształcenie dzieci mieszczańskich. 

W wydanej w 1559 roku ordynacji dla szkoły miejskiej 

w Tarnowie wyznaczył jej wyraźny cel: „aby talenty i młodzież w 

szkołach publicznych mogły być kształcone, należycie kierowane i 

wychowywane”. Dzięki mecenatowi, dwór kasztelana krakowskiego 

Jana Tarnowskiego słynął jako jeden z najświetniejszych ośrodków 

renesansowych w całej Rzeczypospolitej. Sława hetmana Jana Tarnowskiego 

jako niezwyciężonego wodza i humanisty sięgała daleko 

poza granice kraju. Był on jednym z najbardziej znanych postaci 

ówczesnej Europy, a jego biografia, jako jedynego Polaka obok króla 

Zygmunta Starego, umieszczona została w dziele Pawła Joviusa, wydanym 

w Bazylei w roku 1561, pt.: „Elegia virorum bellicae virtute 

illustrim”. Paweł Jovius opisał hetmana Tarnowskiego jako wodza 

sławnego męstwem, który cały wolny czas od posługi Rzeczypospolitej 

poświęcał własnym studiom i dysputom z ludźmi uczonymi. 

Hetman koronny i kasztelan krakowski Jan Amor Tarnowski 

dożył sędziwego wieku 73 lat i zmarł 16 maja 1561 roku w swoim 

ulubionym dworze w Wiewiórce pod Tarnowem. Pochowany został 

w sierpniu, w kolegiacie tarnowskiej. Jego pomnik nagrobny, którego 

twórcą jest znakomity artysta renesansu weneckiego Jan Maria 

il Mosca Padovano, należy do najpiękniejszych i najwyższych w 

Europie, ma bowiem 13,8 m wysokości i 6,6 m szerokości. Kiedy w 

roku 1817 cesarz Austrii Franciszek I wraz ze swoją małżonką Karoliną 

Augustą wizytował Tarnów i tarnowską kolegiatę, zatrzymał się 

przed pomnikami Tarnowskich i stwierdził, iż godne byłoby mieścić 

się w samym Wiedniu. Jan Tarnowski był wybitną postacią epoki 

renesansu w Polsce i znanym Polakiem w ówczesnej Europie. Jako 

żołnierz i hetman posiadał niekwestionowany autorytet w sprawach 

wojny i obronności państwa. Swoje doświadczenia opisał i przekazał 

w formie traktatu w dziele pt. „Consilium Rationis Bellicae”. Zawarł 

w nim uniwersalne zasady polskiej taktyki walki, które stały 

się podstawą nowoczesnej myśli i sztuki wojskowej. Metody użycia 

jazdy na polu bitwy, w późniejszych czasach rozwijali i doskonalili 

praktycznie tacy znakomici wodzowie jak: Jan Zamoyski, Jan Karol 

Chodkiewicz, Stanisław Żółkiewski, Stanisław Koniecpolski, Jan 

Sobieski. Aż do wieku XVIII, traktat ten stanowił fundamentalną 

pozycję w kształceniu przyszłych dowódców i był głównym źródłem 

zasad polskiej sztuki wojennej. 

płk Zbigniew Radoń 

Jubileusze Ivo Andricia 

W 

październiku rozpocząl się oficjalnie potrójny 

jubileusz związany z twórczością 

IVO ANDRICIA: 100 lat temu w „Bosanskiej 

vili” opublikowano jego młodzieńczy esej, 

następny jubileusz to już ukoronowanie Jego działalności 

- 50 lat od przyznania Nagrody Nobla w dziedzinie 

literatury (1961), a przyszłej jesieni zamkniemy 

te obchody 120 rocznicą urodzin pisarza. 

Ktoś może zapytać dlaczego to w Serbii poświęca 

się temu tematowi tyle uwagi. Otóż Slovenia, Macedonia 

i Czarnogóra przeszły niezauważalnie w jego literaturze, 

Chorwacja ten temat dyskretnie odnotowała, 

nie robiąc z tego wydarzenia kulturalnego. Bośnia, 

już od wielu lat rzuca na pisarza „drvlje i kamenie...”, 

szczególnie po wojnie 1992-1995. Nie bez powodu, 

bo poza nielicznymi, kapitalnymi bohaterami o muzułmańskim 

pochodzeniu, których pokazał w dobrym 

świetle, krytycznie przedstawiał miejscowych 

drobnych urzędników tureckiej władzy w Bośni, podkreślając 

ich podłe, a czasem i zbrodnicze charakte-

Suviše je ovaj narod patio od nereda, nasilja i nepravde, i suviše navikao da ih podnosi 

sa podmuklim roptanjem ili da se buni protiv njih, već prema vremenima i okolnostima. 

Između zlokovarnih, osvetničkih misli i povremenih pobuna prolazi im gorak i pusti vek. 

Za sve drugo oni su neosetljivi i nepristupni. Ponekad se čovek pita da nije duh većine balkanskih 

naroda zauvek otrovan i da, možda, nikad više neće moći ništa drugo do jedno: 

da trpi nasilje ili da ga čini. 

7. IX 1944 

U prirodi našeg čoveka, naročito onog dinarskog tipa, da ne ostaje ni kod jedne zamisli, 

ni jednog dela istrajno i dosledno, i da ih ne prati u njihovom prirodnom razvitku, 

da bi uticao na njih. Naprotiv, posle prvog zanosa, on napušta delo, vraća se do njegovog 

izvora, muti ga mišlju i pogledom, zatim silovito preleće ceo budući, neostvareni i tek zamišljeni 

tok dela, anticipira ga, pa se onda opet vraća na tačku na kojoj se delo nalazi u 

tom trenutku svog prirodnog razvoja. Tako se stvari razvijaju više uz njegovo učešće nego 

pod njegovim uticajem; jer on nije u njima, nego iznad i pored njih. Zato on u većini slušajeva 

i ne stvara dela i ne upravlja događajima, nego reaguje na njih, polažući mnogo više 

na to da bude začetnik, sudija, borac i gledalac, nego stvaralac, radnik i čuvar. U njega je 

vidna sklonost da ne čeka razvitak stvari i ne učestvuje u njemu radom i strpljenjem. 

(Ivo Andrić, Znakovi pored puta, Beograd, Dereta, 2004, 197, 198) 

Pomnik Ivo Andricia w Belgradzie, autor Milenko Mandić, 1992 

ry. Dyskretnie, od niechcenia, ale tym bardziej dotkliwie. Poza tym 

Serbia jest pozostałością po Jugosławii, której Andrić był urzędnikiem 

międzynarodowej dyplomacji („Slużbenicki list Kraljevine 

Jugoslavije” był drukowany cyrylicą) przedstawicielem zarówno w 

czasach międzywojennych, jak i w bardzo trudnym okresie do 1941, 

kiedy to wystąpił o zwolnienie go ze służby dyplomatycznej, zwłaszcza 

że ona Andricia wówczas zastała w Berlinie, co oczywiście było 

w kolizji z Jego dyplomatyczną lojalnością. Dodajmy, że Andrić był 

mieszkańcem Belgradu już od 1919 roku. 

Właśnie w związku z jego działalnością dyplomatyczną, Archiwum 

Jugosławii 10 października otworzyło wystawę pod tytułem 

„Ivo Andrić w dyplomacji”. Pierwsze szlify na polu dyplomacji zdobywał 

w Watykanie od 07 marca 1920 roku. Potem był Bukareszt, 

Triest,Graz, Marsylia, Paryż, Madryt, Bruksela, Genewa i na końcu 

Berlin. Swoją funkcję jako posłanie traktował niezmirnie poważnie, 

co zresztą doskonale zgadzalo się z jego temperamentem człowieka 

zrównoważonego. O tej swojej charakterystyce ciekawie pisze w Zapisie 

z 1952 r., który „Politika” przedrukowała – myślę - w całości. 

Francuski „L’Humanité” w 1937 r., kiedy Andrić został pomocnikiem 

ministra spraw zewnętrznych pisze: „człowiek 45 letni o niebywałej 

inteligencji, który zrobił zawrotną karierę dyplomatyczną, 

a który rownocześnie wyróżnił się jako pisarz.” Dodam jeszcze, że 

wystawa pokazuje wiele dokumentów dającyh świadectwo naszym 

licznym wątpliwościom dotyczącym identitetu enigmatycznego autora. 

Na Andrićevom vencu w Belgradzie zjawiła się jeszcze jedna 

„osoba”, nie robi tłoku, ale dominuje swoją posągowością i poleca w 

dyskretnym cytacie „Otišao sam. Iza mene je ostalo sve što su ljudi 

rekli, kao pramičak magle koji se gubi. A sve šta su uradili, poneo 

sam na dlanu jedne ruke“. Niestety posąg Andricia ręce ma w kieszeniach. 

Kulminacyjnym punktem obchodów jest wydanie „Sabranych 

dela Ive Andrića“ (Dzieła zbiorowe) w 20 tomach, które wspólnie 

opracowały wydawnictwa Nova knjiga z Podgoricy i Štampar Makarije 

z Belgradu. Dotychczas najprecyzyjniej zebrane dzieła - nawet 

te wydane pośmiertnie. Pozycja nieodzowna dla bibliotek, uczelni, 

instytucji kulturalnych i snobów, bo my codzienni czytelnicy jak 

zwykle będziemy się zadowalać formami krótkimi, jak opowiadania 

i „Znakowi“ i „Znakowi pored puta“. Dodam, że dwa ostatnie tytuły, 

poza Czechowem i Singerem, są moją dyżurną lekturą. 

Na Sajmu knjiga w wielkiej Sali był przedstawiony film Bore 

Konticia „Bez naslova“ poświęcony naszemu jubilatowi. Autor filmu 

w kontaktach z ludźmi w Sarajewie i Wiszegradzie, którzy znali Andrića, 

dowiaduje się wielu ciekawostek, zważywszy jego deklarację 

narodowościową jugoslowiańskości, a przecież jasnym jest, że pisał 

po serbsku. Kontić próbował odpowiedzieć na wszystkich nas 

nurtujące pytanie: skąd taka anatema wobec jedynego bałkańskiego 

nobelowca. Istnieje takie pojęcie jak – granice kultur i kultura pogranicza 

- temat obszerny, ale tu kryje się smutna prawda, że ceniony 

w jednym środowisku, bywa wyklęty z drugiej „strony granicy“ 

muzułmańskiej (klasyka Rushdi). 

W sokobańskim hotelu Moravica apartament nr144 Andrić 

zacząl pisać „Na Drini ćuprija“ (Most na Drinie) , jak również tu 

powstały tytuły:“Gospodzica“,“Zmija“ i „Jelena žena koje nema“, 

zorganizowano tu małe memorialne centrum, z przedmiotami codziennego 

użytku, kórymi się autor posługiwał. 

Niedługo ma być też wyemitowany jubileuszowy znaczek PTT 

z podobizną autora. 

W planie jest również serja wystaw w większych miastach Europy, 

poświęconych jubileuszom naszego nobelowca. 

Właściwie to, nie wspominając małych lokalnych obchodów, 

którymi napewno poszczycą się szkoły jego imienia i opsztiny, w 

których bywał, oto chyba wszystko co mogłam wam przekazać, ale 

nie omieszkam dodać na końcu o jednym małym skandaliku, o ile 

nie urósł w międzyczasie do rangi skandalu. Fundacja Ivo Andrić, 

zajmująca się działalnością głównie wydawniczo-bibliograficzną, 

koordynuje wszelkie działania związane z obecnymi jubileuszami. 

Jest poza tym selektorem przy dorocznym wyborze potencjalnych 

laureatów nagrody Ivo Andrić, za opowiadanie. No i tak się wszyscy 

wokół tych jubileuszy wywyższyli, że nie zauważono nikogo, kto 

byłby godzień tę nagrodę ponieść. Kandydatów było czterech, spełniali 

kryteria doboru, tylko widocznie w oczach jury nikt nie był 

dostojny. Być może, że jubileuszowo podniosła się poprzeczka ocen. 

No coś tu jest brzydkiego w dobie propagowania kultury. Pozostawiam 

Was w domysłach, ale sama też nie jestem pewna. 

Jolanta Tančić 

13

14 

Uczta weselna po słowacku u Wiślan w 

Ostojićewie 

Wesoły orszak drużbów idących po «młoduchę» 

Państwo młodzi z rodzicami w stroju weselnym przed „ zaczepinami” 

W 

artykule Wiślańsko-beskidzkie wesele w trzech wersjach 

(Słowo YU Polonii 27/2006, 6-7) naliczyłem w Ostojićewie 

sporo wspólnych (ze słowackimi) elementów obrządku 

nazywanego wiesieli. W późniejszych badaniach poprawiałem 

niektóre mylnie zasłyszane elementy śpiewu i nieustannie 

poszukiwałem słowackiej książeczki, w której znajdowały się teksty 

przemówień wprowadzających w biesiadę weselną. Na jednym z 

tych wesel (Szturc Djury i Szturc Wiery, z tego samego rodu), byłem 

obecny 42 lat temu. Ślub zawsze w sobotę i przeważnie jesienią zaczynał 

się w godzinach popołudniowych, a uczta ok. 18-tej. W sali 

Domu Młodzieżowego (Dom omladine), gdzie zebrała się prawie 

połowa tamtejszych dorosłych Wiślan, uczta a potem zabawa taneczna 

z czepieniem o północy młoduchy, trwała do samego rana. 

Grupa kobiet w średnim wieku podgrzewała potrawy, układała półmiski 

i pokazała się na sali dopiero po podaniu ostatniego tortu. 

Zajęty nagrywaniem ustnego folkloru, nie rejestrowałem w całości 

tego co działo się przy wynoszeniu i podawaniu potraw przez 

fiferów, przy jednoczesnych przemówieniach, po których wybuchały 

salwy śmiechu. Świadczyło to, że weselnicy z pełnym zrozumieniem 

odbierają tekst oracji po słowacku. 

Po prawie dwudziestoletniej „suszy” odbyło się w 2009 roku wesele 

po „wiślańsku”, wobec czego nadszedł czas, żeby powrócić do 

tematu: czy ważniejsze są stare elementy, czy też uczta „po naszemu”? 

