â¢ Nr 42 BELGRAD 2009 â¢ - Polonia-serbia.org

• Nr 42 BELGRAD 2009 •

2 

W TYM NUMERZE: 

Wieści: Nowy ambasador RP w Serbii Andrzej Jasionowski; Jesienne kwiaty na grobach polskich lotników; Nowy patriarcha serbski 

Irinej. – Jubileusze polonijne: Uroczystości obchodów 20-lecia Polonii w Serbii; Sylwetka prezes Małgorzaty Srdić Jasińskiej. – Artykuły 

i przyczynki: XVII Międzynarodowe Forum Mediów Polonijnych; O Radzie Narodowej Polaków w Serbii (propozycja); Panorama 

Racławicka; Wieliczka; W Dalmacji po 20 latach; Milan Duškov, sylwetka «polskiego Serba». – Wydarzenia kulturalne: Występ zespołu 

dziecięcego Scholares Minores pro Musica Antiqua; Wystawa malarska Katariny Alempijević w Instytucie Polskim w Pradze; Wieczór 

aforystyczny w rocznicę urodzin Jerzego Leca; Złoty Klucz Smederewa dla poetki Ewy Lipskiej. – Jak go poznałam. – In memoriam. – 

Wieści z Czarnogóry – Kącik kulinarny Pani Hani 

Autorami plakatu i plansz wystawy „Dwadzieścia lat minęło” reprodukowanych w tym numerze są Adriana i Bogdan Vitezović oraz Milena 

Lukić i Ognjen Savić.

Wieści 

Andrzej Jasionowski - nowym ambasadorem 

Rzeczypospolitej Polskiej w Republice Serbii 

Od października 2009 roku funkcję ambasadora RP w Republice 

Serbii pełni pan Andrzej Jasionowski. Na prośbę redakcji 

Słowa YU Polonii przekazał nam następujące dane o sobie: 

Andrzej Jasionowski urodził się 29 listopada 1964 roku w 

Łodzi. W 1991 r. ukończył Wydział Prawa i Administracji 

Uniwersytetu Warszawskiego ze specjalizacją prawo międzynarodowe 

publiczne. Uprzednio studiował równolegle prawo i 

kulturoznawstwo na Uniwersytecie Łódzkim. 

W czasie studiów na Uniwersytecie Łódzkim był w latach 1986- 

1989 przewodniczącym (nielegalnego w owym czasie) Niezależnego 

Zrzeszenia Studentów Uniwersytetu Łódzkiego, przewodniczącym 

Porozumienia NSZ łódzkich szkół wyższych, a także członkiem 

Krajowej Komisji Koordynacyjnej NZS. W 2007 r. Instytut Pamięci 

Narodowej nadał mu status pokrzywdzonego. 

Po przeniesieniu się do Warszawy Andrzej Jasionowski był od 

1990 r. kierownikiem studentskiego klubu „Proxima”, a następnie 

pracował w klubie „Hybrydy”. 

Pracę w administracji publicznej rozpoczął w 1991 r. w Ministerstwie 

Transportu i Gospodarki Morskiej, gdzie został zatwierdzony 

na roczne stypendium z dziedziny prawa morza na Malcie. 

Jednocześnie otrzymał propozycję do wstąpienia do Urzędu Ochrony 

Państwa, którą przyjął. Wkrótce zwolnił się z UOP na własną 

prośbę (po udzielonym mu uprzednio urlopie bezpłatnym). 

Pracę w dyplomacji rozpoczął od Biura Radcy Handlowego w 

Lagos, gdzie pracował jako zastępca attaché handlowego w latach 

1992-1994. Następnie, do końca sierpnia 1997 r., podjął obowiązki 

konsula w Ambasadzie RP w Ałmaty (najpierw w stopniu II, a następnie 

I sekretarza). Od września 1997 r. był konsulem w Konsulacie 

Generalnym RP w Sztokholmie. W 2000 r. rozpoczął pracę w 

Departamencie Polonii MSZ. 

Ambasador Andrzej Jasionowski na Wigilii Polonijnej. Foto Stanko Kostić 

W 2001 roku, po zdanym egzaminie, został mianowany urzędnikiem 

służby cywilnej. W tym samym roku uczestniczył jako 

obserwator OBWE w wyborach w Kosowie. W 2002 r. wyjechał 

jako radca (a następnie I radca) do Ambasady RP w Helsinkach. Z 

placówki wrócił w 2006 r. do centrali MSZ, gdzie był dyrektorem 

Departamentu Konsularnego i Polonii do końca 2008 roku. Jednocześnie 

rozpoczął szkolenia związane z planowanym wyjazdem do 

Republiki Serbii w charakterze ambasadora RP. W tym czasie był 

też przewodniczącym Komisji Dyscyplinarnej w MSZ (do końca 

czerwca 2009 r.). 

Posiada stopień ambasadora tytularnego. Zna biegle języki angielski 

i rosyjski. Interesuje się polityką i historią. Od października 

2009 r. pełni funkcję Ambasadora RP w Republice Serbii. 

3 

DZIEŃ WSZYSTKICH ŚWIĘTYCH NA GROBACH 

LOTNIKÓW POLSKICH 

Tradycyjnie w dzień Wszystkich Świętych na Cmentarzu Angielskim 

w Belgradyie spotkali się Polacy i członkowie Polonii 

na uroczystym składaniu wieńca i kwiatów oraz zapalenia 

zniczy na grobach 17 lotników polskich, pilotów RAF-u, którzy 

zginęli w sierpniu i wrześniu 1944 roku, dokonując lotów w celu 

przekazywania pomocy dla Powstania Warszawskiego. 

Polonia miała okazję po raz pierwszy spotkać się z nowoprzybyłym 

ambasadorem RP w Serbii panem Andrzejem Jasionowskim. 

Uroczystości towarzyszył też po raz pierwszy pan Dejan Ristić – 

radca Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej Republiki Serbii oraz 

ekipa telewizji Studio B (Belgradzkie studio). 

Po części oficjalnej - krótkim przemówieniu Ambasadora Jasionowskiego 

i oddaniu hołdu chwilą milczenia poległym lotnikom, 

była okazja do rozmów i odpowiedzi na pytania reportera telewizyjnego. 

Radca Ristić ukazał na możliwości pomocy jego Ministerstwa 

w pielęgnowaniu miejsc polskiej pamięci narodowej w Serbii, 

czego warunkiem byłby pisemny wniosek Ambasady Polskiej skierowany 

do Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej RS. 

Tego dnia wieczorem w dzienniku telewizyjnym Studia B emitowano 

wypowiedzi Ambasadora Andrzeja Jasionowskiego i Joanny 

Maciejewskiej Pavković redaktora biuletynu polonijnego Słowo YU 

Polonii o polskich lotnikach i o polskich zwyczajach zaduszkowych. 

J. M-P. 

Ambasador Andrzej Jasionowski, przedstawnik Min. Pracy i Opieki Społecznej 

Dejan Ristić i pułk. Józef Szczepańczyk z grupą Polaków na cmentarzu 

lotników RAF-u.

NOWY PATRIARCHA SERBSKI IRINEJ 

4 

Ważnym wydarzeniem dla społeczeństwa serbskiego w 

ostatnich miesiącach była zmiana na czele Serbskiej 

Cerkwi Prawosławnej. 

14 listopada 2009 roku zmarł Patriarcha Pavle, lubiony i ceniony 

przez wiernych i nie tylko wiernych. Skromny, mądry i bardzo 

przystępny, uważany był za chodzącą świętość. Nie należy się więc 

dziwić, że w uroczystościach pogrzebowych towarzyszyło setki tysięcy 

ludzi. 

23 stycznia 2010 r. Synod SPC dokonał wyboru nowego patriarchy. 

Jest nim dotychczasowy biskup (episkop) diecezji Nisz – Irinej 

(urodzony w 1930 roku jako Miroslav Gavrilović). Procedura 

wyboru patriarchy była następująca: w kilkakrotnym głosowaniu 

wybrano trzech kandydatów. Koperty z ich imionami zostały włożone 

do Ewangelii i następnie dokonano swego rodzaju losowania. 

Wyciągnięto jedną z tych kopert, co się uważa, że nowy patriarcha 

został wybrany za sprawą Ducha Świętego. 24 stycznia, w czasie 

uroczystej liturgii, którą transmitowała telewizja, odbyła się ceremonia 

tronizacji (ustoličenje) nowego patriarchy. Druga ceremonia, 

z udziałem zagranicznych delegacji odbędzie się w monasterze 

Pećka Petriaršija w Kosowie i Metohii, który jest oficjalną siedzibą 

patriarchy serbskiego od XVI wieku. Irinej, piastujący tytuł Biskupa 

Pećkiego, Metropolity Belgradzko-Karlowackiego i Patriarchy Serbskiego 

(Episkop pećki, Mitropolit beogradsko-karlovački i Patriarh 

srpski) jest 45. patriarchą od założenia przez św. Sawę Nemanjicia 

Serbskiego Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego (1219 rok). 

Ma on opinię człowieka mądrego i tolerancyjnego, ale stanowczego. 

Wskazuje się bowiem na ew. możliwość przyjazdu papieża do Serbii 

na ogólnochrześcijańską konferencję z okazji 1700 lat Edyktu Mediolańskiego 

tolerancji dla chrześcijan, ogłoszonego przez cesarza 

rzymskiego Konstantyna, który urodził się w Niszu (Naissus). 

Patriarcha serbski Pavle (1914-2009). Foto S. Kostić 

Nowowybrany Patriarcha Irinej. Foto Politika

JUBILEUSZE POLONIJNE 

OBCHODY JUBILEUSZU POLONII W SERBII 

(11, 12 grudnia 2009) 

Do obchodów jubileuszu 20 lecia organizacji i szkoły polonijnej, 

a przy tym i dziesięciolecia czasopisma Słowo YU 

Polonii, szykowaliśmy się dawno. Na początek, w końcu 

ubiegłego, 2008 roku, wydaliśmy kalendarz z motywami polskimi za 

rok 2009, czyli jubilarny. Zaczęliśmy gromadzić fotografie do wystawy 

mającej dokumentować historię naszej działalności. Zamierzaliśmy 

urządzić wielką imprezę w którejś z sal miejskich dla szerszego 

grona miejscowej społeczności. Niestety wielkie plany rozbiły się o 

kryzysowy brak pieniędzy. Mimo to, wydaje nam się, że jubileusz 

wypadł, choć skromniej, jednak dobrze. 

Oficjalne otwarcie Jubileuszu nastąpiło 11 grudnia w Sali Muzeum 

Etnograficznego. Tu się przedstawiła Szkoła Polonijna przy 

Centrum Poloniusz-Pegaz godzinnym, dobrze zorganizowanym 

i atrakcyjnym programem, który uświetnił chór Akademii Technicznej 

w Belgradzie. Panie Joanna Budišin i Krystyna Radović 

zręcznie prowadziły konferansjerkę w dwóch językach. Obecnych 

licznie zgromadzonych gości powitał Ambasador RP pan Andrzej 

Jasionowski, a o historii i działalności Szkoły mówiła pani prezes 

Centrum Poloniusz-Pegaz Dagmara Luković. Kabarecik w wykonaniu 

byłych uczniów rozweselił publiczność, a promocja książeczki 

W krzywym zwierciadle (wybór aforyzmów serbskich w języku polskim) 

oraz udział w wieczorze znanych aforystów serbskich na czele 

z p. Aleksandrem Baljakiem jeszcze bardziej uprzyjemnił atnosferę 

(więcej – zob. artykuł D. Luković). 

Joanna Maciejewska-Pavković otwiera uroczystość jubileuszową 

w Ambasadzie RP 

5 

Ambasador Andrzej Jasionowski wita gości 

Konsul Aleksander Chećko czyta list gratulacyjny od Marszałka Senatu RP 

Bogdana Borusiewicza 

Goście w świątecznie udekorowanej Sali Ambasady RP 

Następnego dnia, 12 grudnia, uroczystości jubileuszowe przeniosły 

się do salonów Ambasady Polskiej. Składały się one z dwóch 

części: części oficjalnej zakończonej koncertem i części wigilijnej. 

Uroczystość uświetnili swoją obecnością obok JE Ambasadora Andrzeja 

Jasionowskiego i Konsula radcy Aleksandra Chećki, specjalny 

gość z Warszawy pan Jerzy Marek Nowicki – prezes patronującej 

nam Fundacji Pomoc Polakom na Wschodzie. 

W nieobecności z powodu choroby prezesa Stowarzyszenia 

Przyjaźni Serbsko-Polskiej YU Polonia pani Małgorzaty Srdić- 

Jasińskiej, uroczyste zgromadzenie otworzyła Joanna Maciejewska- 

Pavković redaktor naczelny biuletynu Słowo YU Polonii, witając 

przybyłych gości. Ona w swoim wystąpieniu pokrótce przedstawiła 

powstanie i zmienne losy Polonii w Serbii w ciągu ostatniego 

dwudziestolecia (zob. integralny tekst w tym numerze). Do tego 

dołączyła się w kilku słowach p. Dagmara Luković. Do zgromadzonych 

zwrócili się również Ambasador Jasionowski, Konsul Chećko 

i Prezes Nowicki, winszując Polonii jubileuszu i życząc jej dalszej 

dobrej współpracy i dobrych perspektyw, szczególnie dla młodzieży 

w zmienionych warunkach politycznych, gdy Serbia coraz bardziej 

otwiera się ku Europie. Konsul Chećko przeczytał pismo gratulacyjne, 

które na ręce Małgorzaty Jasińskiej-Srdić i Dagmary Luković 

skierował Marszałek Senatu Rzeczypospolitej Polskiej Bogdan Borusiewicz.

Słowo powitalne Prezesa Fundacji Pomoc Polakom na Wschodzie Jerzego 

Marka Nowakowskiego 

Pani Hanna Drljača zaprasza do wigilijnego dzielenia się opłatkiem 

Stół wigilijnych słodyczy z królującym na nim wspaniałym tortem z Ostojiciewa 

Hej kolęda, kolęda! 

6 

Następnie przeczytano nazwiska osób szczególnie zasłużonych 

w pracy polonijnej lub we współpracy z Polonią. Dla nich przygotowano 

dyplomy wdzięczności i książki z dedykacją. Wymieńmy ich 

imiona: Aleksander Chećko, Małgorzata Srdić, Dagmara Luković, 

Beata Bąk Čukašev, Agnieszka Czerwińska, Joanna Maciejewska 

Pavković, Hanna Drljača, prof. Dušan Drljača, Iwona Sobol Stojanovska, 

Barbara Manojlović, Krystyna Pavlović, Felicja Jovanović, 

prof. Maria Magdalena Kosanović, Małgorzata Vuković, Biserka 

Rajčić, prof. Ljubica Rosić, prof. Petar Bunjak, Ostoja Gordanić Balkanski, 

Stanko Kostić, Oliver Janković, Ewa Ostojić, Halina Veljić, 

Renata Fatić, Grażyna Stanković, Grażyna Acimović, Katarzyna Milutinović, 

Teresa i Milan Sušić, Danuta i Ratomir (Lale) Jovanović, 

Nenad Milanović, Kristina Radović, Tatjana Skupinjski, Ana Vukašinović, 

Tatjana Vukašinović, Ewa Milanović, Jaroslav Zatorski, Robert 

Trzaska, Rafał Rosa, Robert Rajczyk. 

Po części oficjalnej publiczności przedstawiła się mała orkiestra 

symfoniczna «Pro Classica» pod batutą uroczej pani Simonidy Dragović. 

W swoim programie zaprezentowali słuchaczom «Tańce za 

siedmiona górami» Beli Bartoka, «Marzenie» (Reverie) Debussyego 

oraz «Canzonę di barocco» Henryka Czyża. Pani Simonida mówi 

dobrze po polsku, gdyż studiowała na Wydziale Symfoniczno-Operowym 

w Warszawie. 

Orkiestra «Pro Classica» swoim pięknym występem sprawiła 

naszej Polonii wspaniały jubilarny prezent. Serdecznie dziękujemy 

wykonawcom i pani Dyrygent. 

* 

Uroczystości wigilijne przejęły już inne gospodynie - pane Hania 

Drljača i Halina Veljić. Atmosfera stała się mniej oficjalna. Parę 

słów powitania, piękny wiersz Gałczyńskiego o Bożym Narodzeniu, 

a potem dzielenie się opłatkiem i składanie życzeń. Nareszcie otworzyły 

się drzwi do pomieszczeń, gdzie czekały suto zastawione stoły. 

O to, żeby wszystkie potrawy wigilijne zostały zastąpione postarały 

się zarówno nasze panie, jak i panie z Ambasady. Wśród różnych 

pyszności na stole z ciastami królował niepodzielnie wspaniały różowy 

ogromny tort, cały w kwiatach, który przybył aż z Ostojiciewa. 

Wiadomo, banacianki są wielkimi mistrzyniami w wykonaniu 

tortów. 

Wspólne śpiewanie kolęd zakończyło ten wieczór pełen wrażeń. 

Trzeba jeszcze dodać, że zarówno w Muzeum Etnograficznym, 

jak i w Ambasadzie uroczystościom jubileuszowym towarzyszyły 

plansze z wystawą «Dwadzieścia lat minęło» dokumentujące działalność 

Stowarzyszenia YU Polonia oraz Centrum Poloniusz-Pegaz 

Szkoła Polonijna. 

* 

Należą się wyrazy uznania i podziękowania organizatorom i 

wykonawcom uroczystości jubileuszowych, a szczególnie: paniom 

Malgorzacie Srdić, Iwonie Stojanowskiej, która główne nici organizacyjne 

trzymała w swoim ręku, Adrianie i Bogdanovi Vitezović 

oraz Milenie Lukić za przygotowanie świetnej wystawy, dyplomów, 

plakatów i zaproszeń, Beacie Bąk Čukašev, naszemu «dobremu 

duchowi» Ambasady, pośredniczce pomocnej we wszystkim i dla 

wszystkich, pani Hani Drljacza i jej pomocnej ekipie, która postarała 

się, by Wigilia wypadła pięknie, swojsko i smacznie, pani Dagmarze 

Luković i całej energicznej ekipie Centrum Poloniusz-Pegaz. 

Chyba pewne zasługi ma i moja skromna osoba przygotowując logistykę 

jubileuszową i dwa numery jubilarnego Słowa YU Polonii. 

Pozostaje nam poczucie dobrze wykonanej roboty. 

Joanna Maciejewska-Pavković 

Fotografie Stanko Kostić

WYSTĄPIENIE JOANNY MACIEJEWSKIEJ-PAVKOVIĆ NA 

UROCZYSTOŚCI JUBILEUSZU 20-LECIA POLONII W SERBII 

Przypadło mi zaszczytne zadanie, żeby otworzyć dzisiejsze 

jubileuszowe spotkanie naszej serbskiej Polonii reprezentowanej 

przez Stowarzyszenie Przyjaźni serbsko-polskiej YU 

Polonia oraz Centrum Poloniusz-Pegaz – Szkoła Polonijna. 

Wyrażam żal, że tego nie może zrobić nasza prezes pani Małgorzata 

Srdić, która jest jednak całym sercem i duszą z nami. 

