Efektywność ochrony korytarzy ekologicznych. Koncepcja ... - WWF

More documents

Recommendations

Info

14 Efektywność ochrony korytarzy ekologicznych. Koncepcja zmian legislacyjnych 1.3. Wprowadzenie do problematyki definicji korytarzy ekologicznych Rozwój cywilizacyjny wiąże się z zajmowaniem nowych terenów niezbędnych do rozbudowy sieci osadniczej, wzrostem gęstości sieci infrastruktury powierzchniowej i liniowej oraz presją innych form oddziaływania człowieka na środowisko. W efekcie zachodzenia tych procesów dzikie zwierzęta i rośliny żyją na coraz bardziej kurczących się i odizolowanych od siebie obszarach siedlisk, a ich populacje stają się coraz mniej liczne i coraz bardziej zagrożone wymarciem. Konsekwencją zaniku siedlisk i gatunków jest zakłócenie funkcjonowania ekosystemów i obniżenie się różnorodności biotycznej. Odpowiedzią na proces fragmentacji siedlisk jest koncepcja ochrony korytarzy ekologicznych. Podstawowym zadaniem korytarzy jest zapewnienie ciągłości tras umożliwiających przemieszczanie się organizmów pomiędzy płatami siedlisk, co zapobiega lokalnemu wymieraniu gatunków i ubożeniu zespołów. Możliwość przemieszczania się jest istotna nie tylko dla gatunków odbywających dalekie wędrówki – np. ptaków, nietoperzy, ryb i minogów – ale również dla organizmów dwuśrodowiskowych, takich jak płazy, które w jednym środowisku żerują, a w innym rozmnażają się, roślin o ciężkich nasionach, które do rozprzestrzeniania diaspor wykorzystują zwierzęta lub wodę, czy zwierząt posiadających rozległe areały osobnicze(np. dużych ssaków drapieżnych), dla których pofragmentowane płaty siedlisk są aktualnie zbyt małe i izolowane, aby zapewnić im przetrwanie. Korytarze muszą stanowić integralną część sieci ekologicznych. Sieci te zasadniczo składają się z następujących elementów: – obszary istotne dla populacji, określane jako płaty lub węzły, którymi są duże, zawsze zasiedlone obszary zapewniające optymalne warunki bytowania. Formami ochrony tych obszarów są rezerwaty, parki narodowe i obszary N2000; – strefy buforowe chroniące wyżej scharakteryzowane obszary; – korytarze umożliwiające dyspersję i migracje między nimi. Istnieją dwa podejścia do zagadnienia korytarzy ekologicznych: Poza wspomnianym opracowaniem pod redakcją W. Jędrzejewskiego i D. Ławreszuk, Ochrona..., przegląd koncepcji dotyczących korytarzy ekologicznych można również znaleźć w następujących publikacjach krajowych: – Liro, A., Szacki, J.; Korytarz ekologiczny: przegląd problematyki, Człowiek i Środowisko 17(4), 1993; s. 299- -312; – Cieszewska, A. (red.); Płaty i korytarze jako element struktury krajobrazu – możliwości i ograniczenia koncepcji. Wydawnictwo SGGW, Warszawa 2004; – Romanowski, J.; Korytarze i łączność siedlisk w ekologii i ochronie przyrody. Wiadomości Ekologiczne 54(2), 2008, s. 67-78; – Kistowski, M., Pchałek, M.; Natura 2000 w planowaniu przestrzennym – rola korytarzy ekologicznych. Ministerstwo Środowiska, Warszawa 2009. – ekologiczne (populacyjne), w którym korytarze definiuje się poprzez ich funkcję, jaką jest zapewnienie ciągłości (spójności) populacji; – krajobrazowe (fizjograficzne, geograficzne), w którym korytarze sprowadza się do struktur fizycznych zapewniających łączność (spójność krajobrazu). Struktury te można łatwo wydzielić w środowisku i opisać, a także przypisać im (często a priori) określone