Efektywność ochrony korytarzy ekologicznych. Koncepcja ... - WWF

More documents

Recommendations

Info

18 Efektywność ochrony korytarzy ekologicznych. Koncepcja zmian legislacyjnych Z kolei siedliska pomostowe, zwane też łańcuchami siedlisk lub przystankami pośrednimi, to małe płaty siedliska stanowiące wyspy środowiskowe, które ze względu na niewielkie rozmiary nie są w stanie zapewnić warunków do bytowania lokalnej populacji danego gatunku lub zespołu gatunków, jednak ze względu na położenie pomiędzy dużymi płatami mogą być użytkowane przez migrujące osobniki; funkcjonują analogicznie do szeregu kamieni umożliwiających przekroczenie rzeki suchą nogą – stąd angielska nazwa stepping stones. Przykładem siedlisk pomostowych są rozproszone w krajobrazie zadrzewienia śródpolne, zgrupowania krzewów, śródpolne zbiorniki wodne, starorzecza, wilgotne zagłębienia terenu, niewielkie mokradła, płaty zbiorowisk trawiastych lub nieużytków. Korzystają z nich gatunki mobilne, które tolerują ekotony lub są zaadaptowane do mozaiki siedlisk, dzięki czemu dobrze znoszą fragmentację siedlisk (np. motyle zasiedlające łąki na terenach otwartych lub śródleśne polany). Z siedlisk pomostowych mogą również korzystać gatunki mało mobilne, np. kumaki nizinne migrujące wzdłuż szeregu drobnych, blisko siebie leżących śródpolnych zbiorników wodnych. Ciągłość funkcjonalna jest w tym przypadku odwrotnie proporcjonalna do odległości między poszczególnymi płatami siedlisk pomostowych. Nawet niewielkie płaty siedliska położone blisko siebie mogą znacznie usprawnić migrację osobników wielu gatunków pomiędzy dużymi płatami siedlisk. Obecność dobrej jakości siedlisk pomostowych, czyli takich o odpowiedniej wielkości oraz zapewniających obfitą bazę pokarmową, jest szczególnie ważna dla ptaków wędrownych, zwłaszcza wodno-błotnych. Przykładem takich siedlisk są namuliska i okresowe rozlewiska rzek, zalewowe łąki nadrzeczne, jeziora, stawy, jak również zbiorniki zaporowe i odstojniki ścieków. W przypadku gatunków zasiedlających łachy i starorzecza, takich jak różanka i strzebla błotna, warunkiem koniecznym efektywnej migracji i dyspersji są okresowe wezbrania rzeki (obwałowania przeciwpowodziowe przyczyniają się do powstawania barier). Z kolei w przypadku roślin, których nasiona są rozprzestrzeniane przez zwierzęta (czynna i bierna zoochoria), efektywna migracja jest możliwa tylko wtedy, gdy jednocześnie funkcjonują korytarze ekologiczne zwierząt-przenosicieli diaspor. Korytarze ekologiczne nie muszą wyróżniać się od tła udziałem siedlisk o charakterze naturalnym lub półnaturalnym. Wiele gatunków podczas migracji i dyspersji użytkuje siedliska całkowicie antropogenicznie. Przykładami są: – ptaki wędrowne wykorzystujące zbiorniki retencyjne lub odstojniki ścieków jako siedliska pomostowe; – motyle migrujące przez tereny zabudowane wzdłuż pasów nieuporządkowanej roślinności ruderalnej; – kumaki wędrujące wzdłuż rowów melioracyjnych; – zwierzęta kopytne migrujące pomiędzy kompleksami leśnymi a dolinami rzek wzdłuż pasów pól lub nieużytków, nawet pozbawionych drzew i krzewów; – jaszczurki migrujące wzdłuż wałów przeciwpowodziowych, poboczy dróg polnych o niskiej roślinności lub nasypów kolejowych. Bliższe prawdy będzie zatem stwierdzenie, że korytarze powinny różnić się od tła udziałem siedlisk chętnie użytkowanych przez migrujące organizmy; charakter tych siedlisk (naturalny lub antropogeniczny) ma drugorzędne znaczenie. Korytarz musi zawierać naturalne siedlisko w przypadku gatunków bardzo mało mobilnych, takich jak chrząszcze–próchnojady i mchy, które przemieszczają się wzdłuż korytarza stopniowo go zasiedlając. Ostatnim, choć nie najmniej ważnym zagadnieniem jest hierarchiczne podejście do korytarzy ekologicznych. W podejściu tym korytarzom przypisuje się odmienne funkcje i wyznacza się je inaczej w zależności od skali przestrzennej ( Solon, J.; Korytarze ekologiczne – podobieństwa i różnice w skali wewnątrzkrajobrazowej i ponadregionalnej [w]: Jędrzejewski, W., Ławreszuk, D.; Ochrona..., str. 137). Generalnie wyróżnia się dwie kategorie przestrzenne korytarzy: wewnątrzkrajobrazowe (skala lokalna) i międzyregionalne (skala regionalna, krajowa lub ponad-
