Sama świadomość nie wystarczy - Sayadaw U Tejaniya

gdyż zawsze są właściwe (tzn. nie ma w nich skaz), jednak różnie to bywa z
wysiłkiem. Viriya, która pojawia się z zanieczyszczeniem to niewłaściwy wysiłek.
Większość joginów stara się praktykować z pewną dozą pożądania, zatem ich
wysiłek jest w jakimś stopniu skażony. Istnieją dwa rodzaje pragnienia: lobha, która
oznacza niezdrowe dążenie do czegoś, oraz chanda, czyli stosowne usiłowanie.
Musisz jasno zdawać sobie sprawę czy zabiegasz o coś wraz z lobha, czy też z chanda.
Gdy usilnie się starasz mając w sobie lobha, staniesz się spięty i zaczniesz cierpieć
z tego powodu. Jeśli ci się uda, będziesz skakał z radości, a gdy ci się nie powiedzie,
będziesz bardzo smutny, być może wpadniesz w depresję. Natomiast gdy twoje
starania będą podporządkowane chanda, (co można przetłumaczyć jako zdrowa
intencja, mądry zapał, tak by wzrastać duchowo) nie będziesz cierpiał z tego
powodu, co więcej, umysł stanie się dzięki temu silniejszy. Gdy ci się powiedzie, nie
będziesz tym zbytnio podniecony, gdy ci się nie uda, nie będziesz się czuł z tym źle.
W taki sposób działa odpowiedni wysiłek. Z nim nigdy się nie poddasz i będziesz
nieustannie próbował. Musisz zatem sprawdzać swój umysł, by wiedzieć czy
posiadasz właściwą motywację.
Zadawanie pytań i doszukiwanie się odpowiedzi na nie jest tożsame z dhammavicaya.
Zgodnie z komentarzami do Satipaṭṭhāna Sutty istnieją cztery pytania, jakie
każdy jogin powinien sobie zadać w odniesieniu do każdej z sambojjaṅga. Dla
przykładu, jogin powinien wiedzieć kiedy sati- sambojjaṅga jest obecna, kiedy jej nie
ma, dlaczego się pojawiła i wreszcie jak można ją rozwinąć. Każde z tych pytań
odzwierciedla poszczególny poziom zrozumienia. Nie jest tak trudno zdać sobie
sprawę czy coś istnieje, czy tego nie ma, jednak dwa kolejne pytania mogą posiadać
sporą liczbę możliwych odpowiedzi. Przeniknięcie tych poziomów wnikliwym
dociekaniem może nastręczyć nieco kłopotów. Zadawanie sobie takich pytań,
staranie się na nie odpowiedzieć, dyskutowanie o nich z innymi zdecydowanie
może pomóc w tym by mądrość mogła w nas wzrastać. Ten rodzaj poszukiwań
uznawany jest za jeden z powodów do tego, by mogła się pojawić dhamma-vicaya.
Obserwacja i przezwyciężanie kilesa
Jogin: Czy kilesa mogą pojawiać się razem z mądrością, która dostrzega te kilesa i
jednocześnie z poczuciem rozluźnienia, gdy to wszystko się odbywa?
SUT: Tak, to możliwe. Stanie się to wtedy, gdy wyraźnie dostrzeżemy skazy jako
obiekty, gdy urzeczywistnimy to przejrzyste rozpoznanie. Dlatego też powtarzam
joginom, by bardziej zwracali uwagę na to, jak obserwują. Jeśli patrzą w odpowiedni
sposób, jeśli akt obserwacji nie jest zanieczyszczony, wtedy mogą dostrzec skazy w
zrównoważony sposób. Wielu joginów mówiło mi o tym, że potrafili zaistnieć w
przestrzeni, gdzie patrzenie jest oddzielone od zanieczyszczeń. Mogli też dokładnie
opisać uczucie zupełnego braku skaz w ich własnej obserwacji.
Jogin: Więc to uczucie rozluźnienia i wolności, mimo że zanieczyszczenia nadal są
obecne.
107