funkcje biotyczne i abiotyczne. W podejściu ekologicznym ciągłość jest jednoznaczna z możliwością przemieszczania się osobników, a pojęcie korytarzy jest ograniczone do zjawisk populacyjnych – migracji i dyspersji. Korytarze ekologiczne należy chronić dlatego, że dzięki możliwości przemieszczania się organizmy mogą przetrwać okresy niesprzyjających warunków środowiska (tj. zima lub noc polarna), wydać potomstwo (np. płazy), jak również możliwa jest wymiana genów między populacjami gatunku, poszerzanie areału jego występowania oraz rekolonizacja obszarów, na których gatunek wymarł. Zjawiska te decydują o żywotności populacji gatunków, a zarazem mają wpływ na funkcjonowanie zespołów gatunków (podtrzymanie
zagadnienia wprowadzające systemu oddziaływań międzygatunkowych decydujących o strukturze i bogactwie gatunkowym zespołów) i ekosystemów (podtrzymanie sieci troficznych). Co istotne, ciągłość funkcjonalna może istnieć w oderwaniu od struktur fizycznych zapewniających łączność – korytarz bezstrukturalny określa się jako szlak. Przykładem są szlaki wędrówek ptaków, które łączą miejsca o określonej strukturze i rozmiarach, choć same zwykle nie posiadają struktury ani brzegów. Z drugiej strony, ciągłość funkcjonalną można rozpatrywać również w powiązaniu z obiektami fizycznymi o określonej, często zróżnicowanej strukturze. Przykładem są korytarze dolin rzecznych, zapewniające ciągłość populacji ryb, ssaków, płazów i roślin, oraz pasma lasów lub lesistych gór, zapewniających ciągłość populacji dużych ssaków drapieżnych. Korytarz ekologiczny w ujęciu funkcjonalnym można zatem zdefiniować jako drogę, wzdłuż której odbywa się migracja i dyspersja organizmów. Korytarz ten musi obejmować elementy środowiska przyrodniczego niezbędne do jego prawidłowego funkcjonowania, które należy wtedy traktować jako jego integralny element. Pojęcie korytarza ekologicznego odnosi się tutaj do konkretnego gatunku lub zgrupowania gatunków o podobnej biologii. Nie jest możliwe wyznaczanie korytarzy bez znajomości biologii gatunku lub gatunków, na którą składają się wymagania przestrzenne, siedliskowe, pokarmowe, zwyczaje wędrówkowe, zdolności przystosowania się do zmieniających się warunków, itp. Należy pamiętać, że w podejściu ekologicznym korytarze występują jako koncepcja czysto teoretyczna. Opiera się ona na dwóch teoretycznych ideach ekologii – modelu biogeografii wysp i modelu metapopulacji. Pierwszy model dotyczy czynników kształtujących różnorodność gatunkową zespołów organizmów zamieszkujących wyspy oceaniczne, a drugi – praw rządzących funkcjonowaniem metapopulacji. Migracja i dyspersja spajają zespoły lokalnych populacji danego gatunku w funkcjonalne jednostki demograficzne (metapopulacje), ograniczając ryzyko lokalnego wymarcia gatunku i zwiększając możliwość rekolonizacji. W obu modelach organizmy zasiedlają rozłączne płaty siedlisk, między którymi rozciąga się bezcechowa przestrzeń – tło (ang. matrix; w modelu biogeografii wysp tłem jest ocean). Dla migrantów tło jest środowiskiem niesprzyjającym, jak na przykład ocean dla organizmów lądowych, a odległość do pokonania jest barierą. Szansa zasiedlenia wyspy, czyli płata siedliska, maleje wraz ze wzrostem odległości jej położenia od kontynentu – populacji źródłowej. Jednak w typowych środowiskach lądowych tło nie musi być przestrzenią zupełnie