Kontrakty terminowe na akcje - Pochodne na GPW

Kontrakty terminowe 

na akcje 

Warszawa, styczeń 2013 r.

Zawartość prezentacji 

• podstawowe informacje o kontraktach terminowych na akcje, 

• zasady notowania, 

• wysokość depozytów zabezpieczających, 

• przykłady wykorzystania kontraktów, 

• ryzyko związane z inwestycjami w kontrakty, 

• kwestie podatkowe, 

• gdzie szukać dalszych informacji ?

Co to jest kontrakt terminowy ? 

To umowne zobowiązanie do dokonania lub 

przyjęcia w oznaczonym terminie w przyszłości 

dostawy określonego instrumentu bazowego po 

cenie określonej w chwili zawarcia umowy lub 

zobowiązanie do dokonania równoważnego 

rozliczenia pieniężnego.

Gdzie na świecie notowane są 

kontrakty terminowe na akcje ? 

Przykłady giełd na których notowane są kontrakty na akcje: 

• ADEX (Grecja), OMX (Szwecja), Węgry, LIFFE NYSE 

Euronext, MEFF (Hiszpania), Włochy; 

• Sydney, Hong Kong; 

• OneChicago (USA)

Instrumenty bazowe 

Aktualnie w obrocie znajdują się kontrakty terminowe na akcje 22 spółek: 

• BANK POLSKA KASA OPIEKI SA 

• KGHM POLSKA MIEDŹ SA 

• TELEKOMUNIKACJA POLSKA SA 

• POLSKI KONCERN NAFTOWY ORLEN SA 

• POWSZECHNA KASA OSZCZĘDNOŚCI BANK POLSKI SA 

• POLSKA GRUPA ENERGETYCZNA SA 

• ASSECO POLAND SA 

• POLSKIE GÓRNICTWO NAFTOWE I GAZOWNICTWO SA 

• POWSZECHNY ZAKŁAD UBEZPIECZEŃ SA 

• TAURON POLSKA ENERGIA SA 

• GRUPA LOTOS SA 

• CDPROJEKT SA 

• PETROLINVEST SA 

• LUBELSKI WĘGIEL BOGDANKA SA 

• TVN SA 

• JASTRZĘBSKA SPÓŁKA WĘGLOWA SA 

• GLOBE TRADE CENTRE SA 

• KERNEL HOLDING SA 

• SYNTHOS SA 

• GIEŁDA PAPIERÓW WARTOŚCIOWYCH W WARSZAWIE SA 

• BORYSZEW SA 

• KULCZYK OIL VENTURES INC.

Wybrane elementy standardu 

Liczba akcji 

przypadająca na jeden 

kontrakt 

100 lub 1000 sztuk 

Jednostka notowania 

W PLN za 1 akcję 

Wartość 

kontraktu 

Kurs kontraktu liczba akcji w kontrakcie 

Miesiące wykonania 

3 najbliższe z cyklu: marzec, czerwiec, wrzesień, grudzień 

H - marzec, M - czerwiec, U - wrzesień, Z - grudzień

Wybrane elementy standardu cd. 

Dzień wygaśnięcia 

3 piątek miesiąca wykonania 

Dzienny kurs rozliczeniowy 

Kurs zamknięcia dla danej serii kontraktu 

Ostateczny kurs rozliczeniowy 

Kurs ostatniej transakcji instrumentu bazowego w dniu wygaśnięcia 

Ostateczna cena rozliczeniowe 

Ostateczny kurs rozliczeniowy liczba akcji w kontrakcie 

Rozliczenie 

Pieniężne w zł 

Sytuacje szczególne 

W przypadku operacji na akcjach lub realizacji praw z akcji, będących 

instrumentami bazowymi dla kontraktów terminowych, Zarząd Giełdy może 

przeprowadzić korektę kursu rozliczeniowego oraz zmienić liczbę akcji 

przypadających na jeden kontrakt

Kalendarz obrotu kontraktami na akcje 

w ciągu roku 

I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII 

marzec 

czerwiec 

wrzesień 

grudzień 

marzec 

> 

czerwiec >

Nazwa skrócona kontraktu 

F XYZ k rr 

gdzie: 