Najserdeczniej witam na naszej uroczystości pana ambasadora 

RP w Belgradzie JE Andrzeja Jasionowskiego, Kierownika Wydziału 

Konsularnego pana radcę Aleksandra Chećkę, Prezesa Fundacji Pomoc 

Polakom na Wschodzie pana Marka Nowakowskiego, 

serbskich przyjaciół Polski i Polonii, wszystkich licznie zgromadzonych 

Polonusów i ich rodziny. 

* 

Dzisiejszy jubileusz to najlepsza okazja, by wrócić myślami 

do początków, do dalekiego już dziś 1989 roku (a dla niektórych 

z nas tak jeszcze bliskiego), kiedy po raz pierwszy w Ambasadzie 

RP wraz z Konsulem Zenonem Tarnowskim, a przewodzeni przez 

panią Zosię Jaworską zasiedli polonusi przy stole, na którym stała 

taca pełna pączków świeżo przywiezionych przez LOT z Warszawy. 

Entuzjazm był ogólny. Wprawdzie nie byłam naocznym świadkiem 

tego wydarzenia, gdyż dopiero rok później zaczęłam brać udział w 

spotkaniach polonijnych. Zastałam wówczas Polonię już w pełnym 

zamachu. Szkółka z przedszkolem działała w małej salce na IV piętrze 

budynku Ambasady. Frekwencja duża, panie pełne zapału oraz 

planów, wszyscy się cieszyli ze wzajemnych spotkań, a po eleganckim 

ubiorze widać było, że przyjście na spotkanie do ambasady dla 

większości miało charakter uroczysty. 

Wkrótce nadeszły smutne lata wojenne. Pamiętam spotkanie, na 

którym konsul Sylwester Flak czytał nam rozpaczliwe listy z Bośni 

z prośbą o pomoc i leki. Na spotkaniach zaczęły się pojawiać uciekinierzy 

z Chorwacji i Bośni. Niektóre panie udzielały nawet schronienia 

uchodźcom. Wydział Konsularny bardzo liberalnie dawał 

młodzieży paszporty i pomagała w wyjeździe do Polski, szczególnie 

młodzieży męskiej. Panie z Polonii pośredniczyły w przekazywaniu 

szpitalom donacji leków z Polski. Wraz z wprowadzeniem sankcji 

UN przerwane zostały kontakty z Polską: zlikwidowano pociąg i 

samolot. By ułatwić odwiedzenie rodzin, zorganizowano humanitarną 

podróż do Polski na święta Bożego Narodzenia. Już wówczas 

niektóre rodziny zaczęły opuszczać Serbię przenosząc się na stałe do 

Polski. 

Podobnie jak inni ambasadorowie i ambasador Polski musiał 

opuścić Belgrad. Zamarła wszelka współpraca kulturalna. W tej 

sytuacji Polonia zdecydowała się wzbogacić spotkania miesięczne 

treściami kulturalnymi. W latach 1994-1998 mieliśmy kilka wystaw 

(Gadomski, życie i twórczość Sienkiewicza), 4 wykłady, 5 koncertów, 

ok. 10 wieczorów literackich. Nasza działalność kulturalna 

znalazła bardzo dobry oddźwięk u naszych serbskich przyjaciół, 

w tym i studentow slawistyki, którzy zupełnie bezinteresownie (bo 

przecież nie mieliśmy zupełnie żadnych funduszy) współpracowali 

z nami. Bardzo serdecznie wszystkim dziękujemy. W końcu 1998 

roku zdecydowaliśmy się wydawać nasze czasopismo polonijne Słowo 

YU Polonii. W tamtym roku, obchodzonym jako Rok Mickiewicza, 

małą sesją Szkółka zapoczęła bardzo ambitnie cykl dorocznych 

Spotkań z Kultura Polska. 

Rok 1999 był dla naszego środowiska polonijnego niezwykle 

ciężki. Ambasada zamknięta. Kto jeszcze mógł, wyjechał do Polski. 

Reszta Polonii walczyła o przetrwanie. Na szczęście konsul Andrzej 

Barzyk w Budapeszcie pomagał jak mogł. Naturalnie apele o pomoc 

poszły do Polski. Odezwały się przede wszystkim instytucje których 

zadaniem jest opieka nad diasporą. Mieliśmy za sobą juz ponad 

miesiąc bombardowań, zanim udało się dzięki Wspólnocie Polskiej 

zmieścić grupę dzieci w Puszczykowie koło Poznania. Otrzymaliśmy 

też nieco pomocy w pieniądzach, przyborach szkolnych, 

odzieży. Konsul Andrzej Barzyk pisał listy do MSZ, wskazywał na 

konieczność traktowania Polaków w SCG jako Polonii szczególnej 

troski. Dzięki temu w tamtym roku na studia do Polski wyjechało 

dwanaścioro młodzieży. Ambasada intensywnie pomagała finansowo, 

w miarę swoich możliwości. To były „chude lata” i każda dewiza 

miała wielką cenę. Niestety liczba członków Środowiska Polonijnego 

coraz bardziej malała. 

A potem zaczął się remont budynku ambasady, co znacznie 

wpłyneło na zmiany organizacyjne w środowisku polonijnym. 

Przede wszystkim spotkania polonijne były co najmniej przez 2 lata 

bardzo utrudnione. Odbywały się one albo w Rezydencji Ambasadora 

albo w Szkole, albo ich wogóle nie było. Szkoła musiała wynająć 

oddzielny lokal, co w rezultacie na stałe oddzieliło ją od reszty Polonii. 

Matki przyprowadzając dzieci na lekcje, przestały przychodzić 

na spotkania do Ambasady. Natomiast na Szkołę usamodzielnienie 

się wplynęlo korzystnie. Zarejestrowała się jako oddzielna jednost- 

7 

Orkiestra symfoniczna «Pro Classica» i urocza dyrygentka pani Simonida 

Dragović 

Występ orkiestry «pro Classica»

8 

ka organizacyjna „Centrum Poloniusz-Pegaz” z wlasnym budżetem, 

programem działalności, gromadząc wokół siebie młodszą polonię. 

W miarę normalizowania się sytuacji politycznej i gospodarczej 

w Serbii, a i po zakończeniu prac remontowych, nasza grupa polonijna 

kontynuowała tradycyjny rytm dzialalności, ale już bez tego 

elanu, który panował na początku. Jednakże, przy wielkiej pomocy 

konsula Józefa Kamińskiego udało nam się w 2003 roku zrealizowac 

i odsłonić w Golubacu płytę pamiątkową ku czci rycerza Zawiszy 

Czarnego, tworząc w ten sposób jeszcze jedno, z niewielu miejsc 

polskiej pamięci narodowej w Serbii. Wdzięczni jestesmy projektantowi 

rzeźbiarzowi Ostoji Balkanskiemu oraz donatorowi inż. Władysławowi 

Taraskowi. Konsul Kamiński starał się bardzo ożywic 

działalność polonijną. Odwiedził większe ośrodki w kraju, pomógł 

w zorganizowaniu się Stowarzyszenia Polaków w Czarnogórze i 

zorganizował w Ambasadzie trzy zjazdy przedstawicieli polonijnych 

z Serbii i Czarnogóry. Efekty jego działalności były widoczne i są 

jeszcze dziś, szczególnie w Vrnjackiej Banji i Nowym Sadzie. Dotychczasowe 

Środowisko Polonijne zostało zarejestrowane 12 marca 

2003 roku jako Stowarzyszenie Przyjaźni serbsko-polskiej „YU Polonia” 

i jest czlonkiem Europejskiej Rady Wspólnot Polonijnych. 

Jeszcze parę słów o naszym czasopiśmie polonijnym Słowo 

YU Polonii, które również obchodzi swój jubileusz – 10 lecia. Fakt 

regularnego ukazywania się czasopisma jest niewątpliwie czynnikiem 

integrującym naszą Polonię jako calość. Redakcja stara się o 

to usilnie. Początek wychodzenia, bardzo życzliwie przyjęty przez 

konsula Barzyka (pierwszy lektor i korektor) i Ambasadora Dąbrowę 

(słowo wstępne) był zaznaczony wydarzeniami wiosny 1999 

roku. Przez kilka miesięcy materiały przeleżały w drukarni, zanim 

na inicjatywę i sponzorstwo Stanisława Jastrzeńskiego oraz Renaty 

Fatić w lipcu tego roku pierwszy numer ujrzał światło dzienne. Już 

wielokrotnie cytowałam wypowiedź pani Hani Drljača, która otrzymawszy 

pierwszy numer jeszcze w autobusie, gdy wraz z dziecmi 

wracała z uchodźtwa w Puszczykowie napisała: „jestem rozczulona 

– tyle czasu czekaliśmy na to wydarzenie. Ten numer zwiastun pokoju 

i normalności zostawiam sobie na pamiątkę. Życzę, aby numerów 

było dużo, dużo i zawsze wydawanych w warunkach pokoju”. 

I tak dotarliśmy do numeru 42. Nasz kwartalnik dokumentujący 

życie polonijne i wszelkie polsko-serbskie sprawy, promujący Polskę 

w Serbii a także Serbię w Polsce, dociera do wielu bibliotek w 

obu krajach i szerzej w Europie. Jako główny redaktor cieszę się z 

każdej współpracy i w zasadzie mogę się pochwalić, że wiele osób 

samoinicjatywnie proponuje mi tematy. Bardzo serdecznie dziękuję 

za współpracę moim wiernym wspólpracownikom (Hannie i Dušanowi 

Drljača, Joli Tančić, Dagmarze Luković, Stankovi Kosticiowi 

i in.) naszym polonusom, naszym przyjaciołom serbskim i życzliwym, 

choć rzadszym, współpracownikom z Polski. Niżej podpisana 

otrzymała w roku 2004 złoty puchar Stowarzyszenia Dziennikarzy 

Polskich – Klub Publicystów Polonijnych za polonijną działalność w 

dziedzinie kultury i publicystyki. Jest to uznanie nie tylko dla mnie i 

naszego czasopisma ale też wyróżnienie dla całej naszej działalności 

polonijnej. 

Cóż powiedzieć o perspektywach naszej Polonii. Chyba to, że 

czekamy na młodych. Motywacją dla naszych dotychczasowych 

działań był przede wszystkim polski patriotyzm, nostalgia, chęć bycia 

między swemi, pielęgnowania języka i pamięci narodowej. Bo 

przecież istnieją kody zrozumiałe tylko dla Polaków. Czy przyszli 

członkowie Stowarzyszenia, nasze dzieci, które już nie urodziły się 

w Polsce i wychowały się w kulturze miejscowej, będą miały takie 

motywy działania, czy też inne, trudno dziś powiedzieć. 

Na zakończenie pragnę wyrazic gleboką wdzięczność Ambasadzie 

RP za wszelką pomoc, bez której nasze Stowarzyszenie nie 

mogloby istnieć oraz wszystkim konsulom polskim: Zenonowi Tarnowskiemu, 

ś.p. Sylwestrowi Flakowi, Władysławowi Bilutowi, Andrzejowi 

Barzykowi, Józefowi Kamińskiemu i obecnemu tu Akejsandrowi 

Checko, którym przyszło w ciągu tych 20 lat konsulowac 

w Serbii w nielatwych okolicznościach politycznych, społecznych 

i gospodarczych, a jednak maksymalnie wykazali swój opiekunczy 

stosunek i zrozumienie dla spraw Polaków mieszkających w tym 

kraju. 

Dziekujemy też Senatowi RP, Wspólnocie Polskiej i Fundacji 

Pomoc Polakom na Wschodzie za popieranie finansowe działalności 

polonijnej w Serbii. 


Fotografie Stanko Kostić

DWADZIEŚCIA LAT MINĘŁO 

10 

Nie jest ani żadną tajemnicą, ani żadnym odkryciem, że czas 

szybko leci i ani się nie obejrzeliśmy a oto Szkoła Polonijna, 

którą wszyscy do dziś pieszczotliwie nazywamy „Szkółką”, 

świętowała dwudziestolecie działalności. Jubileusz Szkoły zbiegł się 

z również dwudziestoletnim jubileuszem Stowarzyszenia Przyjaźni 

Serbsko-Polskiej „YU Polonia”. 

Długo zastanawialiśmy się w jaki sposób „uczcić” dwadzieścia 

lat ciężkiej pracy połączonej z dobrą zabawą, bo właśnie tak można 

zdefiniować to, co robimy w szkole. Uznaliśmy, że najlepiej będzie 

jeśli zaprezentują się wszystkie grupy wiekowe, a jednocześnie w 

jakiś sposób przypomnimy o tych, którzy szkołę już dawno skończyli. 

To ostatnie zrobiliśmy w formie plakatów przypominających 

o różnych szkolnych imprezach, formach działalności, projektach i 

wreszcie osobach które poświęciły szkole swą wiedzę, trud i wolny 

czas. Młodzież prezentowała się w formie przedstawień - maluszki 

pięknie wykonały dla Mikołaja piosenkę Kocham cię Polsko, starsze 

grupy przygotowały kabaret w którym z satyrycznego punktu widzenia 

porównały zachowanie Polaków i Serbów w dokładnie takich 

samych sytuacjach (śmiechu było przy tym co niemiara, a że 

humor był celny najlepiej świadczy to, iż nawet Francuz, który zupełnie 

przypadkiem znalazł się na widowni, zaśmiewał sie do łez). 

Studenci polskiego pochodzenia zrzeszeni w Klubie Stypendystów 

Dagmara Luković prezes Centrum Poloniusz Pegaz i kierownik Szkoły polonijnej. Foto S. Kostić 

Fundacji Semper Polonia, przygotowali pod pałeczką dyrygencką 

swoich opiekunów i opublikowali antologię serbskich aforyzmów 

W krzywym zwierciadle. Realizacja tego projektu była możliwa dzięki 

współpracy z Belgradzkim Kręgiem Aforystów, którą zainicjował 

pan Dušan Puača, sam zresztą też świetny aforysta. Ze strony 

finansowej projekt był wspierany ze środków Kancelarii Senatu RP 

(a za pośrednictwem Fundacji Semper Polonia) oraz ze środków 

Ambasady RP w Belgradzie. Promocja książki była jednym z punktów 

obchodów jubileuszu szkoły. W promocji wzięli udział najlepsi 

serbscy aforyści (których aforyzmy znalazły się w naszej publikacji). 

Każdy z nich przeczytał po kilka swoich najnowszych aforyzmów, a 

na temat samej książki mówił, między innymi, Aleksandar Baljak, 

przewodniczący Belgradzkiego Kręgu Aforystycznego. Pomysł z 

przygotowaniem takiej antologii okazał się bardzo trafny co, między 

innymi, potwierdziły notatki zamieszczone w lokalnej prasie, począwszy 

od dzienników (Blic, Glas) do renomowanych tygodników 

(Nin). Książeczka została rozesłana, między innymi, do slawistyk i 

kulturoznawstw w Polsce, a także do większych bibliotek i, naturalnie, 

na slawistyki i do bibliotek w Serbii. 

Dwadzieścia lat działalności jakiejś instytucji to poważny jubileusz, 

który jest nie tylko powodem do dumy, ale i zobowiązuje. Zobowiązuje 

do oferowania coraz to nowych treści na coraz wyższym 

poziome, realizacji nowych projektów i programów, 

które zainteresują odbiorców i pomogą 

przebić się „na rynku ofert”, który jest 

w dzisiejszych czasach dostępny młodzieży. 

Trzeba się naprawdę starać, by młodzi nastoletni 

ludzie chcieli sobotnie popołudnie 

spędzić w szkole polonijnej (czy jakiejkolwiek 

innej), a nie przed komputerem, w kinie 

czy w klubie oferującym łatwą zabawę. 

My możemy powiedzieć że nam się to udało. 

Z dumą patrzyliśmy na program przygotowany 

przez naszych uczniów, z dumą śledzimy 

sukcesy naszych byłych uczniów na 

uczelniach i w karierze zawodowej i za każdym 

razem, gdy ktoś z tych byłych wpadnie 

na kawę czy herbatkę czy zadzwoni żeby się 

pochwalić sukcesami ciepło się uśmiechamy, 

bo wiemy, że w ten sukces wpleciona 

jest też nić naszej szkoły… 

Dagmara Luković 

Centrum Poloniusz - Pegaz 

Zwyczajnie – Małgosia 

PRZEDSTAWIAMY PRZEWODNICZĄCĄ STOWARZYSZENIA „YU POLONIA” PANIĄ 

MAŁGORZATĘ SRDIĆ-JASIŃSKĄ 

Pisząc o jubileuszu 20-lecia organizacji polonijnej w Serbii, nie 

można pominąć najważniejszej osoby, która latami trzymała 

w ręku nici całokształtu działalności polonijnej, osoby, która 

pośredniczyła między środowiskiem polonijnym a Ambasadą PR, 

do której zwracaliśmy się niejednokrotnie z prośbą o pomoc i we 

wszystkich sprawach związanych z Polonią. Naturalnie, mowa jest o 

pani Małgosi Srdić-Jasińskiej, naszej długoletniej przewodniczącej. 

Pani Małgosia jest prezesem naszej Polonii już 13-ty rok. Mówi, 

że lata te przeszły jak okamgnienie. Jednakże, analizując ten okres, 

był on brzemienny w wydarzenia dalekie od beztroskich spotkań 

towarzyskich w Ambasadzie. 

Po odejściu pani Iwony Karić, która przez siedem lat była na 

czele tzw. Środowiska Polonijnego, nieformalnego skupiska Polaków 

zamieszkałych w Serbii, Pani Małgosia przejęła na siebie obowiązek

W kolejce linowej na Kasprowy Wierch. Od prawej: Małgosia Srdic, Joanna Pavković i 

Felicja Jovanović. Foto Dragan Srdić 

dalszego prowadzenia życia polonijnego. Podobał 

jej się entuzjazm, z jakim się panie wówczas włączały 

do działalności. Sama poprowadziła, jako 

opiekun, grupę starszej młodzieży do Warszawy na 

obóz DIF-u i ta próba wypadła pozytywnie dla niej 

samej, a także była dobrze oceniona przez innych. 

Stwierdzono, że jest energiczna, rzutka, zaradna i 

zaproponowano jej, żeby została przewodniczącą. 

Przyjmując tą propozycję nie przypuszczała wówczas, 

w jak trudnych okolicznościach przyjdzie jej 

działać. 

Już trwała wojna prowadząca do rozpadu Jugosławii, 

ale przełomowym był okres nalotów powietrznych 

na Jugosławię i bezpośrednio potem. 

