Ilustracja 2: - Kultura - Media - Teologia

A. Barczyk, Charakterystyka teleturniejów...
„decyzji, która nie zależy od gracza i na którą nie ma on najmniejszego wpływu, tak iż
chodzi tutaj nie tyle o zwycięstwo nad przeciwnikiem, co nad losem” 32 . Najlepszym
przykładem jest teleturniej Koło Fortuny, który udowadnia, że fortuna kołem się toczy.
Emitowany w Polsce od 1992 roku „teleturniej jako pierwszy w polskiej telewizji zrealizowano
na zagranicznej licencji. Pomysłodawcą sprowadzenia formatu do Polski był Wojciech
Pijanowski, który objął honory gospodarza programu” 33 . W przeciwieństwie do analizowanego
wcześniej Jednego z dziesięciu, w tym programie została zachwiana ciągłość prowadzącego
(Pijanowski pełnił tę rolę tylko do 1995 roku). Oprócz prowadzącego, w studiu
pojawia się troje uczestników, którzy konkurują ze sobą, ale i z losem symbolizowanym
przez tytułowe Koło Fortuny. Wybór liter, które mają pomóc w odgadnięciu hasła, zostaje
poprzedzony wylosowaniem nagrody, która będzie premiować odgadniętą literę.
Takie zasady gry pokazują, że od uczestników nie wymaga się wiedzy. Ich odpowiedzi
polegają na wyborze odpowiedniej litery alfabetu, czyli tak naprawdę mają 32
możliwości. Nawet podczas odgadywania hasła bardziej od wiedzy potrzebne są: spostrzegawczość,
refleks, i... szczęście. Szczęścia nie może zabraknąć także podczas losowania
nagrody, zwłaszcza, że na kole mieści się pole Bankrut. A zatem Koło Fortuny to gra,
w której znaczną rolę odgrywa przypadek, to alea, czyli gra, która „ujawnia, kogo los darzy
swą łaską” 34 .
Przyglądając się wszystkim teleturniejom, trudno byłoby znaleźć programy reprezentujące
mimicrę i ilinx. W zasadzie można jedynie mówić o pewnych elementach tych
gier, które pojawiają się w wybranych teleturniejach. Mimicra, czyli gra, która „zakłada
czasowe przyjęcie, jeśli nie iluzji (…), to w każdym razie świata zamkniętego, umownego
i do pewnego stopnia fikcyjnego” 35 , opiera się na naśladownictwie, inscenizacji, odgrywaniu
czegoś. „Przyjemność polega na tym, że jest się kimś innym lub uchodzi za kogoś innego”
36 . Naśladownictwu i przebieraniu się często towarzyszą specjalne kostiumy czy rekwizyty.
Naśladowanie innej rzeczywistości usprawiedliwia brak reguł, bo zwalnia gracza ze
wszystkich zasad, poza jedną – poza zasadą świata na niby. Element naśladownictwa można
odnaleźć w teleturnieju 300% normy, w którym Joanna Jeżewska udawała znane kobiety:
prezenterki, piosenkarki, aktorki 37 . Ilinx zaś jest grą, która dąży do wywołania uczucia
oszołomienia, euforii, upojenia. W tej kategorii gier „idzie o to, by uczestnik osiągnął swego
rodzaju spazm, trans lub upojenie, wobec których rzeczywistość nagle traci swe
prawa” 38 . Jako przykłady Caillois wymienia tu między innymi: tańczących derwiszów,
akrobacje czy karuzelę. Bohaterowie niektórych teleturniejów, choćby Kocham Cię Polsko,
32
33
Tamże, s. 314.
W. Ferfecki, Wielka gra w teleturniejach TVP z 21.09.2012 r.,
http://tvp.info/magazyn/po-godzinach/wielka-gra-w-teleturniejach-tvp/8550311 (dostęp 13.10.2012 r.).
34
R. Caillois, Żywioł ..., s. 315.
35
Tamże, s. 318.
36
Tamże, s. 321.
37
Zob. http://pl.wikipedia.org/wiki/300_procent_normy (dostęp 11.10.2012 r.).
38
R. Caillois, Żywioł..., s. 323.
Kultura – Media – Teologia 10/2012 99