„Charakterystyka bazy surowcowej obiektu leśnego” - Stary serwis ...

dr inż. Michał Orzechowski
Zakład Urządzania Lasu KULGiEL WL SGGW bud 34 pok 1/77 tel 59 38 202
michal.orzechowski@wl.sggw.pl
Podstawy Produkcji Leśnej MST
schemat wykonania projektu:
„Charakterystyka bazy surowcowej obiektu leśnego”
spis treści
1. opis obiektu leśnego
- położenie administracyjne, geograficzne
- przynależność do struktur Lasów Państwowych
- powierzchnia drzewostanów na tle całkowitej powierzchni obiektu (kategorie użytkowania)
- funkcje lasu i kategorie ochronności
2. struktura gatunkowa i wiekowa lasów
- typy siedliskowe lasu i gatunki panujące
- powierzchniowo - miąższościowa tabela klas wieku wg gatunków panujących
- miąższościowa tabela klas wieku według gatunków rzeczywistych i ich rzeczywistego wieku
- opis struktury wiekowej i gatunkowej (porównanie informacji z obu tabel)
3. wskaźniki ilustrujące strukturę obiektu leśnego
- średni wiek drzewostanów obiektu
- średnia zasobność w podklasie wieku
- średnia zasobność w całym obiekcie
- średni przyrost
4. wyliczenie wielkości użytkowania rębnego i przedrębnego na najbliższe 10 lat
5. charakterystyka jakości drzewostanów obiektu
6. charakterystyka sortymentowa i wycena surowca trzech wybranych drzewostanów sosnowych
obiektu (niezależnie od kategorii rębności) na podstawie tablic Borzemskiego
7. ocena zagrożeń dla zachowania trwałości lasu
8. podsumowanie charakterystyki bazy surowcowej w oparciu o wcześniej wyliczone wartości (do 1 str)
Charakterystyka bazy surowcowej odbywa się na podstawie materiałów źródłowych –
opisów taksacyjnych 4-6 oddziałów leśnych pochodzących z jednego z nadleśnictw.
Są to materiały autentyczne, będące fragmentem części inwentaryzacyjnej planu urządzenia
gospodarstwa leśnego – dokumentu podstawowego, regulującego gospodarkę leśną na terenie
lasów państwowych z mocy ustawy o lasach. Plan urządzenia sporządzany jest na 10 lat dla
każdego z nadleśnictw i zatwierdzany przez ministra właściwego do spraw środowiska.
Powierzone materiały powinny być zwrócone wraz z gotowym opracowaniem w stanie
możliwie nienaruszonym.
ZASADY REALIZACJI PROJEKTU
1. opis obiektu leśnego
- położenie administracyjne, geograficzne – na podst. informacji zawartych w opisie
taksacyjnym
- przynależność do struktur PGL Lasów Państwowych (jak wyżej)
- powierzchnia drzewostanów na tle całkowitej powierzchni obiektu (kategorie użytkowania)
Drzewostanami są wszystkie pozycje opisu taksacyjnego, których powierzchnie są podane w
kolumnie 2 opisu (pow. leśna, zalesiona i nie zalesiona) Każdy z oddziałów jest też podsumowany
oddzielnie. Powierzchnia podana jest w hektarach, z dokładnością do 1 ara. W jednej z form opisu
taksacyjnego powierzchnia gruntów niezalesionych jest podana w kolumnie 3.
Kategorie użytkowania gruntów można przeanalizować stosując zestawienie zgodne z podziałem na
rodzaje użytków gruntowych z IUL 2003 (tabela poniżej)