F - rodzaj instrumentu 

XYZ - skrót nazwy instrumentu bazowego (określony przez Giełdę ) 

k - kod określający miesiąc wykonania kontraktu (określony przez Giełdę ) 

rr – dwie ostatnie cyfry roku wykonania 

Przykład: 

FTPSZ11 – kontrakt terminowy na akcje spółki Telekomunikacja Polska S.A. z 

terminem wygaśnięcia w grudniu 2011 roku

Zasady obrotu 

‣ notowania ciągłe w godzinach: 8:30 – 17:35, 

‣ kontrakty terminowe mają dogrywkę, 

‣ jednostka transakcyjna – 1 kontrakt, 

‣ ograniczenia wahań kursów: +/- 5% od kursu odniesienia, z możliwością 

rozszerzenia do 15%, 

‣ obrót wspomagany działaniem animatorów rynku, 

‣ maksymalny wolumen zlecenia – 500 kontraktów. 

Szczegóły dotyczące obrotu opisane są w 

Szczegółowych Zasadach Obrotu Giełdowego i Regulaminie 

GPW – dostępne na stronie internetowej www.gpw.pl

Inwestor działający na kontraktach 

• Posiada specjalny rachunek w domu maklerskim – rachunek praw 

pochodnych; 

• Wpłaca i utrzymuje depozyty zabezpieczające w domu maklerskim; 

• Zapoznał się z „Warunkami obrotu dla programu kontraktów 

terminowych na akcje spółek”.

System bieżących rozrachunków 

rynkowych 

‣ system bieżących rozrachunków służy do zarządzania ryzykiem; 

‣ inwestor, który kupuje lub sprzedaje kontrakt, wpłaca depozyt 

zabezpieczający; 

‣ depozyt to określona procentowa wartość kontraktu; 

‣ wartość depozytu wyznaczana jest przez Krajowy Depozyt Papierów 

Wartościowych; 

‣ wartość depozytów uaktualniania jest po zakończeniu sesji poprzez proces 

dziennych rozrachunków.

Przykład nr 1. 

Bieżące rozrachunki (depozyty) 

• kupno 3 kontraktów po kursie 50 zł (za akcję), wielkość kontraktu 100 akcji; 

• zakładany poziom wstępnego depozytu zabezpieczającego = 20% (depozyt, który inwestor wpłaca 

zawierając transakcję); 

• zakładany poziom właściwego depozytu zabezpieczającego = 14,3% (depozyt, który musi być 

utrzymywany w domu maklerskim); 

• wielkość wstępnego depozytu zabezpieczającego: 

3 x 20% (50 zł 100 akcji) = 3 000 zł 

• poziom właściwego depozytu zabezpieczającego: 

3 x 14,3% (50 zł 100 akcji) = 2 145 zł

Przykład nr 1. Bieżące rozrachunki 

D D+1 D+2 

50 zł 

3 000 zł 3 240 zl 3 090 zł 

2 145 zł 2 317 zł 2 210 zł 

52 zł 54 zł 51,50 zł 

3*(52zł - 50 zł)*100 = 

600zł 

3*(54 zł - 52 zł)*100 

= 600 zł 

3*(51,50 zł - 54 

zł)*100 = -750 zł 

3 600 zł 4 200 zł 3 450 zł 

2 400 zł 

1800 zł 

(uzupełnienie do 

kwoty 3240 zł) 

3 990 zł

Jakie możliwości dają kontrakty ? 

• spekulacja na wzrost/spadek kursu akcji danej spółki; 

• alternatywa dla krótkiej sprzedaży; 

• arbitraż; 

• transakcje spreadowe: 

– operowanie na kontraktach na akcje i indeksy giełdowe, 

– operowanie na różnych seriach tej samej klasy kontraktów, 

– operowanie na kontraktach na różne akcje, 

• hedging – zabezpieczanie portfela akcji.

