ZaÅ‚Ä cznik 10 - Fundacja Polsko-Niemieckie Pojednanie

Sobibór - badania archeologiczne...
Uwagi na temat planów, szkiców i rysunków
opisujących teren obozu
W służbowej notatce z dnia 7 października 1943 r. Zachar Filipowicz Popławski
informował pełnomocnika Komunistycznej Partii Białorusi w Obwodzie Brzeskim,
że będąc w oddziałach im. Woroszyłowa i im. Żukowa dowiedział się o kolejnych
przestępstwach dokonywanych przez Niemców. Drogą służbową docierały do oficera
politycznego radzieckiego oddziału partyzanckiego im. Woroszyłowa raporty
kilku partyzantów z tego oddziału. Pisali o tym niejaki Eiberg (oficer polityczny
I kompanii oddziału im. Woroszyłowa), kapitan Abdułalijew i partyzant M. Żukowski
(Bukowski). Informowali w swoich raportach o obozie śmierci, który położony
jest w okolicach stacji kolejowej Sobibór na linii kolejowej Brześć-Chełm. Opisywali,
że w tym obozie śmierci znajduje się „piec” – „łaźnia”, która składa się
z 8 komór o „pojemności około 500 ludzi każda”. Latem 1943 r. o obozie śmierci
i działających w nich komorach gazowych Popławskiego informowali także partyzanci,
którzy przybyli z drugiej strony rzeki Bug do oddziału im. Żukowa. Informacje
o tym ośrodku zagłady potwierdzali partyzantom także mieszkańcy wsi
Tomaszówka. Ludzie ci opowiadali, że Niemcy przywożą do Sobiboru bardzo dużo
Żydów ze wschodu. Opowiadali, że bywały takie dni, kiedy nie można było wyjść
z domu, ponieważ w całej okolicy strasznie śmierdziało palonymi ciałami. Wspomniany
kapitan Abdułalijew poinformował także Popławskiego, że w ich oddziale
przebywa naoczny świadek z obozu w Sobiborze, który służył tam jako strażnik.
Uciekł z Sobiboru wiosną 1943 r., przedostał się do radzieckich partyzantów i w swoim
raporcie dla nowych przełożonych przedstawił bardzo szczegółowe informacje na
temat obozu w Sobiborze. Nazywał się (Karakasz? Mrakasz?) Iwan Michajłowicz,
(ur. w 1922 r.), z pochodzenia Ukrainiec, członek komsomołu z wykształceniem
średnim. W Armii Czerwonej był sierżantem. W czasie działań wojennych dostał się
do niemieckiej niewoli. Po dwumiesięcznym przeszkoleniu w Trawnikach rozpoczął
służbę jako wartownik w niemieckim ośrodku zagłady w Sobiborze. Po 28 dniach
służby, najprawdopodobniej pod koniec kwietnia 1943 r., wraz z dziewięcioma innymi
osobami (nie wiadomo czy byli to tylko ukraińscy strażnicy, być może w grupie
tej znajdowali się także więźniowie) ucieka z obozu. W lipcu 1943 r. dołącza do
radzieckiego oddziału partyzanckiego im. Żukowa (gdzie po pewnym czasie zostaje
dowódcą plutonu) i zdaje nowym przełożonym dokładny raport ze swojej służby