ZaÅÄcznik 10 - Fundacja Polsko-Niemieckie Pojednanie

More documents

Recommendations

Info

Marek Bem, Wojciech Mazurek wiedział, co tam się dzieje, ale nie zrobił nic, aby przerwać zagładę Żydów. Stała się jednak rzecz, której Niemcy nie przewidzieli i nie było to też efektem pomocy, reakcji i działania ze strony świata zewnętrznego. To więźniowie Sobiboru znaleźli w sobie siłę, żeby zbrojnie przeciwstawić się oprawcom. Zorganizowali zbrojne powstanie, zabili część obozowej załogi i 14 października 1943 r. uciekli z obozu. Kilka dni po tym buncie Niemcy podjęli decyzję o likwidacji obozu. Już od początków 1944 r. ci, którym udało się uciec zaczęli przekazywać światu prawdę o Sobiborze. Robią to do dziś. Trzynastu z nich żyje i nieustannie opowiada historię tego, co przeżyli w Sobiborze. Do dzisiaj nie doczekali się od państwa niemieckiego, w miejscu gdzie niegdyś był obóz, a obecnie Sobiborskie Miejsce Pamięci i Muzeum Byłego Hitlerowskiego Obozu Zagłady w Sobiborze zapisanego i pozostawionego słowa „przepraszamy”. Jest jeszcze wiele do zrobienia, aby wydostać się z kręgu jakże często niedoskonałej, wręcz wypaczonej wiedzy o Holokauście i tylko pozornie uspokajających nas wniosków z niej wypływających. Być może historia niemieckiego ośrodka zagłady opisana wynikami prac archeologicznych prowadzonych na terenie po byłym obozie w latach 2000-2011 i następnymi planowanymi ukaże choćby skrawek prawdy „jak to rzeczywiście było”. Ten rodzaj wiedzy zbliża nas do poznania prawdy o Sobiborze. Niemiecki obóz zagłady był rzeczywistością. Dzisiaj, dla nas wszystkich Sobibór jest już tylko pojęciem kreowanym w wyobraźni. Pozostają nam tylko myśli, język i artefakty 4 odkryte w ziemi. Do tamtego Sobiboru nie mamy dostępu. Ale mamy prawo do budowania narracji a stąd już tylko krok do utrwalenia pewnego wyobrażenia w naszej pamięci. A ta wówczas na stałe może stać się strażnikiem zbyt często wymykającej się spod ludzkiej kontroli głupoty. Niech jak najszybciej SOBIBÓR przestanie być miejscem zapomnianym a stanie się miejscem pamiętanym. Badania archeologiczne na terenie po byłym niemieckim ośrodku zagłady w Sobiborze są wyjątkową szansą, potrzebą i koniecznością w dążeniu do poznania prawdy o tym miejscu. Rozpoczęte w 2000 r., z niewielkimi przerwami, trwają do dzisiaj. Ciągle mamy możliwość, jak w żadnym innym przypadku w odniesieniu do terenów po byłych obozach zagłady, dokonać pełnej archeologicznej eksploracji całości terenu, który stanowił miejsce zbrodni blisko 300 tys. Żydów z całej Europy. Prace archeologiczne na tym terenie to wielka specyfika tej dziedziny. Konfrontacja z miejscem pamięci, pamięcią żyjących świadków, oczekiwaniami tysięcy osób, dla których jest to cmentarz ich rodzin, respekt dla żydowskiego prawa religijnego stawiają przed tą nauką ogromne wymagania. Precyzja, z jaką Niemcy starali się zatrzeć wszelkie ślady po działalności obozu, powojenna dewastacja tego, co jeszcze w szczątkowych formach pozostało, wieloletnia eksploatacja terenu przez gospodarkę leśną, prowadzone prace budowlane, powszechność dostępu, upływ czasu, przekazanie części terenu po byłym obozie różnym właścicielom, nieprzerwane wykorzystywanie rampy kolejowej – wszystko to miało wpływ na znaczącą deformację 4 Artefakt – wytwór ręki ludzkiej, każdy przedmiot wykonany lub zmodyfikowany przez człowieka, a następnie odkryty w wyniku badań archeologicznych.