Trzeba było polskim instytucjom humanitarnym i 

opieki nad Polonią dać badzo głośno do wiadomości, 

że w Serbii istnieją Polacy, którzy w tak dramatycznych 

dniach potrzebują pomocy. Wielkie było 

w tym poparcie konsula Andrzeja Barzyka, który 

pisał ze swojej tymczasowej siedziby w ambasadzie 

w Budapeszcie pisma do Senatu i Ministerstwa 

Spraw Zagranicznych. Dzięki temu do Serbii 

przyjechała grupa parlamentarzystów polskich, 

która spotkała się m. in. z Polonią. Również za radą i wskazówkami 

konsula Barzyka pani Małgosia i pani Renata Fatić pojechały do 

Polski, by zdobyć dla Polonii pomoc. Zwróciły się przede wszystkim 

do p. Radka Sikorskiego, który wówczas był w MSZ opiekunem 

Polonii. On je przyjął życzliwie, poparł i skierował dalej do Wspólnoty 

Polskiej, Fundacji Pomoc Polakom na Wschodzie, Czerwonego 

Krzyża i Polskiej Akcji Humanitarnej. Przedtem została na 

miejscu wykonana ogromna praca zebrania adresów wszystkich 

Polaków zamieszkałych w Serbii, rozesłania do nich ankiet, by zarejestrować 

ich stan materialny, co stało się później podstawą do 

udzielania pomocy humanitarnej. Jak twierdzi p. Małgosia, największą 

pomoc w tych trudnych dniach okazał Oddział Poznański 

Wspólnoty Polskiej. Zapewnił on kilkutygodniowy bezpłatny pobyt 

dla dzieci w Puszczykowie, a potem na zlocie młodzieży polonijnej 

„Orle gniazdo”. Bezpłatnie przyjeżdżały do granicy serbsko-węgierskiej 

polskie autobusy przywożąc i odwożąc dzieci i ich opiekunów, 

a także pomoc humanitarną, umiejętnie nieraz przemycaną przed 

urzędnikami celnymi. Na spotkaniach w Ambasadzie organizowane 

były akcje dzielenia pomocy, a w Kraju zaczęto traktować Polonię 

jugosłowiańską jako polonię szczególnej troski. Podróż pan Małgosi 

i Renaty do Polski miały jako rezultat m. in. również większe dotacje 

na kolonie letnie, zwiększoną pomoc dla szkoły polonijnej i studentów, 

dotacje na wydawanie czasopisma polonijnego, zwiększoną 

pulę miejsc na studia do Polski. 

Polonia w Serbii, mimo, że w tym 1999 i 2000 roku nie była 

jeszcze formalnie zarejestrowanym stowarzyszeniem, przyjęta została 

do Europejskiej Rady Wspólnot Polonijnych. 

Potem, gdy Polonia stopniowo zaczęła dochodzić do siebie, 

choć już w znacznie uszczuplonym gronie (m. in. wielu działaczy 

polonijnych opuściło Serbię), zaczęła się praca nad przygotowaniem 

Statutu w celu zarejestrowania nas w Ministerstwie jako jako Stowarzyszenia 

Przyjaźni Serbsko-Polskiej „YU Polonia”. Pani Małgosia 

przekazała wniosek i dokumentację na ręce ministra Rasima Ljajicia 

pamiętnego dnia rano 12 marca 2003 roku, w dniu kiedy dokonano 

zamachu na premiera Serbii Zorana Djindjicia. 

Jako jeden z sukcesów działalności Polonii, znamionujący czasy 

pokoju, było odsłonięcie płyty pamiątkowej na cześć Zawiszy Czarnego 

u stóp średniowiecznego zamku w Golubacu nad Dunajem. 

Dzięki wysiłkowi działaczy polonijnych na czele z panią Małgosią 

Srdić, stworzone zostało twałe miejsce polskiej pamięci narodowej, 

których w Serbii nie ma wiele. Kilkakrotne wyjazdy Polonii do 

Golubaca, kontakty z miejscowymi działaczami, szkołą i drużyną 

harcerską rozwinęły współpracę tej gminy z Polską, która niestety 

w ostatnich latach zamarła. Jednakże zapoczęta została seria wycieczek 

polonijnych bardzo integrujących Polonię, uwieńczona wycieczką 

jubileuszową do Krakowa, Wieliczki i Zakopanego w sierpniu 

2009 roku. 

W ostatnich trzech latach YU-Polonia firmowała projekt „Poznajmy 

się lepiej”, zainicjowany przez p. Iwonę Sobol- Stojanowską, 

a polegający na letniej wymianie dzieci polskich oraz serbskich i 

polonijnych. Program ten częściowo jest wspierany przez Senat RP, 

oraz licznych sponzorów z Polski i Serbii, którym należą się wyrazy 

wdzięczności. 

Jako prezes pani Małgosia potwierdza swoje zadowolenie ze 

współpracy z Ambasadą RP. Kontakty były i są świetne ze wszystkimi 

ambasadorami i konsulami, a przede wszystkim umożliwienie 

spotkań polonijnych w pomieszczeniach Ambasady, pomoc w akcjach 

polonijnych, pomoc w udziale przedstawicieli Polonii serbskiej 

na konferencjach i międzynarodowych spotkaniach polonijnych 

w Kraju i pomocy dla osób najbardziej potrzebujących. 

Do spraw trudnych, szczególnie obecnie, w okresie kryzysu, 

zalicza pani Prezes dosyć ograniczone dotacje finansowe ze strony 

instytucji polskich na działalność polonijną. Druga trudna sprawa, 

to pasywność Polek. Pani Małgosia, mając problemy rodzinne 

i zdrowotne, już dawno pragnęłaby przekazać ster komuś młodszemu, 

ale po prostu nie ma komu. Tych parę osób czyniących aktyw 

polonijny dawno już przekroczyło średnią emerytalną. Utworzona 

przed dwoma laty YU-Polonia Junior po początkowym entuzjaźmie 

nie wykazuje zbytniej chęci do działania. Taki układ prowadzi do 

stagnacji dalszej działalności polonijnej. 

Ale za jubileusz nie wypada zbytnio mówić o kłopotach i sprawach 

przykrych. 

Pozostaje nam podziękować pani Prezes za wielki trud, który 

włożyła i nadal wkłada dla dobra nas wszystkich polonusów, którzy 

jako „emigranci serc” swoje życie związaliśmy z tym bałkańskim 

krajem. Życzymy Ci Małgosiu dobrego zdrowia i pomyślności i jeszcze 

długich lat owocnej pracy nad pielęgnowaniem polskości. 

Z p. Małgorzatą Srdić Jasińską rozmawiała 


11

Artykuły i przyczynki 

XVII Światowe Forum Mediów Poloninych 

(Tarnów – Śląsk – Warszawa, 8-14 września 2009) 

12 

Tegoroczne XVII Światowe Forum Mediów Polonijnych zbiegło 

się w czasie z obchodami wielu historycznych jubileuszy 

ważnych nie tylko dla Polski, ale i dla Europy. Do nich zaliczamy 

70. rocznicę wybuchu II Wojny Światowej, 20. rocznicę odzyskania 

niezależności i upadku komunizmu w Europie Środkowej, 

20-lecie Odrodzonego Senatu RP. W związku z tą ostatnią rocznicą 

rok 2009 został ogłoszony rokiem polskiej demokracji. Dla Małopolskiego 

Forum Współpracy z Polonią, głównego inicjatora corocznego 

zjazdu dziennikarzy polonijnych z całego świata obecny 

rok jest również rokiem jubileuszowym, w związku z 10-leciem jego 

działalności. 

Jak zawsze początek w Tarnowie 

Tegoroczne Forum było zorganizowane na Śląsku, ale jak już 

tradycja nakazuje rozpoczęło się w Tarnowie. 

Uroczysta inauguracja odbyła się z udziałem wicemarszałek 

Senatu RP pani Krystyny Bochenek, wiceministra Spraw Zagranicznych 

pana Jana Borkowskiego, przedstawicieli władz samorządowych 

i innych zaproszonych gości. Podczas swojego wystąpienia 

wiceminister Borkowski mówił na temat promocji polskiej polityki 

zagranicznej poprzez media polonijne i krajowe. Profesor M. Magoska 

z Uniwersytetu Jagiellońskiego zreferowała temat poświęcony 

przemianom demokratycznym w Polsce w minionych 20 latach. 

Osobiście z dużym zainteresowaniem słuchałam p. Zbigniewa Święcha 

– pisarza i dziennikarza, który omówił europejskie echa Unii 

Polsko-Litewskiej w 440. rocznicę Unii Lubelskiej. Po jego wystąpieniu 

nie mogłam oprzeć się pokusie nabycia jego książki pt. Trzy 

tajne dokumenty. Zawiera ona m.in. rozdział dotyczący dokumentu 

tajnej misji dyplomacji Księcia Adama Czartoryskiego, z którego 

wynika, iż Książe Pan był duchowym ojcem Jugosławii. Jak dowiedziałam 

się podczas rozmowy z pisarzem, z przyjemnością przyjąłby 

zaproszenie naszej Polonii na przyjazd do Serbii celem wygłoszenia 

prelekcji na ten, jakże ciekawy, temat. 

Tradycyjnie już, w dniu inauguracji zostały wręczone nagrody 

w Międzynarodowym Konkursie Literackim im. H. Cyganika «Powroty 

do źródeł». Obejrzeliśmy także piękny film p. Grzegorza Łubczyka 

Anioły Karola Malczyka ze znanej już serii filmów Ocalić od 

zapomnienia. 

Obiad w towarzystwie Arcyksiężnej Marii Krystyny Habsburg, w Żywcu 

Przed siedzibą Gazety wyborczej w Tychach 

Katowice 

Jeszcze tego samego dnia cała ekipa dziennikarska wyjechała 

do Katowic, gdzie w godzinach wieczornych została przyjęta przez 

Marszałka Województwa Śląskiego na uroczystej kolacji. Dotychczas 

moja znajomość Katowic ograniczała się tylko do dworca 

kolejowego jako stacji przesiadkowej dla kursującego niegdyś z 

Belgradu pociągu «Polonia». Z odrobiną rezerwy, ale z niemałym 

zainteresowaniem czekałam na odkrycie nowego dla mnie zakątka 

Polski, znanego mi dotąd tylko z filmów Kazimierza Kutza -Sól ziemi 

czarnej, Perła w koronie czy Paciorki jednego różańca. 

Pierwszy poranek w Katowicach powitał nas piękną, słoneczną 

pogodą. W takim też nastroju wyruszyliśmy do gmachu Sejmu Śląskiego, 

gdzie odbyła się inauguracja Forum w województwie śląskim 

z udziałem wicemarszałka Senatu RP Krystyny Bochenek, wojewody 

śląskiego Zygmunta Łukaszczyka, wiceprezydenta Katowic Józefa 

Kocurka i innych dostojnych gości. Wiceprezydent opowiadał nam 

o Katowicach – stolicy Górnego Śląska, który na przełomie ostatnich 

dziesięcioleci przemienił się w nowoczesny region, atrakcyjny 

zarówno dla turystów jak i dla inwestorów. Podczas naszego pobytu 

mieliśmy szansę przynajmniej po części o tym się przekonać. 

Przedstawiciel Urzędu Marszałkowskiego przedstawił jedyny w 

Polsce szlak zabytków techniki, który tworzą 32 obiekty związane 

z tradycją górniczą, hutniczą, energetyczną, kolejową i piwowarską 

(na terenie Górnego Śląska znajdują się dwa browary – Żywiec i Tyskie). 

Obecni na inauguracji przedstawiciele Polskiego Radia Katowice 

zaprezentowali nam pierwszą dźwiękową książkę o Śląsku pt. 

My som stond. 

Po inauguracji zwiedziliśmy okazały, neoklasyczny gmach Sejmu 

Śląskiego, który, dla ciekawostki, został zbudowany na wzór 

Sejmu RP w Warszawie. W 1939 roku został zajęty przez Niemców, 

którzy w jednej z jego sal urządzili miejsce przesłuchań dla gestapo. 

Do największych atrakcji gmachu należy zaliczyć stary skarbiec, 

który dziś sluży jako pomieszczenie do archiwizacji danych. 

Pod dawną składownią bryłek złota znajduje się basen z wodą pochodzący, 

nie inaczej, jak z okresu międzywojennego. Wielu z nas 

skorzystało z okazji przejścia tajemnym tunelem służącym w swym 

pierwotnym założeniu do wyprowadzania dostojników urzędowych 

w czasie niebezpiecznych rozruchów spolecznych.

Siemianowice Śląskie i Korfanty 

W godzinach popołudniowych odwiedzilismy Siemianowice 

Śląskie. Tu delegacja forumowiczów wraz z prezydentem miasta 

złożyła kwiaty pod pomnikiem Wojciecha Korfantego. Gospodarze 

przybliżyli nam sylwetkę tego wielkiego patrioty, symbolu walki o 

polskość Śląska. Tego dnia postać Wojciecha Korfantego towarzyszyła 

nam niemal od samego rana, «wielokrotnie przewijając się» 

w przemówieniach i wykładach. Jak powiedziano - «...dzięki niemu 

mogliśmy tu przyjechać jako do jednego z polskich miast, a nie do 

zamieszkującej ten teren Polonii, legitymującej się innym paszportem». 

Nadszedł wreszcie czas na atrakcje. Pojechaliśmy na pole golfowe, 

gdzie zaplanowano dla nas wyjatkowy program artystyczny z 

kolacją. Rozległa zielona powierzchnia na jakiś czas była do naszej 

dyspozycji z możliwością nauki gry w golfa. Niestety po naszych 

nieudolnych próbach pozostały tylko powyrywane kępki trawy poprzemieszczane 

w różne miejsca przy pomocy kija, choć wielu odkryło 

w sobie talent, a tym samym nową miłość do tej «elitarnej» 

dyscypliny sportu. Zabawy i frajdy było wiele, dodając do tego grillowe 

przysmaki z krupniokiem w roli głównej i muzyką na żywo. 

Wniosek nasuwa się sam - nie znałam Śląska z tej strony, jest po 

prostu czarujący. 

Warsztaty metodyczne i dalsze 

odkrywanie Katowic 

Czwartego dnia Forum podzieleni na grupy udaliśmy się na 

warsztaty metodyczne. Pierwsza grupa, do której i ja należałam, odwiedziła 

siedzibę Gazety Wyborczej w Tychach – jednego z liderów 

na polskim rynku prasowym, poszerzając wiadomości związane z 

procesem tworzenia gazety od podstaw. Zastępca redaktora naczelnego 

opowiadał nam o początkach powstania gazety i o jej regionalnym 

charakterze. Wspomniał też o rozpisanym konkursie na najpiękniejsze 

śląskie słowa. Niektóre z nich nie są używane już od stu 

lat. W przyszłości mają być one wydane w formie książki. Dowiedzieliśmy 

sie także kilku ciekawostek dotyczących języka śląskiego, 

m.in. że nie istnieje jednolity język śląski, i że jest to mieszanina języka 

polskiego z naleciałościami czeskiego i niemieckiego. Od 1989 

roku nastąpiła ekspansja języka śląskiego. Zaczął być używany i na 

szczeblu elit, czego przykładem może być sam wojewoda śląski, który 

doskonale się nim posługuje. 

Druga grupa odwiedziła Polskie Radio Katowice, gdzie pod fachowym 

okiem doskonaliła umiejętności z zakresu wykorzystania 

głosu w komunikacji. Grupa zwiedziła też muzeum Radia Katowice. 

Natomiast trzecia grupa dotarła do telewizji - TV Silesia, gdzie 

udostępniono im zwiedzenie budynku, zapoznanie się z warunkami 

pracy oraz poznanie techniki montażu materiałów. 

Po południu prezydent Katowic wraz z naszą forumową delegacją 

złożyli kwiaty pod pomnikiem Powstanców Śląskich, po czym 

zostaliśmy zaproszeni do katowickiego Spodka, gdzie kilka dni 

później miały być rozegrane finały EUROBASKET 2009 oraz Mistrzostwa 

Europy Kobiet w Piłce Siatkowej 2009. Po raz pierwszy 

miałam okazję zobaczyć na żywo słynną katowicką budowlę, stanowiącą 

wizytówkę Katowic, w której zagrało wiele moich ulubionych 

zespołów jeszcze w okresie mojej ..... nie tak dawnej młodości. Jak 

dowiedzieliśmy się w telegraficznym skrócie, ta hala widowiskowosportowa 

w ciągu najbliższych latach ma ulec znacznej przebudowie 

i rozbudowie, aby dorównać współczesnym wymaganiom. 

Późnym popołudniem wyruszylimy autokarami na przejażdżkę 

po mieście. Z okien pojazdu obserwowaliśmy Katowice i jego nowoczesne 

pętle komunikacyjne, co potwierdziło wcześniejsze słowa 

prezydenta miasta, że ... Katowice to miasto zmian... . Zatym zwiedziliśmy 

zabytkowe górnicze osiedla Nikiszowiec i Giszowiec z charakterystycznym 

dla tego regionu budownictwem z «oczadzonej» 

Pochód Gwarków w Tarnowskich Górach 

cegły - słynnymi familiokami. Wieczorem w Klubie Niezależnych 

Stowarzyszeń Twórczych «Marchołt» po dniu pełnym wrażen, w 

nieco odmiennym klimacie obejrzeliśmy poetycki program Proporzec 

pamięci. Następnie wystąpil kabaret dEFEKT z programem 

Lokomotywa polska. 

Żywiec – Habsburgowie i piwo 

Kolejny dzień zapowiadałby się niezwykle ciekawie, gdyby nie 

pobudka o 6.00 rano. Było to jednak nie do uniknięcia, gdyż czekała 

nas dwugodzinna droga do Żywca na spotkanie z burmistrzem miasta. 

Góry przywitały nas deszczem, ale taki już ich urok – są nieprzewidywalne. 

W miarę upływu czasu stały się jednak bardziej łaskawe. 

Burmistrz Żywca przywitał nas w pięknym niedawno odnowionym 

ratuszu. Gospodarz zapewnił, że królewskie miasto Żywiec nie zajmuje 

się polityką, dlatego żywiecczyzna dobrze się rozwija, a przyłączenie 

do województwa śląskiego (mimo odwiecznych związków 

z Krakowem) przyniosło miastu wiele korzyści. Burmistrz mówił o 

zrealizowanych projektach inwestycyjnych i tych, które są obecnie 

realizowane i które będą realizowane w najbliższej przyszłości. Między 

innymi odnowiono park zamkowy Habsburgów, a dzięki władzom 

miasta do Żywca wrócila w sędziwym już wieku arcyksiężna 

Maria Krystyna Habsburg. 

Prosto z ratusza udaliśmy się do Muzeum Browaru Żywiec. Weszliśmy 

do czegoś na wzór «kapsuły czasu» i po kilku chwilach przenieśliśmy 

sie do Żywca z końca XIX wieku. Podróż ta na pewno na 

długo pozostanie w mojej pamięci. Browar został założony w 1856 

r. przez arcyksięcia Albrechta Fryderyka Habsburga. 150 lat później 

w jego najstarszej, historycznej części otwarto muzeum, które może 

się poszczycić doskonałym pomysłem na wykorzystanie nowoczesnych 

rozwiązań technicznych, dzięki którym historia staje się 

Ewa próbuje grać w golfa w Siemianowicach Śląskich 

13

14 

Przed Pomnikiem Powstańców Śląskich w Katowicach 

bardziej przystępna, fascynujaca, wręcz namacalna. Autentycznie 

odtworzone brukowane uliczki, witryny sklepów, karczma z niemal 

wyczuwalnym w powietrzu unoszącym sie zapachem piwa. Tu poznaliśmy 

tajemnice produkcji piwa. Następnie przenieśliśmy sie do 

20-lecia międzywojennego, kiedy to firma rozpoczęła swoją działalność 

promocyjną drukując pierwsze plakaty reklamowe. Te dzisiejsze 

w niczym nie przypominają pierwowzorów. Obejrzeliśmy także 

film, w którym arcyksiężna Maria Krystyna Habsburg opowiada o 

losach rodziny podczas II Wojny Światowej. Wycieczkę zakończyliśmy 

degustacją żywieckiego piwa o smaku o niebo lepszym, niż to 

kupowane w sklepach. 

Kolejnym punktem na naszej trasie był stary zamek w Żywcu. 