Przypomnijmy tu, w dużym skrócie, elementy obrzędowe, śpiewy 

i nazewnictwo w rytuale weselnym w Ostojićevie. Podczas namłówaczki 

w domu rodziców dziewczyny, w obecności starszego 

drużby i przy wymianie darów (koszula, chustka czerwona lub materiał 

w kolorze czerwonym na sukienkę), wybierano dwóch młodych 

drużbów, którzy mieli zapraszać gości. Do tego domu w czwartek 

i piątek przedweselny krewni i inni bliscy przynosili kury, jajka i 

naczynia. W dzień ślubu, przy wyprowadzaniu młoduchy podstawiano 

inną dziewczynę, żądano zapłacenia „paszportu”, a następnie 

rodzice udzielali córce błogosławieństwa. Śpiewano przy tym smutną 

pieśń pożegnalną. Uczta odbywała się albo w domu wiejskim 

albo w wynajętym lokalu. Zaczepiny miały miejsce o północy, kiedy 

panna młoda dostawała – dawniej chustkę czerwoną, potem 

uprzednio uszytą czerwoną sukienkę, względnie wpinała we włosy 

tylko czerwony kwiatek, po czym następowały tańce. Przygrywała, 

od dziesięcioleci, węgierska orkiestra, a z młoduchą najpierw tańczyły 

kobiety – starościna jako pierwsza. Tańczono polkę, kołomyjkę, 

czardasz i płatny taniec o również węgierskiej nazwie menyos. Najważniejsze 

śpiewy były: Już nocka, już tu śpią (w czasie namowy), 

Mamko, mamko, ne daj ją brać (przy wyprowadzeniu z domu rodziców) 

oraz Zaszumiała nadobno dziweczka, zaszumiał i dąb... Dodaję 

tu jeszcze nazewnictwo rodzinne: chłop i baba, tacik, potek i potka, 

które mają swoje odpowiedniki na Śląsku Cieszyńskim, a nabytki 

słowackie są nieznaczne, co nie można powiedzieć o uczcie weslnej. 

Kiedy w 2009 roku Josip Cieślar-Tile postanowił z narzeczoną 

Nataszą Reves urządzić własne huczne wesele z obowiązkową oracją 

starszego drużby i fiferów, okazało się, że większość ludzi pamięta 

tylko strzępy tekstów mających ożywić nastrój przy biesiadnym stole, 

a książeczki ze skodyfikowanym tekstami przy uczcie weselnej, 

po słowacku, zawieruszyły się na zawsze. Trzeba było się odwołać 

do przekazu ludowego, najlepiej do własnej babci Luizy Cieślar (ur. 

1931), świetnej informastorki, która ten, nie krótki tekst odtworzyła 

bez zająknięcia. Przemówienie przy podawaniu dań na stole weselnym 

notowało jednocześnie trzech mężczyn: J.C. –Tile (1977) i 

A.K. (1958), a więc należących do dwóch pokoleń Wiślan, obydwaj 

bez dokładnej znajomości pisowni słowackiej, a jako trzeci – autor 

tego artykułu, który stosował grafikę polską. Swój zapis, zanotowany 

„serbską łacinicą” J.C.-Tile odstąpił folklorystce dr Katarzynie 

Marcol z Cieszyna oraz profesorowi z Belgradu. Pani dr Marcol wydrukowała 

tą wersję w całości z tam figurującymi imionami pary 

Oskar Bičei i Tatjana Urbanek, dodając doskonałe tłumaczenie integralnego 

tekstu na język polski, z którego powtarzamy tylko tekst 

Zaproszenia. A dla ilustracji możliwych zniekształceń przy niepełnej 

znajomości pisowni słowackiej, podajemy urywki o „polievce”, 

„paprekašu”. 

P o l j e v k a 

Pozor, pozor!!! 

Nje stojće mi v čeśće 

Abi sa dostal ku mladej njevesće! 

Ženi, ženi ženjički 

Panjenki a panički, 

Dobri pozor davajće. 

Tu sa njesje poljevočka, 

V njej je kohut aj sljepočka,

Dehe hutne rezance, 

Drobne kusi meljence. 

Pozor davajće na košćički, na rebječka, 

Bi vam hrdlje nje zastalji, 

Bi va poru nje zatkalji, 

Buđetje si potrebuvać, 

Až pru tanjcu otfukovać. 

Meso oberće nožom 

a kosći dajće ženam (mužom)!!! 

Primće vđačnje!!! 

P a p r e k a š 

Pozor, pozor!!! 

Tu vam nosim pred tvar vašu 

Jednu misku paprikašu. 

Prvo si s njej pohutajće, 

Potom si vinkom zaljejće! 

Pimće vđačnje!!! 

 

(Zapisał Josip Češljar-Tile) 

POZVÁNKA 

Veľastení priateli, 

Prichádzame k vám s tým cieľom, 

aby sme vám oznámili že slobodný mládenec Josip Češljar – Tile, 

zaumienil si zmeniť stav mládenský 

a do stavu manželského na kresťanský spôsob stúpiť. 

K tom cieľu vyvolil si za družku života svojho 

slobodnú panu Natašu Reves. 

Poneváč, nie je to len v obyčaji ale cíti tejto v jari 

aby túto slávnosť bez drahých a príbudzných priateľov nekonali. 

Požiadaní sme od više menovaných osôb aby sme vám toto 

oznámili 

ich mene poprosili, 

by ste taký láskavý boli, 

a na deň sviatku, 

sobotu 23. augusta o __ hodine v Omladinskom dome ich svadbe 

dostať sa ráčili. 

POZVÁNKA (MOTŠE) 

A ja sa prihováram svojimu kamarátovi, 

aby ste našu prosbu nepohŕdli a našim milým hosťami boli. 

POLIEVKA 

Pierwszy taniec panny młodej po zaczepinach, ze starościną 

POZOR, POZOR!!! 

Ženy, ženy, ženičky, 

panenky a paničky, 

dobrý pozor dávajte, 

na misku sa dívajte. 

Tu sa nesie polievočka, 

v nej je kohút aj sliepočka, 

dlhé (drobné) chutné rezance, drobné kusy(e) melence. 

Pozor dávajte na kostičky, na rebiečka, 

aby vám v hrdle nezastali, aby vám paru nezapchali, 

budete si potrebovať a pri tanci odfukovať. 

Mäso oberte nožom a kosti dajte ženám (mužom)!!! 

PRIMTE VĎAČNE!!! 

15 

Z a p r o s z e n i e – w przekładzie na język polski 

Szanowni przyjaciele / przychodzimy do was w tym celu, / aby 

wam oznajmić, że panna stanu wolnego Tatiana Urbanek, / postanowiła 

zmienić stan panieński, / a w stan małżeński wstąpić w 

chrześcijański sposób. / W tym celu wybrała sobie za towarzysza 

swojego życia / wolnego pana Bičkei Oskara. Ponieważ nie jest to 

wyłącznie obyczaj, lecz wynika z tej wiary, / aby ta uroczystość nie 

dokonała się bez drogich i pokrewnych przyjaciół, / poprosiliśmy 

wyżej wymienione osoby / abyśmy mogli wam oznajmić / i w ich 

imieniu poprosić / byście byli tak łaskawi / i na dzień uroczystośći, / 

sobotę 20 września o ... godzinie w.... na ich wesele raczyli przyjść. 

Młodszy drużba na to dodaje: 

A ja stawiam się za swoim kolegą, / abyście naszą prośbą nie 

wzgardzili i byli naszymi miłymi gośćmi. 

A oto zapisy w języku słowackim, które, korzystając z moich 

polskich notatek starannie przełożył na język słowacki p. Srećko 

Obradović: 


Tu vám nosím pred tvár vašu, 

jednu misku paprikášu. 

Prvo si s nej pochutnajte, 

potom si vínkom zalejte!!! 


PAPREKÁŠ 

VÍNO 

Urobil pán víno z vodi, 

v tej galilejske zgody, 

v tom neznámom kane, 

v tom kamennom zbane. 

Ja vám ho nosím vo sklenici z tej Češliarovskej pivnici, 

neviem či jes v ňom aj vodi, 

prichystávam vám na shodi. 

Preto ženy, ženičky

Państwo młodzi przebrani na czerwono po zaczepinach 

panenky aj paničky 

pijte z tejto sklenici aby vám 

sa neosušili jazyčky 

ktorý naviek rado meľú pokým majú lásku vrelú. 


16 

PEČENKA 


Kotkotkotkotkodak, 

dívajte sa na zobák! 

Nebožiatka sliepočka, 

včera niesla vajíčka, 

tu je ona chytená aj na plechu pečená! 

By za pokrmu slúžila a viac sa netrápila! 

Sestru jej tam začuť z dvora ako smutne zakrokora, 

že samotnou tam nechce žiť, 

radšej sa dá uvariť! 

Vyndem von a poviem jej, že zajtra prídu Češľarove kuchárky, 

Prídu oné s oštrým nožom, zarežú ju v mene Božom, 

By za pokrmu slúžila a viac sa netrápila!!! 


TORTA 


Nestojte mi v ceste, 

aby som sa dostal k mladej neveste! 

Milí moji svadobnici, 

neboli ste na polici! 

By ste jedli s tejto torty, 

kusy ako pästi! 

Ale troška počkajte. 

Bajúzy si poutierajte, 

Vínka sa napijte! 

Potom si ju razkrájajte, 

a chutne ju zjedzte!!! 


Przemówienie starszego drużby w czasie uczty weselnej 

Na hucznym i z przepychem urządzonym wiślańskim weselu 

pary J.C.-Tile (1977) i N.R (1983), które odbyło się w Ostojićevie 28 

siepnia 2009 roku, tradycyjne elementy obrzędowe były poważnie 

zredukowane na rzecz słowackich, węgierskich i serbskich. Powód 

mógłbyć m. in i ten, że panna młoda wywodzi się z małżeństwa 

mieszanego Wiślanki i Węgra z pobliskiej wsi Crna Bara. 

Na veridbi, 6 tygodni przed ślubem, interesy pana młodego zastępowała 

jego potka. Dokonano wymiany darów (czerwona koszula 

dla pana młodego, czerwona suknia dla młoduchy). Pozvanky 

drukowane roznosiło dwóch drużbów. Na wesele stawiło się 350 

osób (250 ze strony pana młodego + 100 ze strony panny młodej). 

W czwartek i piątek przed ślubem połączonym z weselem, przynoszono 

kilkadziesiąt kur i kogutów oraz kilkaset jajek. Mężczyźni 

przygotowali ok. 750 kg owczego i wieprzowego mięsa. W «Domu 

omladine» oprócz drużbów, do stołu podawały i młode dziewczyny, 

a oracje wyglaszał starszy drużba. Na zapleczu pracowało 8 krewnych 

pana młodego, w wieku średnim. Przygrywała orkiestra słowacka 

z banackiej wsi Bielo Blato. Tańczono polkę, kołomyjkę, czardasz...O 

północy para młodych przebrała się na czerwono. Menyos z 

panną młodą, przy którym zbiera się pieniądze, pierwsza zatańczyła 

starościna, kilka kobiet, a dopiero potem mężczyźni. Nazbierało się 

2.400 euro oraz z darów ślubnych 1.200 euro, a poza tym sporo aparatów 

gospodarstwa domowego, mebli, pościeli. Od picia poszło 50 

l mocnych trunków przeważnie domowego wyrobu: gorzołka morelówka 

i gruszkówka; ok. 250 l białego i 120 l czerwonego wina oraz 

100 skrzynek piwa, tak, że pozostało wystarczająco na obiad następnego 

dnia dla ok. 30 weselników. Przemówienia rymowane przy podawaniu 

potraw, jako «element swojskości» poza weselem stosowane 

były przez Wiślan również z okazji jubileuszu wspólnoty 

ewangelickiej w 2010 roku (w. Słowo YU Polonii 47-48, 2011, 5-6) 

oraz podczas wielkich wizyt ze stron rodzinnych. 

Na zakończenie zacytuję wniosek, który po pobycie w Ostojićevie 

wyciągnęła pani K. Macol z Cieszyna: «Wart odnotowania jest 

fakt, iż to właśnie język słowacki jest coraz częściej kodem towarzyszącym 

obrzędowości rodzinnej, szczególnie zaś rozbudowany jest 

repertuar oracji i pieśni towarzyszących obrzędowości weselnej. 

Prócz tradycyjnych pieśni i formuł cieszyńskich, które zachowały 

się w pamięci tutejszej ludności, śpiewa się i recytuje po słowacku» * . 

Jest to w pełni zgodne z tym, co głoszę i piszę od dziesięcioleci. Dodam 

tylko, że Wiślanie się co niedziela modlili z Kancjonału 

J. Trzanowskiego po słowacku. 

Prof. Dušan Drljača 

* Katarzyna Macol, Losy Wiślan z Ostojićeva w zwierciadle języka i kultury, 

w: Wiślanie we wsi Ostojićevo (Banat, Serbia). Historia – język – kultura, 

Wisła 2010, 101-114.

Najpiękniejsze jaskinie 

karstu wschodniej 

Serbii 

Tekst i fotografije: Stanko Kostić, www.skostic.com 

Przeł: J. Maciejewska-Pavković 

Terytorium Serbii, w stosunku jej powierzchni, jest najbardziej zasobne w złoża wapienne na świecie. Pod tym 

względem szczególnie wyróżnia się wschodnia Serbia. Powierzchnia karstowa rozciąga się tu od przełomu 

Żelaznych Wrót (Djerdap) od północy, morawskiej doliny od zachodu, rzeki Niszawy od południa ku dolinie 

rzeki Timok na wschodzie. Ten region o urozmaiconej budowie geologicznej, charakteryzuje się specyficzną karstową 

rzeźbą terenu i urozmaiconą hydrografią, co czyni go szczególnie atrakcyjnym, przyciągając licznych zwiedzających 

i badaczy. 

Góry pokrywające w całości ten teren tworzą pasma, począwszy od góry Mirocz na północy, do Suchej Góry 

(Suva planina) na południu. Należą do systemu karpatsko-bałkańskiego. Wszystkie one mają budowę wapienną, a 

pomiędzy pasmami utworzyły się głębokie kotliny pokryte sedymentami pojeziorowymi. Taki zespół tektoniczno- 

-morfologiczny uwarunkował wygląd dolin rzecznych – kotlin przeciętych wąwozami i głębokimi kanałami. Można 

tu znaleźć wszystkie formy rzeźb karstowych: koryt, wąwozów, wgłębień, do dużych pól karstowych. Występują tu 

szczególnie piękne formy podziemne, jak jaskinie i jamy. Jest ich kilkaset i wszystkie usytuowane są na zboczach 

masywów górskich, ścianach wąwozów i w pionowych ścianach kanionów. Swoim bogactwem, rozmaitością i kolorytem 

ozdób jaskiniowych, podziemnymi jeziorami, rzeczkami, wodospadami, tworzą wyjątkowe piękno naturalne 

i turystyczną atrakcję wschodniej Serbii. 

KANION LAZARZA I 

JASKINIA LAZARZA 

Kanion znajduje się we wschodniej części 

masywu górskiego Kuczaj i dzięki 

swojemu pięknu jest pod ochroną państwa. 

Jest on produktem erozji, którą wywołuje 

rzeka zwana Lazarova reka. Jest on nieprzystępny: 

długości ok. 4,5 km, głęboki od 350 

do 500 m, a największe zwężenie wynosi 4 

m. W obrębie kanionu znajduje się większa 

ilość grot i jam, z których znane są Lazareva 

pećina i Vernjikica, które są dostępne 

dla zwiedzających. Do nich się dojeżdża 

od miasta Bor przez uzdrowisko Brestvačka 

banja, od której są oddalone ok. 20 km. 

Znajdują się na lewej stronie rzeki Lazareva. 

Lazarewą jaskinię wydrążyła podziemna 

rzeka, która przez nią przepływa. Długość 

podziemnych kanałów wynosi ok. 10 km. 