Spekulacja 

Osiąganie zysku wynikającego ze zmian cen kontraktów, powiększonego 

działaniem dźwigni finansowej. 

Działanie narażone na duże ryzyko inwestycyjne. Polega na otwieraniu pozycji 

(długiej, krótkiej) na rynku. 

kupno kontraktu (pozycja długa) – liczymy na wzrost kursu akcji i 

kontraktu; 

sprzedaż kontraktu (pozycja krótka) – liczymy na spadek kursu akcji i 

kontraktu.

Spekulacja cd. 

 

 

 

 

niższe koszty transakcyjne niż na rynku akcji, 

możliwość kupna lub sprzedaży kontraktu na akcję poszczególnych spółek, 

płynny rynek – umożliwia szybsze zajęcie pozycji, 

możliwość prostej spekulacji na spadek cen akcji.

Pozycje w kontrakcie na akcje 

Pozycja 

Wzrost kursu 

kontraktu 

Spadek kursu 

kontraktu 

Nabycie 

kontraktu 

Długa (long) Zyski Straty 

Sprzedaż 

kontraktu 

Krótka (short) Straty Zyski

Przykład nr 2. Spekulacja na wzrost kursu 

Rynek kasowy 

Kurs akcji spółki 50 zł. 

Inwestor nabywa 330 akcji. 

Wartość inwestycji 16 500 zł. 

Rynek terminowy 

Kurs czerwcowych kontraktów na 

akcje spółki wynosi 55 zł. Inwestor 

nabywa 3 kontrakty o wartości 

16500 zł (3 x 100 55 zł). Depozyt 

zabezpieczający na poziomie 20% - 

inwestor wpłaca 3300 zł 

Czas trwania inwestycji 2 miesiące. 

Zakładamy wzrost kursu akcji i kursu kontraktu terminowego o 10% 

Uwaga: we wszystkich przykładach w niniejszej prezentacji pominięto opłaty transakcyjne

Przykład nr 2. Spekulacja na wzrost kursu 

Rynek kasowy 

Rynek terminowy 

Wzrost kursu do 55 zł daje zysk na 

poziomie 1650 zł 

(18 150 zł – 16 500 zł) 

Wzrost kursu do 60,5 zł. Inwestor 

sprzedaje kontrakt. Zysk z operacji 

równy jest 1650 zł 

(18 150 zł – 16 500 zł) 

Stopa zwrotu równa 10% 

(1 650 zł / 16 500 zł) 100% 

Stopa zwrotu równa 50%. 

(1650 zł / 3300 zł) 100%

Przykład nr 2. Spekulacja na wzrost kursu - 

porównanie inwestycji 

założenia: kurs nabycia akcji i kontraktu 55 zł; depozyt 20%; wielkość 

kontraktu 100 akcji 

kurs akcje i kurs 

kontraktu 

terminowegow dniu 

zamknięcia pozycji 

stopa zwrotu 

z inwestycji 

na rynku 

kasowym 

stopa zwrotu z 

inwestycji na rynku 

terminowym dla 

nabywcy 

stopa zwrotu z 

inwestycji dla 

wystawcy kontraktu 

terminowego 

70 27,3% 136,4% -136,4% 

65 18,2% 90,9% -90,9% 

60 9,1% 45,5% -45,5% 

55 0% 0% 0,0% 

50 -9,1% -45,5% 45,5% 

45 -18,2% -90,9% 90,9% 

40 -27,3% -136,4% 136,4%

zysk/strata w zł 

Przykład nr 2. Porównanie zysków/strat 

5000 

4000 

3000 

2000 

nabywca 

wystawca 

1000 

0 

40 45 50 55 60 65 70 

-1000 

-2000 

kurs kontraktu 

na akcje 

-3000 

-4000 

-5000

Transakcje zabezpieczające - hedging 

Ograniczanie ryzyka strat na rynku kasowym poprzez 

działania na rynku terminowym 

Zabezpieczenie przed: 

spadkiem wartości posiadanych akcji, poprzez sprzedaż kontraktów 

wzrostem wartości akcji, które chcemy nabyć w przyszłości poprzez kupno kontraktów

