swiat 21 - Świat Architektury

Historia i współczesność
„TU BYŁO, TU STAŁO”
Projekt realizowany przez Stowarzyszenie MASŁAW
O idei projektu internetowej i drukowanej mapy, zawierającej wyburzone po 1989 r. warszawskie budynki,
opowiada jego twórca Patrycja Jastrzębska – historyk i krytyk sztuki, wiceprezes zarządu MASŁAW.
Kaya Brzezicka: Co zainspirowało Panią
do stworzenia projektu „Tu było, tu stało”?
Patrycja Jastrzębska: Idea podjęcia tego
tematu powstała w trakcie prac nad projektami
dla festiwalu Warszawa w Budowie 2, organizowanego
przez Muzeum Sztuki Nowoczesnej
w Warszawie. W zeszłym roku odbyła się jego
trzecia edycja. Wpływ na powstanie mapy miało
również moje osobiste doświadczenie związane
z życiem w Warszawie na Woli. Z okien
mojego mieszkania przez wiele lat oglądałam
niszczejące kino W-Z, zaprojektowane przez
Mieczysława Pipreka. Któregoś dnia przyjechały
koparki i zaczęły wyburzać budynek.
Obiekt ten był niewątpliwie interesujący nie
tylko ze względu na swoją architekturę, ale
również w sensie planistycznym – jako część
spójnego założenia urbanistycznego, w skład
którego wchodziły takie obiekty, jak PDT oraz
Bar Wenecja. I tak, na moich oczach, pewnego
dnia zaczęło się wyburzanie kina, które
było zaliczane przez SARP do dóbr kultury
współczesnej. Ta sytuacja mnie zainspirowała.
Zawsze przyglądałam się zmianom zachodzącym
w przestrzeni miasta, zastanawiając się,
w jakim kierunku podążają różne ingerencje
w jego architekturę. Wydaje mi się, że niedostatecznie
ją szanujemy. A przecież może ona
być ważna z różnych względów – nie tylko
z powodu nowatorstwa zastosowanych form
i materiałów, ale również np. z powodów
historycznych. Zadaniem projektu „Tu było, tu
• Supersam
stało” jest przypominanie o ważnych obiektach,
które do niedawna budowały naszą przestrzeń,
a teraz już przemijają.
KB: Czy uważa Pani, że o wartości obiektów,
oprócz ich szczególnie cennej architektury,
może świadczyć również ich wyjątkowe
znaczenie w świadomości społecznej?
PJ: Zdecydowanie tak. Jeżeli obiekt jest
ważny dla zbiorowości lokalnej, to reprezentuje
on wartość, która według mnie predestynuje
go do tego, żeby przetrwał. Myślę, że możemy
w takim przypadku mówić o czynnikach budujących
tożsamość miejsca.
KB: Czy obserwując schyłek istnienia
kina W-Z, próbowała Pani przeciwdziałać
wyburzeniu tego modernistycznego obiektu?
Fot. archiwum IS PAN
PJ: Zaczęłam od zbierania dokumentacji
dotyczącej tego budynku. Myślę, że każdy
człowiek ma w sobie jakąś żyłkę. Ja nie bardzo
wyobrażam sobie siebie w roli kogoś, kto nie zgadzając
się z czymś, wychodzi na ulicę i przykuwa
się do koparki. Jestem raczej obserwatorem,
który stara się patrzeć na otaczające go zjawiska
z dokumentalnego punktu widzenia. Ważny jest
dla mnie również wątek edukacyjny i społeczny.
Dlatego staram się niejako utrwalać zapis historii
otaczającej nas przestrzeni oraz działać w tym
zakresie na rzecz edukacji społeczeństwa.
KB: Myślę, że słowo ma potężną moc.
To jest bardzo silne narzędzie…
PJ: Też tak uważam. Działania prospołeczne
należy zaczynać od zmiany świadomości społeczeństwa.
KB: Czy Państwa projekt skutecznie trafia
do odbiorców?
PJ: Zdecydowanie tak. Jestem nawet trochę
zaskoczona ilością ludzi, którzy aktywnie odpowiadają
na nasze pomysły. W ramach projektu
organizujemy spotkania związane z tematem
przestrzeni miejskiej oraz wyburzeniami w Warszawie.
Każdorazowo uczestniczy w nich wiele
osób – od pierwszej prezentacji projektu po
ostatnie dyskusje w Domu Spotkań z Historią,
w ramach cyklu Rekonstrukcja/ Dekonstrukcja.
Co ciekawe, obserwuję bardzo duży przekrój
wiekowy ludzi, przychodzących na nasze spotkania.
Wiele młodych osób włącza się aktywnie
w prowadzone przez nas działania. Dyskusje
w trakcie publicznych debat oznaczają dla nas
cenną możliwość wymiany myśli.
KB: Czyli media pomagają Państwu
dotrzeć do szerokiej grupy ich użytkowników?
PJ: Mieliśmy kilka wywiadów i prezentacji
w różnych magazynach, prasie codziennej m.in.
„Rzeczpospolitej”, a także w stacjach radiowych,
takich jak: Trójka, Czwórka, Radio Tok FM,
Złote Przeboje. To pomaga temu projektowi
skutecznie zaistnieć w przestrzeni publicznej.
KB: Gdzie można znaleźć szczegółowe
informacje dotyczące poszczególnych obiektów,
które znalazły się na Waszej mapie?
PJ: Przede wszystkim istnieje mapa Google,
tam są fotografie i opisy projektów. Ją można
znaleźć najłatwiej przez stronę internetową www.
maslaw.org.pl. Projekt stał się bardzo popularny
wśród młodych ludzi dzięki facebookowi. Na tym
portalu społecznościowym podejmujemy wiele
kwestii związanych z przestrzenia miejską, nie tylko
z wyburzeniami. Już teraz mamy ponad 1700
tych, którzy „lubią to!”, a ich liczba stale rośnie.
Niedawno wydaliśmy pierwszą mapę z dwudziestoma
wyburzonymi w Warszawie po 1989 r.
obiektami. Planujemy publikację kolejnej mapy.
KB: Czy może Pani uchylić rąbka tajemnicy?
Czy to będzie kontynuacja opublikowanej
dotychczas mapy, czy może plan miasta:
Tu było, tu jeszcze jest?
• Okładka mapy, projekt „Tu było, tu stało”
Fot. archiwum MASŁAW
96 97