Grotę odkrył Feliks Hofman w 1882 roku, 

a potem speleologicznie opracował słynny 

serbski antropogeograf Jovan Cvijić.

JASKINIA RESAWSKA 

Jest to jedna z najstarszych jaskiń w Serbii. Naukowcy 

twierdzą, że jej wiek wynosi około 85 milionów lat, a 

jej ozdoby mają około 45 milionów lat. Oddalona jest 

od miasta Despotovac 20 km, znajduje się w polu karstowym 

Divljakovac w dolinie rzeki Resawy. Jej wejście 

znajduje się w stoku góry wapiennej Babina Glava. Bogate 

i różnorodne klejnoty jaskiniowe można oglądać w wielu 

kamiennych komnatach w postaci skamieniałych wodospadów, 

kolumn, draperii, stalagmitów i stalaktytów w 

kolorach białym, żółtym i czerwonym, w zależności od 

rozpuszczonych przez wodę minerałów. Jaskinię Resawską 

można zwiedzać turystycznie.

JASKINIA CEREMOSZNJA 

Jaskinia znajduje się u stóp góry Veliki Šubej – najwyższy szczyt 

Gór Homolskich, a oddalona jest o 15 km od miasteczka Kuczewo. 

Swoją nazwę dostała od nazwy pobliskiej wsi. Posiada 

bogaty zestaw ozdób jaskiniowych. Od 1980 roku mogą ją zwiedzać 

turyści. W pobliżu znajduje się druga jaskinia Rawnisztanka, która 

została niedawno otwarta do zwiedzania. Na strudzonych czeka restauracja 

z tradycjonalnymi miejscowymi jadłami. 

JASKINIA RAJKOWA 

Grota znajduje się blisko Majdanpeku, oddalona od miasta 2,5 km i jest najpiękniesza z 120 jaskiń w okolicy. Nazwana została po 

hajduku Veljku, który, jak podaje legenda, rabował karawany i skarby ukrywał w tej jaskini. Przez jaskinię przepływa Rajkova Reka, 

która później łączy się z rzeką Mali Pek. Rzeka dzieli jaskinię na tzw. rzeczny i suchy horyzont, które są przygotowane dla zwiedzających. 

Znajduje się tu 40-metrowy długi most, którym turyści idą wzdłuż rzeki podziwiając wspaniałe klejnoty jaskiniowe z białego kryształowego 

kalcytu, fantastyczne sale, z krórych najlepsze są Jeżeva dvorana, Kristalna dvorana, Sala stećaka, sala Posle zemljotresa (Po trzęsieniu 

ziemi) jak i ogromne Organy o wysokości 4,5 m, śnieżnobiałe, padające w fałdach nad jeziorkiem w koralowo kalcytowym basenie. 

Zakład ochrony środowiska naturalnego Serbii ogłosił Rajkową jaskinię za pomnik przyrody pierwszej kategorii.

JASKINIA POGANA PEĆ 

Badacze jaskini "Pogana peć" czlonkowie 

Towarzystwa Speleologicznego "Beljanica" - 

Krepoljin: dr Slobodan Mirković, prof. dr Ljupče 

Miljković, Stanko Kostić i Zoran Radojković 

Jaskinia Jest to jedna z najpiękniejszych jaskiń Gór Homolskich. Znajduje się na ich południowych 

zboczach oddalona o 10 km od miejscowości Krepoljin. Należy do jaskiń rzecznych, przez którą 

przez większą część roku przepływa podziemna rzeka, która w ciągu kilku miesięcy znika w odchłani. 

Dotychczas zbadano ponad 2000 m chodników tej jaskini, z czego główny kanał ma 850 m. Najrozmaitsze 

klejnoty różnych kształtów i rozmiarów stanowią prawdziwe rzadkości. Wielka koncentracja 

stalaktytów, stalagmitów, skalnych draperii i innych zachowanych form w spektrze wielu kolorów, po 

prostu odurzają człowieka odwiecznym pięknem i harmonią. Jaskinia nie jest jeszcze przygotowana 

do zwiedzania dla turystów.

најлепше ПЕЋИНЕ краша источне СРБИЈЕ 

Територија Србије, по количини кречњака по јединици површине, спада у ред најбогатијих на планети. Посебно се издваја 

простор источне Србије, који је и најбогатији. Његови крашки предели простиру се између Ђердапске клисуре на северу, 

моравске удолине на западу, реке Нишаве на југу и долине Тимока на истоку. Овај простор је сложене геолошке грађе, 

одликује се посебним крашким рељефом и разноврсном хидрографијом, што га уз бројне природне реткости чини јединствено 

атрактивним за посетиоце и истраживаче. Планине, које у целости покривају ово подручје, поређане су у више низова, од планине 

Мироч, на северу, до Суве планине на југу. Припадају Карпатско-балканском систему. Све су састављене од претежно кречњачких 

стена а између њих леже дубоко спуштене котлине испуњене језерским седиментима. Овакав тектонско-морфолошки склоп 

условио је да су долине река овог краја композитне, састоје се од наизменично поређаних котлина које су раздвојене клисурама 

и дубоким каналима. На њему су заступљени сви облици крашког рељефа, почев од жлебова, шкрапа, вртача и увала, до великих 

крашких поља. Ову област, посебно красе подземни крашки објекти – пећине и јаме. Има их више стотина и јављају се на 

свим планинама тј на њиховим падинама, на странама клисура и вертикалних литица кањона. Својим богатим, разноврсним и 

разнобојним пећинским украсима, подземним језерима, рекама и водопадима представљају јединствену лепоту, богатство природе 

и туристичке понуде Источне Србије. 

РЕСАВСКА ПЕЋИНА 

Једна је од најстаријих испитаних 

пе ћина у нашој земљи. Стара је око 

80 милиона година, док је накит у њој 

стар око 45 милона година. Удаљена је 

20 км од Деспотовца и смештена у 

крашком пољу Дивљаковац, у долини 

реке Ресаве у кречњачком брду Бабина 

глава. Богат и разноврстан накит представљен је кроз велики 

број дворана, канала, окамењених водопада, стубова, драперија, 

сталагмита и сталагтита. Боја накита је црвена, жута и 

бела а зависи врсте минерала које раствара вода. 

ПЕЋИНА ЦЕРЕМОШЊА 

Подножје Великог Штубеја, највишег 

врха Хомољских планина, 

сривало је миленијумима ову пећинску 

лепотицу. Пећина је удаљена 15 км 

од Кучева. У њеној близини се налази 

село Церемошња, по коме је и добила 

име. Обилује веома богатим пећинским 

накитом. За туристичке посете је уређена 1980. године. У 

њеној близини налази се и скоро отворена пећина Равништанка. 

Поред пећине налази се и ресторан са традиционалном кухињом 

овог краја. 

ЛАЗАРЕВ КАЊОН 

И ЛАЗАРЕВА ПЕЋИНА 

Кањон се налази у источном де лу 

планине Кучај и као природна лепота 

под заштитом је државе.. Настао 

је усецањем Лазареве реке, десне притоке 

Злотске реке .Један је од најнепроходнијих 

у Србији. Дугачак је око 

4.5 км, дубок од 350 м до 500 м, а најмања ширина је 4 м. На 

његовом подручју откривен је велики број пећина и јама, од 

којих су најпознатије Лазарева пећина и пећина Верњикица, 

које су уређене за посетиоце. До њих се долази путем од града 

Бора, преко Брестовачке бање, од кога су удаљене 21 км. Налазе 

се на левој страни Лазареве реке. Прва испитивања Лазареве 

пећине извршио је Феликс Хофман 1882. године а одмах затим 

спелеолошки ју је обрадио српски научник Јован Цвијић. Пећину 

је изградила подземна река, која и данас протиче кроз њу. 

Укупна испитана дужина је око 10 км подземних канала. 

ПОГАНА ПЕЋ 

РАЈКОВА ПЕЋИНА 

Пећина се налази 2.5 км од Мајданпека 

и најлепша је од око 120 испитаних 

пећима и јама овог краја. 

Име је добила по хајдуку Рајку, који је 

по легенди, пљачкао караване а благо 

скривао у њој. Кроз њу протиче истоимена 

река, понорница, која се касније, 

избијајући на површину спаја са Пасковом реком, градећи 

Мали Пек. Река дели пећину на тзв речни и суви хоризонт 

и оба су уређена ѕа посетиоце. У пећими се налази 40 метара 

дуги мост којим посетиоци прелазе преко Рајкове реке дивећи 

се изванредно очуваном пећинском накиту од белог светлуцавог 

кристалног калцита, велелепним дворанама од којих се издвајају 

Јежева, Кристална, Сала стећака, После земљотреса... 

као и амблему пећине Џиновске оргуље. То је 4.5 метара висок 

драперијски стуб чији су снежно бели набори заробили језерце 

у корално- калцитном базену. 

Рајкова пећина са својом околином предложена је елаборатом 

Завода за заштиту природне средине Србије за Споменик 

природе прве категорије балканског значаја. 

21 

Погана пeћ спада у ред најлепших пећина Хомоља и Источне Србије. Налази се на северној страни 

Горњачких планина, односно испод јужних обронака Хомољских планина, 10 км од Крепољина. 

Припада групи речних и то по норских пећинa, кроз коју тече већим делом године подземна река. 

До сада је истражено преко 2000 м канала у више нивоа, од чега око 850 м чини главни канал. Најразноврснији 

накит различитих вели чина и облика, представља праве реткости у кршу овог поднеб ља. Велика 

концентрација сталактита, сталагмита, драперија и других об лика очуваних и нетакнутих, украшених 

спектром свих боја омамљују човека исконском лепотом и складом. Није уређена за туристе.

Malarz i baletnica – tragedia w jednym akcie 

22 

Zapomniana tancerka belgradzkiego Teatru Narodowego, 

młoda Polka Eleonora Dobiecka, zmarła w 1931 

roku na rękach swego narzeczonego znanego malarza Kosty 

Hakmana. Na Nowym Cmentarzu „na skraju miasta” 

odbył się niezapomniany pogrzeb, a dziś nie zachował się 

nawet grób... 

Krótka miłosna opowieść o dwoje znanych artystów – malarzu 

Kosty Hakmanie i primabalerinie Eleonorze-Norze Dobieckiej 

została już dziś prawie zapomniana. Któżby pamiętał 

co wydarzyło się przed 80-ciu laty; przyszło nagle i przeszło.(...) 

Pozostały wyblakłe ślady o przedwcześnie zmarłej solistce Baletu 

Teatru Narodowego. Prawdę mówiąc, była ona tu niedługo, nawet 

nie cały sezon. Jednakże lata 1930/31 były jej sezonem w całej pełni, 

gdyż młodziutka Nora Dobiecka pojawiała się najczęściej w głównych 

rolach. Nie zapominajmy, że był to jeszcze okres dominującej 

obecności rosyjskich emigrantów – tancerzy na naszej scenie 

baletowej. Wielu z nich było najbardziej zasłużonych 

w założeniu baletu w Belgradzie (1923 r.) i swoim 

tańcem oznaczyli jego „dzieciństwo”. Można 

przypuszczać, że gdyby dziś, nawet w gronie 

ludzi lepiej poinformowanych, wspomnieć 

imię Dobieckiej, pierwsza reakcja by była:”ach, 

to jedna z Rosjanek!” 

Jednak nie była ona Rosjanką. 

Urodzona w Warszawie, do Belgradu 

przyjechała za namową Antoniego 

Romanowskiego, który przybył tu ze 

Lwowa na miejsce kierownika Baletu 

w Teatrze Narodowym. Oboje 

nie przeczuwali, że Elelonora tutaj 

wystąpi w swoim ostatnim przedstawieniu 

- baletowym i życiowym... 

W Teatrze Narodowym otrzymała 

miejsce jednej z dwóch primabalerin. 

Drugą była Nataša Bošković, 

wielka narodowa mistrzyni baletu. Tak 

się złożyło że w tamtym sezonie Natasza 

często przebywała na gościnnych występach, 

dzięki czemu młoda Polka miała 

możliwość częściej przedstawiać się belgradzkiej 

publiczności w głównych rolach. W ciągu 

tego niespełna roku, przygotowała główne role w 

baletach „Manewry na wsi”, „Zaproszenie do tańca” i w 

odnowionej „Szecherezadzie”. 

Postać Dobieckiej najlepiej nam oświetla publikacja „Historia 

opery i baletu Teatru Narodowego (do 1941 roku), autora Slobodana 

Turlakova. Obok szczegółowego spisu tytułów, ról, na stronach 

tej książki znajdują się także fragmenty prasowych recenzji takich 

autorów, jak dr Miloje Milojević, dr Viktor Novak, Branko Dragutinović*... 

Przed sobą mamy prawdziwą małą mozaikę różnych ocen 

i sądów, na podstawie których autor wnioskuje, że Dobiecka była 

przez krytyjów chwalona „dzięki swojej urodzie, gracji w tańcu i 

umiejętnościom technicznym”. 

A teraz dochodzimy do gorzkiej części opowieści. Ten jedyny 

sezon belgradzki nieszczęsnej Polki zakończył się już w kwietniu... 

* Znane nazwiska w kulturze serbskiej (przyp. tłum). 

A miała zaledwie 25 lat. O tym „Polityka” (...), z dnia 17 kwietnia 

1931 roku napisała: „Wczoraj, przedpołudniem, zmarła primabalerina 

Teatru Narodowego Nora Dobiecka. O pierwszym brzasku 

wiosny, w pełnej wiośnie swojej młodości, zgasła niesłyszalnie, cicho 

jak jaskółka... Jeszcze przed paroma dniami tańczyła w „Szecherezadzie” 

Rymskiego-Korsakowa. W sobotę była na małej wycieczce 

w Topčiderze. Była zdowa, uśmiechnięta, pogodna. Skrywała przed 

najbliższymi swoją jedyną tajemnicę, która miała stanowić dla niej 

najwększe wydarzenie w życiu: w końcu miesiąca miała wyjść za 

mąż za naszego rodaka, bardzo wybitnego artystę... I wyjechać w 

pierwszych dniach maja w podróż poślubną. Śmierć ją skosiła. W 

ciągu trzech dni: grypa, zapalenie płuc, koniec... Prosiła jeszcze, by 

ją ubrać w biały chiton i żeby jej przynieść potem kwiatów, dużo 

kwiatów... Ostatnie słowa (skierowane do przyjaciółek) były: „Do 

widzenia, dziewczynki... Machnęła wyczerpaną ręką i powtórzyła 

„Do svidanja, djevočki...”. Dzisiaj ją pochowają na cmentarzu za 

Belgradem, /miastem/ gdzie spodziewała się znaleźć szczęście...” 

W swoim opisie ostatniego aktu tragedii Eleonory 

Dobieckiej gazeta „Vreme” była mniej dyskretna i 

swoim czytelnikom oznajmiła, że zamknęła oczy 

na rękach malarza p. K. Hakmana**. Ta nagła, 

nieoczekiwana śmierć młodej artystki zaszokowała 

cały świat teatralny. Umarła 

daleko od swoich najbliższych: matki w 

Warszawie, którą wspomagała materialnie 

i brata bliźniaka, także tancerza. 