Na dziedzińcu przywitała nas kapela górali żywieckich. Jednak najważniejszym 

wydarzeniem naszej wizyty na zamku było spotkanie 

ze wspomnianą już wcześniej arcyksiężna, córką ostatniego przedwojennego 

właściciela browaru żywieckiego, która towarzyszyła 

nam również przy posiłku. Mając wielki zaszczyt siedzenia z nią 

przy stole, słuchałam jej rodzinnych opowieści. Swoją drogą cieszy 

się ona wspaniałą pamiecią, mimo sędziwego już wieku, przy tym 

jest osobą niezwykle ciepłą i otwartą. Bardzo wzruszającym momentem 

był uścisk arcyksiężnej z naszą najstarszą forumowiczką 

panią Marią Mirecką-Loryś (95 lata), niegdyś członkinią AK. Na 

zamku zwiedziliśmy wystawę etnograficzną, przyrodniczą i historyczną, 

niestety w tempie ekspresowym ze względu na goniący nas 

czas. A szkoda, bo odeszliśmy stamtąd z lekkim niedosytem. 

Żory, spotkanie z Lotharem Dziwokiem 

Kolejnym punktem naszego programu byly Żory – małe miasteczko, 

ale jakże urocze. Przeszliśmy uliczkami do starówki, na 

której obejrzeliśmy pokaz walki na białą broń z udziałem dwóch 

szlachciców i jednej białogłowy. Żory swoim charakterem zupełnie 

różnią się od stereotypowego obrazu Śląska. Czuć w nim ducha minionych 

epok i nie widac śladów intensywnej industrializacji, która 

charakteryzuje odwiedzany przez nas region. W Scenie na Starówce 

spotkaliśmy się z prezydentem miasta, który przybliżył nam ten 

region, jego kulturę, ofertę rekreacyjno-sportową. Rozmawiając o 

kuchni śląskiej pani rzecznik zdradziła nam, jak się robi śląskie makówki 

i moczkę z kompotem z wieprzki (agrest po śląsku). Kolejną 

atrakcją przygotowaną przez gospodarzy Żor był koncert Żorskiej 

Orkiestry Rozrywkowej kierowanej przez Lothana Dziwoka. To był 

naprawdę niezapomniany wieczór dzięki temu rewelacyjnemu Big 

Bandowi, który urzekł nas wykonaniem standardów jazzowych i 

swingu. Prawdziwy szał ogarnął salę w momencie, gdy sam Lothar 

Dziwok wziął do ręki mikrofon i głosem charakterystycznym dla 

samego Luisa Amstronga wykonał utwór Wonderfull world. Bisom i 

owacji nie było końca. 

Zabrze i Bytom – Fundacja Rozwoju Kardiologii i 

zjazd do kopalni Guido 

Kolejny dzień Forum spędziliśmy w Zabrzu i Bytomiu. W godzinach 

porannych odwiedziliśmy Fundację Rozwoju Kardiologii, 

która powstała z inicjatywy zmarłego niedawno prof. Zbigniewa Religi 

i nazwana jego imieniem. To jedyny w Polsce prywatny instytut, 

który jest zorientowany na badania teoretycznych i praktycznych 

aspektów kardiochirurgii. Fundacja działa od 18 lat. Obecnie pracuje 

w niej ok. 60 pracowników, którzy z prawdziwą pasją i zaangażowaniem 

pracują nad realizacją rodzących się tu pomysłów, których 

efektem końcowym ma być szansa na przedłużenie ludzkiego życia. 

Ta atmosfera po prostu daje sie tam odczuć. Do licznego grona stanowiącego 

zgrany zespół Fundacji należy także dr Grzegorz Religa 

– syn Zbigniewa Religi, kardiochirurg o największym doświadczeniu 

w kraju. Polska jest jedynym krajem, który stworzył Narodowy 

Program Sztucznego Serca, realizowany właśnie tutaj. Fundacja posiada 

najnowocześniejszą Pracownię Biocybernetyki, jako pierwsza 

w kraju pobiera i przechowuje zastawki biologiczne. Podczas pobytu 

w Fundacji mieliśmy okazję zobaczyć sprzęt, na którym pracują 

lekarze oraz możliwość zadawania interesujacych pytań. 

Po wizycie w Fundacji, zaopatrzeni w górnicze kaski i plaszcze, 

zjechaliśmy do kopalni węgla «Guido» na głębokość 320 m. Przed 

wejściem do windy na ścianie zamieszczony był jakże wymowny 

napis - Szczęść Boże. To pozdrowienie od zawsze towarzyszyło górnikom 

podczas ich zejścia na szychtę. Odwiedzany przez nas poziom 

został wydrążony na przełomie XIX i XX wieku i obejmuje 

korytarze o długosci 2 km. Pod nadzorem przewodnika zobaczyliśmy 

maszyny slużące do wydobywania węgla np. kombajn chodnikowy, 

przenośniki taśmowe w ruchu. Mieliśmy okazję przekonać się 

w jakich warunkach górnicy wykonują ten jeden z najniebezpieczniejszych 

i najcięższych zawodów. Słabe oświetlenie, pył i ogromny 

huk, strach od ulatniającego sie metanu czy tąpnięcia, a co za tym 

idzie niepewność czy dzisiejsza szychta szczęśliwie się skończy. To 

prawdziwa lekcja pokory. Przed wyjazdem na powierzchnię w podziemniej 

restauracji zostaliśmy poczęstowani tradycyjnymi kluskami 

śląskimi z roladą wołową i modrą kapustą. 

Podczas pobytu w Bytomiu spotkaliśmy sie z prezydentem 

miasta, który zaprezentował to miasto jako energię kultury. Masto 

ma swoja 755 letnią historię. Działają w nim m.in. Opera Śląska, 

Muzeum Górnośląskie, dwie szkoły artystyczne oraz wiele galerii. 

Chyba każdy słyszał o słynnym chlopcu z Bytomia - Wieslawie 

Ochmanie, śpiewaku operowym, który swoją światową karierę zaczynał 

właśnie tu. Bytom ma najlepszy w Polsce klub judo. A do ciekawostek 

trzeba zaliczyć najstarszą na świecie wąskotorową kolejkę, 

którą mieliśmy przyjemność przejechać się w drodze do Elektrociepłowni 

Szombierki. Elektrociepłownia powstała po I wojnie światowej. 

Prowadzeni przez przewodnika zwiedziliśmy najważniejsze 

W towarzystwie Ślązaczki na polu golfowym w Siemianowicach Śl.

miejsca. Obecnie ZEC Bytom S.A. wycofuje produkcję z Szombierki, 

która w przyszłości ma się stać ośrodkiem wydarzeń społecznych 

i kulturalnych. 

Popołudniowy pobyt w Bytomiu zakończył się spotkaniem 

integracyjnym w Centrum Sztuki Współczesnej «Kronika». Przy 

kieliszku szampana i elegancko zastawionym stole wysłuchaliśmy 

występu Najpiekniejszych arii i pieśni operetkowych w wykonaniu 

Juliusza Ursyna-Niemcewicza. 

Tarnowskie Góry, pochód gwarków 

Nasz pobyt na Śląsku dobiegał końca w Tarnowskich Górach 

zwanych zielonym miastem na czarnym Śląsku lub, jak kto woli, zielonymi 

płucami Śląska. Po raz pierwszy nazwa Tarnowickie Góry 

pojawiła się w księgach górniczych z 1528 roku. W języku staropolskim 

góry oznaczały kopalnie, a słowo Tarnowickie nawiązywało 

do nazwy wsi Tarnowice. Tarnowskie Góry w II połowie XVI w. 

stanowiły jeden z największych ośrodków 

górnictwa kruszcowego na Górnym 

Śląsku. Dziś to miasto przyciąga turystów 

imprezą o niezwykłym charakterze jakim 

są Tarnogórskie Gwarki. Główną atrakcją, 

jaką mieliśmy okazję obejrzeć, był 

pochód historyczny Gwarków. Ten barwny 

historyczny, niekończący się korowód 

jest przypomnieniem historii miasta i 

jego tradycji. Kolejną atrakcją jaka została 

nam udostępniona przez gospodarzy 

było zwiedzanie zabytkowej Kopalni Srebra. 

Na głębokości 40 m i przy wysokiej 

temperaturze, nie przekraczającej jednak 

40 stopni, przechadzaliśmy się podziemnymi 

korytarzami. Część trasy pokonaliśmy 

na łodziach pływając chodnikiem 

wodnym. Uważnie obserwowaliśmy, czy 

nie uda nam się natrafić na choćby mały 

kawałeczek tego szlachetnego kruszcu, ale 

niestety bez rezultatu. Za to widzieliśmy 

niezwykłe zjawisko – mała paprotkę rosnącą pod stropem jednej 

z jam. Na zakończenie zwiedzania w kopalni została odprawiona 

Msza św. w intencji naszych forumowiczów, po czym zabierając kilka 

pamiątek i miłe wspomnienia opuściliśmy Śląsk kierując się w 

stronę Warszawy. 

Warszawa – zakończenie Forum 

Wypoczęci po dobrze przespanej nocy, warszawski dzień zapowiadał 

się słonecznie. Z samego rana udaliśmy się do Senatu RP 

Ewa Milanović w towarzystwie prof. dr. Grzegorza 

Religi, kardiochirurga, w Fundacji Rozwoju Kardiologii 

w Zabrzu 

przy ulicy Wiejskiej. Jakże miłe bylo moje zaskoczenie, kiedy na korytarzu 

ujrzałam znajomą twarz naszego byłego ambasadora pana 

Macieja Szymańskiego, który objął właśnie funkcję dyrektora Wydziału 

Współpracy z Polonią. Pan Maciej Szymański wraz z panią 

wicemarszałek otworzyli wystawę pt. Historią karta spisana z okazji 

wspomnianego już jubileuszu XX-lecia Odrodzonego Senatu. 

Po zwiedzeniu bardzo ciekawej wystawy nadszedł nieunikniony 

czas na oficjalne zakończenie i podsumowanie XVII Światowego 

Forum Mediów Polonijnych. W uroczystościach zakończeniowych 

wzięła udział wspomniana już pani wicemarszałek Senatu, Stanisław 

Piotrowicz – przewodniczący Komisji Praw Człowieka, Artur 

Kozłowski – dyrektor Biura Polonijnego, Andrzej Person – przewodnicący 

Komisji Spraw Emigracji i Łączności z Polakami za Granicą, 

a także senator Barbara Borys-Damięcka. Podczas podsumowania 

uczestnicy Forum mieli okazję do przekazania swoich uwag 

i opinii dotyczących bolączek Polaków żyjących w różnych krajach. 

Do tego zachęcała nas już podczas pobytu 

w Sejmie Śląskim wicemarszałek Krystyna 

Bochenek. Ona też zapowiedziała, że w 

gronie senatorów będą omawiane sprawy 

istotne dla polskiej diaspory. 

Finałową częścią było wręczenie nagrody 

Marszałka Senatu dla dziennikarzy 

polskich i polonijnych w konkursie pt. 

XX-lecie polskiej demokracji – moje życie 

zmieniło się, bo Polska odzyskała wolnść 

oraz statuetki Fidelis Poloniae. 

Tegoroczne Forum zakończone, ale 

refleksje są wciąż obecne. To smutne, że 

Śląsk jest wciąż widziany z perspektywy 

szarego, burego regionu. A przecież 

jest to miejsce o wielu obliczach, miejsce 

szczególne w polskim pejzażu. Sęk w tym, 

że tak na prawdę dla ludzi spoza regionu 

pozostaje on ziemią nieznaną, poznawaną 

przez pryzmat obchodów Barbórki lub 

polskiego bluesa, którego wydaje się być 

naturalnym zagłębiem. A przecież ma on swój własny folklor i swój 

charakter. 

Śląsk to kopalnia możliwości, które są ciągle realizowane. Jestem 

pewna, że dzięki dobrym gospodarzom będzie nadal się rozwijał, a 

katowicki dworzec kolejowy będzie nie tylko stacją tranzytową, ale 

i docelową. Same zaś Katowice staną się dobrą bazą wypadową na 

krajoznawczy podbój Śląska. 

Ewa Milanović 

15 

RADA NARODOWOŚCIOWA POLAKÓW W SERBII 

(Propoyzcja) 

Z 

dniem 11 września 2009 roku weszła w życie zmieniona 

Ustawa o radach narodowościowych mniejszości narodowych 

1 . Najważniejszą zmianą w stosunku do Ustawy o prawach 

i swobodach mniejszości narodowych z roku 2002, dotycząca 

mniejszości polskiej w Serbii, stanowi art. 9, który brzmi: 

1 Закон о националним саветима националних мањина, Службени 

гласник Републике Србије, LXV, 72, Београд, 3 септембар 2009, 221- 

236. 

Rada mniejszościowa liczy najmniej 15, a najwięcej 35 

członków. W przypadku mniejszości narodowej, której liczba 

wg ostatniego spisu ludności wynosi mniej niż 10 000 albo nie 

jest specjalnie wyszczególniona, rada narodowościowa liczy 15 

członków. 

Ustawą reguluje się kompetencje rad narodowościowych mniejszości 

narodowych w dziedzinie kultury, edukacji, informowania 

i urzędowego korzystania z języka i pisma, a zatym ordynacja wyborcza 

rad narodowościowych, finansowanie ich działalności i inne 

istotne kwestie.

16 

Kompetencje rady narodowościowej są bardzo duże. 

Występuje z inicjatywą lub wyraża opinie w sprawie akt 

administracji państwowej, akt obszaru autonomicznego 

oraz władz lokalnych. Korzysta z szerokich uprawnień w 

współpracy z kraajem macierzystym i mniejszościami narodowymi 

w kraju zamieszkania. Rada narodowościowa 

mianuje jednego członka ze swoich szeregów do rady kierowniczej 

instytucji ogólnokrajowej, która ma specjalne 

znaczenie w zachowaniu tożsamości mniejszości narodowych. 

Na czele Rady stoi prezydent (wybiera go Rada), a organy 

Rady stanowią: władza wykonawcza, komitety i komisje. 

Kadencja rady narodowościowej trwa cztery lata, z 

tym, że jej członkowie mogą być powtórnie wybrani. Rada 

narodowościowa ma Statut. 

Działalność Rady Narodowościowej finansuje się z 

budżetu Republiki Serbii i to tak, że każda Rada Narodowościowa 

otrzymuje środki składające się z dwóch części. 

Pierwsza część jest jednakowa dla wszystkich rad i stanowi 

30% rocznej stawki budżetu, a część druga (70%) jest zależna 

od liczebności populacji mniejszościowej. 

Ordynacja wyborcza jest dość skomplikowana i wymagałaby 

dużego zaangażowania społeczności polonijnej. 

Wybory rad mniejszościowych mogą być bezpośrednie 

albo poprzez zgromadzenie elektorskie. W przypadku 

polonii serbskiej, która dotychczas nie miała rady narodowościowej, 

może byłoby najlepiej zorganizować wybory 

bezpośrednie, o czym głosi art. 44: 

W przypadku kiedy mniejszość narodowa do 

wejścia w życie niniejszej ustawy nie utworzyła 

rady narodowościowej, postępowanie w sprawie jej 

utworzenia może być zainicjowane, jeśli w terminie do 30 dni 

od wejścia niniejszej ustawy, Ministerstwo otrzyma wniosek 

członków lub organizacji takiej mniejszości narodowej pod 

warunkiem, że wniosek ten został poparty przez sądownie 

potwierdzone podpisy conajmniej 5% członków tej mniejszości 

według ostatniego spisu ludności. Ministerstwo decyduje i 

ogłasza swoim postanowieniem o spełnieniu warunków z w. 

wymienionego wniosku. 

Wobec powyższego, biorąc pod uwagę kilkumiesięczne opóźnienie, 

Zarząd Stowarzyszenia Przyjaźni Serbsko-Polskiej „YU Polonia” 

powinien jaknajpilniej podjąć następujące kroki: 

1. Zebrać 44 sądowo potwierdzone podpisy Polaków w Serbii, 

co stanowi 5% zadeklarowanych członków polskiej narodowości wg 

ostatniego Spisu Ludności (ogółem 874) 2 i złożyć w Ministerstwie 

ds. Ludzkich i Praw Mniejszościowych R. Serbii; 

2. Przystąpić do sporządzenia projektu Statutu; 

3. Uformować listę wyborców, przy czym trzeba mieć na 

uwadze trzy sprawy: 

a) każdy z wyborców jest zobowiązany potwierdzić dane 

osobiste w lokalnej administracji, 

b) członek mniejszości narodowej może być wpisany tylko 

na jedną listę wyborczą mniejszościową, co ma szczególne 

znaczenie przy zaliczaniu wiślan z Ostojiciewa, 

c) na liście wyborczej, jak i w Radzie co najmniej 30% 

miejsc ma być zarezerwowanych dla przedstawicieli płci 

mniej zastąpionej w populacji mniejszościowej (w tym 

wypadku dla mężczyzn). 

2 Dušan Drljača, Liczba Polaków w Serbii zmalała, Słowo YU Polonii 39, 

2009, 12-13. 

Tenże, O liczebności i rozmieszczeniu Polaków w naszym kraju, 

Słowo YU Polonii, 2005, 5-6. 

Do powyższego tekstu trzeba 

dodać kilka istotnych uwag wynikłych 

w związku z opóźnieniem 

jego druku. W ostatnim spisie 

ludności w Serbii z 2002 roku, jak 

i w wielu poprzednich, Polacy (i 

jeszcze kilka mikrowspólnot etnicznych), 

jako kategoria licząca 

poniżej 2000 osób, nie byli wykazywani 

w statystycznych przeglądach 

drukowanych. Nie spełniali 

bowiem cenzusu do utworzenia 

własnej rady narodowościowej. 

Polaków nie ma (dla przykładu) 

też w przeglądzie struktury ludności 

Belgradu wśród 22 narodowości 

3 . 

W trakcie prezygotowywania 

nowej, obecnie uchwalonej 

Ustawy, niżej podpisany wyszedł 

z inicjatywą w sprawie obniżenia 

ww. cenzusu. JE dr Maciej Szymański, 

poprzedni ambasador RP 

w Belgradzie, ustosunkował się 

przychylnie do propozycji etnologa 

i w czasie jednej wizyty u p. 

Čiplicia, ministra d.s. mniejszościowych, 

zmianę cenzusu miał 

obiecaną. Kilkumiesięczne opóźnienie 

w uchwaleniu statutu i podjęcia dalszych kroków w sprawie 

rejestracji będzie można, zbiegiem okoliczności, nadrobić. 

Jest jeszcze trochę czasu! Przedstawiciele węgierskiej mniejszości 

narodowej domagali się bowiem pod koniec października 2009 

r. zmiany Ustawy o Radach Narodowościowych. Albańczycy, Aszkalije, 

Słowency i Czesi byli dopiero pod koniec listopada przygotowani 

do utworzenia własnych rad narodowościowych, a 16 innych 

działało wg zasad prawnych z 2003 roku. 

Na początku grudnia do oddzielnych list wyborczych było zapisanych 

tylko 4 400 z ok. 800 000 osób należących do mniejszości 

narodowych w Serbii (wpisanych było 

3 043 Węgrów, 516 Boszniaków, 220 Albańczyków i 196 Romów). 

