Efektywność ochrony korytarzy ekologicznych. Koncepcja ... - WWF

More documents

Recommendations

Info

16 Efektywność ochrony korytarzy ekologicznych. Koncepcja zmian legislacyjnych Zgodnie z wyżej przedstawioną koncepcją, za korytarze należy uznać obiekty, które: – w przeciwieństwie do płatów są elementami pasmowymi lub liniowymi w krajobrazie; – są jednolite pod względem siedliskowym; – kontrastują z otoczeniem; – stanowią element sieci, tj. łączą się z płatem lub innym korytarzem. W podejściu krajobrazowym korytarzom przypisuje się znacznie szerszy zakres funkcji ekologicznych (stąd istnieje znacznie więcej powodów, dla których należy korytarze chronić) niż w podejściu ekologicznym. I tak, zgodnie z podejściem krajobrazowym, korytarze: 1. są łącznikiem, dzięki czemu zmniejszają stopień izolacji rozłącznych elementów krajobrazu, takich jak wyspy czy płaty, poprzez utrzymanie łączności strukturalnej; 2. są siedliskiem dla pewnych (np. mało mobilnych) grup organizmów, takich jak rośliny, mchy i niektóre bezkręgowce, które przekraczając korytarz muszą go stopniowo zasiedlić; 3. są filtrem, półprzepuszczalną barierą, modyfikującą odpływ powierzchniowy i podziemny lub hamującą oddziaływanie wiatru, ewapotranspirację, rozwiewanie gleby, przemieszczanie zanieczyszczeń powietrza, biogenów i biernie unoszonych szkodników; 4. urozmaicają i regulują biotyczne i abiotyczne oddziaływania na otaczające tło, takie jak transport materii i energii, wzbogacanie w gatunki terenów przyległych przez rekolonizację, zmiana warunków siedliskowych terenów przyległych np. przez modyfikowanie dostępu światła i stosunków wodnych, kształtowanie mikroklimatu; 5. tłumią i pochłaniają gatunki (np. szkodniki wywołujące gradacje) i zaburzenia (np. pożary). W podejściu tym definicje korytarza ekologicznego często abstrahują od funkcji, jaką jest zapewnienie ciągłości populacji, a więc możliwości migracji i dyspersji (ich głównym zadaniem jest zapewnienie spójności krajobrazu). Tymczasem rzeczywiste trasy przemieszczania się organizmów nie muszą pokrywać się z liniowymi obiektami w krajobrazie; część takich obiektów może wcale nie służyć migracji i dyspersji. Ponadto, definicje te nie obejmują obiektów takich jak doliny rzek, naturalne cieki wodne, pasma leśne i pasma górskie, które charakteryzują się mozaikowatością siedlisk i nie są obiektami liniowymi, a jednak należą do najważniejszych rzeczywistych szlaków migracji i dyspersji. Najnowsze podejście do korytarzy ekologicznych łączy aspekt strukturalny i funkcjonalny. W najprostszym ujęciu, korytarz to „każdy obiekt przestrzenny, zazwyczaj liniowy, który umożliwia organizmom przemieszczanie się pomiędzy płatami ich siedlisk” (Hilty, J.A., Lidicker, W.Z., Merenlender, A.M.; Corridor ecology. The science and practice of linking landscapes for biodiversity conservation, Island Press, Washington 2006, str.50). Według szerszej definicji, „korytarzami są różne struktury krajobrazu, inne niż obszary istotne, różniące się rozmiarem (od szerokich do wąskich) oraz kształtem (od krętych do prostych), umożliwiające dyspersję i migrację organizmów” (Jongman, R.; Polityka, planowanie i nauka a sieci ekologiczne [w]: Jędrzejewski W., Ławreszuk, D.; Ochrona..., str. 23). Definicje te utożsamiają korytarze ekologiczne ze strukturami krajobrazowymi i nie