Hedging zakupowy - long hedge 

RYNEK KASOWY 

RYNEK TERMINOWY 

wzrost kursu akcji 

wzrost kursu kontraktu 

wzrost kosztów zakupu 

STRATA 

Pozycja długa 

ZYSK 

STRATA 

ZYSK + 0

Hedging sprzedażowy - short hedge 

RYNEK KASOWY 

spadek cen akcji 

RYNEK TERMINOWY 

spadek kursu kontraktu 

Pozycja długa 

STRATA 

Pozycja krótka 

ZYSK 

STRATA 

+ ZYSK 0

Przykład nr 3. Hedging sprzedażowy 

1. W styczniu inwestor posiada w portfelu 1 500 akcji, aktualna cena akcji 

wynosi 50 zł, wartość portfela 75 000 zł; 

2. Obawia się spadku cen akcji ale nie chce ich sprzedawać; 

3. Aktualny kurs kontraktu terminowego na akcje spółki, wygasającego w 

marcu wynosi 55 zł; 

4. Inwestor sprzedaje 15 kontraktów terminowych na akcje: 

5. Wnosi depozyt równy 16 500 zł 

15100 55 zł = 82 500 zł;


6. Tak jak przewidywał inwestor, kurs akcji spadł o zakładane 10%; 

7. Wartość portfela na rynku kasowym spadła do 67 500 zł, strata inwestora 

wynosi 7 500 zł; 

8. Kurs kontraktu terminowego spadł do 49 zł (-7,5%); 

9. Inwestor zamyka pozycję na rynku terminowym, kupując 5 kontraktów; 

10. Zysk z operacji na kontraktach wyniósł 6 000 zł 

[100 15 (53 zł - 49 zł) = 6 000 zł]


11. Na rynku kasowym inwestor stracił 7 500 zł, na rynku terminowym inwestor 

zarobił 6 000 zł; 

12. W sumie, inwestor dzięki zabezpieczeniu portfela kontraktami terminowymi stracił 

tylko 1 500 zł = (- 7500 zł + 6000 zł); 

13. Strata stanowi tylko 2% początkowej wartości portfela. Bez zabezpieczenia, strata 

wyniosła by 10% (5 razy więcej).

Arbitraż 

Wykorzystywanie różnicy pomiędzy rynkowym, a teoretycznym 

kursem kontraktu terminowego 

Efekty arbitrażu: 

pewna kwota zysku 

minimum ryzyka 

brak wstępnych nakładów finansowych

Arbitraż 

Możliwości dokonania arbitrażu: 

Kontrakty przewartościowane 

cena rynkowa powyżej ceny teoretycznej 

• Sprzedaż kontraktów 

• Kupno akcji 

Kontrakty niedowartościowane 

cena rynkowa poniżej ceny teoretycznej 

•Kupno kontraktów 

•Sprzedaż akcji

Kurs teoretyczny kontraktu 

F 

n 

(I - D) x 1 

 

360 

• F - kurs kontraktu, 

• I - kurs instrumentu bazowego, 

• r - stopa wolna od ryzyka, 

• D – wartość bieżąca dywidendy 

• n - czas do wygaśnięcia kontraktu (dni).

Przykład nr 4. Arbitraż 

Założenia: 

kurs akcji = 28 zł; 

stopa procentowa wolna od ryzyka = 6%; 

spółka nie wypłaciła dywidendy; 

czas do wygaśnięcia kontraktu = 90 dni; 

kurs kontraktu terminowego na akcje 29 zł; 

wielkość kontraktu 100 akcji.