W związku z powyższym prezydent Boris Tadić na specjalnym 

zebraniu z przewodniczącymi 13 rad mniejszościowych (08. 

12. 2009) wezwał przynależnych „aby zapisywali się do oddzielnych 

list wyborczych, co jest warunkiem do organizowania wyborów do 

rad narodowościowych”. Zapisywanie na listy wyborcze ma trwać 

do 11 marca 2010 –według wypowiedzi Petra Anticia, pomocnika 

ministra praw ludzkich i mniejszościowych. Same wybory do rad 

mniejszościowych przewidziane są w terminie od 26 maja do 24 

czerwca. 

Pozostaje mi życzyć Polonii Serbskiej jaknajszybszego uchwalenia 

Statutu i utworzenia Polskiej Rady Mniejszościowej! 

3 Źródło: Zavod za informatiku i statistiku grada Beograda 

* 

Prof. Dušan Drljača

Duszniki Zdrój, 2002 

Puszczykowo, 1999 

Gdansk, 2003 

Kolonie letnie 1999-2003 

Oleszyce, 2000 

Rabka, 2001

PANORAMA “RACŁAWICE” W METROPOLII NAD ODRĄ 

Wrocław leżący nad Odrą i czterema jej dopływami jest 

wyjątkowym miastem 12 wysp i 112 mostów. W przewodnikach 

pisze: Nie wyjeżdżaj z Wrocławia jeżeli nie 

zobaczyłeś R a t u s z a, perły architektury gotyckiej i renesansowej; 

U n i w e r s y t e t u z barokową Aulą Leopolda i Oratorium 

Marianum; O s t r o w a T u m s k i e g o z Katedrą Św. Jana Chrzciciela; 

O g r o d u B o t a n i c z n e g o – jednego z najstarszych w 

Europie; H a l i L u d o w e j - wybitnego dzieła konstruktywizmu 

z początku XX wieku; P a n o r a m y R a c ł a w i c k i e j – monumentalnego 

malowidła o wymiarach 120x15 m, narodowej dumy 

Polaków, umieszczonej w specjalnym pawilonie w parku Juliusza 

Słowackiego. 

* 

Pół wieku temu, podczas stażu naukowego, który odbywałem na 

Uniwersytecie Wrocławskim i raz w tygodniu bywałem na koncertach 

w Auli Leopoldina, miałem jednego z adiunktów z Wydziału 

Historycznego, który mnie jako Jugosłowianina (a właściwie jako 

Serba) regularnie „uświadamiał” w wówczas drażliwych tematach 

polskich, jak Katyń, UPA i Panorama „Racławice”, starannie przywieziona 

z Lwowa i pieczołowicie pielęgnowana w Muzeum Śląskim 

we Wrocławiu. Choć zajmowałem się muzeologią i byłem jako 

sportowiec w latach 50-tych ub. wieku w pobliżu Waterloo (klęska 

Napoleona), niewiele wiedziałem o panoramach jako jednym ze 

sposobów wystawiania gigantycznych obrazów. Sięgnąłem więc do 

encyklopedii, gdzie zaznaczono, że jest to „duże malowidło (przeważnie 

krajobraz lub scena batalistyczna), rozpięte na wewnętrznej 

ścianie okrągłego budynku, uzupełnione często rekwizytami; daje 

złudzenie głębi przestrzennej”. Od końca XVIII stulecia w wielu miastach 

europejskich i w Ameryce budowano specjalne budynki w formie 

rotundy dla eksponowania wędrujących obrazów – panoram. 

Panorama Racławicka została namalowana we Lwowie przez zespół 

malarzy: Jana Stykę, Wojciecha Kossaka, Ludwika Bollera, Tadeusza 

Popiela, Zygmunta Rozwadowskiego i innych. W setną rocznicę 

Powstania Kościuszkowskiego, wraz z otwarciem Powszechnej 

Krajowej Wystawy we Lwowie, 5 czerwca 1894 roku udostępniono 

Panoramę, w tym celu zbudowanej rotundzie, szerokiej rzeszy zwiedzających. 

„Obraz panoramiczny przedstawia pierwszą zwycięską 

bitwę insurekcji, która miała miejsce 4 kwietnia 1794 roku pod Racławicami. 

Wydarzenie to poprzedziło uchwalenie na Sejmie Wielkim 

w 1791 roku pierwszej w dziejach Europy Ustawy Zasadniczej 

– Konstytucji 3 Maja” 1 . A 14 maja 1972 r. w Targowicy ogłoszono 

Konfederację w celu obalenia Konstytucji 3 Maja, co było pretekstem 

do wkroczenia w granice Rzeczypospolitej armii interwencyjnej. 

Powstanie Kościuszkowskie, jako powstanie narodowe przeciw 

Rosji, a następnie Prusom, wybuchło 24 marca 1794 roku. Rankiem 

4 kwietnia polska armia powstańcza natknęła się na wojska rosyjskie 

pod dowództwem generała Denisowa. Doszło do bitwy pod 

Racławicami (pow. miechowski, woj. krakowskie). Trwał zażarty 

bój. Próby przeciwnatarcia rosyjskiego się nie powiodły. Naczelnik 

Narodowych Sił zbrojnych Tadeusz Kościuszko prowadził rzeszę 

kosynierów. Artyleria rosyjska, zaskoczona brawurowym atakiem, 

wycofała się pod koniec dnia. 

Złączone na olbrzymim płótnie obrazy przedstawiają wybrane 

sceny zaciekłego boju: Kościuszkę kierującego chłopów (kosynierów) 

do ataku, atak bezbronnych na armaty, zdobycie baterii 

rosyjskiej, starcie górala i muszkietera, uciekające jaszczyki (wozy 

1 Panorama „Racławice”, tekst Mariola Ćwiek, fotografie Edmund 

Witecki, Wrocław 2000, str. 6-7 i d. 

z amunicją), starcie kawalerii i żołnierzy Regimentu Wodzickiego, 

zabitych wieśniaków przed zniszczoną chałupą, naród modlący się 

pod krzyżem, jeńców rosyjskich itd. 

Do połowy XX wieku płótno poddawano niewielkim renowacjom. 

Jeszcze kilka słów na temat tragicznego losu Panoramy „Racławice”. 

Przed końcem II wojny światowej, w nocy 9 kwietnia 1944 

roku do rotundy we Lwowie wpadł pocisk. Oberwała się część obrazu 

i Panorama została pilnie tymczasowo zwinięta. W lipcu 1946 

r. powędrowała do Wrocławia wraz z przesiedloną ludnością Lwowa, 

Uniwersytetem, Biblioteką Ossolińskich oraz z przekazanymi 

dobrami kulturowymi. Przez prawie czterdzieści lat zwinięte płótna 

były zdeponowane w Muzeum Śląskim we Wrocławiu. 

14 czerwca 1985 roku odnowioną wysiłkiem społeczeństwa 

Panoramę Racławicką przywrócono narodowi polskiemu, by zaspokoić 

jego patriotyczne dążenia. Ten wyjątkowy pomnik kultury 

narodowej odwiedza rocznie ok. pół miliona ludzi. Słowem, Wrocław 

należy odwiedzić i w nim obowiązkowo podziwiać Panoramę 

Racławicką, co Państwu gorąco poleca. prof. Dušan Drljača 

21

Wieliczka: czarodziejski podziemny świat 

22 

«Szyb Daniłowicza» budynek administracyjny i 

wejście do Kopalni Soli 

Pisać o Wieliczce, 

wspominać 

wyprawę w tą 

tajemną przestrzeń, 

sprawia mi szczególną 

przyjemność. Chyba 

wszyscy uczestnicy 

naszej sierpniowej jubileuszowej 

wycieczki 

potwierdzą bez wahania, 

że była to przygoda 

jedyna w swoim 

rodzaju. Podziemne 

korytarze wykute w 

solnej skale, obrzymie 

komory, podziemne 

jeziora i strumienie, 

kaplice z rzeźbionymi 

w soli ołtarzami i figurami 

świętych, żyrandole z solnych kryształów, rekonstrukcje życia 

i pracy górników. Nie sposób zapomnieć tych trzech godzin, które 

nam przeznaczono do przemierzenia i obejrzenia wszystkich cudów, 

jakich nie ma nigdzie na świecie! Wszystkie kopalniane chodniki 

liczą blisko 300 km na dziewięciu poziomach. Zaczynają sie od 

64 m pod ziemią, a kończą się na głębokości 327 m (IX poziom). 

Trasa dla zwiedzających ma 3,5 km długości i obejmuje pierwsze 

trzy poziomy. 

Historia Żupy Wielickiej sięga niewątpliwie tysiąclecia. Sól 

wielicka była przez stulecia podporą budżetu królestwa. Statut Żup 

Krakowskich Kazimierza Wielkiego z 1368 roku był pierwszym w 

świecie pisanym prawem górniczym. Rozwój górnictwa soli ściągał 

do Wieliczki robotników wielu narodowości, którzy z czasem stapiali 

się w jedną zorganizowaną społeczność, a osiedle Wieliczka 

się rozrastało. Ilustruje to interesująca makieta osiedla z charakterystyczną 

zabudową domków górniczych z XVIII wieku znajdująca 

się w Muzeum na III poziomie. 

Czekamy dosyć długo w kotłującym się tłumie, który czeka 

na wejście do kopalni przed budynkiem kopalnianym, na którym 

pisze wielkimi słowami „Szyb Daniłowicza”. Wreszcie zgłasza się 

miła przewodniczka w obowiązującym kasku na głowie, która się 

przedstawia jako Swietlana. Zjeżdżamy windą do poziomu I. Z namaszczeniem 

i pewnym lękiem kroczymy chodnikami wykutymi 

w szarych skałach po prostu nie wierząc, że to sól. Nabożnie dotykamy 

ścian i dyskretnie próbujemy, czy aby na pewno są słone! 

Wdychamz specyficzny zapach słonej wilgoci. Z niepewnością patrzymy 

na grube drewniane stemple podpierające sufit. Pani Swietlana 

uspokaja, że wilgoć i sól wzmacniają drewno, które z czasem 

kamienieje i staje się bardzo wytrzymałe. Te ogromne pnie na pewno 

„pamiętają” jeszcze staropolskie puszcze i górników, którzy przez 

wieki kilofami drążyli chodniki. 

Nie trzeba specjalnie podkreślać, że te wszystkie cuda – komory, 

kaplice, rzeźby w soli, którymi tak się zachwycamy, są dziełem 

ciężkiej pracy wielu dziesiątków pokoleń górników i wyrazem ich 

głębokiej duchowości. Ciągle mamy wrażenie, że górnicy dopiero 

co opuścili kopalnię i zaraz tu powrócą. Obecnie wszystkie chodniki 

i komory są oświetlone światłem elektrycznym. Po prostu trudno 

sobie wyobrazić jak się pracowało w świetle łuczywa, czy kagańca. 

Jedynym pomocnikiem człowieka były konie, przy pomocy których 

poruszano wielkie drewniane kieraty, dźwigi i ciągniki. Raz sprowadzony 

tu młody, 3-letni koń pozostawał pod ziemią do końca swojego 

żywota. Szokujące wrażenie robi rekonstrukcja dawnej „windy”, 

którą gwarkowie byli spuszczani do kopalni i wyciągani na powierzchnię 

po zakończeniu szychtu. To po prostu gruby sznur konopiany, 

na którym ludzie wiszą po jak winogrona podpierani przez 

pasy, a trzymając się liny! Po drodze w jednej z komór spotykamy 

grupę wyrzeźbionych w soli krasnoludków. Wyrzeźbił je górnik Stefan 

Kozik, a mają przedstawiać skrzaty, które według wierzeń górników 

towarzyszyły ich pracy. Inni rzeźbiarze-górnicy Mieczysław 

Kluzka i Antoni Cholewa stworzyli zespół postaci między którymi 

znajduje się legendarny Skarbnik, stojący na straży bezpieczeństwa 

górników i ostrzegający przed katastrofami. 

Wspólne zdjęcie z panią Swietlaną w Komnacie Kryształowej 

Prawdziwe arcydzieła sztuki rzeźbiarskiej w soli znajdujemy w 

wielkiej Sali Kryształowej, czyli Kaplicy św. Kingi – patronki górników. 

Są to arcydzieła wykonane s przez wielickich górników-rzeźbiarzy 

braci Józefa i Tomasza Markowskich oraz Antoniego Wyrodka. 

Ołtarz w soli w stylu barokowym, podświetlona wielka figura świętej 

królowej Kingi, patronki górników, na bocznych ścianach płaskorzeźby 

przedstawiające biblijne sceny z życia Chrystusa. Z boku, 

przy schodach wejściowych wielka rzeźba Jana Pawła II autorstwa 

górnika-rzeźbiarza Stanisława Anioła wykonana w podziękowaniu 

za kanonizację bł. Kingi. Do tego wspaniałe solne kandelabry. 

Chwile zachwytu trzeba niestety skrócić. Naciągają już nowe 

Motywy 

z Kopalni 

Soli

Kryształy soli, 

makieta osiedla 

Wieliczka, rzeźba 

św. Kingi 

tabuny zwiedzających, a przed nami jeszcze kawał drogi: trzeba 

zejść po stromych schodach na niższy poziom do nowych komór 

z podziemnymi jeziorami i rzekami. W Muzeum, obok opisanych 

już wyżej sprzętów i urządzeń, scen z pracy górniczej, oglądamy 

różnokolorowe wzory kruszców soli i dokumenty historyczne dotyczące 

rozwoju górnictwa solnego. Żeby to wszystko zgłębić trzeba 

na prawdę o wiele więcej czasu. Stąd siłą rzeczy niniejszy opis 

kopalni wielickiej musi zostać zbyt powierzchowny. Mam nadzieję, 

że jednak wystarczająco przekonujący, by zachęcić tych, którzy 

w Wieliczce nie byli do zwiedzenia tego jedynego w swoim rodzaju 

miejsca złączenia przyrody i kultury, które UNESCO wpisało w 

1978 roku na listę Światowego Dziedzictwa Kultury. 

Wracamy windą (nie wyciągani przy pomocy sznura!) na powierzchnię, 

żegnamy 

miłą panią Swietlanę, która się ze wszechmiar postarała, by 

nam jak najlepiej i najciekawiej przedstawić tajemny świat wielickiej 

kopalni soli. Obecnie jest to przede wszystkim objekt turystyczny. 

Soli nie wydobywa się tu już prawie od 50 lat (aktywną kopalnią soli 

kamiennej jest Bochnia). Natomiast Wieliczka posiada też walory 

balneologiczne. Głęboko pod ziemią, na VIII poziomie (210 m) 

znajduje się sanatorium dla astmatyków i alergików. Przy wyjściu 

spotykamy grupkę dorosłych i dzieci w kaskach na głowie, którzy 

czekają na zjazd do sanatorium, by wdychać lecznicze soli. 

Oprócz niezapomnianych wrażeń każdy z nas przyniósł z podziemi 

jakąś pamiątkę z soli i wspólną miłą fotografię. 


Polak potrafi… A co dopiero Polka! 

Z wizytą u Joli w Chorwacji na wyspie Bracz 

do mnie w czerwcu do Chorwacji” – rzuciła mi 

na wyjezdnym Jola na kwietniowym spotkaniu polonijnym. 

Długo zastanawiałam się nad tą nieoczekiwaną 

„Przyjedź 

propozycją. Wiedziałam, że Jola już od lat spędza letnie miesiące 

w Splitskiej na Braczu, głównie na użeraniu się z majstrami w niedokończonym 

domku (z powodu wojny) oraz na goszczeniu tam 

polskich przyjaciół przyzwyczajonych jeszcze z czasów PRL-u do 

spędzania wakacji w warunkach, powiedzmy - harcerskich, byle tylko 

tanio coś nowego przeżyć. O tych „harcerskich warunkach” też 

rozmyślałam, wahając się, czy złapać się na Joli zaproszenie. 

Okazało się, że byłam w zupełnym błędzie! Jola doprowadziła 

swój domek (jaki tam domek – willę piętrową!) do godnego podziwu 

komfortu i dosłownie „na wysoki połysk”! Obejrzawszy, za 

radą jej córki Ani nęcące fotografie na okienku internetowym, przestałam 

się zupełnie wahać. Spakowaliśmy więc z mężem manatki i 

wyruszyliśmy pociągiem przez Zagrzeb do Splitu. Po krótkim pobycie 

u krewnych i przypominaniu sobie uroczych zakątków Splitu 

znanych sprzed lat (teraz pełnego Polaków), odpłynęliśmy promem 

„Marijan” ku wyspie Bracz. Pogoda nie bardzo dopisywała. Morze 

bardziej przypominało szary Bałtyk, niż „plavi Jadran”, ale gdzieś w 

pół drogi do wyspy powitał nas coraz intensywniejszy zapach sosen 

śródziemnomorskich. Ogarnęło mnie wzruszenie. Ten zapach wrył 

23 

Widok na piaszczystą mierzeję w Bolu i na wyspę Hvar

24 

Split. W murach Pałacu Dioklecjana 

Motyw wsi Štip na Braczu 

Vidova Gora – wino „dojrzewa” na słońcu 

mi się w pamięć jeszcze z czasów, gdy „za Jugosławii” wielokrotnie 

spędzaliśmy wakacje właśnie na Braczu. Jola już czekała na nas na 

przystani i samochodem (rejestracji krakowskiej) zawiozła do siebie. 

Splitska jest najmniejszym osiedlem przymorskim na wyspie 

Bracz. Wzdłuż tradycyjnej riwy (nadbrzeża, przystani) jedyny sklep, 

dwie restauracyjki, kilka starych kamiennych domów, kawiarenek; 

spacer kończy się pomnikiem i cmentarzem. Nowsze osiedle rozpostarło 

się wśród zieleni po skalistych okolicznych wzgórzach. Są 

to na ogół wille letniskowe, które ożywiają się w sezonie letnim. W 

czerwcu wiele z nich było jeszcze zamknięte. Joli dom wznosi się 

nad poziomem morza o ok. 150 stopni schodowych. Dzięki tej wysokości 

z jego balkonów roztacza się wspaniały widok na morze i 

góry przeciwległego lądu (Split, Omisz). 

Zostaliśmy umieszczeni w ślicznym, 

gustownie urządzonym pokoiku z dużą 

łazienką. Przyzwyczajona do prywatnych 

kwater sprzed lat, zaimponowało 

mi, że wszystkie pięć pokoi, do których 

Jola przyjmuje swoich letników (przede 

wszystkim Polaków), mają własne łazienki. 

Stworzyła więc dla swolich gości 

wszelkie wygody do przyjemnego wypoczynku. 

I rzeczywiście, byłoby pięknie, 

gdyby nie siły przyrody, które sprowadzały 

burze i deszcze niemal codziennie, 

tak, że plażowanie i kąpiele morskie 

kończyły się często galopem po tych 150 

stopniach do góry... 

Przyjęliśmy więc chętnie propozycję gościnnej gospodyni na 

wycieczkę wgłąb wyspy. Tutaj Jola pokazała jeszcze jedną ze swoich 

licznych zalet: okazała się świetnym kierowcą i przewodnikiem. 