obejmują szlaków (tj. dróg przemieszczania się nie obejmujących wyodrębnionych struktur, np. korytarzy dalekodystansowych wędrówek ptaków). Rola korytarzy polega tutaj na redukcji rzeczywistego stopnia izolacji pomiędzy populacjami i siedliskami poprzez umożliwienie migracji i dyspersji. Korytarze strukturalne stanowią sposób na osiągnięcie łączności (spójności) krajobrazu (ang. landscape connectivity), określającej, w jakim stopniu gatunek lub populacja może przemieszczać się wśród elementów krajobrazu (np. w mozaice typów siedlisk). Często stosuje się metody numeryczne, takie jak modele siedliskowe, pozwalające na wizualizację (z wykorzystaniem GIS) wpływu cech przestrzeni, takich jak różne scenariusze przestrzennego zagospodarowania terenu, na spójność populacji, czyli możliwość dyspersji i migracji osobników i/lub diaspor wybranych gatunków, a także na oszacowanie ich żywotności.
zagadnienia wprowadzające Definicje zawarte w aktach prawnych często zbliżone są do podejścia ekologicznego. W prawie polskim art. 5 pkt 2 u.o.p. określa korytarz ekologiczny jako „obszar umożliwiający migrację roślin, zwierząt i grzybów”. Znacznie szerszą definicję przyjął amerykański Dziewiąty Objazdowy Sąd Apelacyjny, charakteryzując korytarze jako „drogi umożliwiające migracje osobników gatunków o dużych wymaganiach przestrzennych, rozprzestrzenianie się roślin, wymianę genetyczną, przemieszczanie się populacji w reakcji na naturalne zmiany środowisk lub zaburzenia oraz uzupełnianie lokalnych populacji gatunków zagrożonych przez osobniki z innych obszarów” (Walker, R., Craighead, L.; Analyzing wildlife movement corridors in Montana using GIS. Proceedings International ESRI Users Conference, Redlands, California, 1997). Ze względu na ciągłość przestrzenną, korytarze ekologiczne dzieli się na dwie kategorie (Hilty, J.A. et al.; Corridor ecology…): – korytarze o charakterze ciągłym; – korytarze o charakterze nieciągłym, nazywane też siedliskami pomostowymi (ang. stepping-stone habitats). Pierwsza kategoria obejmuje korytarze pasmowe i obszarowe (np. doliny rzek różnej wielkości, pasma leśne i zalesione pasma górskie) oraz klasyczne korytarze liniowe (np. rowy i wąskie pasy krzewów lub zadrzewień w krajobrazie rolniczym). Korytarze te użytkowane są przez: 1. gatunki mało mobilne, takie jak kumak nizinny, pachnica dębowa, wiele gatunków mchów, diaspory wielu gatunków roślin; 2. gatunki mobilne nietolerujące ekotonów, czyli stref granicznych między dwoma różnymi siedliskami (np. gatunki zwierząt wnętrza lasu); 3. gatunki mobilne nieprzystosowane do życia w mozaice siedlisk (np. gatunki nieprzystosowane do życia w mozaice polno-leśnej, takie jak ryś). W przypadku gatunków wyspecjalizowanych pod względem selekcji siedlisk (np. pachnica dębowa i inne gatunki chrząszczy-próchnojadów) efektywność korytarza jest tym większa, im bardziej przypomina on płaty, które łączy. Korytarze liniowe i pasmowe wyróżnia się wówczas na podstawie występowania lub braku obecności siedlisk homologicznych z płatami, które łączą (struktura przestrzenna płatów i korytarzy musi być ciągła). Analogiczna sytuacja dotyczy ryb, minogów i niektórych gatunków ważek, dla których nawet wąska bariera może okazać się nie do przebycia. Natomiast w przypadku gatunków o szerokim zakresie selekcji siedlisk, korytarz