Nie tylko Teatr Narodowy wziął 

na siebie koszty pogrzebu, lecz i cały 

personel przyszedł ją pożegnać. Powiadają, 

że Belgrad nigdy dotąd tak 

masowo nie pożegnał żadnego artysty, 

jak Dobiecką na cmentarzu „na 

skraju miasta”. 

A tam, w tym miejscu, które się 

teraz nazywa Novo groblje, grób tej 

primabaleriny już nie istnieje. Wszystko 

pоkryło zapomnienie. Dziś znajduje 

się tu Aleja Zasłużonych. Nie ma też jej 

podobizny na ścianach korytarza, na 3. 

piętrze (siedzibie Baletu) wśród wystawionych 

tam fotografii zasłużonych mistrzów baletu. 

Przynajmniej na tyle zasłużyła. 

Muharem Šehović (Przeł. J. Maciejewska-Pavković) 

Oryginalny tekst: Сликар и балерина – трагедија у једном 

чину. Позоришна историја / Мухарем Шеховић. – Политика, 23 

јул 2011, Култура – уметност – наука, бр. 15, 4-5. 

** Kosta Hakman (Bosanska Krupa, 1899 – Opatija, 1961), jeden z najwybitniejszych 

malarzy serbskich. Jego ojciec był polskim emigrantem, 

a matka Serbką z Sarajewa. Był członkiem Młodej Bośni, aresztowany 

przez austrowęgierskie władze w 1914. r. W latach 1921 – 1924 studiował 

malarstwo w Krakowie. Od 1947 r. profesor Akademii Sztuk Pięknych w 

Belgradzie. (Przyp. tłum.)

Jovan Dučić 

Pesma ženi 

Ti si moj trenutak, i moj sen, i sjajna 

Moja reč u šumu; moj korak, i bludnja; 

Samo si lepota koliko si tajna; 

I samo istina koliko si žudnja. 

Ostaj nedostižna, nema i daleka – 

Jer je san o sreći viši nego sreća. 

Budi bespovratna, kao mladost; neka 

Tvoja sen i eho budu sve što seća. 

Srce ima povest u suzi što leva; 

U velikom bolu ljubav svoju metu; 

Istina je samo što duša prosneva; 

Poljubac je susret najveći na svetu. 

Od mog priviđenja ti si cela tkana, 

Tvoj je plašt sunčani od mog sna ispreden; 

Ti beše misao moja očarana; 

Simbol svih taština porazan i leden, 

A ti ne postojiš nit si postojala; 

Rođena u mojoj tišini i čami, 

Na suncu mog srca ti si samo sjala; 

Jer sve što ljubimo stvorili smo sami. 

Pieśń kobiecie 

Ty jesteś moja chwila, i mój cień, i wspaniałe 

Moje słowo w szumie; mój krok, i złudzenie; 

Tyle jesteś pięknem ile tajemnicą; 

I tyle prawdą ile i pragnieniem. 

Zostań niedostępna, niema i daleka – 

Bo jest sen o szczęściu i więciej od szczęścia. 

Bądz bezpowrotna, jak młodość; niech 

Twój cień i echo będą wszystko co pamiętam. 

Serce ma historie w morzu łez przelanych; 

W wielkim bólu miłość swoją metę; 

Prawdą jest to co dusza wyśni; 

Pocałunek to spotkanie największe na świecie. 

Od moich przywidzeń ty jesteś utkana, 

Twój płaszcz słoneczny od mych snów przędzony; 

Ty jesteś moja myśl oczarowana; 

Symbol wszystkich próżności zimny, porażony, 

A ty nie istniejesz, nigdy nie istniałaś; 

Zrodzona z mojej ciszy i smutku co rani, 

W słońcu mego serca ty tylko błyszczałaś; 

Bo wszystko co kochamy stworzyliśmy sami. 

Przeł. Izabela Bubanja 

Vasko Popa 

Očiju tvojih da nije 

Očiju tvojih da nije 

Ne bi bilo neba 

U slepom našem stanu 

Smeha tvog da nema 

Zidovi ne bi nikada 

Iz očiju nestajali 

Slavuja tvojih da nije 

Vrbe ne bi nikad 

Nežne preko praga prešle 

Vasko Popa 

Gdyby nie oczy twoje 

Gdyby nie oczy twoje 

Nie było by nieba 

W naszym ślepym domu 

Gdyby nie śmiech twój 

Mury by nigdy 

Z oczu nie zniknęły 

Gdyby nie słowiki twoje 

Wierzby nigdy by 

Wiotkie przez próg nie przeszły 

23 

Ruku tvojih da nije 

Sunce ne bi nikad 

U snu našem prenoćilo. 

Gdyby nie ręce twoje 

Słońce by nigdy 

W naszym śnie nie przenocowało. 

Przeł. Izabela Bubanja 

Od Tebe i Mene 

Od svega pomalo: 

za život malo, 

za tvoj i moj 

život prošli. 

Po jednu nit, 

po jednu kap 

nehotice tkala 

i dolivala, 

kako sam znala i umela. 

Dal beše dobro, ne znam. 

Nisam se trudila, 

puštala bujicu da teče. 

Kutak za prijatelja 

I reka se slivala 

ponekad suza i bola, 

ponekad malo sreće 

u njoj beše. 

Tekla je reka. 

Ne znam dal voleo si njen šum. 

Znam samo od tebe i mene 

ono usput što beše: 

dva cveta divna nikoše, 

koja tebi i meni 

život znače! 

Slavica Rendulić, Beograd

Wydarzenia kulturalne: 

Dni polskiego filmu 

(Kulturni centar Beograda, 13-19 X 2011) 

24 

Po letnich upałach i lenistwie, jesień jak zwykle rozkulturalniła 

Belgrad na dobre. Bez obaw, nie będę wam opisywać 

wszystkich przykładów tego zjawiska, a tylko to co dotyczy 

kultury polskiej. Mianowicie, po pięciu latach ciszy o polskim filmie, 

na inicjatywę Ambasady Polskiej w Belgradzie i Kulturnog 

centra Beograda zorganizowano DNI POLSKIEGO FILMU (Dani 

poljskog filma), i tak przez tydzień, od 13 do 19 października 2011, 

mieliśmy możliwość obejrzenia siedmiu filmów z ostatnich lat produkcji, 

towarzyszyły im również filmy krótkometrażowe. Nie wiem 

jaki był system selekcji w wyborze tego, co przedstawiono belgradzkiej 

publiczności, ale na pewno były to filmy twórców młodych i 

utalentowanych. W końcu jeśli w Polsce produkuje się rocznie około 

40 obrazów, to wybór siedmiu jest kłopotliwy i nie może zadowolić 

wszystkich, tak jak mnie: bardzo mi w tym zestawie brakowało 

„Małej matury” Janusza Majewskiego i „Katynia” Wajdy, tyle że oni 

nie mieściliby się w „kluczu”wiekowym. 

Ciekawą „jaskółką” do tej imprezy był pokazywany w ramach 

FEST-u „Essential Killing”(oryginalna pisownia) Jerzego Skolimowskiego. 

Zdaniem Nebojšy Popovića, krytyka i redaktora, był to 

najlepszy film FEST-u. Film bez dialogów, a wiele mówiący. Mówiący 

o międzyludzkich nieludzkich stosunkach. Jak sam Skolimowski 

oświadcza, że nie lubi ludzi, tylko tych na ekranie, tak w tym filmie 

przedstawia gołą egzystencję skazaną na zagładę, a w sposób tak 

ludzki – w tym dobrym znaczeniu, że godzimy się na drastyczne 

sceny bez zażenowania. Obraz wyraźnie oscyluje w stronę egzystencjonalną, 

ale nie realną. Taki jest wymóg czasu, a Skolimowski 

zdecydowanie broni się przed komercjalizacją, choć doskonale rozumie, 

że czasy filmów „o wewnętrznych, osobistych konfliktach” 

dawno minęły.Wyraźnie też zaznaczona jest niechęć reżysera do 

Ameryki, w której spędził wiele lat, ale w wywiadzie demantuje jakąkolwiek 

polityzację tematu. 

Wracając do naszych DNI... otwartych krótkim powitaniem 

ambasadora RP J.E.Andrzeja Jasionowskiego - postaram się w skrócie 

skomentować to, co nam przedstawiono: 

DZIEN ŚWIRA - Marek Koterski 2002 r.: Trochę czarnawa komedia 

o nas wszystkich, zagrożonych, wystraszonych, nieco gniewnych 

i do tego bezradnych. Gra aktorska trąci czasem Mr Bean-em. 

SALA SAMOBÓJCÓW - Jan Komasa 2011 r.: Tragedia maturzysty, 

której nie widzą zajęci własnymi karierami jego rodzice, 

twierdzący jak większość, że to co robią „to wszystko dla niego”, a 

wiemy dobrze, że jest to zawsze zaspokajanie własnych ambicji zawodowych, 

tylko trudno nam się do tego przyznać. Doskonale gra 

kolorystyka: wytworne i deprymujące szarości - takie jak realne życie 

bohatera i bajkowo kolorowy wirtualny świat w który ucieka w 

depresji. 

Na marginesie mała dygresja - pamiętamy lęki naszych rodziców, 

abyśmy nie popadli w alkoholizm, w czasie kiedy młodzi, na 

codzień mieliśmy do czynienia z typowym piciem „na umór”? Pamiętamy 

swoje niepokoje dotyczące zagrożenia narkotykami własnych 

dzieci? Już dziś zadaję sobie pytanie, dokąd zaprowadzi mojego 

wnuka wirtualny świat komputera? Narazie nie odlepia się od 

„crtaća”. (Dzień świra?) 

RÓŻYCZKA – Jan Kidawa-Błoński 2010 r.: Film już prawie 

historyczny o trudnych, a niezrozumiałych dla obecnych pokoleń 

czasach inwigilacji, kiedy teoretycznie wszyscy mogli być podejrzani 

i na pewno „ktoś się załapał”, szczególnie jeśli był wyznania 

starozakonnego. Exodus ponad 1500 ludzi z 1968 r. Przypuszczalnie 

inspirowany sprawą Pawla Jasienicy i jego żony denuncjatorki. 

Smutny film o ludzkiej podłości i głupocie. Doskonała, wzruszająca 

rola dawno nie widzianego w Polsce Andrzeja Seweryna. 

WENECJA – Jan Jakub-Kolski 2010 r.: Historia rodziny na granicy 

b.realnego zagrożenia wojną, ale uciekająca w wyimaginowany 

świat, który mógł być ich udziałem w normalnych warunkach, 

śliczna miłość babci i wnuka, opowiedziana magicznymi obrazami. 

Takie filmy trzeba częściej oglądać. 

TRICK – Jan Hryniak 2010 r.: Zrobiony z temperamentem i humorem 

kryminał. Nowe zjawisko w polskiej kinematografii. Zabawny 

fakt, gdy dzień po dniu widzimy tego samego aktora „zaszufladkowanego”do 

roli potencjalnej „szuji”(Różyczka) 

JASMINUM - Jan Jakub Kolski 2006 r.:Trochę duszna atmosfera 

klasztoru o niezbyt srogiej regule, opowiedziana pięknymi obrazami, 

dowcipnie komentowana przez pięcioletnią dziewczynkę. 

W sumie liryczna i zabawna historia, której mnogość 

wątków niepotrzebnie zabiera klarowność. Ciekawość 

publiki (podsłuchałam w kuluarach) wzbudza obecność 

małej dziewczynki w środowisku męskiego klasztoru, 

a tu nic z niezdrowej atmosfery, wręcz przeciwnie, 

śliczna kreacja Gajosa, szczerze przywiązującego 

się do dziecka i piękny, a zarazem zabawny epizod z 

Pieczką w roli świętego. Do tego piękna gra światła i 

koloru. 

TO NIE TAK JAK MYŚLISZ KOTKU- Sławomir 

Kryński 2008 r.: Klasyczne „qui pro quo”, komedia w 

starym stylu, ale we współczesnych realiach, nowoczesnym 

rytmie z doskonałą muzyką – stare przeboje 

zrobione na jeszcze starsze – na granicy zamierzonego 

kiczu, ale i idealnie punktująca jako tło muzyczne. Po 

prostu dobra komedia, z dobrym humorem i w dobrym 

rytmie. 

Koktajl przed pierwszą projekcją otwierającą Dni Filmu 

Polskiego. Foto Jolanta Tančić

Każdy z wymienionych filmów był poprzedzony filmem krótkometrażowym, 

którego polscy twórcy - jak napisano w programie 

– są mistrzami w randze światowej. I tak były to: 

ESTERHAZY – Izabela Plucińska 2009 r.: Zabawna satyra na 

arystokratyczne problemy w związku z podtrzymaniem dynastii, 

przy zetknięciu z realiami politycznymi. Temat nam nie znany,ale w 

zainteresowanych środowiskach bardzo istotny problem zapewnienia 

dopływu „świeżej krwi”. 

DANNY BOY – Marek Skrobecki 2010 r.: Bardzo nagradzany 

na festiwalach film o alienacji „innego”, dla mnie nie do końca zrozumiały, 

wybaczcie. 

D.I.M. - Marek Skrobecki 1992 r.: Piękny kolorystycznie, renesansowe 

światlo, nagradzany na festiwalach obraz bezsensu w samotności. 

KATEDRA –Tomasz Bagiński 2007 r.: Konfrontacja realnego 

świata z mistycznym, trudny, ale piękny obraz o zagadnieniu dobrze 

nam znanym. Nominacja 

do Oskara. 

SZTUKA SPADA- 

NIA – Tomasz Bagiński 

2004 r.: Satyra na stosunki 

panujące (nieoficjalnie) 

w wojsku, zlokalizowany 

moim zdaniem gdzieś na 

Bałkanach (komentator 

programu sugeruje rejon 

Pacyfiku), co w końcu 

jest nieistotne, wojsko jest 

wojskiem z całym bezsensem 

swojego istnienia. 

Doskonala muzyka, balkańska! 

ŚWITEŹ – Kamil Polak 

2011 r.: Nawiązuje do 

ballady A. Mickiewicza, 

piękny obraz z niewyraźną fabulą, (szkoda, bo produkcja trwała 7 

lat). Ogromny nabój dramatyczny. Przejmująca muzyka Iriny Bogdanovich, 

nawiązująca do prawosławnej liturgii. Uważam ten film 

za najlepszy z przedstawionych na przeglądzie. 

ŚCIANY – Piotr Dumała 1988 r.: Trudny i smutny obraz beznadzieji 

w sytuacji bez wyjścia, tragika bezkoloru. Codzenność, 

niestety wielu z nas zagubionych w bezsensie. Film nagradzany na 

wielu festiwalach. 