Pierwszy etap naszej wycieczki prowadził do wsi Szkrip oddalonej o 

ok. 6 km od wybrzeża. Niegdyś było to najważniejsze osiedle na wyspie 

o ponad tysiącletniej tradycji, którą mieszkańcy pielęgnują do 

dziś. To właściwie miejscowość muzeum. Przy drodze rząd kamiennych 

rzymskich sarkofagów. Nieopodal duży zabytkowy dom - właściwie 

zameczek – patrycjuszowskiej rodziny Cerinić z XVII wieku, 

częściowo w ruinie. Ciekawy kościółek św. Heleny. Na cmentarzy- 

Z Jolą na riwie w Postire 

sku przykościelnym kamienne ławy i stoły, gdzie niegdyś odbywały 

się dacze za dusze zmarłych. Dużo zachowanych starych kamiennych 

zabudowań, choć nie brakuje i nowych willi. W towarzystwie 

polskiej wycieczki z Wrocławia zwiedziliśmy miejscowe muzeum. 

Przewodnik mówił płynnie po polsku (wiadomo, „polski zięć”). 

Dowiedzieliśmy się, że mieszkańcy Szkripu zajmowali się przede 

wszystkim hodowlą owiec i ogrodnictwem. Handlowali mięsem, 

wełną, winem, miodem, oliwą w zamian za zboże, sól, cukier i inne 

niezbędne produkty i wyroby gospodarcze. Z położonego na wyżynie 

osiedla roztacza się przepiękny widok na okoliczne wzgórza z 

pastwiskami i lasem oraz na oddalone morze. Zwiedzający zaprowadzani 

są obowiązkowo do punktu widokowego z dużym krzyżem 

kamiennym. 

Dalej malownicza droga wiodła nas 

do miejscowości Bol z drugiej strony 

wyspy, we wszystkich przewodnikach 

rozreklamowanej dzięki swej piaszczystej 

plaży na cyplu wysuniętym w morze 

(taka mała mierzeja). Bol: osiedle jak 

wszystkie inne dalmatyńskie nadmorskie 

osiedla, z mariną, riwą, rynkiem i kościołem 

w centrum. Od przystani do tej 

słynnej plaży można się przejechać kolejką 

taką jak w lunaparku. Wytrwali mogą 

dojść pieszo cienistym deptakiem nadbrzeżnym. 

Nie byliśmy wytrwali. Zmęczeni 

południowym upałem usiedliśmy 

w cieniu sosen na najbliższych skałkach 

i nareszcie wykąpaliśmy się w morzu (naturalnie w towarzystwie 

kolejnej polskiej wycieczki, tym razem z Gorzowa Wielkopolskiego). 

Joli braczki patriotyzm jednak nie pozwolił dać za wygraną i 

podwiozła nas do słynnej plaży, byśmy mogli choć krótko rzucić 

okiem na to „cudo”. Popatrzyliśmy więc ze skarpy i zobaczyliśmy 

w pierwszym planie wylegujących się nagusów! Muszę przyznać, że 

jako wybrzeżance plaża w Bolu mi nie zaimponowała. Gdzie jej do 

naszego Helu, czy Łeby! Nam „tylko” brakuje błękitu adriatyckiego 

nieba i morza, no i tego słońca, którego akurat tego dnia prawie nie 

zakłóciły burze z piorunami... 

Jola natomiast nadal prezentowała szoferską klasę wioząc nas 

Bol, rzeźba przedstawiająca piaszczystą mierzeję 

Vidova Gora, płyta z wyrytym tekstem poety 

Vladimira Nazora 

W ogródku przed domem Joli

Štip, miejsce widokowe, krzyż pamięci poległych za Chorwację 

Splitska „klapa” śpiewa „La musica di notte” 

ostrymi serpenentynami nad skrajem przepaści (zresztą doskonałą 

szosą) ku najwyższej górze na Braczu zwanej Vidova Gora. Z tej to 

boskiej góry (święty Vid, lub Wit – to jeden z najważniejszych prasłowiańskich 

bogów) roztacza się widok piękny nie do opisania ku 

morzu i innym wyspom adriatyckim, z Hwarem na pierwszym planie. 

Jest naturalnie znów krzyż dedykowany wszystkim, którzy walczyli 

o niezawisłą Chorwację. Pod tą formulacją zapewne kryją się 

nie tylko walczący w ostatniej wojnie domowej, ale i żywy ruch partyzancki 

w czasie II wojny światowej... Na Vidowej Górze skrywał 

się w czasie okupacji wielki poeta chorwacki 

Vladimir Nazor, braczanin. Na tą 

pamiątkę na skale widnieje wielka tablica 

kamienna z wrytym tekstem, w którzm 

poeta wyraża hołd życiu w kamieniu, bez 

wody i wielkiemu trudowi ludzi, którzy 

tu mieszkają. 

Krótki odpoczynek przy szklance 

chłodnej wody „Jana” w miejscowej restauracji, 

z tęsknym naszym wzrokiem 

upartym w kierunku dwóch ogromnych 

butli czerwonego wina dojrzewającego 

na słońcu w podwórku. Na parkingu z 

siedmiu samochodów tylko jeden nie 

miał polskich tablic. 

W drodze powrotnej jeszcze krótka wizyta we wsi Nereżiszcia u 

miejscowego kamieniarza. Pracownia wypełniona kamiennymi cudeńkami 

z białego braczkiego piaskowca, począwszy od drobnych 

świeczników, kubków, kostek do gry, a kończąc na stołkach, stołach, 

fontannie domowej, a nawet na dekoracyjnych płaskorzeźbach. Kupiliśmy 

drobiazg na pamiątkę, choć cena wcale nie była drobiazgowa. 

I tak, jeszcze trochę morza i spacerów, jeszcze kilka przegadanych 

wieczorów i już czas opuścić gościnne progi. Pochmurne niebo 

załagodziło żal odjazdu. Joli już się zapowiedzieli następni goście 

z Polski, a przedtem czekała ją ciężka praca, by dom znów doprowa- 

Panorama Splitu z góry Marijan 

dzić do „wysokiego połysku”. 

Po odwiezieniu przez panią domu na trajekt, nasz kontakt z cywilizacją 

zaczął się od wieści, że właśnie tego dnia premier Chorwacji 

poddał się do dymisji. Sądząc po reakcji kuzynostwa w Splicie 

wszyscy byli tym bardzo zaskoczeni i wzburzeni. O ile u Joli media 

nie istniały, tutaj działały maksymalnie. Przyzwyczajeni do raznych 

perturbacji politycznych w naszym kraju, rozumieliśmy niepokój 

naszych splitskich gospodarzy, ale zbytnio się tym nie przejmowaliśmy. 

To już nie nasza sprawa! 

Jeszcze przez 3 dni używaliśmy w 

spacerach po Splicie, we wspólnej wycieczce 

od Omisza, niegdyś pirackiego 

centrum, wgłąb przełomu rzeki Cetiny, 

ale przede wszystkim w pięknym widoku 

właśnie na wyspę Bracz, który roztaczał 

się z tarasu przed domkiem letniskowym 

naszych gościnnych kuzynostwa. 

O drodze powrotnej nie będę się rozpisywać. 

Chyba tylko to, że przez ponad 

40 lat zamieszkania w Belgradzie, ani 

razu nie zdarzyło mi się, żeby pociąg, 

którym wracam do tego miasta przyjechał 

punktualnie! 

Na zakończenie pragnę jeszcze raz wyrazić podziw dla przedsiębiorczości 

naszej Joli, gościnności i tego, co chyba jest najważniejsze 

– umiejętności stworzenia luźnej, niewymuszonej atmosfery by 

wszyscy goście czujli się jak u siebie w domu. 

Chorwacja sprawia wrażenie uporządkowanego i czystego kraju. 

Pozostają jednak smutne refleksje, gdy na trasie przez bardzo 

piękne krainy - Likę i Dalmację podróżnym towarzyszy widok zrujnowanych, 

opuszczonych domostw i zagród oraz połacie nieuprawionej 

ziemi. Nie wszystkie rany minionej wojny się zagoiły. 


Fotografie Nikola F. Pavković 

25 

U majstra kamieniarza w Nerežišća 

Omiš, nadziewanie jagnięcia na rożen 

Splitska na Braczu. Wymarzony domek Joli

Ne budi me, jer ako me probudiš, bićeš sam. 

MILAN DUŠKOV (1950-2009) 

26 

Prošlo je godinu dana od smrti Milana Duškova, 

prevodioca i populatora poljske i srpske 

književnosti i kulture, lektora na univerzitetu 

„Nikola Kopernik“ u Torunju. 

Dugo nisam videla Milana. Sećam se našeg 

poslednjeg razgovora, u junu, 1995. godine, kad 

mi se javio iz Varšave. Rekao je da je veoma srećan 

što je otišao iz zemlje, što će „najzad moći 

normalno da živi“. Ja sam upravo pakovala kofere, 

zadovoljna što ću se posle četvorodišnjeg boravka 

u Poznanju vratiti u Beograd. Ličili smo na dvoje 

brodolomnika, koji su, tražeći dasku spasa, imali 

isti cilj, ali kretali se u suprotnim pravcima. 

Upoznala sam ga daleke 1981, za vreme gostovanja 

Ježija Jarockog u Beogradu, s predstavom 

Stanislava Vispjanjskog Novembarska noć u Jugoslovenskom 

dramskom pozorištu, koju sam za tu 

priliku prevela. Kasnije smo se povremeno sretali. 

Uvek je imao nekakve ideje, inicijative (kao osnivanje 

Jugoslovensko-poljskog društva, izdavačke 

kuće...) i puno pozitivne energije. Kad jedan od 

mojih prevoda, knjigu Car Rišarda Kapušćinjskog, iz političkih razloga 

niko nije hteo da objavi, izdavačka kuća „Pan Dušicki“, čiji je 

vlasnik, urednik, lektor... bio Milan Duškov, ponudila mi je objavljivanje 

„problematične“ knjige. Posle nekoliko izdatih knjiga, „Pan 

Dušicki“ je propao, Car je još dugo beznadežano tavorio u fioci, ali 

ovaj gest dobre volje i hrabrosti malenog izdavača nikada nisam zaboravila. 

Milan Duškov je rođen 1950. Pozorišnu akademiju (odsek režije) 

završio je u Beogradu. U Poljskoj je prvi put boravio sedamdeseih 

godina. Tada je sarađivao s Teatrom vspulčesnim (Teatr 

Współczesny) Ježija Grotovskog u Vroclavu. 

Odlasku iz Beograda (1995) prethodilo je napuštanje profesije, 

propadanje izdavačke kuće „Pan Dušicki“, ostajanje bez posla. U 

vreme hiperinflacije, sa suprugom, likovnom umetnicom, preselio 

se u Varšavu. Dve godine kasnije prešao je u Torunj. Radio je najpre 

kao lektor, a kasnije kao predavač srpskog jezika u Institutu za 

slovenske i balkanske jezike univerziteta „Nikola Kopernik“. Drevni 

gotski grad, rodno mesto čuvenog astronoma, tvorca heliocentrične 

teorije, zavoleo je odmah. Govorio je kako se u Torunju oseća divno 

i da „ne može da zamisli da živi u drugom gradu“. 

S grupom studenata i saradnika Instituta osnovao je udruženje 

„Kroz Evropu“ koje se bavilo kulturnom razmenom studenata. Rukovodio 

je Naučnim kružokom ljubitelja Balkana. Na njegovu inicijativu, 

pre šest godina, nastao je vokalni ansambl „Balkan peva“. Sa 

svojim studentima pronalazio je stare zaboravljene melodije naroda 

Balkana. Izvodili su ih na sceni, pevali na 11 jezika. Postajali su sve 

popularniji. Gostovali su u gradovima Poljske, u kojima su dobili 

više značajnih nagrada. Veliku popularnost stekla je, nedavno otkrivena, 

ciganska pesma Ne budi me, jer ako me probudiš, bićeš sam. 

Krajem 2007. godine Duškov je započeo saradnju s torunjskom 

izdavačkom kućom „Graffiti BC“. Osnovao je „Biblioteku Balkan“ 

koja je trebalo da propagira najznačajnija književna dela balkanskih 

naroda. U njoj su objavljeni romani Davida Albaharija i Zorana 

Živkovića. Planirao je da objavi knjigu bugarskog pisca Antona Georgijeva 

Beč. Knjige je prevodilo nekoliko njegovih studenata. Bio je 

svestan činjenice da je popularisanje balkanske kulture mukotrpan i 

težak posao, ali nije odustajao, jer se „krug ljudi zainteresovanih za 

balkansku književnost iz godine u godinu povećavao“. 

Milan Duškov se godinama bavio popularisanjem poljske književnosti 

u Srbiji. Govorio je: „Verovatno imam dobar nos, jer se ispostavilo 

da sam prevodio uglavnom dela laureata nagrade ’Nike’ 

(Vojćeha Kučoka, Ježija Pilha, Andžeja Sapkovskog, Joane Olčak- 

Ronjikjer, Pavela Hila)“. Hilu, s kojim se sprijateljio, poslužio je kao 

prototip za roman Tajna večera. 

Vest o smrti Milana Duškova objavile su mnoge poljske novine. 

U Poljskoj, posebno Torunju, bio je cenjen i voljen. Uživao je veliku 

popularnost svojih studenata. Na internetu se može naći mnoštvo 

njihovih izjava: 

Taj telefon oborio me je s nogu. – Milan Duškov je umro – začula 

sam“(K.M.) 

Donedavno bila sam studentkinja tog velikog ljubitelja književnosti, 

kulture i propagatora balkanskog duha. Imao je brojne prijatelje. 

Među studentima je uživao veliki ugled.“(R.S.) 

Posle časova retko je išao kući. Soba 404, poslednji sprat. Nevelika 

biblioteka koja je nastala zahvaljujući njemu. Gospodin Milan ostaće 

mi uvek u sećanju s šoljom kafe i cigaretom u ruci. Pažljivo bi saslušao 

koju knjigu tražim, a onda savetovao šta da čitam – (D.L.) 

Moja koleginica dr Anja Koritovska, koja je radila u istom Institutu 

s Milanom, posle njegove smrti pisala mi je: Za nas je Milanova 

smrt bila šok. Za studente takođe. Neverovatno koliko im je bio 

važan. Učenje jezika bilo je sasvim u drugom planu. Milan je imao 

u sebi dar „zaražavanja” ljubavlju prema Balkanu, a kako mu je Srbija 

bila najbliža, studenti su najviše voleli Srbiju... Zaista, protekla 

je teška nedelja pre no što smo se vratili prividno normalnom radu 

u Institutu. Poznavala sam Milana deset godina. Međutim, osobu s 

takvim optimističkim stavom prema svetu u svom okruženju nikada 

nisam srela. 

Posle opela, održanog 28. marta 2009, u Pravoslavnoj crkvi sv. 

Đorđe, Milan Duškov je sahranjen na groblju u Torunju. 

Ljubica Rosić

Wydarzenia kulturalne 

POLSKI ZESPÓŁ DZIECIĘCY NA BEMUSIE 

Dziecięce zespoły muzyczne: zespół muzyki dawnej „Scholares 

Minores pro Musica Antiqua” oraz chór „Szczygiełki”, 

które zawsze występują razem, w październiku 2009 roku 

gościły w Belgradzie. Przyjechały na zaproszenie festiwalu BEMUS 

(cykl Bemus dzieciom). Młodzi artyści z miejscowości Poniatowa k/ 

Lublina zaprezentowali się serbskiej publiczności na dwóch koncertach 

w sali teatru Pozorište na Terazijama. 

Dzieci ubrane w kolorowe stroje paziów, książąt, królewn, 

szlachciców przedstawiały nam tańce charakterystyczne dla dawnego 

okresu od średniowiecza do baroku. Koncert, czy też lepiej 

przedstawienie, gdyż ciężko jest zdefiniować występ młodych artystów, 

zawierał różne elementy: śpiew w sześciu językach, taniec, grę 

na instrumentach a i sztukę aktorską. Mieliśmy okazję zapoznać się i 

posłuchać tak unikatowych instrumentów jak krumhorn, cornamuse, 

kortholt, dulcjan, rebek i innych w większości dziś nieznanych. 

Przez ponad godzinę mieliśmy wrażenie iż znajdujemy się 

gdzieś na zamku królewskim, otoczeni muzyką, tańcem i śpiewem. 

Wielkie brawa dla młodych artystów i ich instruktorów. 

Miejmy nadzieję, iż kolejny występ artystów z Polski, młodszych, 

czy też starszych, będzie bardziej rozreklamowany i będzie 

cieszył się większym zainteresowaniem publiczności, która wypełni 

salę po brzegi. 

Adriana Vitezović 

Występ zespołu „Scholares Minores pro Musica Antiqua” z Poniatowej k/ Lublina, Foto. J. Szczepańczyk 

Izložba Katarine Alempijević 

u Poljskom institutu u Pragu 

Institucija poljske kulture u samom srcu Praga otvorila je veoma 

srdačno 3. aprila 2009. godine svoja vrata i ponudila ekskluzivan 

prostor svoje galerije Katarini Alempijević, umetnici iz Srbije za 

njenu izložbu. Upriličena, zahvaljujući dobrom uvidu u ostvarenje 

umetnice gospođe Justine Prelić, sekretara ove ugledne ustanove, 

izložba je trajala do 15. maja 2009. godine. Izložbu je otvorio direktor 

Poljskog instituta g. Maćej Šimanovski, a na otvaranju su govorili 

i ambasadori Srbije i Poljske u Češkoj, gospoda Vladimir Vereš 

i Jan Pastva. 

„Polski Instytut v Praze“ se nalazi na prvom spratu u dvospratnoj 

zgradi na Malim Namjestima br. 1, sa fasadama jednostavnih čistih 

linija u duhu klasicizma. Galerija je u prizemlju, a njen prostor 

uokviruje atrijum sa malim, internim vrtom. Osvetljenje u galeriji 

je promišljeno postavljeno, kako bi omogućilo intiman, kamerni 

doživljaj. Kao stvoren za kontemplaciju pred likovnim sadržajima, 

kakve je predstavila mlada, ali već iskusna srpska umetnica. 

Slikarka i grafičarka Katarina Alempijević je diplomirala i magistrirala 

na Fakultetu likovnih umetnosti u Beogradu, a živi i veoma 

plodno stvara u Čačku. Posle nekoliko zapaženih samostalnih izložbi 

u Beogradu, pre svega, ali i u drugim gradovima Srbije i Crne 

Gore, na kojima se predstavila sa tri zanimljiva likovna projekta, u 

medijskom rasponu od crteža tušem i olovkama u boji, preko grafika 

do svetlećih objekata sa kolažnim cretežom, ovo je njena prva samostalna 

izložba u evropskim okvirima. Pripada mlađoj generaciji 

umetnika, ali sa svim naznakama zrelog ličnog stava u okviru prepoznatljivog 

likovnog izraza - i stav i likovnost su poreklom iz izuzetno 

delikatnog mentalnog sklopa obrazovane i misaone, introvertne 

i talentovane 

osobe. Obojena 

čudesnom nežnošću, 

za koju 

je u srpskoj 

umetnosti teško 

pronaći valjane 

poredbene parametre, 

likovnost 

Katarine 

Alempijević odzvanja 

i treperi Siedziba Instytutu Polskiego w Pradze 

pod dodirom 

snažnih emocija, sa područja duboko proosećane intime, unutar 

svih tema kojih se dotakla. 