zagadnienia wprowadzające krajowa). Korytarze wewnątrzkrajobrazowe wyznacza się na podstawie obserwacji rzeczywistego przemieszczania się osobników w terenie lub na podstawie analizy modelu płatów i korytarzy. Definiuje się je w kategoriach funkcjonalnych jako „względnie wąski pas terenu łączący dwa różne płaty oraz umożliwiający przemieszczanie się osobników między płatami, co ogranicza lokalne wymieranie i zwiększa możliwości rekolonizacji” (Solon, J.; Korytarze ekologiczne…, str. 139). Definicja ta obejmuje tylko korytarze o charakterze ciągłym (liniowe lub nieliniowe), aczkolwiek na poziomie lokalnym funkcję korytarzową mogą z powodzeniem pełnić również siedliska pomostowe (np. dla płazów i motyli). Korytarze wyróżnia się na podstawie cech strukturalnych właściwych dla docelowych gatunków lub grup gatunków, do czego konieczna jest bardzo dobra znajomość biologii tych gatunków. Z kolei korytarze międzyregionalne wyróżnia się często a priori, biorąc pod uwagę znaczny udział, dobry stan zachowania oraz ciągłość naturalnych i półnaturalnych form przyrodniczych (np. zwartych kompleksów leśnych lub mało przekształconych dolin rzecznych; narzędziem przydatnym podczas delimitacji korytarzy w tej skali przestrzennej jest teledetekcja oraz lotnicze lub satelitarne obrazowanie stanu środowiska). Kluczowe znaczenie ma brak ciągłych i nieprzekraczalnych barier oraz obecność i odpowiednia gęstość rozmieszczenia siedlisk pomostowych. Funkcja tych korytarzy polega przede wszystkim na umożliwianiu powiększania zasięgu gatunków oraz na ułatwianiu długodystansowych migracji i przemieszczeń dyspersyjnych. Takie ujęcie korytarza znalazło odzwierciedlenie w definicji zawartej w polskiej u.o.p. Zarówno w jednym jak i w drugim przypadku pierwszym krokiem w delimitacji korytarzy jest zdefiniowanie docelowych gatunków lub grup gatunków – korytarz zawsze funkcjonuje w kontekście wymogów określonego gatunku lub grupy gatunków; odmienne ekologicznie grupy zwierząt potrzebują odmiennych korytarzy. Ochrona obu kategorii przestrzennych korytarzy ekologicznych powinna zostać uwzględniona w planach zagospodarowania przestrzennego odpowiedniego szczebla (Kistowski, M., Pchałek, M.; Natura 2000 w planowaniu przestrzennym…). Podstawowe znaczenie ma ochrona korytarzy na najniższym szczeblu hierarchii – przerwanie ciągłości na poziomie lokalnym (na skutek błędnego planowania przestrzennego w skali jednej lub kilku sąsiednich gmin lub powiatów) będzie skutkowało zakłóceniem funkcjonowania korytarza wyższego szczebla. Przypisy 1 Kistowski, M, Pchałek, M; Natura 2000 w planowaniu przestrzennym – rola korytarzy ekologicznych, Warszawa 2009, str. 27. 2 Sommer, J.; Efektywność prawa ochrony środowiska i jej uwarunkowania – problemy udatności jego struktury, Wrocław 2005, str. 11-23. 3 Tekst jedn. Dz. U. z 2009 r. Nr 151, poz. 1220 z późn. zm.; dalej jako u.o.p. 4 Dz. U. Nr 199, poz. 1227 z późn. zm.; dalej jako u.o.o.ś. 5 Dz. U. Nr 80, poz. 717 z późn. zm.; dalej jako u.p.z.p. 6 Dz. U. Nr 164, poz. 1587. 7 Dz. U. Nr 118, poz. 1233. 8 Dz. U. Nr 155, poz. 1298. 9 Tekst jedn. Dz. U. z 2008 r. Nr 25, poz. 150 z późn. zm.; dalej jako p.o.ś. 10 Tekst. jedn. Dz. U. z 2011 r. Nr 12, poz. 59 z późn. zm.; dalej jako u.l. 11 Tekst. jedn. Dz. U. z 2005 r. Nr 127, poz. 1066 z późn. zm.; dalej jako pr. łow.
Page 1 and 2: Marcin PchałEK Paulina KuPczyK Pio
Page 3 and 4: od wydawcy Zachowanie łączności
Page 5 and 6: 3.1.7. Konwencja o ochronie środow
Page 7 and 8: Wykaz skrótów BSPAs CBD decyzja w
Page 9: Wykaz skrótów s.u.k.z.p.g. SOOS S
Page 12 and 13: 12 Efektywność ochrony korytarzy
Page 21 and 22: 2. ogólna charakterystyka prawnych
Page 23 and 24: ogólna charakterystyka prawnych fo
Page 37 and 38: ocena uwarunkowań efektywności pr
Page 69 and 70:
ocena uwarunkowań efektywności pr
Page 71 and 72:
Page 73 and 74:
Page 75 and 76:
Page 77 and 78:
Page 79 and 80:
Page 81 and 82:
Page 83 and 84:
Page 85 and 86:
Page 87 and 88:
Page 89 and 90:
Page 91 and 92:
Page 93 and 94:
Page 95 and 96:
Page 97 and 98:
Page 99 and 100:
Page 101 and 102:
Page 103 and 104:
Page 105 and 106:
Page 107 and 108:
Page 109 and 110:
Page 111 and 112:
4. założenia zmian w prawodawstwi
Page 113 and 114:
założenia zmian w prawodawstwie p
Page 115 and 116:
Page 117 and 118:
Page 119 and 120:
Page 121 and 122:
Page 123 and 124:
Page 125 and 126:
Page 127 and 128:
Page 129 and 130:
Page 131 and 132:
Page 133 and 134:
Page 135 and 136:
Page 137 and 138:
Page 139 and 140:
Page 141 and 142:
Page 143 and 144:
Page 145 and 146:
Page 147 and 148:
Page 149 and 150:
Page 151 and 152:
Wykaz aktów prawnych Protokół o
Page 153 and 154:
Bibliografia Bar, M., Jendrośka, J
Page 155:
noty o autorach Marcin Pchałek, dr
show all

Efektywność ochrony korytarzy ekologicznych. Koncepcja ... - WWF

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?