ZaÅÄ cznik 10 - Fundacja Polsko-Niemieckie Pojednanie
ZaÅÄ cznik 10 - Fundacja Polsko-Niemieckie Pojednanie
ZaÅÄ cznik 10 - Fundacja Polsko-Niemieckie Pojednanie
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
Sobibór - badania archeologiczne...<br />
runek umierającej matki z dzieckiem na ręku (z napisem na cokole „W Hołdzie<br />
Pomordowanym Przez Hitlerowców w latach 1942 – 1943”) oraz obelisk symbolizujący<br />
komorę gazową. Nieopodal usypany został również kopiec – mauzoleum autorstwa<br />
Romualda Dylewskiego, który był autorem całości zagospodarowania terenu<br />
po byłym obozie jako Miejsca Pamięci. Tłem dokumentarnym jego koncepcji jest<br />
sporządzony w roku 1962 przez Józefa Marszałka elaborat historyczny pt. „Obóz<br />
zagłady Sobibór – 1942 – 1943”. W części, w której bardzo ważne znaczenie miały<br />
porównania i odniesienia topograficzne Józef Marszałek wykorzystuje sprawozdanie<br />
z badań i śledztwa Głównej Komisji Badania Zbrodni Niemieckich w Polsce:<br />
„[…] niezależnie od tej operacji, będącej wyrazem wściekłości hitlerowców wobec<br />
zbrojnego buntu więźniów obozu zagłady w Sobiborze komendant tegoż lagru<br />
otrzymał specjalne polecenie likwidacji obozu. Niemalże natychmiast po buncie<br />
przystąpiono do rozbiórki i wywożenia baraków. Niektóre z nich palono na miejscu.<br />
Komory gazowe wysadzono w powietrze. W miejscu gdzie się one znajdowały oględziny<br />
sądowe w 1945 r. ujawniły tylko resztki gruzów uniemożliwiające ustalenie<br />
ich przestrzeni i rozmiarów. Popiół i resztki kości rozrzucono w rozległych dołach<br />
i przysypano piaskiem a następnie w miejscach tych posadzono sosnowy las. Pozostały<br />
tylko zręby budynków mieszkalnych załogi obozowej rozebranych z kolei po<br />
wyzwoleniu przez okoliczną ludność […]” 20 .<br />
Podkładem geodezyjnym opracowania Romualda Dylewskiego są mapy nowego<br />
pomiaru geodezyjnego wykonanego głównie dla celów projektu pomnika<br />
w roku 1951 na zlecenie PPRN we Włodawie. Projektantowi udostępniono także<br />
dwa szkice byłego obozu wykonane w czasie prac Głównej Komisji Badania Zbrodni<br />
Niemieckich (1945 – 1946: szkic załączony do „Biuletynu Głównej Komisji Badania<br />
Zbrodni Niemieckich w Polsce”, t. 3, 1947 r.) oraz szkic wydany przez Żydowski<br />
Instytut Historyczny w Warszawie w roku 1946. Romuald Dylewski opracował swój<br />
projekt w oparciu o orientacyjne założenia podane przez Wydział Kultury PWRN<br />
w Lublinie. W fazie szkicowej projekt został uzgodniony z PPRN we Włodawie<br />
i Wydziałem Kultury PWRN w Lublinie. Projekt wykonano w ramach prac Pracowni<br />
Sztuk Plastycznych w Lublinie, gdzie został zaakceptowany przez Komisję<br />
Artystyczną PSP:<br />
<br />
20<br />
Józef Marszałek, Obóz zagłady Sobibór 1942-1943, Lublin 1962 r.
Change language