Izložba pod poetskim nazivom „Mirisi; tišina“, koji jasno ukazuje 

na osnovne značenjske pokazatelje, poreklom iz emotivnih trezora, 

ali i literarnog prosedea, bila je prilično obimna. Sadržavala je 

dva ciklusa, medijski i tematski različita: „Vrtovi“ su izvedeni delikatnim, 

ali i preciznim, sigurnim crtežom u kombinaciji sa akvarelom, 

a opus „Kaobajagi“ je predstavljen grafikama u kombinovanoj 

tehnici, otisnutim na izrazito zanimljivom, ručno pravljenom papiru 

iz majstorske radionice same umetnice. 

Zajednički imenitelj na tematskoj ravni, bez ikakvih kolebanja, 

vezan je za ženu, njenu životnu priču i senzibilitet. Ne ulazeći 

u istraživanje autobiografske podloge, mogli smo se uveriti u izvrsno 

uočavanje mentalnih i emotivnih stanja, koji čine prepoznatljiv 

27

28 

Otwarcie wystawy malarki Katariny Alempijević 

status ženskog bića. Umetnica je na sebi svojstven način odgovorila 

uverljivim likovnim jezikom, savršeno kompatibilnim tananim 

uvidima u ovaj posebni svet. Kao kakva Arahne, izvlačila je iz sebe 

osetljive niti, kojima je znalački tkala, verujemo danonoćno, temu 

ljubavi, prisutnu podjednako i u stvarnom životu i u bajkama. 

Crtački opus „Vrtovi“ predstavljaju apologiju ove teme, personificirane 

u telu žene. Savršena lepota oblika aktova na crtežima velikog 

formata, rezultat je izuzetnog senzibiliteta umetnice, ali i njenog 

besprekornog poznavanja ljudske anatomije. Fluidni tok jedne jedine 

linije, koja uz vidnu lakoću opisuje oblik ženskog tela, stojećeg 

ili ležećeg, podržavan je, ili presecan, ali i akcentovan predstavama 

stabljika i cvetova ruže. Simbolika biljaka i rumeni kolorit cvetova 

su u savršenoj tematskoj interakciji sa telom, čedno aludirajući na 

prirodno i neizbežno prisustvo erotike. I sve prateće činove doživljaja 

ljubavi. Moglo bi se reći da je u odnosu na blagu pasivnost u 

izloženosti tela, cvet odigrao ulogu suštinskog emanatora spoljnih i 

unutarnjih doživljaja, koji prate ljubav. 

Nežnost, ljubav, ali i primerena doza blagog humora prate i drugu 

celinu, izvedenu kombinovanim tehnikama grafičkog medija na 

papirima različite obojenosti, ručno izrađenim u vlastitom ateljeu. 

Fragment wystawy K. Alempijević 

Boja papira nije slučajan izbor, ona je simbol čitavog niza značenja 

iz skale ljudskih raspoloženja, izazvanih različitim emotivnim stanjima. 

Ciklus podpada pod jedinstveni, bajkoviti siže o metamorfozi 

i odrastanju žene. Ona je oličena u princezama raznih bajki, ali na 

Katarininim grafikama je skrivena od pogleda, što kod posmatrača 

podstiče dramsku napetost. Na njeno blisko prisustvo ukazuju karakteristični 

lični predmeti: lepeze, češljevi, ogledala, krune, haljine, 

cipelice, ogrlice. Svedenost oblika i jednostavnost kompozicija, 

skladno dopunjavaju pitoreskni dodaci ružinih latica i drugog bilja, 

inkorporirani u papir, zatim upotreba srebrne i zlatne boje, kako 

već dolikuje osobama kraljevskog porekla. 

Svi radovi, pojedinačno i u celini, manifestuju parove veoma korisnih 

dvojstava: istovremenost duboko senzibilnog i ekonomičnog 

likovnog promišljanja u osnovi literarnih sadržaja, njihovu sjedinjenost 

u lepoti na prvi pogled, ali i dubinskoj estetizaciji svih elemenata, 

kako likovnog jezika, tako i značenjske potke – sve to oblikuje 

osovinske osobine umetničkog opusa KatarineAlempijević. 

Vesna Todorović, likovni kritičar 

U Beogradu, 2009. godine 

AFORISTIČKA MISAO U POLJSKOJ 

Jednym z najbardziej znanych wydarzeń kulturalnych minionej 

belgradzkiej jesieni były wieczory aforystyczne w dniach 8 i 9 

października pod znakiem „Lec wśród Serbów” w setną rocznicę 

urodzin tego polskiego pisarza. Organizatorem był Klub Aforystów 

Serbskich. Serbia słynie z talentowanych aforystów, stąd hołd 

oddany pamięci Leca świadczy o wielkiegj popularności polskiej 

aforystyki w Serbii. Słowo wstępne na wieczorze 8 października 

wygłosiła pani Biserka Rajczyć, której tekst poniżej przenosimy. 

Današnji poljski aforizam vodi poreklo od fraške (fraszka), 

male stihovane forme, šaljivog, ironičnog, grotesknog karaktera 

sličnoj epigramu, maksimi, misli, mudrosti, poslovici, 

čije temelje su udarile grčka i rimska književnost. Naziv žanra 

je uzet iz italijanskog jezika u vreme renesanse. U poljsku književnost 

uveo ga je jedan od najvećih poljskih renesansnih pesnika Jan 

Kohanovski koji ga je svojim Fraškama (1589) pretvorio u stilistički 

žanr koji je obavezivao i pesnike kasnijih epoha. Tako da su ga upražnjavali 

Potocki, Morštin, Trembecki, Mickjevič, Norvid, Tuvim, 

Galčinjski, Štaudinger, Lec i mnogi drugi. Bogat izbor svih tipova 

fraške sadrži antologija Četiri veka poljske fraške (1836, 1957) koju 

je sastavio Tuvim, genijalni majstor ovog žanra. 

Pored termina fraška koristio se i facecja. Facecja je kao termin 

došla iz nemačkog preko italijanskog i odnosi se na komične, satirične, 

čak frivolne prozne tekstove. Kao žanr takođe je nastao u 

vreme Renesanse. U Poljskoj uveo ga je Gurnjicki u svom poznatom 

delu Poljski dvorjanin. Još 1570. sačinjena je anonimno antologija 

naslovljena sa Poljske facecije koja je dopunjavana i obnavljana 

mnogo puta. Iz nje su proistekli noviji žanrovi kao što su anegdota 

i humoreska. 

Razlika između fraške, facecije i današnjeg aforizma je u postupku, 

a kao što znamo književnost jeste postupak, rekli su još 20- 

ih godina XX veka ruski formalisti. Dakle, pomenuti žanrovi su pre 

svega operisali situacijskom dosetkom (dowcip sytuacyjny), koja je 

često imala zabavan karakter, a zbog lakšeg pamćenja pisana pretežno 

u stihu, dok se savremeni temelje na jezičkoj dosetki (dowcip 

językowy), veoma često na paradoksu, antitezi, elipsi, kalamburima, 

igri s jezikom, iznenađenju, poenti. U tom smislu sastavljena je antologija 

Aforistika međuratnog perioda (1918-1939) u koju je ušlo 

sedam pisaca: Švjentohovski, Tetmajer, Hvalibug, Ižikovski, Elzenberg, 

Czosnovski i Napjerski koja je takođe obnavljana više puta, 

mada je ostala bez većeg odjeka van Poljske. 

Odjek i slavu poljskoj aforistici doneće tek Stanislav Ježi Lec

(1909-1966). Njegove Neočešljane misli za njegova života bile su 

prevedene na dvadesetak jezika. Posebnu slavu doživeo je na nemačkom 

jezičkom području. Mada je bio prevođen i citiran i na engleskom, 

francuskom, španskom, svim slovenskim jezicima. I pored 

postojanja cenzure veoma popularan u Sovjetskom Savezu. 

Cenzura je, nažalost, postojala i u Poljskoj tako da je Lec bio poznatiji 

i cenjeniji u inostranstvu nego u Poljskoj, gde su Lecovi aforizmi 

tretirani pre kao humor i satira, odnosno kao tvorevine nižeg 

reda. To potvrđuje i kompletno izdanje Neočešljanih misli objavljeno 

tek 2006. a ponovljeno 2007. Za koju Umberto Eko kaže: «To je 

knjiga iz koje je svaki civilizovan, misleći čovek dužan svake večeri 

da pročita tri ili četiri reda, pre nego što zaspi (ako uopšte može da 

zaspi)». Pre toga, 1977. godine aforizmi su objavljeni kao drugi tom 

Lecovih Izabranih dela koji je sadržao 2650 aforizama, dok izdanje 

Noir sur Blanc sadrži 4711 i smatra se najkompletnijim. U njima je 

nastavio tradiciju gorkog humora, intelektualne igre, nadmašujući 

lapidarnošću i esencijalnošću aforizme najvećih poljskih i svetskih 

majstora ovog žanra. Pridavši aforizmu krila, kako su govorili Francuzi 

kada su počeli da ga prevode i čitaju. Jer se u jednoj ličnosti 

retko susreću mudrac i umetnik. A na kraju krajeva, kada sve prođe, 

pa i cenzura, ostaje umetnost. Mada, kao mudrac Lec je pronašao 

svoj put i nije dopustio da ga bilo ko i bilo šta odgurne sa njega. Odnosno, 

u vremenu u kome je živeo, prošavši kao Jevrejin i kroz nemačke 

koncentracione logore, izbegavši dvaput streljanje, pišući u 

vreme socrealizma, nije dopustio da ga pojede književnost koja jede 

svoju decu. Čiji tekstovi zagonetke, tekstovi rebusi, tekstovi šifre, 

iako se vremenom čitaju ili dešifruju različito, su sačuvali osnovna 

svojstva aforizma: preciznost, kristalnu jasnoću i privlačnost. 

Jer je Lec veoma rano bio svestan ko je, između ostalog svoje 

nemačko prezime Letz pretvorivši u poljsko Lec koje znači veseljak, 

luda. Mada, po prirodi svojoj njegovi aforizmi nisu izazivali samo 

smeh i uveseljavali. Pre su izazivali nemir, sumnju, nesanicu, kako 

reče Eko. Kako i ne bi kad ih je njihov tvorac tretirao kao «ručni 

prtljag duha» koji će čovečanstvo prenositi s generacije na generaciju. 

Kao «dnevnik misli», po čemu je nastavljač najvažnije linije 

poljske aforističke misli koju su započeli sjajni pisci i mislioci poput 

Kohanovskog, Reja, Norvida, Tuvima, Ižikovskog, Elzenberga i 

dr. Kod kojih je dominiralo ono najvažnije: «tvoreće biće». Što je 

mnogo više nego pisac, pesnik, mada je Lec i to bio. Bio je jedan od 

najznačajnijih predstavnika tzv. srednjeevropske književnosti, koju 

su između ostalih proslavili Kafka i Kaneti, čije se knjige pišu s velikim 

K. 

U koje spadaju svakako i Neočešljane misli. 

Biserka Rajčić 

Jerzy Lec 

MYŚLI NIEUCZESANE (WYBÓR) 

Burząc pomniki, oszczędzajcie cokoły. Zawsze mogą się przydać. 

Korzystajcie z doświadczeń ornitologów. Żeby pisarze mogli rozwinąć skrzydła, muszą mieć swobodę korzystania z piór. 

Na żadnym zegarze nie znajdziesz wskazówek do życia. 

Fakt zawsze będzie nagi, choćby był ubrany według ostatniej mody. 

Nawet na tronie wycierają się spodnie. 

Wszystko jest w rękach człowieka. Dlatego należy je myć często. 

Zmartwychwstać mogą jedynie trupy. Żywym trudniej. 

Błąd staje się błędem gdy rodzi się prawda. 

Koniom i zakochanym inaczej pachnie siano. 

Trzeba tak pomnożyć myśli, by nie starczyło dla nich dozorców. 

Wolę napis „Wstęp wzbroniony” aniżeli „Wyjścia nie ma”. 

Jeśliś bez kręgosłupa, nie wyłaź ze skóry. 

Wybrali: Biserka Rajčić i Adriana Vitezović 

29 

EVA LIPSKA DOBITNICA ZLATNOG KLJUČA SMEDEREVA 

Ove godine prvi poljski pesnik dobio je nagradu Zlatni ključ 

Smedereva. Uručena je Evi Lipskoj 21-og oktobra u okviru 

festivala Smederevska jesen poezije. Dobila je i kao prva 

pesnikinja uopšte. Nagradu prati i obimniji izbor iz njene celokupne 

poezije (260 strana) naslovljen sa Pažnja, stepenik – Uwaga stopień, 

na poljskom i srpskom. Izbor, prevod s poljskog i pogovor napisala 

je Biserka Rajčić koja poeziju Eve Lipske prevodi od 1970. godine. 

Zbirka Pažnja, stepenik promovisana je u okviru festivala poezije 

u Smederevu, 26-og oktobra u 12 h u Kulturnom centru Beograda 

i 27-og na Sajmu knjiga. 

Biserka Rajčić objavila je na srpskom sledeće zbirke pesama Lipske: 

Stipendisti vremena, Ja, Negde drugde i Njutnova pomorandža. 

Uglavnom u izdanju vršačkog KOV-a. Objavljivala ju je i u mnogim 

časopisima, zahvaljujući čemu poezija Lipske je veoma poznata 

i cenjena među srpskim pesnicima, naročito pesnikinjama. Jedna 

je od kultnih autorki ProFemine. Premda samu sebe ne svrstava u 

feministkinje. O tome odlučuje njeno neprestano držanje koraka sa 

epohom u kojoj stvara. 

B.R. 

O Ewie Lipskiej pisaliśmy już niejednokrotnie na łamach naszego 

czasopisma (zob. Słowo 23, 25, 38). Kilka wierszy, które 

drukowaliśmy były w serbskim przekładzie. Korzystając z tego, 

że nowy przegląd twórczości tej znakomitej poetki przygotowany 

przez Biserkę Rajčić jest dwujęzyczny, możemy czytelnikom przedstawić 

kilka wierszy w wersji oryginalnej.

TROCHĘ WŁÓCZKI 

Więc to nie tak jak było w książkach. 

Więc to nie tak jak na polanie 

kwiaty w zielonej porcelanie 

we włosy wpięta dumna wstążka 

jak ważka gdy nad oceanem 

lat naszych młodych się uniosła. 

Ten kto wymyślił wiarę i dynamit 

czy widzi czemu służą wiara i dynamit? 

Ten, który pieśni pospiętrzał żarliwie 

czy słyszy że brzmią one ciężko i fałszywie? 

To nie tak. To nie tak jak w książkach. 

ZAWDZIĘCZAM ŻYCIU 

Zawdzięczam życiu 

że pochylało się nade mną. 

Dmuchało na łyżeczkę słońca 

kiedy połykałam lato. 

Inne dzieci z krzykiem podpalały latawce. 

Kiedy umierałam żyło za mnie. 

Kiedy żyłam umierało za mnie. 

Zawdzięczam życiu 

że kochała się we mnie miłość. 

Do dzisiaj mnie zadziwia zenit ptaka 

spadającego w afekcie do naszej rozmowy. 

Kim są moi znajomi i kim będą jutro? 

Dlaczego się podaje milczenie z usta do ust? 

Dlaczego ma przywódca metr sześćdziesiąt wzrostu? 

Dlaczego jedni ludzie padają z pragnienia 

a inni z nadmiaru wody? 

Więc to nie tak. Ale za proste byłoby 

popaść teraz w rozpacz. Albo umrzeć. 

Więc to nie tak. Ale mamy jeszcze 

pieśni. I wiarę. I dynamit. 

I trochę włóczki. I trochę włóczki 

z której można zrobić od nowa 

zupełnie od nowa 

świat. 

30 

I ten wiersz pod górę 

w którym za dużo cukru 

lub za mało muzyki sfer. 

UWAGA: STOPIEŃ 

ПАЖЊА: СТЕПЕНИК 

Wy 

którzy piszecie do mnie listy 

bezwstydnie młodzi łucznicy 

napinający mięśnie słów 

czy widzicie perfekcyjną choreografię pustki? 

I kiedy już ta przestrzeń 

wejdzie wam w krew. 

I kiedy ta równina 

gładka jak plaster lodu 


I kiedy ta parzysta łatwość życia 


Uwaga: stopień. 

Nastąpi gwałtowna zmiana kierunku. 

A kiedy osiągniecie cel 

dalej iść będzie 

już tylko kierunek. 

Да ли ви 

који ми пишете писма 

бестидно млади стрелци из лука 

који напињете мишиће речи 

видите перфектну кореографију празнине? 

Кад вам тај простор већ 

уђе у крфв. 

Кад вам она равница 

глатка као парче леда 

уђе у крв. 

И кад вам она парна лакоћа живота 

уђе у крв. 

Пажња: степеник. 

Наступиће изненадна промена правца. 

А кад постигнете циљ 

даље ће ићи 

само правац.

Jak go poznałam? 

DANUSIA I LALE 

Jako student trzeciego roku Politechniki Gliwickiej zostałam 

nagrodzona za dobre rezultaty w nauce i dostałam szansę 

wyjazdu na zachód. Była to międzynarodowa wymiana studentów. 

Kraj, który miałam odwiedzić była Francija, a ponieważ 

uczyłam się francuskiego pomyślałam sobie, że będzie to korzystne 

do pogłębienia znajomości tego trudnego dla mnie języka. 

Ale moja najserdeczniejsza koleżanka, która została w tym 

samym czasie skierowana na wymianę studencką do Jugosławii 

poprosiła żebyśmy się zamieniły, gdyż ona ma znajomych w południowej 

Francji i bardzo by chciała tam właśnie pojechać. Zamieniłam 

się z kochaną Bożenką na ten wyjazd. 

Miłe ciocie, które ongiś podróżowały po świecie i wypoczywały 

w wytwornych kurortach, popierały mój wyjazd do pięknej 

Jugosławii, zwracały mi uwagę na rekiny, które to zjawiają się 

czasem w Adriatyku i namawiały mnie abym została na zawsze w 

tym cudownym kraju....Tak przygotowana psychicznie wyjechałam 

z Polski by pracowicie zacząć praktykę od pierwszego lipca 

w Titovo Użice. 

Wczoraj wziełam do ręki stary 

album ze zdjęciami z zakopiańską 

parzenicą na okładce. Zdjęcia te wlepiłam 

w dawnym 1970 roku. Pierwsza 

strona: studentka Danusia i chłopak 

Lale...Zobaczyliśmy się w lipcu 

1968 roku. To było tak: 

Jugosłowianie świętowali dni 4 

lipca i 7 lipca, to są Dzień Kombatanta 

(Dan borca) i Dzień Powstania 

(Dan ustanka). W tym 1968 roku 

połączono te dwa znaczące święta 

państwowe w jeden długi weekend. 

Żeby przez ten długi weekend 

nie siedzieć sama w Ferjalnim Domu 

miły mój opiekun i jego przemiła 

małżonka zaproponowali mi wspólny 

wyjazd do wschodniej Serbii. Z 

Titovo Użice wyjechaliśmy nocą, aby 

o świcie dotrzeć do małej miejscowości 

Petrovac na Mlavi. 

Tu przyglądałam się bardzo serdecznemu 

powitaniu brata i siostry. 

Zachwyciła mne ta serdeczność i radość. 

- Małżonka mego opiekuna ma 

cudownego brata - pomyślałam sobie. 