No, to byłoby tyle, aby Was nie zanudzać. Przeżyłam tę dozę 

dokulturalniania z poczuciem jak zwykle niedosytu, ale też trzeba 

mieć kondycję, aby co wieczora biegać do miasta, gdzie koszawa 

przeszywa zimnem, ale na prawdę, po tych słodko naiwnych „papkach” 

TV, warto było się postarać, aby zobaczyć coś, o czym już prawie 

zapominamy. 


25 

56. Sajam knjiga - Targi książki w Belgradzie 

W 

dniach 23-30 października 2011 r. doroczna wystawa 

książki, jak zawsze zrobiona ze swoistym rozmachem, 

tym razem zmieniła nieco profil. Dotychczasowe wyróżnianie 

poszczególnych państw jako gości honorowych, zastąpiło 

uhonorowanie języka. Po raz pierwszy zaszczyt ten przypadł językowi 

portugalskiemu. Okazuje się, że tym językiem nie tylko posługują 

się na codzień, ale jest on również językiem urzędowym w 

następujących krajach: Portugalia, Angola, Brazylia, Mozambik, 

Wschodni Timor i Gwinea. W programie Targów było przedstawianie 

20 autorów piszących w tym języku. Jako pierwszy przedstawił 

się, otwierając uroczyście SAJAM, Mija Kato, pisarz z Mozambiku. 

Pomocy udzieliły w organizowaniu tego obszernego tematu Kamoes 

Instytut przy Centrum języka portugalskiego, Ambasada Angoli, 

Ambasada Brazylii, Ambasada Portugalii, jak i liczni fundatorzy zainteresowani 

propagowaniem tego języka. 

Serbia i Portugalia: dwa kraje, które w zasadzie poza podobnym 

klimatem nic nie łączy, znalazły jednak paralele. Przedstawił je dość 

ciekawie na swojej fotograficznej wystawie Dragoljub Zamurowić. 

Hasło przewodnie i tytuł wystawy «Podróż przez Portugalię, ziemię 

zieloną» to konfrontacja dwu tytułów: Ivo Andrića «Portugalia,ziemia 

zielona» i Zoze Samarago «Podróż przez Portugalię». Andrić 

i Samarago są jedynymi laureatami Nobla w swoich krajach. Wystawę 

tą zobaczyłam u wylotu ul.Knez Michajlovej, potem została 

przeniesiona do hali 4 Beogradskog sajma. Piękne fotografie opatrzone 

cytatami z wspomnianych książek. 

Tegoroczne Targi, poza standardem wystawowym, miały bardzo 

bogaty towarzyszący program propagandowo-edukacyjny, łącznie 

z przedstawieniami dla dzieci. 

Parę lat temu pisałam o Sajmu Knjiga i pamiętam że strasznie 

narzekałam na to jak bardzo ta wystawa uległa zmianom, zmianom 

które normalnie towarzyszą zazwyczaj kryzysom, przez które było 

Wystawa poświęcona Ivo Andriciowi na Targach Książki w Belgradzie. 

Foto J. Tančić

nam dane przechodzić. Kryzys, widać, powoli 

mija bo profil wystawy się zmienia tj.komercjalizuje. 

Książka jest poprostu towarem, który 

musi się dobrze sprzedać, takie są zasady 

rynku, nawet tego intelektualnego. Poszczególne 

stoiska wydawnictw były zorganizowane 

z należytą fachowością. Tym razem nie będę 

narzekać, bo byłoby nudno się powtarzać, ale 

przyznam, że z dużym rozczarowaniem przyjęłam 

informację, że w tym roku też nie będzie 

polskiej wystawy, a spodziewany udział krakowskiego 

karykaturzysty Andrzeja Mleczki 

jest odwołany podobno do grudnia. Nie mniej 

jednak starałam się znaleźć jakieś polskie tytuły 

i niestety niewiele ich było, żadnych wydań 

przewodników turystycznych, żadnych wydań 

albumowych. Wymienię tylko tytuły «Pornografia» 

Gombrowicza, wydawca Paideia, «Na 

putu za Babadag» Stasiuka, wydawca Dereta 

i „Hania“ Sienkiewicza, wydawca SKZ. «Beguni» Olgi Tokarczuk, 

wydawca Paideia, doskonała, choć dla wytrawnego intelektualnie 

czytelnika książka, która wiosną miała promocję, niestety jak mi 

powiedział sprzedawca na oddziale Paidei, nie sprzedaje się wcale. 

Zrobiło mi się bardzo smutno. Pani Biserka Rajčić przedstawiła w 

tym roku dwa swoje autorskie dzieła: «Poljska knjiżevna avangarda, 

program i manifesti (1917-1939)», w wydaniu domu edytorskiego 

Slużbeni glasnik oraz zbiorek poezji A. Zagajewskiego «Nevidljiva 

Stoisko Paidei reklamujące książkę Olgi 

Tokarczuk. Foto J. Tančić 

ruka», w wydaniu Arhipelagu. 

Poza tym zważywszy, że to rok Andrića, 

spodziewałam się większej jego obecności na 

targach. Dereta wydała 4 zgrabnie zebrane tytuły: 

«Fratarske priče», «Priče o gradovima», 

«Ženske priče» i «Priče o deci». Laguna wydała 

6 tomów zawierających opowiadania Andricia, 

natomiast to co mogło zachwycić, to kapitalne 

wydanie wszystkich dzieł Ivo Andrića, łącznie 

z tymi, które pojawiły się dawno po śmierci 

autora. Reprezentacyjne wydanie w 20 tomach 

przygotowane redakcyjnie przez profesjonalistów 

wysokiej rangi: R.Vučkovicia, Z. Perišić 

i B. Djordjević-Mironje. Wydawcami są Nova 

knjiga z Podgoricy i belgradski Štampar Makarije 

– pogratulować! Ale i tu muszę troche 

ponarzekać: takie sztandarowe wydanie, w 50 

rocznicę przyznania nagrody Nobla, przedstawione 

było gdzieś na antresoli głównej hali 

wystawowej. Zdaje się znowu dochodzi do głosu prawo rynku... niestety, 

o wiele lepiej sprzedają się komiksy, uff. 

No i naturalnie, to co zawsze jest dobrze sprzedawane, to wszelkie 

wydawnictwa o charakterze religijnym, mistycznym z towarzyszącymi 

atrybutami wyznaniowymi, kalendarze religijne itp. 

Równie dużym zainteresowaniem cieszył się oddział wydań muzułmańskich, 

z pięknymi edycjami albumów i kalendarzy. 


26 

PROGRAM 

XV SPOTKAŃ Z POLSKĄ KULTURĄ 

05. 11. 2011, godz. 18,00 

Akademija 28, ul. Nemanjina 28, Belgrad 

Uroczyste otwarcie XV Spotkań z Polską Kulturą 

Przedstawienie „Lolita Dolly”, reż. Mikołaj Wiepriew 

Teatr Nikoli, Kraków, Polska 

12-13. 11. 2011, godz. 10,00 

Centrum Poloniusz-Pegaz, Kneza Miloša 25/3, Belgrad 

Warsztaty dziennikarskie 

Część teoretyczna 

- technika prawidłowego tworzenia głosu oraz umiejętność dostosowania 

głosu do prozodii mowy 

- mowa bez wysiłku 

- dobra jakość głosu w życiu codziennym i zawodowym 

Część praktyczna

- Nagrywanie emisji radiowej „Dialog most kultury” 

Warsztaty prowadzi Robert Rajczyk, Uniwersytet Śląski, Polska 

19-20. 11. 2011, godz. 18,00 

Centrum Poloniusz-Pegaz, Kneza Miloša 25/3, Belgrad 

Wieczór artystyczno literacki 

Spotkanie z Markiem Pantułą autorem «Królestwa Norwegii» i wystawy fotograficznej «U dzieci Czarnobyla» 

Wystawa rzeźb Bolka Majerika, który mieszka w Rumunii 

Kolekcja składająca się z 30 prac z życia Marii i Chrystusa. 

Z życia polonijnego 

Organizator Spotkań – Centrum Poloniusz-Pegaz 

Kronika polonijna 

(lipiec-grudzień 2011) 

Atmosfera jesiennego spotkania na Cmentarzu Angielskim. Foto J. Pavković 

Letnie miesiące, to najczęściej odwiedziny rodziny w Kraju. 

Dzięki pomocy Fundacji Pomoc Polakom na Wschodzie 

organizowana była w dniach 6-12 lipca studyjna podróż do 

Puław, Kazimierza, Nałęczowa i Lublina. W wycieczce uczestniczyli 

młodzież polonijna, studenci polonistyki oraz parę osób z naszej 

Polonii. (Zob. sprawozdanie „Wycieczka do Puław”). 

Na pierwszym powakacyjnym zebraniu w Ambasadzie RP dnia 

10 września b.r., spotkał się z Polonią nowy kierownik Wydziału 

Konsularnego pan radca Grzegorz Opaliński. Ponieważ niżej podpisana 

nie była na tym spotkaniu, gdyż uczestniczyła w Forum Mediów 

Polonijnych, cytuję p. Halinę Veljić, która napisała: „...przedstawił 

nam się młody (chyba najmłodszy z dotychczas pełniących 

funkcję konsula), troszkę może stremowany (na pewno z powodu 

tylu ilości kobiet na raz) nowy pan konsul Grzegorz Opaliński. Po 

przedstawieniu się, jak również przedstawieniu swoich pracowników 

pani Małgorzaty Szczepańczyk i pani Anny Lewandowskiej, 

pan konsul zaprosił nas do rozmów przy lampce wina. (...) Mamy 

nadzieję, że młodość, zapał i chęci będą siłą przewodnią dla pana 

Konsula również we współpracy z Polonią. Życzymy panu Konsulowi 

owocnej pracy, współpracy oraz miłego pobytu w tym pięknym 

kraju, jakim jest Serbia”. Pragniemy jeszcze dodać, że pomimo 

młodego wieku, pan Konsul Opaliński ma za sobą 7-letni staż pracy 

konsularnej na Ukrainie – we Lwowie. 

W październiku standardowe spotkanie polonijne zamieniły 

Dni Filmu Polskiego, na których gremialnie Polonia była obecna. 

5 listopada, jak co roku, spotkaliśmy się na cmentarzu Novo 

Groblje, na grobach lotników polskich, którzy zginęli w akcji pomocy 

dla Powstania Warszawskiego. W uroczystości składania wieńców 

udział wzięli, obok pracowników Ambasady RP i członków 

ich rodzin, również członkowie Polonii. Wieńce położyli również 

przedstawiciele serbskiej awiacji wojennej oraz przedstawiciel Ministerstwa 

Pracy i Polityki społecznej Serbii. Po krótkim wystąpieniu 

J. E. ambasadora RP Andrzeja Jasionowskiego, ksiądz Grzegorz 

z Valjeva odmawiał modlitwy za dusze spoczywających na cmentarzu 

lotników, jak i dusze wszystkich bliskich nam zmarłych, których 

grobów nie możemy odwiedzić w dniach zadusznych. 

27 

Przedstawiciele lotnictwa Wojska Serbii składają wieniec. Foto J. Pavković 

Ambasador RP Andrzej Jasionowski składa wieniec poległym lotnikom. 

Foto J. Pavković

Kolejne spotkanie polonijne, 19 listopada b.r. poświęcone było 

organizacji tradycyjnej Wigilii Polonijnej. 

We wrześniu przedstawicielki redakcji Słowa YU Polonii uczestniczyły 

w XIX Światowym Forum Mediów Polonijnych organizowanym 

przez Małopolskie Forum Współpracy z Polonią. Nasza redakcja 

uczestniczyła w tej imprezie po raz trzynasty. (Zob. szczegółowe 

sprawozdania w tym numerze). Dodam tylko, że spotkał nas wielki 

zaszczyt, gdyż Słowo YU Polonii otrzymało dyplom Polskiego Stowarzyszenia 

Prasy lokalnej i Polonijnej, w kategorii prasy polonijnej, 

wraz z pięcioma innymi tytułami prasowymi. Jest to powód do dumy 

dla naszej Polonii oraz zachętą dla tych, którzy z nami współpracują. 

Joanna Maciejewska-Pavković 

Modlitwa za poległych lotników i wszystkich bliskich zmarłych. 

Foto J. Pavković 

KATEHEZA 

Równolegle z rozpoczęciem roku szkolnego w szkole polonijnej prowadzone są lekcje religii w języku polskim dla grupy dzieci przedszkolnych 

oraz dzieci przygotowujacych się do I Komunii Świętej. Lekcje odbywają się co drugą sobotę miesiąca (na przemian z zajęciami 

w szkole polonijnej) w salce katechetycznej przy kościele pw. Chrystusa Króla (Krista Kralja) ul. Krunska 23. Serdecznie zapraszamy 

zainteresowanych rodziców wraz se swoimi pociechami. 

- „Nie samym chlebem żyje czlowiek, ....” (Mt.4,4) 

28 

W 

lipcu 2011 roku po raz pierwszy w ramach wakacyjnego 

projektu «Jest takie miejsce na świecie – gdzie mamy drugi 

swój dom» odbyła się wizyta studyjna młodzieży polonijnej 

i studentów polonistyki do Polski. Patronat nad tym przedsięwzięciem 

objęła Fundacja Pomoc Polakom na Wschodzie z Warszawy. 

Dzięki jej pomocy i zaangażowaniu udało się zrealizować nasze plany. 

Jesteśmy im za to bardzo wdzięczni. Duże podziękowania wyrażamy 

również wszystkim sponzorom polskim i serbskim, którzy byli 

naszą podporą. 

Podstawowym założeniem projektu było przybliżenie młodzieży 

z Serbii do polskiej tradycji, kultury, języka, osiągnięć demokracji, i 

przedsiębiorczości, a także pokazanie geograficzno – przyrodniczych 

walorów Polski. Staraliśmy się uzyskać możliwie pełny obraz współczesnego 

życia w Polsce z najlepszej strony. Stronę polską reprezentował 

Harcerski Zespół Pieśni i Tańca «Grześ», a stronę serbską Stowarzyszenie 

YU Polonia. 

W wizycie studyjnej wzięło udział 25 osób, w tym również członkowie 

kadry pedagogicznej Polonistyki Uniwersytetu Belgradzkiego. 

Wszyscy uczestnicy, zarówno poloniji, polscy jak i serbscy byli zafascynowani 

wizytą i wspaniałą atmosferą, która wywiązała się w 

czasie naszego pobytu. Stąd będzie korzystne dalej kontynuować tego 

rodzaju wyjazdy dla młodych ludzi. 

Wycieczka do Puław 

Iwona Sobol-Stojanowska 

*** 

Dnia 6 lipca nasza mała i niedobrana grupa wyruszyła na wycieczkę 

do Polski. Celem naszej podróży było miasto Puławy na Lubelszczyznie. 

Puławy są malowniczo położonym 50 tys. miastem na prawym 

brzegu Wisły na styku trzech krain geograficznych Niziny Mazowieckiej, 

Małopolskiego Przełomu Wisły i Wyżyny Lubelskiej. Od 

północy Puławy otaczają lasy i łąki sięgajace, aż do rzeki Wieprz a w 

kierunku południowym znajduje sie urokliwy przełom Wisły pełen 

malowniczych wąwozów. 