Obliczamy wartość teoretyczną kontraktu: 

F 

 

( I 

 

D) 

x(1 

 

r 

n 

) 

360 

F 

90 

28(1 

0,06 ) 

360 

kontrakt jest przewartościowany o 58 gr. 

28,42


DZIAŁANIA: 

sprzedaż 50 kontraktów terminowych po kursie 29 zł, wartość transakcji 145 000 zł 

zaciągnięcie kredytu na 90 dni wg stopy 6% 

zakup pakietu 5000 akcji o wartości 140 000 zł 

ZAMKNIĘCIE POZYCJI: 

zamknięcie pozycji na rynku terminowym, 

sprzedaż akcji, 

zwrot kredytu i odsetek,


Kurs akcji i kontraktu terminowego 

w dniu wygaśnięcia kontraktu (w 

PLN) 

25,2 28 30,8 

Procentowa zmiana ceny -10% 0 10% 

Wynik operacji na rynku 

terminowym 

19 000 5 000 -9 000 

Wynik operacji na rynku kasowym -14 000 0 14 000 

Kwota odsetek od kredytu -2 100 -2 100 -2 100 

Całkowity zysk ze strategii (w PLN) 2 900 2 900 2 900


Założenia: 

kurs akcji 50 zł; 

stopa oprocentowania wolna od ryzyka 6%; 

spółka nie wypłaciła dywidendy; 

liczba dni do wygaśnięcia kontraktu = 90; 

kurs kontraktu na akcje = 50 zł; 

wielkość kontraktu 100 akcji.


Obliczamy wartość teoretyczną kontraktu: 

n 

F 

 

( I 

 

D) 

x(1 

 

r 

) 

360 

F 

90 

50(1 

0,06 ) 

360 

50,75 

kontrakt jest niedowartościowany o 0,75 zł.


DZIAŁANIA: 

kupno 30 kontraktów po kursie 50 zł, 

wartość transakcji 150 000 zł, 

sprzedaż 3000 akcji po kursie 50 zł, 

wartość transakcji 150 000 zł 

lokata kwoty na 90 dni wg stopy wolnej od ryzyka 6% 

ZAMKNIĘCIE POZYCJI 

zamknięcie pozycji na rynku terminowym, sprzedaż kontraktów 

kupno akcji 

zamknięcie lokaty


Kurs akcji i kontraktu terminowego w dniu 

wygaśnięcia kontraktu (w PLN) 

45 50 55 

Procentowa zmiana ceny -10% 0 10% 

Wynik operacji na rynku terminowym -15 000 0 15 000 

Wynik operacji na rynku kasowym 15 000 0 -15 000 

Kwota odsetek od kredytu 2 250 2 250 2 250 

Całkowity zysk ze strategii (w PLN) 2 250 2 250 2 250

Spready czasowe 

Jest to spekulacja na zmianie różnicy pomiędzy cenami 

różnych serii kontraktów terminowych. Nie jest istotny 

kierunek zmiany rynku. Ważna jest analiza skali zamian 

wartości różnych serii kontraktów terminowych.

Spready czasowe - działania 

przewidywanie 

Krótsza 

seria 

Dłuższa 

seria 

ZMNIEJSZENIE się 

spreadu 

KUPNO 

SPRZEDAŻ 

ZWIĘKSZENIE się 

spreadu 

SPRZEDAŻ 

KUPNO

Transakcje spreadowe na różnych 

instrumentach 

transakcje spreadowe na kontraktach na akcje i na indeks, 

inwestor wierzy, że akcje w stosunku do indeksu są przewartościowane lub 

niedowartościowane, 

akcje przewartościowane w stosunku do indeksu - sprzedaż kontaktów na 

akcje, zakup kontraktów na indeks, 

akcje niedowartościowane w stosunku do indeksu - zakup kontaktów na 

akcje, sprzedaż kontraktów na indeks.

Przykład nr 6. Transakcje spreadowe 

(akcje + indeks WIG20) 

W styczniu: 

cena akcji spółki 50 zł, indeks WIG20 1650 pkt. 

kurs marcowych kontraktów na akcje spółki 55 zł, na WIG20 1700 pkt. 