Pierwszy raz w życiu widziałam 

taką wielką uciechę z przyjazdu rodzonej 

siostry. Bardzo to mi się to spodobało. 

Tak poznałam Lalego. 

Ciąg dalszy nastąpi....bo tyle lat nie można 

zamknąć w jednym opowiadanu! 

Danuta Flakovicz-Jovanović 

31 

IN MEMORIAM 

Halina Motylewska–Janković 

(Żyrardów, 13. 02. 1922 – Nisz, 16. 04. 2009) 

Polonia z Niszu z żalem zawiadamia, że nasza droga Rodaczka, 

Pani Halina Motylewska-Janković zmarła 16.04.2009 roku w 

88 roku życia. 

Do końca swoich dni zachowała pogodę ducha, ostry dowcip 

i doskonałą pamięć. Przyciągała swym optymizmem i charyzmą 

wszystkich, którzy się z Nią zetknęli. Mimo jakże ciężkiego życia, 

rodzinnych tragedii i nieszczęść, uśmiech zawsze gościł na Jej twarzy. 

Lubiła śmiech, młodzież, dowcipy i książki. Podrzucałyśmy Jej 

przywiezione z Polski powieści a polonijne Słowo czytala od pierwszego 

numeru regularnie. W jednym z numerów z 2005 roku (nr 

24) zamieszczone są dramatyczne wspomnienia Pani Haliny o Jej 

pobycie w obozie pracy w Niemczech w czasie wojny i o powojennym 

życiu w Jugosławii z mężem Serbem, pilotem, poznanym w 

obozie. Jest to opowieść o cierpieniu i miłości. 

Pani Halina trwać będzie w naszych wspomnieniach taka, jaka 

była: ciepła i serdeczna. Cześć Jej pamięci! 

Grażyna Stanković

Wieści z Czarnogóry 

DOBROCZYNNY KIERMASZ ŚWIĄTECZNY 

„CHRISTMAS BAZAAR - PODGORICA 2009” 

32 

W 

CH Delta City w Podgoricy 

12 grudnia 2009 roku odbył 

się dobroczynny kiermasz 

świąteczny „Christmas bazaar 2009”, 

który został zorganizowany przez Międzynarodowy 

Klub Kobiet w Czarnogórze. 

Kiermasz był zorganizowany pod 

hasłem „Charytatywność łączy ludzi całego 

świata”, który zgromadził tego dnia 

przedstawicielstwa dyplomatyczne w 

Czarnogórze, organizacje międzynarodowe 

i miejscowe instytucje. Celem kiermaszu była pomoc finansowa 

dla Szpitala Dziecięcego Centrum Klinicznego w Podgoricy. 

Patronat nad tegorocznym kiermaszem objeła pani prof. dr Gordana 

Djurowić, minister europejskich integracji w Czarnogórze. 

Na stoiskach przygotowanych przez Ambasady oferowano różności. 

I tak na przykład: 

Stowarzyszenie Niemek, które mieszkają w Czarnogórze zaoferowało 

ekologiczne mydełka, herbaty, kolorowe świeczki i dr. ; 

Rosjanki oprócz tradycyjnych „babuszek” i ozdób choinkowych 

przygotowały mnóstwo potraw z tradycyjnej, rosyjskiej kuchni. Nie 

zabrakło także rosyjskiej wódki i kwasu; 

Chorwacja po raz pierwszy wzięła udzial w dobroczynnym 

kiermaszu i przygotowała wielki wybór słodyczy, napojów bezalkoholowych, 

owoców i płodów morza; 

Chińskie stoisko „przyniosło” zapach z dalekiej Azji - były to 

ich tradycyjne wyroby artystyczne z ceramiki, jedwabne chustki z 

zeszłorocznej Olimpiady, knedle z mięsem, kapustą i grzybami, ciasto 

z czerwonej fasoli, pikantne zupy, klopsy i dr.; 

Przedstawicele Austrii najwięcej miejsca na swoim stoisku poświęcili 

winu i czekoladzie; 

Włosi natomiast sprzedawali mandarynki i różne rodzaje potraw 

z makaronów; 

Na stoisku Słowenii można było degustować różne rodzaje gorącego 

wina. 

W „kąciku dziecięcym” ambasadorzy Stanów Zjednoczonych, 

Serbii, Bośni i Hercegowiny i Chorwacji czytali dzieciom opowiadania 

i bajki związane z nadchodzącymi świętami Bożego Narodzenia 

i Nowego Roku. 

A co przygotowali Polacy ? Jak włączyli się do 

tej jakże wznioslej charytatywnej akcji? 

Ambasada RP w Podgoricy po raz pierwszy wzięła udzial w takiej 

manifestacji, gdyż w Czarnogórze istnieje dopiero od dwóch lat. 

W tej humanitarnej akcji uczestniczyła razem ze «Stowarzyszeniem 

Polaków zamieszkałych w 

Czarnogórze, które bardzo 

aktywnie włączyło 

się do niej» - powiedziała 

pierwsza dama Ambasady 

RP w Podgoricy Aleksandra 

Lindenberg. 

Polki ze Stowarzyszenia 

specjalnie przygotowały 

się do kiermaszu. I 

wcale się nie zdziwiono, 

że miały jedno od najładniejszych 

i największych 

stoisk na kiermaszu. Niektóre 

wyroby „przyleciały” 

bezpośrednio z Polski, 

ale większość przygotowały 

same Polki mieszkające 

w Czarnogórze. Nie zabrakło 

tu i wspaniałych domowych wypieków. Były babki z rodzynkami, 

szarlotki, jabłka w cukrze na patyku, szyszki z dmuchanego 

ryżu w czekoladzie, foworki, pasztet i in. Polskie stoisko oferowało 

też polską wódkę, ryby w sosie pomidorowym i w oleju, polskie 

słodycze firmy E.Wedel (czekolady, ptasie mleczko, adwokat i in.), 

polskie kosmetyki, srebrną biżuterię, rękawiczki, znaczki, pocztówki, 

wyroby rękodzielnicze, płyty CD, portfele ze skóry i kilkanaście 

obrazów malowanych różną techniką przez dzieci z Polski, które w 

czasie wakacji odwiedziły 

Czarnogórę. 

Na stoisku zwiedzający 

mogli się zapoznać 

z książkami polskich poetów 

Zbigniewa Herberta 

Gospodin Kogito i Czesława 

Milosza Poslednje 

pesme. 

„Nie było nam ciężko 

to zorganizować i włączyć się do tej akcji wraz z Ambasadą RP bo 

wiedziałyśmy, że cały dochód uzyskany ze sprzedaży idzie na humanitarny 

cel, na Dziecięcy Szpital w Podgoricy” - powiedziała Wanda 

Vujisić, prezes Stowarzyszenia. 

Dochód uzyskany na kiermaszu wyniósł 8.177,25 Euro, a wkład 

Ambasady RP to 850,00 Euro. To był prawdziwy sukces! Pieniądze 

zebrane podczas kiermaszu od razu zostały przekazane na konto 

Dziecięcego Szpitala w Podgoricy. 

Pan Jarosław Lindenberg, ambasador RP w Podgoricy, serdecznie 

podziękował pani prezes Wandzie Vujisić i członkiniom Stowarzyszenia 

Polaków za pomoc przy organizacji i prowadzeniu polskiego 

stoiska podczas tegorocznej akcji charytatywnej. 

Zamieszczam ich listę: 

1. Wanda Vujisić 

2. Joanna Kasumović 

3. Iwona Vukadinović 

4. Maryla Ćupić 

5. Elżbieta Turković 

6. Iwona Vujisić 

7. Wiesława Babović 

8. Barbara Hupka 

9. Halina Kadović 

10. Krystyna Karpowicz-Vuksanović 

11. Bożena Knežević i 

Aleksandra Janković 

12. Olivera i Ivica Ljuić

13. Grażyna Maslovar 

14. Anna Medjedović 

15. Teresa Medojević 

16. Katarzyna Nenezić 

17. Marzena Peričić 

18. Slobodanka Perisić 

19. Lucyna Radonjić 

20. Irena Šućur 

21. Teresa Tomašević 

22. 

Ten Międzynarodowy kiermasz miał nie tylko charakter charytatywny. 

Łączył on także różne kultury z różnych zakątków świata. 

To było miejsce, gdzie była możliwość zapoznania się i z nowymi 

ludźmi, z ich kulturą i z bożonarodzeniowymi tradycjami różnych 

krajów. 

Imprezie towarzyszyły uroczyste przemówienia, występy zespołów 

dziecięcych, baletowych, koncerty w wykonaniu uczniów i studentów 

szkół muzycznych z Czarnogóry. 

W prasie czarnogórskiej napisano kilka artykułów o tym świątecznym 

kiermaszu, i to w gazecie : 

- „Pobjeda” artykuł pt. „Humanost spaja svjetove” 

(z dn.13.12.2009 r.) 

- „Dan” artykuł pt. „ Božični bazar za humani pazar” 

(z dn 13.12.2009) 

- „Vijesti” artykuł pt. „ Tulumbe sa „putinkom” u „Delti” 

(z dn 13.12.2009) 

Korespondentka z Czarnogóry 

Iwona Vujisić 

POLSKA WIGILIA W CZARNOGORZE 

Jeszcze nie zdążyłyśmy ochłonąć po wrażeniach z kiermaszu, a 

musiałyśmy myśleć o przygotowaniach do najpiękniejszego i 

najbardziej wzruszającego dnia w roku - Wigilii Polonijnej, która 

na obczyźnie ma szczególny charakter i która jest najważniejszym 

w roku wydarzeniem polonijnym, przyciągającym liczne grono Polonusów 

wraz z rodzinami. 

Tegoroczne wigilijne przyjęcie odbyło się 19 grudnia 2009 r. w 

udekorowanych świątecznie salonach Ambasady RP, na czele z choinką, 

która, jak zawsze była pięknie udekorowana i przyciągała uwagę 

nie tylko dzieci ale i dorosłych. Obecnych powitał pan Jarosław 

Lindenberg, ambasador RP w Podgoricy, który wszystkim obecnym 

złożył najserdeczniejsze życzenia bożonarodzeniowe i noworoczne. 

W swoim wystąpieniu serdecznie podziękował pani prezes Wandzie 

Vujisić i członkiniom Stowarzyszenia Polaków za pomoc przy organizacji 

i prowadzeniu polskiego stoiska podczas 

tegorocznej akcji charytatywnej. Następnie 

głos zabrał pan Radosław Gruk, konsul RP i 

opiekun Polonii, który przyłączył się do życzeń 

pana ambasadora, podziękował za dotychczasową 

wspólpracę ze Stowarzyszeniem i wręczył 

pani prezes laptopy dla Stowarzyszenia. Życzył 

wszystkim Polonusom dalszej owocnej pracy na 

polu szerzenia polskości na obczyźnie. 

Pani Wanda Vujisić, prezes Stowarzyszenia, 

podziękowała Ambasadzie RP za dotychczasową 

wspaniałą współpracę, za troskę o Polonię, 

za umożliwianie nam kontaktów z Polakami, z 

polską muzyką i teatrem, za podtrzymywanie i 

umacnianie więzi z językiem ojczystym na obczyźnie 

poprzez spotkania i różne manifestacje, 

za możliwość pielęgnowania języka polskiego i 

przekazywanie naszym dzieciom i wnukom. 

Po raz pierwszy na uroczystości wigilijnej 

gościliśmy księdza Dariusza Nowaka, który 

podziękował za zaproszenie i powiedział: „ ... 

Niech obecność Chrystusa, który był, który 

jest i który przychodzi wniesie w nasze życie 

nową nadzieję, czystą miłość i szczerą radość”. 

Życzył nam dużo zdrowia, pomyślności 

i błogosławieństwa Bożego. 

Iwona Vujisić przekazała na ręce pana ambasadora 

i konsula Ambasadzie RP pamiątkowy 

album ze zdjęciami dzieci, które w sierpniu 

2009 r. były na koloniach letnich w Puławach. Ona podziękowała za 

sfinansowanie ich pobytu i zaangażowanie w prace przygotowawcze 

i organizacyjne do kolonii. 

Potem zaczęło się wzajemne składanie sobie życzeń i łamanie 

się opłatkiem, który z Polski przywiozła dla nas pani Iwona Vukadinović. 

Zabrzmiały kolędy. Nastrój był awigilijnych potraw, uginały 

się pod ich ilością. A za to wszystko podziękowania należą się naszej 

„gosposi” Joasi, która postarała się o to, by w tym dniu nie zabrakło 

nam niczego - ani słonego, ani słodkiego, w myśl polskiej tradycji 

i wymogów. Był barszczyk czerwony z uszkami, ryba po grecku i 

w galarecie, polski bigos, sałatki, pachnące apetycznie ciasteczka i 

ciasta. 

Pod choinką, pełną świecidełek i kolorowych bombek, jak zwykle 

były paczuszki przygotowane dla naszych najmłodszych przez 

Ambasadę i oczywiście był także Święty Mikołaj, 

za którego w tym roku przebraliśmy studenta 

Stefana. 

Prezentem gwiazdkowym na Wigilię Polonijną, 

był trzeci numeru biuletynu Głos 

Polonii, który wręczyła nam pani Iwona Vukadinović. 

Ona podziękowała redakcji za dotychczasową 

pracę i za wkład nad jego redagowaniem. 

Słowa podziękowania skierowała także 

do autorów artykułów, którzy swoim angażowaniem 

przyczynili się do wydania tego numeru. 

Atmosfera tegorocznego przyjęcia wigilijnego 

przeplatała się z różnymi uczuciami - od 

smutnych i wzruszających do szczęśliwych i 

radosnych. Dla wszystkich z nas były to cudowne 

chwile, które przeniosły nas choć na 

chwilę do naszej Ojczyzny, do Polski. I mimo, 

że mamy tutaj swoje rodziny, grono przyjaciół 

i znajomych, to jednak gdzieś głęboko w sercu 

właśnie w tak wzruszających chwilach tęsknimy 

do naszych polskich rodzin, do swojego 

rodzinnego kraju, do swojej Ojczyzny dla której 

jest i zawsze będzie miejsce w naszych sercach. 

Wieczór wigilijny dla nas wszystkich jest najbardziej 

uroczystym wieczorem roku. Jest on 

dniem przebaczenia, zgody i miłości gdziekolwiek 

się znajdujemy. 

Wanda Vujisić 

33

KĄCIK KULINARNY PANI HANI 

Zapusty 

Święta Bożego Narodzenia i Nowy Rok już za nami. Świętowaliśmy 

je podwójnie – po katolicku i po prawosławnemu. 

Zawsze uroczyście i ze wzruszeniem, splatając zwyczaje polskie 

i serbskie. 

Rozpoczęły się zapusty, nowocześniej mówiąc – karnawał, 

który potrwa do Środy Popielcowej, a to jest, mówiąc po staropolsku, 

okres „tańców, hulanek, swawoli”. Czas radosnych zabaw, 

balów i spotkań towarzyskich tak charakterystycznych dla polskiej 

społeczności i do dzisiaj praktykowany. Zabawy połączone 

są zazwyczaj z sutym poczęstunkiem: drobne zakąski, 

pieczyste, obowiązkowo pączki i chrusty, a 

wszystko zakrapiane wódeczką i dobrym 

winem. Należy przecie zregenerować 

siły i umożliwić sobie tańce 

do białego rana. Tak to zapewne 

jest w Polsce. 

A my sobie też urządzimy 

namiastkę karnawału: można 

zrobić faworki, te pyszne, których 

do ust nie można donieść, tak 

są kruche (zob. Słowo nr 30). Pączki nieco 

trudniej, bo jak już wiecie, mój 

Boże – tylko od Bliklego... 

ale możemy zrobić racuszki 

drożdżowe (pampuszki), 

które są łatwe w wykonaniu, 

doskonałe i smakiem przypominają 

pączki. Do tego też zapustowego 

przysmaku należy w karnawałową 

sobotę podać herbatkę lub grzane 

wino, puścić dobrą muzykę i marzyć, 

przypominając minione lata, 

zaczynając od prywatek, które były 

tak modne w naszej młodości. 

A na zakończenie: moja Mama zawsze mówiła, 

że w karnawale panny powinny znaleźć mężów lub wyjść za 

mąż. Posłuchałam. W lutym (14-go) na balu studentskim poznałam 

przyszłego męża. W sierpniu było już po ślubie i tak to trwa 

już 50 lat! 

Wszystkim panienkom z naszego polonijnego grona tego życzę 

w 2010 roku! 

34 

Racuszki drożdżowe 

Składniki 

200 g mąki T 400, 150 ml mleka, 2 jajka, 1 łyżka cukru, 

1 łyżka masła, 15 g drożdży, szczypta soli, tłuszcz (oliwa słonecznikowa) 

do smażenia, cukier puder, cukier waniliowy do 

posypania. 

Wykonanie 

Drożdże rozetrzeć z 50 ml ciepłego mleka i 1 łyżeczką cukru, 

dodać 50 g mąki, wymieszać i odstawić do wyrośnięcia. 

Jajka utrzeć z pozostałym cukrem. Do rozczynu dodać resztę 

mąki, jaja, otopione masło i pozostałe mleko. Wyrabiać ciasto 

łyżką, aż ukażą się pęcherzyki (ciasto ma mieć konsystencję 

bardzo gęstej śmietany) i odstawić do wyrośnięcia. 

Na patelni rozgrzać tłuszcz, wyrośnięte ciasto nabierać 

łyżką, kłaść na patelnię (robiąc odstępy) i smażyć z dwóch 

stron na złoty kolor. 

Podawać ciepłe, posypane cukrem waniliowym lub z 

konfiturą. 

Wino grzane 

Składniki 

750 ml czerwonego wina, 4 łyżki cukru, 4-5 goździków, 2-3 

cm kory cynamonowej. 

Wykonanie 

Wino zagrzać pod przykryciem z cukrem i przyprawami 

do wrzenia, ale nie gotować. Podawać w szklaneczkach z metalowym 

uchwytem lub dekoracyjnie owiniętych białą papierową 

serwetką. 

S m a c z n e g o! 

Pani Hania (Hanna Drljača)

YU• POLONII 

SŁOWO YU POLONII 

Biuletyn nr 42 

Beograd, oktobar-decembar 2009 

Izdaje: 

Udruženje srpsko-poljskog prijateljstva 

JU Polonija (Stowarzyszenie Przyjaźni 

Serbsko-Polskiej YU Polonia) 

Adresa: Kneza Miloša 38, 11000 Beograd 

Srbija 

Redakcioni odbor: 

Joanna Maciejewska-Pavković, glavni urednik 

npavkovi@eunet.rs 

Dagmara Luković, daga@eunet.rs 

Jolanta Tančić, tancicana@yahoo.com 

Prof. Dušan Drljača 

Dizajn i priprema: 

Stanko S. Kostić • www.skostic.com 

Lidija Maćej • macej@sezampro.rs 

Štampa: 

Lithoart, Beograd 

Tiraž: 

500 primeraka 

Publikacija izlazi uz finansijsku pomoć 

Senata Republike Poljske i 

Fondacije „Pomoc Polakom na Wschodzie”, 

Varšava 

PUBLIKACIJA SE NE PRODAJE

â¢ Nr 42 BELGRAD 2009 â¢ - Polonia-serbia.org

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

Delete template?

Save as template?

â¢ Nr 42 BELGRAD 2009 â¢ - Polonia-serbia.org