Puławy znane są przede wszystkim z okazałego zespołu pałacowo-parkowego 

w klasycystycznym stylu zbudowanego przez rodzinę 

Czartoryskich w latach 1785-1810. Swoją sławę i miano „polskich 

Aten“ zawdzięczają księżnej Izabelli Czartoryskiej (z Flemingów), 

urodziwej i inteligentnej arystokratce, która kochała sztuki piękne. 

W zniewolonej przez zaborców Polsce, Puławy stały się ośrodkiem 

życia kulturalnego i politycznego. Przebywali tu i tworzyli najwięksi 

artyści tego okresu G. Piranowicz, P. Norblin, F. Karpinski i inni. W 

rotundzie zwanej „Świątynią Sybilli“ księżna zgromadziła pamiątki 

po największych Polakach: J. Kochanowskim, M. Koperniku, T. 

Kościuszce, a także po królach i innych bohaterach narodowych, 

tworząc w ten sposób pierwsze muzeum na ziemiach polskich. W 

tak zwanym Domku Gotyckim znajdowały sie natomiast dzieła malarstwa 

polskego i europejskego m.in. „Dama z gronostajem“ L. da 

Vinci i „Pejzaż z miłosiernym Samarytaninem“ Rembranta (obecnie 

w Muzeum Czartoryskich w Krakowie). Kresem dla świetności Puław 

stała się klęska powstania listopadowego. Dobra puławske zostały 

skonfiskowane, a Czartoryscy zmuszeni do emigraciji. 

Po II wojnie światowej Puławy znane były przede wszyskim z 

Fabryki Nawozów Sztucznych „Azoty“. Podróżni przejeżdżający 

pociągiem przez Puławy mogli zobaczyc zżółkłe lasy sosnowe. Do 

usychania drzew przyczyniły się kwaśne deszcze padające nad Puławamy, 

a były one rezultatem emisji gazów i zanieczyszczeń z „Azotów“. 

Kwaśnie deszcze, niestety, rosiły też mury budowli i rośliny w 

zespole pałacowo-parkowym Czartoryskich. 

Uczestnicy wycieczki studyjnej przed Pałacem Czartoryskich w Puławach

Obecne władze miasta zapewniają, że sprywatyzowana fabryka 

zainstalowała najnowocześniejsze filtry, które wyeliminowały zanieczyszczenia 

powietrza. Było jak było, kompleks pałacowo-parkowy 

jest pieczołowicie odnawiany. 

Oprócz Puław mieliśmy okazję zobaczyć urokliwe miasteczko 

Kazimierz Dolny założone przez króla Kazimierza Wielkego, który 

zbudował tu spichlerze do przechowywania zboża, które było 

transportowane Wisłą na północ, do morza. Nasza wycieczka spróbowała 

się też „transportowac“ stateczkiem po Wiśle, ale złapała 

nas burza, tak, że uciekliśmy pod pokład, a potem zawróciliśmy do 

brzegu, bo żegluga w czasie burzy jest niebezpieczna. Po obejrzeniu 

kazimerzowskiego rynku, zjedliśmy lody i popatrzyliśmy na meandry 

Wisły z Góry Trzech Krzyży, a następnie wyruszyliśmy do Nałęczowa 

(na Lubelszczyźnie dzieci najczęściej jeżdżą na jednodnowe 

wycieczki do tzw «lubelskiego trójkąta bermudzkiego»: Kazimierz- 

-Nąłeczów-Puławy). 

Nałęczów jest uzdrowiskiem gdzie leczy się choroby serca. Tu 

są źródła leczniczej wody, powszechnie znanej „Nałęczowianki“. 

Niestety i tu mieliśmy pecha - znowu deszcz - tak, że tylko z zalanego 

deszczem autobusu popatrzyliśmy na Domek Żeromskiego tj. 

dom gdzie mieszkał i tworzył polski pisarz Stefan Żeromski. 

Następny dzień zarezerwowany był za główne miasto regionu 

- Lublin. Przespacerowaliśmy się po lubelskim Starym Mieście na 

Zamek Lubelski gdzie zwiedziliśmy muzeum i podziemia zamku. 

Potem pojechaliśmy na Majdanek. Teraz jest to dzielnica Lublina, 

ale w czasie II wojny światowej Niemcy w latach 1941-44 założyli tu 

obóz koncentracyjny przez który przeszło od 300 do 360 tys. osób, 

6% wieźniów stanowiły dzieci. Zgineło około 78 tys. więźniów. Potem 

był jeszcze pobyt w Muzeum Wsi Lubelskej gdzie oglądaliśmy 

chaty z XIX wieku, ich wnętrza i wyposażenie. 

Nastepnego wycieczka prowadziła do pałacyku Zamoyskich w 

Kozłówce. 

Naszymi gospodarzami w Puławach była młodzież z zespołu 

folklorystycznego „Grześ”. Wieczorami prowadziliśmy „nocne (nie 

tylko) Polaków rozmowy” i jedliśmy znakomite pierożki przygotowywane 

przez p. Krzysia. 

I to już koniec naszego krótkiego pobytu. Pełni wrażeń, widoków, 

smaków, zapachów, nowych przyjaźni wyjeżdżaliśmy z mocnym 

postanowieniem, że jeszcze kiedyś tu wrócimy. Do zobaczenia 

w Polsce! 

Izabela Bubanja 

*** 

Z dostarczonego nam programu wizyty studyjnej dowiedzieliśmy 

się, że przygotowano dla uczestników kilka wykładów tematycznych: 

7. 7: spotkanie z prof. Jackiem Kuźmakiem w Państwowym 

Instytucie Weterynarii w Puławach. Temat: Współczesne 

metody zwalczania wirusów w Europie i w krajach bałkańskich. 

8. 7: spotkanie w Puławskim Centrum Przedsiębiorczości z prezes 

Haliną Mączką i jej zespołem. Temat: Rozwój małych i średnich 

przedsiębiorstw. 

9. 7: spotkanie w Stowarzyszeniu „Grześ” z Krzysztofem 

Hawrylukiem. Seminarium: Kultura a tradycja. 

10. 7: spotkanie w Stowarzyszeniu „Grześ” z dr Piotrem Tosikiem z 

UMCS w Lublinie. Seminarium: Polska w Unii Europejskiej – 

za i przeciw. 

11. 7: spotkanie z władzami miasta. Temat: Struktura i organy Rady 

Miasta – demokracja zarządzania. 

Redakcja 

29 

Wieści z Czarnogóry 

… BO WARTO MIEĆ WSPOMNIENIA… 

(Zakopane, Kraków,Wieliczka,Warszawa, Lublin, Kazimierz Dolny, Puławy) 

Już po raz trzeci 35 dzieci z Czarnogóry i jeden kolonista z Bośni 

odwiedzili w czasie wakacji Polskę. Kolonie polonijne trwały od 

12-27 lipca 2011 r. Grupa kolonijna, z Podgoricy, Baru, Nikšića i 

Bijelog Polja, to uczniowie I Kursu języka polskiego, który był w 

tym roku zorganizowany w Czarnogórze. Inni to zwycięzcy konkursu 

recytatorskiego i rysunkowego zorganizowanego z okazji 100. 

rocznicy urodzin Czesława Miłosza, a pozostali to oczywiście dzieci 

polskiego pochodzenia, z rodzin mieszanych, mieszkające w 

Czarnogórze. 

Wakacje z Polską zaczęły się od Zakopanego, gdzie koloniści 

spędzili pięć wspaniałych dni. Mieszkali wraz ze swoimi wychowawczyniami 

Ireną Šućur, Marylą Ćupić i Moniką Medjedović w 

pensjonacie, w najstarszej dzielnicy Zakopanego - na Starych 

Krzeptówkach. Pensjonat był położony z dala od zgiełku i hałasu 

miasta, na skraju Tatrzańskiego Parku Narodowego. Dzieci zwiedziły 

najpierw malowniczą ulicę Krupówki, spacerowały i podziwiały 

piękne góralskie rzeźby i zakopiańską architekturę, która widoczna 

była na każdym kroku.

30 

Następnym punktem programu była Gubałówka (1120 m 

n.p.m.). Kolejką linowo-terenową z Zakopanego (długość 1338 m) 

dzieci wjechały na rozległy szczyt góry na Pogórzu Gubałowskim, 

osłaniający od północnego zachodu kotlinę zakopiańską. Z wierzchołka 

Gubałówki widziały rozległą panoramę Tatr, Zakopanego 

oraz Podhala, Pienin, Gorców i Beskidu Żywieckiego. Miały naprawdę 

co podziwiać! 

Główną jednak atrakcją, na którą wszyscy czekali była wycieczka 

na Kasprowy Wierch (1987m n.p.m.), który znajduje się w głównym 

grzbiecie Tatr. To najpopularniejszy szczyt, a zarazem symbol 

polskiego narciarstwa wśród miłośników białego szaleństwa i nie 

tylko. 

W niesprzyjających tego dnia warunkach, kolejką linową, której 

trasa składała się z dwóch odcinków (z Kuźnic na Myślenickie 

Turnie i z Myślenickich Turni na Kasprowy Wierch) wjechaliśmy na 

szczyt. Sam przejazd kolejką był dla dzieci wielką atrakcją i dostarczył 

im wiele niezapomnianych wrażeń. Z tarasu widokowego przy 

ładnej pogodzie można podziwiać panoramę Tatr polskich jak i 

słowackich, m.in. przepiękny widok na Dolinę Gąsienicową, Świnicę 

czy też leżący po słowackiej stronie Krywań. Ale tego dnia pogoda 

nie dopisała, widoczność na momenty była dość słaba, ale dzieciom 

to zbytnio nie przeszkadzało i robiły pamiątkowe zdjęcia. 

Z Kasprowego Wierchu pieszo, szlakiem turystycznym koloniści 

wyruszyli w dalszą wędrówkę do podnóża góry. Pogoda była w 

kratkę. Na zmianę padał deszcz i świeciło słońce, a i nie obeszło się 

i bez wiatru. Zmęczeni, z rozbitymi kolanami, ale szcześliwi dotarli 

do pensjonatu. 

W czasie pobytu w Zakopanem niezapomnianych wrażeń dostarczył 

dzieciom Spływ przełomem Dunajca. To była dla nich 

niewątpliwie jedna z największych atrakcji w Pieninach. Po drodze 

dzieci podziwiały malownicze Trzy Korony oraz Siedem Mnichów. 

Podczas spływu flisacy opowiadali im ciekawe legendy i podania, 

jak np. tę o legendarnym zbójniku Ja no siku, który w miejscu przewężenia, 

zwanym Zbójnickim Skokiem, miał jakoby przeskoczyć 

Dunajec, unikając w ten sposób schwytania przez węgierskich żandarmów. 

Trasa spływu miała 15 kilometrów długości, a wyprawa 

trwała trzy godziny. 

Wspaniałą atrakcją dla dzieci była także wycieczka na baseny 

termalne w centrum Zakopanego. Aqua Park Zakopane ma dwa baseny 

rekreacyjno-pływackie o temperaturze 28,5º C, które są wyposażone 

w liczne urządzenia do hydromasażu: 

bicze wodne, kaskady oraz 

leżanki podwodne. Najbardziej podobały 

się im rurowe zjeżdżalnie wodne. 

Na południ Polski dzieci zwiedziły 

jeszcze Kraków i Wieliczkę. Najwiekszą 

atrakcją dla nich był Wawel, wzgórze 

na którym znajdują się dwa kluczowe 

zabytki: Zamek Królewski oraz Katedra 

Wawelska. U podnóża wzgórza zobaczyły 

legendarnego smoka wawelskiego. 

Na rynku głównym i wokół niego obejrzały 

najważniejsze zabytki Krakowa - 

Sukiennice, Ratusz, Kościół Mariacki, 

pomnik Adama Mickiewicza, Kościół 

Św. Wojciecha oraz mnóstwo zabytkowych 

kamienic. 

Prawdziwą atrakcją dla dzieci była 

wycieczka do kopalni soli „Wieliczka”, 

która jest uwżana za jeden z najcenniejszych 

zabytków kultury na ziemiach 

polskich. To prawdziwe, podziemne 

miasto i jednocześnie zabytek klasy 

W Krakowie, na pomniku Mickiewicza 

Dzieci z Czarnogóry na Gubałówce 

światowej, który wpisany został jako jeden z pierwszych na Listę 

Światowego Dziedzictwa Kulturowego i Przyrodniczego UNESCO. 

Dzieci zeszły po schodach na głębokość 64 metrów. W kopalni 

zwiedziły Kaplicę św. Kingi, zwaną podziemnym kościołem, Komorę 

Stanisława Staszica, zobaczyły podziemne jeziorka, Groty 

Kryształowe i inne figury opowiadające o pochodzeniu wielickiego 

złoża solnego. Dowiedziały się, że kopalnia ma 9 poziomów i że 

ostatni leży 327 metrów pod powierzchnią ziemi. Windą górniczą 

wyjechały na powierzchnię. To była prawdziwa frajda! 

Na zakończenie pobytu w Zakopanem dzieci zostały zaproszone 

na ognisko do Poronina. Tam piekły kiełbaski, śpiewały, tańczyły... 

Nasi najmłodsi koloniści, Elena Medjedović i Luka Šućur – 

laureaci konkursu „Być Polakiem”, otrzymali nagrody i dyplomy. 

Następnym etapem podróży po Polsce były Puławy, gdzie koloniści 

zostali do końca pobytu w Polsce. Tam zwiedzili wyjątkowy 

kompleks pałacowo-parkowy z XVIII i XIX w., który był dawną rezydencją 

książąt Czartoryskich. W Zwierzyńcu bałtowskim przeżyły 

dziką przygodę, jadąc autobusem wsród dzikich zwierząt, żyjących 

tutaj w naturalnych warunkach. W Jura Parku Bałtów 

„spotkały się” z dinozaurami sprzed milionów lat. Były zachwycone 

i pełne wrażeń, którymi dzieliły się w powrotnej drodze do internatu. 

Z Puław były jeszcze organizowane trzy wycieczki, i to: do 

Warszawy, Lublina i Kazimierza. 

Warszawa urzekła wszystkich. Jej 

piękny zespół zabytków architektonicznych: 

Stare Miasto, Barbakan, Zamek 

Królewski rezydencja monarsza z konca 

XIII w., Pałac Namiestnikowski, syrenka 

staromiejska na rynku Starego 

Miasta zrobiły na nich ogromne wrażenie. 

Zapoznały się z legendą o rybaku 

Warsie i syrenie Sawie. Z 30-ego piętra 

Pałacu Kultury dzieci miały okazję podziwiać 

panoramę Warszawy. Przyjemne 

chwilki dzieci spędziły także w w 

Muzeum Chopina i w McDonaldzie, 

gdzie spotkały się z panem konsulem 

RP w Czarnogórze, Radosławem Grukiem 

i jego rodziną. 