Kategorie użytkowania gruntów w Leśnictwie ...., według stanu na 1.01... r
(w gotowym opracowaniu zamieścić jedynie grupy rodzajów powierzchni obecne w obiekcie)
Grupa
użytków
gruntowych
Grunty leśne
oraz
zadrzewione i
zakrzewione
Użytki rolne
Tereny
zabudowane i
zurbanizowane
Użytki
ekologiczne
nieużytki
Rodzaj
użytku
gruntowego
(symbol)
lasy (Ls)
grunty
zadrzewione
i
zakrzewione
(Lz: Lz-R,
Lz-Ł, Lz-
Ps)
grunty orne
(R)
sady (S: S-
R, S-Ł, S-
Ps)
łąki trwałe
(Ł)
pastwiska
trwałe (Ps)
Grupa
kategorii
użytkowania
Kategoria
użytkowania
Grupa rodzajów
powierzchni
drzewostany drzewostany
grunty leśne
plantacje nasienne
zalesione plantacje drzew
w produkcji ubocznej
plantacje drzew szybko
rosnących
plantacje choinek
poletka łowieckie
do odnowienia
halizny
zręby
grunty leśne
niezalesione
grunty
związane z
gospodarką
leśną
grunty
zadrzewione
i
zakrzewione
grunty orne
sady
pozostałe
budynki i budowle
urządzenia melioracji
wodnych
linie podziału
przestrzennego
drogi leśne
tereny pod liniami
energetycznymi
szkółki leśne
miejsca składowania
drewna
parkingi leśne
urządzenia
turystyczne
grunty zadrzewione i
zakrzewione
grunty orne w stałej
uprawie mech.
plantacje, poletka,
składy drewna i
szkółki na gruntach
ornych
ugory, odłogi
sady
płazowiny
do nat. sukcesji
szczególna forma ochrony
do wyłączenia z produkcji
budynki i budowle
urządzenia melioracji
wodnych
linie podziału
przestrzennego
drogi leśne
ter. pod liniami
energetycznymi
szkółki leśne
miejsca składowania
drewna
parkingi leśne
urządzenia turystyczne
zadrzewienia i
zakrzewienia
role
łąki trwałe łąki trwałe łąki
pastwiska
trwałe
pastwiska trwałe
plantacje, poletka, składy
drewna i szkółki na
gruntach ornych
ugory, odłogi
sady
na roli
na łące
na pastwisku
pastwiska
Powierzchnia
[ha]
Udział
procentowy
w obiekcie
wody
SUMA 100%
Wg Wykazu gruntów Lasów Państwowych z podziałem na rodzaje użytków, grupy rodzajów powierzchni oraz rodzaje
powierzchni (IUL 2003) w wersji uproszczonej
2. struktura gatunkowa i wiekowa lasów
- typy siedliskowe lasu i gatunki panujące
- powierzchniowo - miąższościowa tabela klas wieku wg gatunków panujących

- miąższościowa tabela klas wieku według gatunków rzeczywistych i ich rzeczywistego
wieku
- opis struktury wiekowej i gatunkowej (porównanie informacji z obu tabel)
Powierzchnia gatunków panujących według typów siedliskowych lasu w leśnictwie .... wg stanu na .... r
Siedliskowy
Gatunek panujący
OGÓŁEM
typ lasu
[ha] [%]
Razem [ha]
Razem [%] 100,0
POWIERZCHNIOWO-MIĄŻSZOŚCIOWA TABELA KLAS WIEKU WG GATUNKÓW
Oddz
poddz
KLASY I PODKLASY WIEKU
Zręby,
hal. płaz I II III IV V VI i st
KO KDO Razem
8b
SOSNA
18d
R-m
ŚWIERK
R-m
Św
.... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ......
R-m
So
R-m
Św
R-m
Db
...
...
Razem
Podsumowanie gatunków
Do tej tabeli trafia zapas całego drzewostanu (grubizna na całej powierzchni) łącznie I i II
piętro, oraz powierzchnia drzewostanu (kolumna 2.).
Pozycje klasyfikuje się ze względu na gatunek panujący (zawsze pierwszy w składzie
gatunkowym w I piętrze) oraz jego wiek wg opisu.
Miąższości grubizny podanych w nawiasach nie bierzemy pod uwagę.
Najważniejszą częścią jest podsumowanie tabeli – ma się znaleźć w tekście opracowania.
Wersja robocza całości jako załącznik na końcu pracy.
Klasa wieku I 1-20 II 21-40 III 41-60 IV 61-80 itd.
(Wyróżniane są podklasy wieku Ia 1-10 Ib 11-20 IIa 21-30.....itd., od 100 lat nie
wyróżniamy podklas wieku – ale w opracowaniu stosujemy tylko podział na KLASY)
Oddzielnie należy traktować zręby halizny i płazowiny (czyli powierzchnie czasowo
pozbawione drzewostanu) oraz KO i KDO – są to struktury drzewostanów w trakcie
przemiany pokoleń – trudno określić właściwy wiek całego drzewostanu.

MIĄŻSZOŚCIOWA TABELA KLAS WIEKU WG GATUNKÓW RZECZYWISTYCH
I ICH RZECZYWISTEGO WIEKU
KLASY I PODKLASY WIEKU
Zręby,
hal. płaz I II III IV V VI i st
KO KDO Razem
SOSNA
ŚWIERK
R-m So
R-m Św
R-m Db
Podsumowanie gatunków
...
...
Razem
6. wskaźniki ilustrujące strukturę obiektu leśnego
- średni wiek drzewostanów obiektu
- średnia zasobność w podklasie wieku
- średnia zasobność w całym obiekcie
- średni przyrost
ŚREDNI WIEK DRZEWOSTANÓW OBIEKTU
W
=
∑ Pi
∑
⋅W
P
i
i
i - kolejne klasy (podklasy) wieku
P i - powierzchnia drzewostanów w danej podklasie wieku
W i - „środek” podklasy wieku
Kl. wieku I II III IV V VI i st KO i KDO
W i 10 30 50 70 90 110 Wiek rębności *
*Wiek rębności proponowany dla wg gatunków: So Św Md 100
Db Bk Js 140
Ol 80
Brz Tp 60
ŚREDNIA ZASOBNOŚĆ w podklasie wieku
V
i
Z
i
=
[m
P
3 / ha]
i