Sobibór - badania archeologiczne... i dewaluację tego wszystkiego, co w postaci śladów zachowanych i ukrytych w ziemi mogło przetrwać od października 1943 r. do dzisiaj. Decyzje o kontynuowaniu badań archeologicznych w Sobiborze zmuszają do odpowiedzi na wiele pytań i wyjaśnień. Podstawowy problem to rozważania o stanie wiedzy o historii obozu zagłady w Sobiborze. Należy odpowiedzieć sobie na pytanie na ile wiedza ta spełnia nasz obowiązek zadośćuczynienia pamięci o ofiarach obozu i jednocześnie na ile, z punktu widzenia historiografii, jest wiarygodną, odpowiedzialną i kompletną. W jaki sposób należy łączyć prawdę historyczną z formą jej upamiętnienia. Gdzie i w jaki sposób pojawiają się i jednocześnie zatracają się granice między satysfakcjonującym symbolizmem a rzetelną wiedzą historyczną? Jak, na dzień dzisiejszy, można pogodzić w planowanej formie upamiętnienia radykalnie różniące się efekty badań wielu historyków w zakresie liczby osób zamordowanych w Sobiborze? Tak więc pytanie zasadnicze jest proste – czy to, co wiemy o Sobiborze jest już wystarczające, aby rewitalizować i rozbudowywać Sobiborskie Miejsce Pamięci. Być może z takimi zamierzeniami należy wstrzymać się jeszcze przez kilka lat i kontynuować szeroko rozumiane interdyscyplinarne badania naukowe, które doprowadzą nas do znacznie wyższego stopnia wiedzy i wyczerpią aktualny potencjał badawczy wielu dyscyplin naukowych w tym zakresie. Badania archeologiczne mają w Sobiborze jeszcze wiele do zrobienia. W ostatnim czasie często podejmowano dyskusję czy kopiec z prochami ofiar, który został wybudowany w Sobiborze w 1965 r. powinien tam stać nadal i czy, tak jak i pozostałe elementy upamiętnienia na tym terenie, należy go zlikwidować i tworzyć nowe formy upamiętnienia, które będą adekwatne do praktycznie kompletnej już wiedzy o „miejscu”, na którym ów kopiec i pomniki stoją (oraz ich najbliższym otoczeniu). Kopiec budowany w godnym i szczerym poczuciu upamiętnienia był i jest nadal „symbolem” Sobiboru. Odzwierciedlał jednak, patrząc na to oczywiście z dzisiejszej perspektywy różnicy blisko pięćdziesięciu lat, ówczesny stan wiedzy historycznej. Dzisiaj wiemy o miejscu, na którym stoi znacznie więcej. Wtedy miał być symbolem bliżej nieokreślonej przestrzeni mogił. Dzisiaj wiemy już dokładnie gdzie znajdują się doły z prochami ofiar. Kopiec „przykrywa sobą” trzy z ośmiu dotychczas odkrytych wielkich mogił. Droga asfaltowa, którą dochodzimy do kopca również została wybudowana na jednej z nich. Wszystko wskazuje na to, że obelisk symbolizujący komorę gazową i pomnik więźniarki z dzieckiem na ręku stoją (wybudowano je w tym samym czasie, co kopiec) na miejscu komory gazowej. Takie były też zamierzenia planistów i autorów, którzy w domniemanym miejscu komory gazowej postanowili wybudować wspomniane pomniki. Wiele nowych analiz historycznych wskazuje, że faktycznie może być to miejsce, gdzie kiedyś działała komora gazowa. Czy tak powinno być? A czy faktycznie pod pomnikami znajdują się relikty komory gazowej odpowiedzi mogą udzielić już tylko archeolodzy. Jak ważna jest dla nas dzisiaj wiedza o pozostałych częściach byłego obozu? Każda ekspedycja archeologiczna (lata: 2000, 2001, 2004, 2007, 2008, 2009, 20<strong>10</strong>, 2011) odkrywała nowe fakty, ciągle zaskakując i zadając nowe pytania. Ale jednocześnie wiernie, krok po kroku, dokładnie odtwarzała topografię obozu i potwierdzała to, czego dowiedzieliśmy się o obozie z innych źró-
Page 1 and 2: Sobibór - badania archeologiczne..
Page 9: Sobibór - badania archeologiczne..
Page 61 and 62:
Sobibór - badania archeologiczne..
Page 63 and 64:
Page 65 and 66:
Page 67 and 68:
Page 69 and 70:
Page 71 and 72:
Page 73 and 74:
Page 75 and 76:
Page 77 and 78:
Page 79 and 80:
Page 81 and 82:
Page 83 and 84:
Page 85 and 86:
Page 87 and 88:
Page 89 and 90:
Page 91 and 92:
Page 93 and 94:
Page 95 and 96:
Page 97 and 98:
Page 99 and 100:
Page 101 and 102:
Page 103 and 104:
Page 105 and 106:
Page 107 and 108:
Page 109 and 110:
Page 111 and 112:
Page 113 and 114:
Page 115 and 116:
Page 117 and 118:
Page 119 and 120:
Page 121 and 122:
Page 123 and 124:
Page 125 and 126:
show all

ZaÅÄ cznik 10 - Fundacja Polsko-Niemieckie Pojednanie

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?

ZaÅÄcznik 10 - Fundacja Polsko-Niemieckie Pojednanie