Bardzo podobał się im i Lublin. Z 

zachwytem podziwiali architekturę 

tego miasta. Nie tylko Stare Miasto, 

Bramę Krakowską, Zamek Lubelski, gotycką 

basztę obronną i zabytkowe kamienice, 

ale również architekturę kościelną 

- kościół św. Wojciecha i kaplicę

św.Trójcy. Na lubelskim Starym Mieście dzieci były w lochach budynku 

Trybunału Koronnego (dawnym ratuszu miejskim) i przeszły 

trasą podziemną ok. 300 m. W 14 salach znajdujących się na 

trasie zwiedzania zobaczyły makiety obrazujące fazy rozwoju Lublina 

oraz makiety panoram Lublina. 

Największą atrakcję podziemnej wędrówki dla nich była jednak 

multimedialna wizualizacja wielkiego pożaru Lublina, który wybuchł 

dnia 2 czerwca 1719 r. 

Legenda głosi, iż ogień wybuchł od uderzenia pioruna w słomiany 

dach jednego z domów w dzielnicy żydowskiej, która sąsiadowała 

z murami zamku. Żywioł szybko się rozprzestrzeniał. Gdy 

sytuacja była już dramatyczna, dominikanie zwrócili się o pomoc 

do Boga. Sześciu zakonników modląc się, wyruszyło z relikwią 

Drzewa Świętego w procesję wokół miasta i wtedy stał się cud... 

ogień ugaszono - miasto ocalało. 

Zwiedzić Kazimierz, w tym roku, nie udało się ze względu na 

deszczową pogodę, ale opowiedziano dzieciom co tu warto zobaczyć. 

Na pewno piękną architekturę miasta i jego zabytki, malownicze 

trasy turystyczne i widoki, zamek, basztę, kościoły Farny pw. św. 

Bartłomieja i św. Jana Chrzciciela, dzwonnicę, studnie miejskie... 

Rejs po Wiśle w Kazimierzu Dolnym trwał godzinę, byłby bardzo 

udanym, gdyby nie pogoda, która popsuła nam wycieczkę. Płynęliśmy 

w górę Wisły, obok zamku w Janowcu, do Męćmierza i z 

powrotem. W górnym biegu rzeki widać było strome skarpy wznoszące 

się nawet do 90 m ponad doliną Wisły. Tereny wokół brzegów 

Wisły, porastały rozległe zarośla wierzbowe i łąki. Podziwialiśmy te 

widoki tylko przez okna pod pokladem, bo lało jak z cebra. 

W czasie 10-dniowego pobytu w Polsce niezapomniane było też 

spotkanie w Urzędzie Miasta Puławy z jego władzami i spotkanie w 

siedzibie Harcerskiego Zespołu Pieśni i Tańca „Grześ”, gdzie kierownik 

tego zespołu, pan Krzysztof Hawryluk, opowiedział nam 

historię powstania zespołu i jego osiągnięcia. Tam też wszystkim 

uczestnikom kolonii polonijnych pani Wanda wręczyla pamiątkowe 

dyplomy i upominki. Nie zapomniano też o paniach wychowawczyniach- 

Maryli, Irenie i Monice, które za wzorową pracę dydaktyczno-wychowawczą 

na kolonii polonijnej otrzymały od organizatorów 

kolonii, pani Wandy i pana Krzysztofa, dyplomy i drobne 

upominki. 

Dyplom uznania wręczono także pani Wandzie, za wspaniałą 

organizację i przeprowadzenie kolonii dla dzieci Polonii z Czarnogóry. 

Ostatniego dnia pobytu na koloniach w Puławach dzieci pracowały 

nad kroniką kolonijną, w której zapisały swoje wrażenia i przeżycia, 

i którą przepięknie, własnoręcznie ilustrowały. Zostawiły ją 

na pamiatkę pobytu w Puławach panu Krzysztofowi. W programie 

kolonii nie zabrakło też dyskotek, gier w tenisa stołowego, piłkę 

nożną, siatkówkę... Dziesięcioro dzieci już po raz trzeci brało udział 

w koloniach polonijnych. Bardzo im się podoba taki rodzaj odpoczynku, 

organizacja oraz piękne i malownicze krajobrazy polskiej 

ziemi, przyjaźni ludzie i ... 

„To następne udane wakacje z Polską! Wrócimy tu znów w przyszłym 

roku!” - powtarzali z łezką w oku na rozstaniu. 

Opracowały: Wanda J. Vujisić i Irena Šućur 

2011 ROK MIŁOSZA W CZARNOGÒRZE 

PATRONAT HONOROWY AMBASADA 

RP W CZARNOGÒRZE 

Organizatorzy obchodów: 

• Stowarzyszenie Polaków w Czarnogórze 

• Klub Studentów „Młoda Polonia” w Czarnogórze 

• Uczniowie I kursu jęz. polskiego przy Szkole podstawowej „M. 

Miljanov” Bijelo Polje 

• Szkoła podstawowa „Marko Miljanov” Bijelo Polje 

• Szkoła podstawowa „Vladislav Sl. Ribnikar” Bijelo Polje-Rasovo 

• Średnia szkoła Bijelo Polje 

• Szkoła muzyczna Bijelo Polje (podstawowa) 

• Dom Kultury Bijelo Polje 

• Radio Bijelo Polje 

Prof. Biljana Obradović prowadzi lekcję o Miloszu w Szkole Podstawowej 

Vladislav Ribnikar, Bijelo Polje 

Odpowiedzialni za przygotowanie obchodów: 

mgr Wanda J. Vujisić, autor i koordinator projektu; Teresa Medojević; 

Iwona Vujisić; prof. Mila Korać; prof. Biljana Obradović; 

prof. Hadija Mulić; prof. Gordana Đurović ; prof. Rafet Mulić; 

dr Dušan Bugarin; prof. Jasmila Hot; prof.Liljana Đurđević ; 

prof. Radule Knežević 

KRONIKA WYDARZEN 

Szkoła podstawowa „Vladislav Sl. Ribnikar“- Rasowo 

„Życie i twórczość Czesława Miłosza“ - lekcja w jęz. 

czarnogórskim (opracowała prof. Biljana Obradović) 

ČESLAV MILOŠ U ŠKOLSKIM KLUPAMA CRNE GORE 

U Osnovnoj školi „Vladislav Sl. Ribnikar“ u Bijelom Polju 30. 

aprila 2011. godine izvedena je zanimljiva manifestacija kao doprinos 

dobre saradnje između Crne Gore i Poljske. Naime, povodom 

100-godišnjice rođenja poljskog nobelovca Česlava Miloša Ambasada 

Poljske u Crnoj Gori i Udruženje Poljaka u Crnoj Gori organizovali 

su više prigodnih manifestacija, a najupečatljivija od njih 

možda je bio čas dodatne nastave „Česlav Miloš u Crnoj Gori“ u 

izvođenju učenika 9. razreda pod mentorstvom Biljane Obradović, 

profesorke maternjeg jezika pomenute škole. 

- sa zadovoljsvom sam prihvatila ovaj izazov s namjerom da 

skre nem pažnju prosvjetnoj javnosti da se nosioci Nobelove nagrade 

za književnost uvijek nađu među koricama udžbenika za jezik i 

knji ževnost i u osnovnoj i u srednjoj školi, - priča sa oduševljenjem 

Biljana. 

31

32 

Cilj ove vrste časa bio je da se u sklopu dodatne nastave kod 

uče nika 9. razreda razvija kreativnost učenika talentovanih za književnost 

putem javnog nastupa na kome oni iznose svoja originalna 

zapažanja i razmišljanja, kao i predstavljanje učenika završnog razreda 

osnovne škole nastavnicima srednjih skola. 

A najvažniji cilj bio je jubilarna prezentacija izbora poezije Česlava 

Miloša. 

Stvaralaštvo Česlava Miloša profesorka je pronašla samo u biblioteci 

Udruženja Poljaka u Crnoj Gori i na internetu. Koristeći sve 

nastavne oblike i različite metode rada, ogledni čas je tekao sljedećim 

redom: 

1. Igra prepoznvanja: Dati su portreti dobitnika Nobelove 

nagrade za fiziku, hemiju, književnost i sl., među kojima 

je trebalo prepoznati lik Česlava Miloša. 

2. Zadaci: Svaki par učenika predstavio je po jednu 

karakterističnu pjesmu na hamer papiru u vidu slika, 

crteža, boja, sa zadatkom da slikovito istakne ono 

najbitnije u pjesmi preko teme, ideje, stilskih figura, 

asocijacija, pjesničkih slika, komentara. 

Za vrijeme rada parova, učenici Muzičke škole na flauti i gitari 

su izveli svoje najbolje muzičke numere. 

3. Izražajno čitanje predstavljenih pjesama Česlava Miloša. 

4. Slušanje muzike komponovane po tekstovima poezije 

Česlava Miloša. 

5. Audio zapis: Česlav Miloš govori svoje stihove. 

6. Otkrivanje portreta Čelsava Miloša sa lovorovim 

vijencem - rad učenika Andjelka Obradovića. 

Profesorica Biljana Obradović dobila je zahvalnicu Udruženja 

Poljaka u Crnoj Gori za poseban doprinos u realizaciji navedene 

manifestacije. 

30 kwiecień 2011 r. 

Średnia techniczna szkoła - Bijelo Polje 

Blagoje Vujisić 

„Mój ulubiony wiersz Czesława Miłosza“- konkurs recytatorski w 

dwóch kategoriach wiekowych: szkoła podstawowa i średnia. 

(przygotowała prof. Gordana Đurović ) 

Udział w konkursie recytatorskim wzięło 21 uczniów ze szkół 

średnich i podstawowych, a także uczestnicy I kursu języka polskiego. 

Oto rezultaty: 

Kategoria szkół średnich (recytacje w jęz. czarnogórskim) 

Jury: Radoman Čečović, Kemal Musić, Svetlana Pavićević, Lidija 

Rudić 

Mentor: prof. Gordana Đurović 

I miejsce Bojana Popović 

II miejsce Eldina Idrizović 

III miejsce Bojana Bulatović 

Kategoria szkół podstawowych (recytacje w jęz.czarnogórskim) 

Jury: Ljubinka Obradović, Teresa Medojević, Jusuf 

Bajramspahić 

Mentor: prof. Biljana Obradović 

I miejsce Vilma Kovačević 

II miejsce Isidora Bulatović 

III miejsce Nina Pavičević 

Grupa uczestników po zasadzeniu dębu w parku Szkoły Podstawowej «Marko 

Miljanov» w Bijelo Polje, z okazji 100. rocznicy urodzin Czesława Miłosza 

Kategoria szkół podstawowych (recytacje w jęz. polskim) 

Jury: Ljubinka Obradović, Teresa Medojević, Jusuf Bajramspahić 

Mentor: mgr Wanda Vujisić 

I miejsce Anđelko Obradović (Rasovo) 

II miejsce Sara Minić (M. Miljanov) 

III miejsce Tijana Ljujić (Nedakusi) 

4 czerwiec 2011 r. 

Szkoła podstawowa „Marko Miljanov“ Bijelo Polje 

Zasadzenie dębu w parku szkolnym z okazji 100. rocznicy urodzin 

Czesława Miłosza wraz z postawieniem tablicy pamiątkowej 

upamiętniającej tą uroczystość. Dąb zasadził pan Radosław Gruk, 

konsul RP w Czarnogórze. 

Obecni byli zaproszeni goście na czele z panem Abazem Kujovićem, 

zastepcą mera Miasta i Gminy Bijelo Polje. 

(przygotował dr Dušan Bugarin) 


Dom Kultury „Vojislav Bulatović Strunjo“ Bijelo Polje 

„ Poezja Czesława Miłosza widziana naszymi oczami“ – rozstrzygnięcie 

konkursu rysunkowego i wystawa prac uczniów ze 

szkół podstawowych. 

 

(przygotowała prof. Liljana Đurđević) 

Na konkurs wpłynęło 115 prac uczniów w wieku od 12-15 lat. 

Uczniowie ilustrowali wiersze Cz. Miłosza, których treść widzieli 

swoimi oczami. 

Ris, Vasilije Korać, nagroda konsula RP 

Ris, Sanja Minić - I nagroda

Jury: doc. Abaz Dizdarević, Tijana Gordić i Mila Korać 

Oto rezultaty: 

Specjalna nagroda Konsula RP - Vasilije Korać (ilustracja 

do wiersza „W mojej ojczyźnie“) 

I miejsce Sanja Minić (ilustracja do wiersza „Granica“) 

II miejsce Aleksandar Femić (ilustracja do wiersza „Alkoholik 

wstępuje w bramę niebios“) 

III miejsce Dušica Zlajić (ilustracja do wiersza „Koniec 

świata“) 


Dom Kultury „Vojislav Bulatović Strunjo“ Bijelo Polje 

(odpowiedzialni: Wanda J. Vujisić, Teresa Medojević, Mila 

Korać, Dušan Bugarin, Iwona Vujisić, Radule Knežević i Jasmila 

Hot, konsultant muzyczny projektu) 

„CZESŁAW MIŁOSZ W CZARNOGÓRZE“ 

- uroczyste zakończenie obchodów 

W sali Domu Kultury „Vojislav Bulatović Strunjo“ w Bijelom 

Polju odbyło się uroczyste zakończenie obchodów 100 rocznicy 

urodzin polskiego poety i nobelowca Czesława Miłosza, który całe 

swoje życie poświęcił na szukaniu drogi do polskiego czytelnika i 

który musiał się zmierzyć z rolą narodowego wieszcza. 

Uroczystość swą obecnością zaszczycił pan Radosław Gruk, 

konsul RP w Czarnogórze wraz z rodziną. Konsul w swoim wystąpieniu 

podziękował organizatorom za wspaniałą realizację projektu 

«Czesław Miłosz w Czarnogórze», poprzez który społeczeństwo 

czarnogórskie miało okazję zapoznać się z postacią i tworczością 

tego wybitnego poety i eseisty, który był nie tylko poetą, prozaikiem, 

tłumaczem, czytanym na całym świecie eseistą, ale także 

niezwykle wnikliwym obserwatorem i świadkiem epoki. Wręczył 

on zwycięzcom konkursów nagrody i dyplomy wraz z podziękowaniami 

za ich udział w projekcie. 

Pani mgr Wanda J. Vujisić, autor i koordinator projektu, podziękowała 

wszystkim za tak liczne przybycie na uroczyste zakończenie 

obchodów. Szczególne słowa podziekowania, skierowała pod adresem 

członków projektu za ich wkład pracy i wielkie zaangażowanie 

w jego realizację. 

Wręczyła im dyplomy i przetlumaczone na język czarnogorski 

dwa zbiorki poezji Czesława Miłosza („Posljednje pjesme“ i „Izabrane 

pjesme“-w tłumaczeniu Slobodana Milića). 

Wyróżnieni zostali: 

Teresa Medojević, redaktor czasopisma „Głos Polonii”; Iwona 

Vu jisić, przewodnicząca klubu studentów „Młoda Polonia”; prof. 

Mila Korać; prof. Biljana Obradović; prof. Hadija Mulić; prof. 