Inwestor ocenia że akcje spółki będą się zachowywać lepiej niż WIG20. 

Kupuje 3 kontrakty na akcje i sprzedaje 1 kontrakt na WIG20. 

Kupno kontraktów na akcje spółki (o wartości) 16 500 zł, sprzedaż jednego 

kontraktu na WIG20 po kursie 1650 pkt (wartość transakcji 16 500 zł)


(akcje+indeks WIG20) 

Złożone depozyty (dla uproszczenia 20% ) równe są 6 600 zł (nie 

uwzględniają korelacji); 

W ciągu 2 miesięcy kurs akcji spółki rośnie do 57 zł (+14%), WIG20 rośnie 

do 1700 pkt (+ 3%); 

Kurs kontraktów terminowych na akcje spółki rośnie do 62 zł (+12,7%), 

na WIG20 rośnie do 1750 pkt (+2,9%).


(akcje + indeks WIG20) 

Inwestor zamyka obie pozycje. 

3 kontrakty na akcje (62zł-55zł)300 akcji=2100 zł 

Kontrakty na WIG20 (1700 - 1750) 10 = - 500 zł 

Na całej operacji inwestor zarobił 1600 zł 

Stopa zwrotu 24% , zysk/depozyt = 1 600 zł / 6 600 zł 100%

Ryzyko związane z inwestowaniem w 

kontrakty terminowe 

• Ryzyko rynkowe – wynika ze zmian kursu kontraktu, które 

zależą od zmian ceny instrumentu bazowego: 

– jest potęgowane przez efekt dźwigni – małe wahania 

kursów na rynku kasowym mają proporcjonalnie większy 

wpływ na wartość depozytu zabezpieczającego; 

– może doprowadzić do poniesienia strat przekraczających 

wielkość pierwotnej inwestycji – straty mogą być większe 

niż pierwotnie wpłacony depozyt zabezpieczający.



• Ryzyko płynności 

– wynika z małej aktywności na rynku – braku płynności; 

– płynność może być różna na różnych seriach kontraktów 

terminowych; 

– zawarcie transakcji może być utrudnione lub będzie 

pociągać za sobą dużą zmianę kursu.



• Ryzyko specyficzne 

– kursy pojedynczych akcji (instrumentów bazowych) mogą 

mieć większą zmienność (większe wahania cen) niż inne 

instrumenty 

– z powodu większej zmienności, kontrakty na akcję mogą być 

bardziej ryzykowną inwestycją niż kontrakty na indeksy

Podatki dla osób fizycznych 

• Od 1.01.2004 r. dochody uzyskiwane przez osoby fizyczne z 

odpłatnego zbycia kontraktów terminowych oraz z realizacji 

praw wynikających z tych kontraktów podlegają 

opodatkowaniu podatkiem dochodowym na zasadach 

szczególnych, według stawki 19 %. 

• Szczegóły – ustawa z dnia 26.07.1991 r. o podatku 

dochodowym od osób fizycznych, art. 17 ust. 1 oraz art. 30b (w 

brzmieniu wg ustawy z dnia 12.11.2003 r. o zmianie ustawy o 

podatku dochodowym od osób fizycznych oraz niektórych 

innych ustaw – Dz.U. Nr 202, poz. 1956).

Gdzie szukać dodatkowych informacji ? 

• Strony internetowe - www.gpw.pl oraz www.pochodne.gpw.pl: 

– „Warunki obrotu dla programu kontraktów terminowych na akcje spółek”; 

– Standardy kontraktów terminowych; 

– Informacje o seriach kontraktów w obrocie; 

– Wyniki sesji. 

• Informacje dostępne w domach maklerskich; 

• Szkolenia dotyczące kontraktów terminowych.

Kontrakty terminowe na akcje - Pochodne na GPW

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

Delete template?

Save as template?