często nie musi przypominać płatów; w przypadku wielu gatunków motyli (np. niektórych modraszków i czerwończyków) wystarczy, aby korytarz zawierał gatunki roślin stanowiące bazę pokarmową dla migrujących osobników. Podczas wyznaczania korytarzy należy brać pod uwagę fakt, iż obiekt, który dla jednego gatunku stanie się korytarzem ekologicznym, dla innych gatunków może stanowić barierę; przykładowo, pasmo lasu może być korytarzem dla leśnych gatunków motyli, zaś barierą dla motyli zamieszkujących otwarte łąki. Należy również pamiętać, że korytarze mogą służyć za drogi dyspersji nie tylko rodzimych, ale również obcych lub inwazyjnych gatunków roślin i zwierząt. Duże znaczenie dla funkcjonowania korytarza ma jego szerokość. Zwykle przyjmuje się, że im szerszy jest korytarz, tym lepiej pełni swoją funkcję. Jest to słuszne w odniesieniu do ściśle leśnych gatunków zwierząt, takich jak duże ssaki drapieżne. W przypadku niektórych gatunków należących do tej grupy korytarz powinien mieć szerokość nawet kilkuset metrów. Jednak w przypadku mniejszych gatunków ssaków, takich jak gryzonie, zbyt szerokie korytarze nie będą sprzyjać efektywnej migracji. Zamiast kierować migrujące osobniki do odpowiednich płatów siedliska, same korytarze mogą stać się atrakcyjnym siedliskiem do zasiedlenia, a zamieszkująca je populacja może utrudniać migrację innym osobnikom. Jednocześnie mogą one stać się pułapką ekologiczną, ponieważ stanowią atrakcyjne miejsce migracji lub poszukiwania ofiary bądź gospodarza także dla drapieżników i pasożytów. Wyniki dotychczasowych badań empirycznych skłaniają do przypuszczenia, że w określonych warunkach ekologicznych dla każdego gatunku zwierząt istnieje szerokość korytarza, która jest optymalna ze względu na efektywność dyspersji i migracji.
Page 1 and 2: Marcin PchałEK Paulina KuPczyK Pio
Page 3 and 4: od wydawcy Zachowanie łączności
Page 5 and 6: 3.1.7. Konwencja o ochronie środow
Page 7 and 8: Wykaz skrótów BSPAs CBD decyzja w
Page 9: Wykaz skrótów s.u.k.z.p.g. SOOS S
Page 12 and 13: 12 Efektywność ochrony korytarzy
Page 21 and 22: 2. ogólna charakterystyka prawnych
Page 23 and 24: ogólna charakterystyka prawnych fo
Page 37 and 38: ocena uwarunkowań efektywności pr
Page 67 and 68:
ocena uwarunkowań efektywności pr
Page 69 and 70:
Page 71 and 72:
Page 73 and 74:
Page 75 and 76:
Page 77 and 78:
Page 79 and 80:
Page 81 and 82:
Page 83 and 84:
Page 85 and 86:
Page 87 and 88:
Page 89 and 90:
Page 91 and 92:
Page 93 and 94:
Page 95 and 96:
Page 97 and 98:
Page 99 and 100:
Page 101 and 102:
Page 103 and 104:
Page 105 and 106:
Page 107 and 108:
Page 109 and 110:
Page 111 and 112:
4. założenia zmian w prawodawstwi
Page 113 and 114:
założenia zmian w prawodawstwie p
Page 115 and 116:
Page 117 and 118:
Page 119 and 120:
Page 121 and 122:
Page 123 and 124:
Page 125 and 126:
Page 127 and 128:
Page 129 and 130:
Page 131 and 132:
Page 133 and 134:
Page 135 and 136:
Page 137 and 138:
Page 139 and 140:
Page 141 and 142:
Page 143 and 144:
Page 145 and 146:
Page 147 and 148:
Page 149 and 150:
Page 151 and 152:
Wykaz aktów prawnych Protokół o
Page 153 and 154:
Bibliografia Bar, M., Jendrośka, J
Page 155:
noty o autorach Marcin Pchałek, dr
show all

Efektywność ochrony korytarzy ekologicznych. Koncepcja ... - WWF

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?