ZaÅ‚Ä cznik 10 - Fundacja Polsko-Niemieckie Pojednanie

Sobibór - badania archeologiczne...
wyniosła 31,5 ara. Teren rozpoznany za pomocą wiertła geologicznego wyniósł około
7 arów. Głównym zadaniem, postawionym przed kierownikiem badań jesiennych
było rozpoznanie przebiegu drogi do komór gazowych, tzw. „Himmelfahrtstrasse” 1
od skrajnie południowego miejsca, odsłoniętego w trakcie ekspedycji wiosennej do
połączenia z obozem II. Celem uzupełniającym było określenie zasięgu, w kierunku
południowym, obiektu E oraz jego funkcji.
Badania w roku 2001 2
Głównym celem zlecenia Rady Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa w Warszawie
dla ekspedycji archeologicznej Uniwersytetu im. Mikołaja Kopernika
w Toruniu, pod kierownictwem profesora Andrzeja Koli, była lokalizacja masowych
grobów ofiar byłego niemieckiego obozu zagłady w Sobiborze. Podstawową metodą
poszukiwań było wykonanie systematycznej siatki odwiertów wiertłem geologicznym
na podłożu mapy geodezyjnej w podziale na hektary. Odwierty położone były
w odległości 5 m jeden od drugiego, w miejscach zakłóceń siatka była zagęszczana
w celu uzyskania pełniejszego ich zasięgu. Metoda ta została wcześniej zastosowana
w badaniach sondażowych terenu po byłym niemieckim obozie zagłady w Bełżcu.
Łącznie wykonanych zostało 3805 odwiertów w obrębie 9 hektarów powierzchni
obozu. W dalszej kolejności przeprowadzone zostały sondażowe prace wykopaliskowe
w miejscach największych zakłóceń naturalnego układu warstw geologicznych,
ale tylko poza strefą grobów, w nadziei między innymi na odkrycie położenia
komór gazowych.
1
Himmelfahrtstrasse -wytyczona i zabezpieczona trasa przemarszu więźniów na zagładę. Przez Niemców
cynicznie nazywana „drogą do nieba”. Swój początek miała w obozie II a kończyła się bezpośrednim
wejściem do komory gazowej. Z obu stron ogrodzona drutami kolczastymi maskowanymi ciągle
zmienianymi świeżymi gałęziami sosnowymi. To nadawało jej wygląd leśnej alei.
„[…] w lagrze II „witano” i przygotowywano do śmierci Żydów. Tutaj ofiary rozbierały się,
przeszukiwano i sortowano ubrania oraz niszczono dokumenty w specjalnym piecu. Ofiary stawiały
swoje ostatnie kroki na piaszczystej drodze między ogrodzeniami z drutu kolczastego przeplatanego
gałęziami jodły i sosny. To była Himmelfahrtstrasse, „Droga do Nieba”, jak ją nazywali Niemcy,
prowadząca bezpośrednio do komór gazowych” (Tomasz Blatt „Sobibór. Zapomniane powstanie”.
Włodawa 2003, s. 33.).
„[…] przybyłam do Sobiboru 9 kwietnia 1943 r. Po wyjściu z wagonów mężczyźni musieli natychmiast
się rozebrać, potem szli w kierunku obozu nr 3. Kobiety przechodziły aleją obsadzaną sosnami
w kierunku baraku, gdzie miały się rozebrać. Tam obcinano im włosy” (relacja Selmy Wijnberg
z „Sobibor. Martyrdom and Revolt”. New York 1980, s. 72.).
2
Opracowano na podstawie: Andrzej Kola, Badania archeologiczne terenu byłego obozu zagłady
Żydów w Sobiborze, „Biuletyn Rady Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa” 2001, nr 4(21); Andrzej
Kola, Sprawozdanie
z archeologicznych badań rekonesansowych przeprowadzonych na terenie byłego obozu zagłady
Żydów w Sobiborze w 2000 r., Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu Instytut Archeologii
i Etnologii, Toruń 2000 r.(maszynopis); Dziennik (09 - 14. 10. 2000 r.) archeologicznych badań
rekonesansowych przeprowadzonych na terenie byłego obozu zagłady Żydów w Sobiborze w 2000
r., SOBIBÓR - teren byłego Obozu Zagłady, Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu Instytut
Archeologii i Etnologii, Toruń 2000.