ZaÅ‚Ä cznik 10 - Fundacja Polsko-Niemieckie Pojednanie

Sobibór - badania archeologiczne...
Równocześnie z prowadzonymi odwiertami przeprowadzone zostały badania
wykopaliskowe w dwóch rejonach pozagrobowych, gdzie wystąpiły intensywne zakłócenia
naturalnego układu warstw geologicznych. W rejonie asfaltowego placu,
na którym stoi Pomnik Więźniarki z Dzieckiem i Obelisk symbolizujący komory
gazowe, natrafiono na 4 obiekty nieruchome, związane prawdopodobnie z obozem
III. W narożniku południowo-zachodnim tego placu zlokalizowany był obiekt ziemny
o wymiarach na poziomie odkrycia około 4,5 x 4,5 m, a w części piwnicznej
około 2,75 x 2,75 m, oznaczony symbolem A. W zasypisku destruktu tego obiektu
do głębokości około 1 metra znalezione zostały liczne rzeczy osobiste ofiar Sobiboru
w postaci połamanych okularów, buteleczek po perfumach, fragmentów grzebieni
i spinek do włosów obok narzędzi żelaznych jak pilnik, świder, przecinak, fragment
łopaty. W części piwnicznej obiektu natomiast znaleziono koncentrację węgla kamiennego
i wiele dalszych zabytków żelaznych w postaci gwoździ, śrub, haków,
sztabek, bolców obok elementów budowlanych jak fragmenty cegieł czy zaprawa
cementowa. Jest wielce prawdopodobne, że był to relikt kuźni, która mogła pracować
w obrębie obozu III. Tuż przy narożniku północno-zachodnim natrafiono na
dwa kolejne obiekty ziemne, oznaczone symbolami B i D. Obiekt B to trudne do jednoznacznej
interpretacji zagłębienie o wymiarach około 4 x 3,5 m i głębokości około
1,3 m, które mogło spełniać funkcję niewielkiego baraku lub raczej półziemianki.
Również z tego obiektu pochodzi spora kolekcja przedmiotów, należących do
ofiar obozu w Sobiborze. Od północy do obiektu B przylegał obiekt D o wymiarach
5,2 x 3,0 m, obniżony w ziemi do głębokości około 1,5 m, również interpretowany
jako półziemianka. Wypełnisko tego obiektu zawierało dużą ilość przedmiotów,
należących do ofiar obozu w Sobiborze, między innymi fragmenty mydelniczek,
cygarniczek, guzików bieliźnianych, maszynek do golenia, scyzoryków, brzytew,
sprzączek do pasa. Obok nich znalezionych zostało kilkanaście łusek karabinowych
i pistoletowych. Trudno jest określić jego pierwotną funkcję w infrastrukturze obozowej,
ale położenie w jednej linii na osi północ-południe z obiektami A i B wskazuje
na ich funkcjonalny związek.
Blisko narożnika północno-wschodniego asfaltowego placu zlokalizowana została
studnia zbudowana z betonowych kręgów o średnicy 110 cm, której dno znajduje
się na głębokości poniżej 5 metrów, na której znajduje się poziom wodonośny.
Jest wielce prawdopodobne, że studnia ta była wykorzystywana przy oczyszczaniu
komór gazowych, które powinny być zlokalizowane prawdopodobnie w rejonie asfaltowego
placu.
W przypadku obiektów A, B i D zastosowano pełną ich eksplorację. Inną metodę
zastosowano w pracach dokumentacyjnych obiektu E, położonego około
70 m na zachód od asfaltowego placu. Ten długi na 60 m i szeroki na dokładnie
6 m obiekt, oznaczony symbolem E, został rozpoznany długim profilem wzdłużnym
i siatką cięć poprzecznych. Zachowano zasady eksploracji naprzemianległej, która
w przybliżeniu połowę obiektu pozostawiła nienaruszoną dla ewentualnych przyszłych
badań. Średnia głębokość obiektu wyniosła około 70-80 cm, jedynie w części
północnej obniżała się do poziomu 1,2-1,3 m. Właśnie ta północna ściana obiektu,