Gordana Đurović; prof. Rafet Mulić; prof. Zehra Balić; dr Dušan 

Bugarin; Jasmila Hot, dyrektor Szkoły muzycznej –Bijelo Polje; 

prof.Liljana Đurđević; prof. Radule Knežević; prof. Ljubinka 

Obradović; prof. Neđeljko Medojević; Božidar Ljujić, dyrektor 

(Średnia technicznej szkoły –Bijelo Polje); mgr Blagoje Vujisić, 

dyrektor (Szkoła podstawowa–Bijelo); Svetlana Pavićević, dyrektor 

(Szkoła podstawowa- Rasovo); TV SUN – Bijelo Polje; Dragić 

Rabrenović, dyrektor (Radio Bijelo Polje); Vesna Šćekić (Radio 

Bijelo Polje); Milovan Novović – „DAN”; Bećo Čoković – „VIJE- 

STI”. 

Poprzez realizację tego projektu organizatorzy starali się przybliżyć 

społeczeństwu czarnogórskiemu postać Czesława Miłosza, 

jednego z najwybitniejszych 

twórców tamtej epoki, 

człowieka który zasługuje 

na szczególną uwagę, 

biorąc pod uwagę całokształt 

jego twórczości. 

Mgr Wanda J. Vujisić, 

autor i koordinator 

Od redakcji: 

Dziękujemy Koleżankom 

(i Kolegom) z Stowarzyszenia 

Polaków w Czarnogórze 

za ciekawe teksty 

o ich działalności. Przed 

paroma dniami otrzymaliśmy 

również dwie publikacje: 

Głos Polonii nr 6, w całości poświęcony obchodom Roku Czesława 

Miłosza w Czarnogórze, jak i drugi numer biuletynu młodzieżowego 

Wakacja z Polską. Publikacje te świadczą, że członkowie czarnogórskiej 

Polonii nie tylko działają, ale umieją dokumentować swoją 

dziełalność czego im gratulujemy jak i tego, że umieli rozszerzyć krąg 

swoich współdziałaczy wśród miejscowych sąsiadów. Jeśli tak dalej 

pójdzie, całe Bijelo Polje będzie mówić po Polsku! 

33

KĄCIK KULINARNY PANI HANI 

34 

„Bosanski lonac” – bośniacki garniec 

Jesnienne chłodne i ponure dni należy jakoś urozmaicić 

– najlepiej wydarzeniem kulinarnym. Zebrać 

wokół stołu rodzinkę lub bliskich sercu ludzi i podać 

coś ciekawego, smacznego i nieskomplikowanego do 

przygotowania. Niech to będzie znane w Serbii jadło 

zwane „bosanski lonac”. Właściwie nie jest to tylko 

jadło, lecz prawdziwe wydarzenie! 

Przepis, który tu podaję jest oryginalny, opracowany 

i wypróbowany przez znanego (i uwielbianego) 

pisarza i malarza Momo Kapora. 

S u r o w c ó w – jest wiele: 

250 g jagnięciny; 250 g wieprzowiny dobrej do gotowania; 

250 g wołowiny; 250 g (a może lepiej 400 g) ziemniaków; 250 g 

cebuli; 5-7 ząbków czosnku; ½ małej główki kapusty; 3 papryki; 

3-4 marchewki; 2 pasternaki; 2 pietruszki; 1 wiązka natki pietruszki; 

2-3 gałązki selera; 1 łyżka mielonej papryki; 20 ziaren pieprzu; 

2-3 listki laurowe; 500 ml soku pomidorowego (uwaga, lepiej 

dodać 2-3 pokrojone pomidory!); 200 ml białego wina; sól; 

mielony pieprz; i do wyboru – 1 ostra papryczka (kto lubi!). 

Na dodatek miłość gospodyni do bliźnich, której na targu się 

nie kupi. 

Wykonanie: 

Mięsa pokroić na kawałki 50-60 gramowe, cebulę na krążki, 

czosnek oczyścić, jarzyny również na krążki, a kartofle na duże 

kostki. Paprykę przeciąć wzdłuż na 6-8 części, a kapustę na 3 kawałki. 

Wziąć duży garniec i układać warstwę mięsa i warstwę jarzyn, 

z tym, żeby na dnie były ziemniaki i trochę pomidorów, a 

na górnej warstwie same kostki ziemniaków. Dodać sól, pieprz, 

słodką paprykę w proszku, listki laurowe, natkę pietruszki i selera. 

Podlać wodą i winem, ale tak, aby składniki były pokryte 

płynem, a w garncu było 10 cm wolnej przestrzeni, żeby zawartość 

nie kipiała. Garniec owinąć szczelnie pergaminem lub folią 

i gotować „cichutko” około 4 godzin. W czasie gotowania garnca 

nie wolno otwierać, bo się ulotni „boski zapach”. 

Jadło w garncu, ku radości biesiadników wynieść na stół i 

podać głębokie talerze i łyżki. Oczywiście i wino, i to białe, trochę 

z bąbelkami i dobry, świeży gospodarski chleb! 

Po obiedzie należy odpocząć, a następnie podać kawę i oczywiście 

bakławę, bo tak pasuje. 

Przepis na bakławę podałam w Słowie nr 23/2005. Smacznego! 

P. s. Do wiadomości podaję, że w centrum Belgradu została 

otwarta „baklawdżinica”, w której można kupić ten smakołyk 

przygotowany na 18 sposobów. Jest w czym wybrać, a smak... 

Adres znany w redakcji! 

Wesołych Świąt Bożego Narodzenia i wielu smacznych jadeł 

życzy 

 

Pani Hania 

 

(Hanna Drljača) 

Dobre bo polskie 

W różnych marketach i sklepach Belgradu 

od lata rejestrowałam polskie artykuły 

spożywcze, bo czasem chce się zjeść coś 

swojskiego. Dopomógł mi w tym p. Tomasz 

CHMIEL, przedstawiciel firm polskich w 

supermarkecie METRO. Okazuje się, że 

lista produktów jest nawet pokaźna, więc 

musiałam dokonać wyboru – z ryb, owoców 

morza, serów, pizz i kartofelków. Opakowania 

wybranych artykułów są przeważnie 

od 150 g do 780 g, ale i te kilkakilogramowe. Nazwy 

produktów i specyfikacja podane są w kilku językach: serbskim, 

angielskim, francuskim, polskim... Oto lista wybranych 

artykułów, podaję serbskie nazwy: 

R y b y: lignje kolutovi, meso dagnji, fileti oslića ARO, koktel 

gambora, filet lososa, panirani filet Heka... 

S e r y: gauda sir easy open, edamer, aidamer, salami sir vacuum, 

goldamer rolovani sir HORECA SELECT, ARO topljeni 

gauda, edam, edam kocke, topljeni sir gauda… i jeszcze duży 

wybór. 

P i z z e: pizza s pečurkama ARO i pizza sa šunkom ARO. 

K a r t o f e l k i: cain noisette, fri’style pomfrit, 123 pomfrit, 

golden longa i in. 

W METRO są często śledzie – filety lub marynowane oraz 

wędzony łosoś. Niestety sałatki śledziowej w śmietanie nie ma, 

bo w Serbii nie znalazła kupca. 

I w MAXI markecie są również polskie produkty, ale w 

mniejszym wyborze: szproty podwędzone w oleju, herring, czyli 

śledzie w oleju (firmy Neptun), „pierniki w czekoladzie” 5 rodzajów, 

herbaty Lipton, Teekanne i in. 

Namawiałam p. dyrektora Chmiela (Head of Fresh & 

Ultra Fresh), aby sprowadził pierogi mrożone i to różne 

oraz polską kiełbasę. Zrobić dobrą reklamę i degustację, 

a polonusy postarają się wykupić pierwszą partię 

towaru. 

Firma METRO Cash&Carry d.o.o. ma siedzibę 

w Belgradzie (Autoput za Novi Sad 120, tel. 3777- 

355, e-mail tomaszchmiel@metro.rs) 

 

Pani Hania 

 

(Hanna Drljača)

Z KUCHNI OSTOJIĆEVSKICH WIŚLAN 

Nawiązując do swojego artykułu 

w numerze 38/2008 Słowa 

YU Polonii pt. O Wiśle z Wisły, 

który poświęciłam Wiślanom z 

Ostojićeva, tym razem piszę o jadłach 

przygotowywanych w dni 

powszednie i świąteczne, a charakterystycznych 

dla środowiska 

wiejskiego w Ostojićevie. Natomiast 

już w pobliskim mieście 

Čoka, gdzie przeważnie mieszkają 

Węgrzy i Serbowie, odczuwa się 

duży wpływ kuchni węgierskiej, 

co można było zauważyć podczas 

tegorocznych „Dana opštine Čoka’’ 

w lipcu br. 

Osiedleni przed ponad 170 laty 

Wiślanie w Tiszaszentmiklos (tak 

się wówczas nazywało Ostojićevo), 

przywieźli w swoim bagażu 

kulturowym przepis na skromne 

potrawy, które jadali w stronach 

ojczystych. Były to przede wszyskim jadła z ziemniaków, 

mąki pszennej, kaszy jęczmiennej, kapusty, mięsa wędzonego i 

słoniny oraz z «podróbków». W tamtych czasach na równinie 

pannońskiej kartofli było stosunkowo mało, a zamiast mąki 

pszennej używano kukurydzianej. Toteż galuszki gotowano z 

mąki kukurydzianej i jadano z serwatką lub serem. Z jęczmienia 

robiono placki a tylko na Gody i Wielkanoc przygotowywano 

kołocze z mąki pszennej. Podczas wykopków kartofli, a było to 

święto przewyższające ważnością żniwa, przygotowywano stare 

potrawy: pljesniki, a właściwie poleśniki (placek ziemniaczany 

pieczony na liściu kapusty, przelany śmietaną) i żebroczki (zapiekanka 

z tartych ziemniaków z dodatkiem kaszy, mięsa i słoniny), 

które już od pół wieku stały się potrawami obrzędowymi. 

Rozwijając gospodarkę rolną Wiślanie zmienili i wzbogacili 

w poważnym stopniu sposób odżywiania. Polievka nie musiała 

być tylko z kury, lecz mógł to być zwykły kapuśniak, zupę zaczęto 

robić nawet na wieprzowym mięsie. Kuchnia się wzbogaciła 

o różne rodzaje ciast: przywieziona z ojczyzny plecionka 

(obowiązująca w pierwszej części wesela i po pogrzebie), placki, 

sztrudel (makowiec w Wiśle nazywany zawijok ) oraz inne wyroby 

z ciasta drożdżowego – po kwaśno z serem. 

Przy okazji podaję przepis na obecnie robione ciasto jelica, 

który informatorka przypuszczalnie wzięła od sąsiadki innej 

narodowości, a zanotowała mgr Wioletta Kozieja. Oto przepis 

z grafiką słowacko-serbsko-polską i podkreślonymi formami 

serbskimi: «Jedno całe vajco wmieszać 

zes veżeczko sode bikarbone, 

sztere-pjenć łeszoh śmijetonki, 

zes cukre (wjelja gdo 

chce). Jedno wjenkszo 

łeszko maści i zes 

monko telja da 

Delegacja polska z gospodarzami na «kociołku čokańskim» 

bedzie głotki. To podzielić nas tszi dziołe i upiec tszi skore. Filj: 

wetopić cuker wef 2dl wode, dodać 7-8 łeszok monki da zgensnie 

i dwa wanilij cukra. Kede se filj ochłodzi, namazać każdo 

skore alje ne i to co se poże na vrh. Na to skore se dowo czokoładno 

glazura. Czokolada se wetopi wef cukrowej wode jako be 

se sweciała kede se ochłodzi.» 

Menu na Gody podała mi p. Renata Pilch z Ostojićeva, które 

zawiera zupę fasolową, rybną lub paradajzową (pomidorową) 

poliewkę, smażonego karpia, kluski z makiem lub serem, kompot 

ze śliwek oraz drobne ciasteczka vanilice (v. Słowo 38). Na 

ucztę weselną szykowano obowiązkowo polievkę, paprekaš, vino, 

pečenke i torte i uroczyście podawano wg regulaminu zawartego 

w książeczce banackich Słowaków. Trunki mieli i mają domowego 

wyrobu – gorzołkę i wino. 

Na kuchnię ostojićewskich Wiślan mogły mieć i miały 

wpływ kuchnie różnych narodowości zastanych w nowym 

środowisku. Przede wszystkim kuchnia dużo zamożniejszych 

Niemców, Węgrów i Serbów oraz – drogą związków małżeńskich 

w XX wieku - banackich Słowaków. Z niemieckiej kuchni 

należy wymienić šnicle, krmenadle, palačinke, różne wypieki, 

torty. Do tego wpływ na sam sposób gotowania, posiłkowania i 

przygotowywanie zapasów zimowych. Do wpływów słowackich 

można zaliczyć nazwę glgance na rodzaj mamałygi i rejteš na rodzaj 

ciastek. 

Obecnie zauważa się przemożny wpływ kuchni węgierskiej 

(gulasz, paprykarz) i serbskiej (musaka, djuveč, burek). 

 

Hanna Drljača 

35

Fotografija Stanko Kostić •www.skostic.com 

Krok za krokiem, krok za krokiem, 

Znów się witamy z Nowym Rokiem. 

Przed nami jednak Wielkie Święta się kłaniają, 

Do wieczerzy zapraszają. 

Już Wigilia pachnie wkoło, wszyscy cieszą się wesoło, 

Radość szczęście w każdym gronie, 

A choinka w rogu płonie. 

Kolorowy blask choinki opromienia gościom minki 

Gdy z kącika cicho płynie kolęda na okarynie. 

Niech nam wszystkim zdrowie sprzyja, 

Szczęście i radość gości w każdym domu... 

 

Halina Veljić 

YU• POLONII 

SŁOWO YU POLONII 

Biuletyn nr 49-50 

Beograd, jul-decembar 2011 

Izdaje: 

Udruženje srpsko-poljskog prijateljstva 

JU Polonija (Stowarzyszenie Przyjaźni 

Serbsko-Polskiej YU Polonia) 

Adresa: Kneza Miloša 38, 11000 Beograd 

Srbija 

Redakcioni odbor: 

Joanna Maciejewska-Pavković, glavni urednik 

npavkovi@eunet.rs 

Dagmara Luković, daga@eunet.rs 

Jolanta Tančić, tancicana@yahoo.com 

Prof. Dušan Drljača 

Dizajn i priprema: 

Stanko S. Kostić • www.skostic.com 

Lidija Maćej • macej@sezampro.rs 

Tiraž: 

500 primeraka 

Publikacija izlazi uz finansijsku pomoć 

Senata Republike Poljske i Fondacije 

„Pomoc Polakom na Wschodzie”, Varšava 

PUBLIKACIJA SE NE PRODAJE

â¢ Nr 49-50 BELGRAD 2011 â¢ - Polonia-serbia.org

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?

â¢ Nr 49-50 BELGRAD 2011 â¢ - Polonia-serbia.org