ŚREDNIA ZASOBNOŚĆ w całym obiekcie
∑
∑
Vi
Z = [m 3 / ha]
P
ŚREDNI PRZYROST wyliczany jest na postawie poniższego wzoru
∑ ΔZ
j
ΔZ = [m
∑
3 * ha -1 * rok -1 ]
Pj
j - kolejne drzewostany
ΔZ j - przyrost całkowity w drzewostanie odczytany z kol.17 na całej pow.
P j - powierzchnia drzewostanu
W opracowaniu proszę jedynie zauważyć jaki PRZYROST mają drzewostany
dominującego w obiekcie gatunku (np. So) w różnym wieku – młode – średnie – stare
(kolumna PBR na ha)
4. wyliczenie wielkości użytkowania rębnego i przedrębnego na najbliższe 10 lat
Dla wszystkich drzewostanów, dla których podano we wskazaniach gospodarczych
CP czyszczenia późne
TW trzebieże wczesne
TP trzebieże późne
Planujemy Etat użytków przedrębnych
Dla wszystkich drzewostanów, dla których podano we wskazaniach gospodarczych
Rodzaj rębni (Rb I, II, III...) Planujemy Etat użytków rębnych
Wyliczenie etatu na podstawie przeciętnego wskaźnika trzebieżowego
Przeciętny wskaźnik trzebieżowy dla poszczególnych gatunków wynosi :
So, Św, Md - 0,015
Jd - 0,020
Bk, Db - 0,012
pozostałe - 0,010
OBLICZANIE ETATU UŻYTKÓW PRZEDRĘBNYCH WG PRZECIĘTNEGO
WSKAŹNIKA TRZEBIEŻOWEGO
Oddz.
pododdz
gatunki
Miąższość wg
gatunków
rzeczywistych
(m 3 )
Wskaźnik
trzebieżowy
wg gatunków
i
Wielkość
użytkowania
przedrębnego
(m 3 /rok)
125a Św
Brz
32
69
0.015
0.010
125c Św
So
Brz
Db
Ol
333
958
462
104
438
0.015
0.015
0.010
0.012
0.010
.... ....
RAZEM
Etat użytków przedrębnych i inne podajemy w rozmiarze na 10 lat!
Rb I (zupełna)
- można założyć zrąb o powierzchni do 4 ha, nawrót cięć 5-8 lat a więc w 10 - leciu zdążymy założyć
dwie działki zrębowe w drzewostanie. Jeżeli drzewostan ma powierzchnię do 8 ha (ewent. do 8,5)
wytniemy go w 100%. Jeżeli jest większy – zdążymy jedynie 8 ha.

pozostałe rębnie
- w I dziesięcioleciu wycinamy gniazda lub inne formy cięć (30% powierzchni i zapasu)
W KO i KDO planujemy pozyskanie 100% zapasu w ramach cięć uprzątających powierzchnię
międzygniazdową – odsłonięcie odnowienia
OBLICZANIE ETATU UŻYTKÓW RĘBNYCH WG WSKAZAŃ GOSPODARCZYCH
Oddz.
pododdz
Pow.
gatunki
113 b 5,60 So
Bk
Gb
126 a 10,25 So
Db
131 g 12,58 So
KO
Gb
131 i 10,00 So
Gb
Miąższość wg
gatunków
rzeczywistych
(m 3 )
1580
890
..400
2560
1200
3000
1200
2890
1200
Rodzaj
rębni
% masy do
pozyskania
Wielkość
użytkowania
rębnego
(m 3 /10 lat)
Rb I 100% 1580
890
400
Rb I ?* 78,48% .....
.....
Rb II 100% .....
.....
Rb II 30%
.....
wycięcie .....
gniazd pod
Db
RAZEM z na
podziałem gatunki
?* 8,00 ha / 10,25 *100 = 78,04788 = 78,48 w 10-leciu zdążymy wyciąć tylko 8 ha