niesprzyjającą migrantom. W jego obrębie mogą się znajdować siedliska wprawdzie suboptymalne, ale nadające się do zasiedlenia podczas migracji. Z kolei bariery często mają postać nieprzekraczalnych struktur fizycznych, czego przykładem są autostrady i pasy zwartej zabudowy. Bliższy praktyce jest model płatów i korytarzy (ang. patch-corridor-matrix model), reprezentujący podejście krajobrazowe. Jest on rozwinięciem modelu biogeografii wysp, w którym uwzględniono cechy tła, obecność barier fizycznych i korytarzy stanowiących rzeczywiste struktury przestrzenne występujące w środowisku. Model ten stosowany jest w badaniach żywotności metapopulacji w skali krajobrazu lub regionu. W klasycznym ujęciu modelu korytarz ekologiczny definiowany jest jako „relatywnie wąski pas terenu, który różni się od otaczających go po obu stronach obszarów” (Richling, A., Solon, J.; Ekologia krajobrazu. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2002, str. 55). Korytarz jest węższy od płatów, które łączy i różni się od nich przeważnie strukturą gatunkową i przestrzenną szaty roślinnej. Może on być izolowany lub połączony z określoną powierzchnią albo powierzchniami, traktowanymi jako specyficzne płaty wyróżnione świadomie i celowo na tle o odmiennych warunkach ekologicznych. Według szerszej definicji, korytarzem jest „liniowy element struktury biotycznej lub abiotycznej w heterogennej przestrzeni, przez który odbywa się przepływ materii przez fizjocenozę (rozprzestrzenianie się materii nieożywionej, zwierząt, nasion, roślin, itp.)” (Liro, A., Szacki, J.; Korytarz ekologiczny..., str. 300). Wraz z transportem materii nieożywionej i ożywionej odbywa się również przepływ energii, który jest istotny np. dla funkcjonowania ekosystemów rzecznych lub związanych z rzekami i estuariów.
Page 1 and 2: Marcin PchałEK Paulina KuPczyK Pio
Page 3 and 4: od wydawcy Zachowanie łączności
Page 5 and 6: 3.1.7. Konwencja o ochronie środow
Page 7 and 8: Wykaz skrótów BSPAs CBD decyzja w
Page 9: Wykaz skrótów s.u.k.z.p.g. SOOS S
Page 12 and 13: 12 Efektywność ochrony korytarzy
Page 21 and 22: 2. ogólna charakterystyka prawnych
Page 23 and 24: ogólna charakterystyka prawnych fo
Page 37 and 38: ocena uwarunkowań efektywności pr
Page 65 and 66:
ocena uwarunkowań efektywności pr
Page 67 and 68:
Page 69 and 70:
Page 71 and 72:
Page 73 and 74:
Page 75 and 76:
Page 77 and 78:
Page 79 and 80:
Page 81 and 82:
Page 83 and 84:
Page 85 and 86:
Page 87 and 88:
Page 89 and 90:
Page 91 and 92:
Page 93 and 94:
Page 95 and 96:
Page 97 and 98:
Page 99 and 100:
Page 101 and 102:
Page 103 and 104:
Page 105 and 106:
Page 107 and 108:
Page 109 and 110:
Page 111 and 112:
4. założenia zmian w prawodawstwi
Page 113 and 114:
założenia zmian w prawodawstwie p
Page 115 and 116:
Page 117 and 118:
Page 119 and 120:
Page 121 and 122:
Page 123 and 124:
Page 125 and 126:
Page 127 and 128:
Page 129 and 130:
Page 131 and 132:
Page 133 and 134:
Page 135 and 136:
Page 137 and 138:
Page 139 and 140:
Page 141 and 142:
Page 143 and 144:
Page 145 and 146:
Page 147 and 148:
Page 149 and 150:
Page 151 and 152:
Wykaz aktów prawnych Protokół o
Page 153 and 154:
Bibliografia Bar, M., Jendrośka, J
Page 155:
noty o autorach Marcin Pchałek, dr
show all

Efektywność ochrony korytarzy ekologicznych. Koncepcja ... - WWF

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?