ZaÅ‚Ä cznik 10 - Fundacja Polsko-Niemieckie Pojednanie

Marek Bem, Wojciech Mazurek
obozu (zasypaniem dołów z prochami, wyrównaniem terenu i posadzeniem na nim,
dla pełnego kamuflażu, drzew) zajmowała się już druga grupa więźniów z Treblinki.
Dnia 4 listopada pociągiem o numerze transportowym 6711940 przewiezionych
zostało prawdopodobnie 75 Żydów. Przyjechali do Sobiboru z samego rana. Ustawiono
ich w szeregu na placu apelowym byłego obozu I. Dowodził nimi żydowski
kapo Karl Blau. Zameldował się Gustavowi Wagnerowi podając dokładną liczbę
przybyłych więźniów oraz gotowość do pracy. Więźniowie ci, decyzją Wagnera lub
Frenzla, zostali podzieleni na grupy z przeznaczeniem do wykonywania określonych
prac. Nadzór nad nimi przejmowali pozostali członkowie załogi 5 . Franzowi Suchomelowi
przydzielono krawców i szewców. Grupa ta przypuszczalnie zajmowała się
porządkowaniem rzeczy z baraków sortowniczych i przygotowaniem ich do wysłania
na teren Rzeszy. Zdecydowana większość więźniów kierowana była do prac
rozbiórkowych i zacierania śladów po obozie, zwłaszcza w obozie III. Wyburzanie
odbywało się w bardzo szybkim tempie. Żydzi musieli pracować bardzo ciężko, dostając
skromne porcje żywnościowe. W pierwszym tygodniu listopada z obozu już
niewiele pozostało. Z relacji Roberta Juhrsa, który wraz z Zierke dotarł do Sobiboru
około 5 listopada (z obozu pracy w Dorohuczy), wnioskować można, że po terenie
całego obozu można było poruszać się już bez żadnych przeszkód. Obozy III i IV
zostały całkowicie zlikwidowane. Wszystko było zrównane z ziemią. Zdemontowane
zostały wszystkie wewnętrzne ogrodzenia oraz „niebiańska aleja”. Większość budynków
była już rozebrana. Franz Suchomel i Arthur Matthes, Niemcy nadzorujący
likwidację obozu, tak opisują „ostatnie dni” tego miejsca:
Franz Suchomel: „[…] pewnego ranka o 6 rano w drugiej połowie listopada Gustaw
Wagner oświadczył pozostałym członkom załogi, że do końca dnia ma zawiadomić
Lublin o tym, że ostatni pozostający jeszcze w obozie Żydzi zostali zlikwidowani.
Zasugerował, że należy zmusić Żydów do bardzo ciężkiej pracy, tak żeby byli
wycieńczeni i w ten sposób uda się osłabić ich ewentualny opór. Likwidacja więźniów
przebiegała w kilku etapach. Tamtego dnia likwidacja Żydów została przeprowadzona
w grupach. Rano zabierano na rozstrzelanie robotników żydowskich zaangażowanych
przy rozbiórce obozu. Strzały padały w odstępach. Ponieważ były ledwie słyszalne,
sądzę, że używano pistoletu. Plac egzekucji, znajdował się w miejscu dawnej strzelnicy
w lesie poza obozem III. Chcąc precyzyjniej określić położenie tej strzelnicy mogę
powiedzieć, że znajdowała się w kierunku południowo zachodnim od obozu III”. Rano
rozeszła się fama, że miejsce to wybrano na plac egzekucji” Ciała Żydów z Treblinki
leżały tam na drewnianych konstrukcjach o wymiarach: 15 m długości i 2 m wysokości.
Zostały zrobione z suchych gałęzi i „łatwopalnego” drewna […]” 6 .
Artur Matthes: „[…] kilka dni po tym jak przybyłem do Sobiboru przysłano około
stu żydowskich robotników z Treblinki. Pracowali przy rozbieraniu budynków
5
Jules Schelvis, op. cit., s. 240.
6
Franz Suchomel, protokół przesłuchania, LKA/NW (Dez 15), ZStL-251/59-6-1129f, 8-1613f,
Altotting, dnia 24 stycznia 1962 r.