5. charakterystyka jakości drzewostanów obiektu
Opis taksacyjny pozwala scharakteryzować jakość drzewostanów na podstawie informacji
zapisanej na dwa sposoby. W zależności od wieku drzewostanów oraz wynikającej z wieku
rębności – kategorii rębności można je podzielić na dwie metody określania jakości. Jest to
jakość hodowlana drzewostanów młodych (dwucyfrowa) oraz jakość techniczna
drzewostanów rębnych i starszych (określana jednocyfrowo dla gatunków wchodzących do
składu drzewostanu)
Dla drzewostanów
rębnych i
przeszłorębnych
Dla młodników i drzewostanów młodszych – jakość hodowlana
(analiza dotyczyć będzie jedynie pierwszej cyfry oznaczenia jakości, dotyczącej cech
zdrowotności drzewostanów)
Analiza jakości drzewostanów obiektu leśnego
Klasa jakości
(pierwsza cyfra)
Miąższość
(zapas grubizny)
Udział %
Młodniki i młodsze
1 2 3 4
Rębne i starsze
Klasa jakości 1 2 3 4
So
Db
.....
Miąższość
(zapas
grubizny)
Udział %
razem
So
Db
.....
razem
Na podstawie danych opisać stan jakościowy drzewostanów analizowanego obiektu.
Wyjaśnić przyczyny zaistniałego stanu

6. charakterystyka sortymentowa i wycena surowca trzech wybranych drzewostanów
sosnowych obiektu (niezależnie od kategorii rębności) na podstawie tablic Borzemskiego
a) wybrać 3 drzewostany, w których sosna jest gat. dominującym
(udział So ≥ 8), w różnych klasach wieku (możliwie szerokie spektrum wiekowe)
b) na podstawie tabel odczytać udział procentowy poszczególnych grup sortymentów (bez
kory i opału) i wyliczyć udział miąższościowy wyciąg z tablic do pobrania u prowadzącego.
drzewostan
14 b
.......
……
wiek
klasa
bonitacji
przec.
pierśnica
zapas [m 3 ]
surowiec tartaczny
drewno
Klasy grubości
przemysłowe
14-24 cm 25-34 cm >35 cm
% m 3 % m 3 % m 3 % m 3
c) Wyliczyć wartość drewna w opracowywanych 3 drzewostanach, przyjmując średnie ceny
sortymentów wg tabeli (uwzględniono średnie klasy jakości WA0, WB0, WC0 i WD oraz
S2A i S2B dla drewna przemysłowego)
cennik według 1 kwartału dla jednego z nadleśnictw z RDLP we Wrocławiu
surowiec tartaczny
drewno
Gatunek
Klasy grubości
przemysłowe
sosna
(wart. uśrednione)
14-24 cm 25-34 cm >35 cm
200 zł/m3 360 zł/m3 450 zł/m3 530 zł/m3
d) Podać wartość surowca drzewnego w przeliczeniu na 1ha powierzchni w trzech
analizowanych drzewostanach wg cen za m 3 w styczniu 2008 roku
e) W treści opracowania umieścić komentarz dotyczący czynników mających wpływ na cenę
surowca drzewnego.
7. ocena zagrożeń dla zachowania trwałości lasu
Ocenę zagrożeń dla trwałości lasu proszę przeprowadzić opierając się na ocenie stabilności
drzewostanów obiektu. Stabilność mechaniczna drzew i drzewostanów ukazuje odporność na
działanie podstawowych czynników szkodotwórczych – wiatru i śniegu.
Proszę wziąć pod uwagę przeciętną wysokość (h) i pierśnicę (d 1.3 ) (grubość na wys. 1,3m)
podaną dla gatunku panującego w składzie gatunkowym drzewostanu (kolumna 11 i 12 opisu
taksacyjnego).
Ocena współczynnika smukłości h/d – parametru stabilności lasów leśnictwa
h (m) / d (cm)
Powierzchnia, ha
[ha] [%]
< 0,7 bardzo stabilne
0,71 – 0,90 stabilne
0,91 – 1,1 zagrożone
> 1,1 niestabilne
Razem 100,00

8. podsumowanie charakterystyki bazy surowcowej w oparciu o wcześniej wyliczone
wartości (do 1 str)
W podsumowaniu proszę wskazać aktualne możliwości pozyskania surowca drzewnego w
analizowanym obiekcie w czym pomocne będą poniższe pytania.
– Jaka jest struktura gatunkowa i wiekowa drzewostanów?
– Jak kształtują się wartości wskaźników ilustrujących stan zasobów drzewnych?
– Jak analizowany obiekt wypada na tle lasów miejscowego Nadleśnictwa, lasów
województwa czy całej Polski?
– Ile drewna i jakich gatunków będzie można pozyskać w najbliższym
dziesięcioleciu?
– Jaka jest jakość drzewostanów i prawdopodobna jakość techniczna surowca
przeznaczonego do pozyskania?
– Czy parametry drzewostanów wskazują na istotne ryzyko dla trwałości lasu
(w tym dla trwałości użytkowania zasobów)?
UWAGA
Powyższe zasady i punkty analizy stanowią jedynie podstawy opracowania. Wskazana jest
próba oryginalnego opracowania oceny bazy surowcowej i wzbogacenia jej o dodatkowe
treści (np. funkcje pozaprodukcyjne, walory przyrodnicze, atrakcyjność turystyczna itp.)