Zaburzenia rytmu serca

Zaburzeni
a rytmu
serca
Przygotowała: Joanna Gnarowska
Przygotowała: Joanna Gnarowska
II RM

Zaburzenia rytmu serca
• Zaburzenie rytmu serca – stan, w którym skurcze
mięśnia sercowego są nieregularne albo
wolniejsze lub też szybsze od normalnych albo
gdy dochodzi do powstawania pobudzenia w
nieprawidłowym miejscu. Zaburzenia rytmu serca
nazywane są również arytmiami, dysrytmiami lub
niemiarowościami serca. Niektóre są
zagrażającymi życiu stanami, mogącymi
spowodować zatrzymanie akcji serca i nagłą
śmierć. Inne powodują objawy, takie jak
świadomość niewłaściwego bicia serca czy
palpitacji, które mogą być niepokojące. U
dorosłych normalna praca serca wynosi 60 do 100
uderzeń na minutę.

Zaburzenia rytmu serca
• Normalny rytm pracy serca jest
wyznaczany przez węzeł zatokowy.
Jeżeli węzeł zatokowo-przedsionkowy
nie funkcjonuje prawidłowo, może to
prowadzić do aktywizacji
drugorzędowych ośrodków pobudzenia
i w efekcie do zmiany rytmu pracy
serca.
• Istotne znaczenie mają też drogi
przewodzenia impulsu z ośrodka
pobudzenia: przy ich nieprawidłowej
funkcji lub gdy istnieją dodatkowe drogi
przewodzenia, może dochodzić do
zaburzeń rytmu serca.

Niepokojące objawy (1)
• Objawy małego rzutu
–Ból w klatce piersiowej, bladość,
zimna skóra, hipotensja, zaburzenia
świadomości
• Ciężka tachykardia
–Wąskie zespoły QRS >200/ min
–Szerokie zespoły QRS >150/ min

Niepokojące objawy(2)
• Ciężka bradykardia
–

Bradykardie
Możliwości leczenia
• Stymulacja
Tachykardie
• Kardiowersja
Wszystkie arytmie
• Antyarytmiki i inne leki

Stymulacja
• Pewna metoda leczenia bradykardii
• Konieczna specjalistyczna pomoc w
celu założenia elektrody endokawitarnej
• Może mieć zastosowanie w przypadku
braku odpowiedzi na leczenie
farmakologiczne, lub w przypadkach
niewydolności krążenia

Kardiowersja
• Skutecznie zmienia tachyarytmie w rytm
zatokowy
• Wskazana w przypadku wystąpienia objawów
niewydolności krążenia
– Leczenie farmakologiczne relatywnie mniej
efektywne
• Może wywołać VF !
– Wyładowanie musi być zsynchronizowane z
załamkami R
– Wymagana jest sedacja / znieczulenie

Antyarytmiki i inne leki
• Mogą zmienić tachyarytmie w rytm zatokowy
– Mniej skuteczne od kardiowersji
– Niewskazane w przypadku wystąpienia
objawów niewydolności krążenia
• Leczenie z wyboru w przypadku bradykardii
– Mniej efektywne w przypadkach małego rzutu
Wszystkie leki antyarytmiczne mogą wywoływać
zaburzenia rytmu serca !

Bradykardia
• Bradykardia to wolna czynność (praca)
serca. Każdy rytm serca poniżej 60 razy na
minutę określany jest jako bradykardia.
Bradykardia może występować fizjologicznie
u sportowców lub osób z wagotonią
(nadmierna aktywność nerwu błędnego) oraz
patologicznie: zaburzenia powstawania
bodźca w układzie bodźcotwórczym,
zaburzenia przewodnictwa, działanie leków.

• Wśród stanów patologicznych
powodujących bradykardię można
wymienić:
• zmiany zwyrodnieniowe w układzie
bodźcoprzewodzącym;
• choroba niedokrwienna serca;
• niedoczynność tarczycy;
• przedawkowanie beta - adrenolityków,
glikozydów;
• hiperkaliemia - nadmierne stężenie potasu
we krwi (może się pojawić u osób
przyjmujących środki moczopędne);

Bradykardia
• Czy występują niepokojące objawy?
– RR < 90 mmHg
– HR < 40/ min
– Komorowe zaburzenia rytmu
– Objawy niewydolności krążenia
Jeśli TAK – podaj atropinę 500 µ g i.v. i
obserwuj efekt

Bradykardia
• Jeśli jest efekt po podaniu atropiny, i -
• Nie ma niepokojących objawów
Oceń ryzyko wystąpienia asystolii:
• Asystolia w wywiadzie?
• Blok A-V typu Mobitz II ?
• Całkowity blok serca z szerokimi QRS?
• Przerwa pomiędzy QRS > 3 sekund?

Bradykardia
• Istnieje ryzyko wystąpienia asystolii
• Nie ma odpowiedzi na podanie
atropiny
1. Kolejna dawki atropiny do 3 mg max
2. Zewnętrzna stymulacja serca
3. Wlew adrenaliny, 2-10 µ g min

Bradykardia
• Jeśli jest efekt po podaniu atropiny,
i -
• Nie ma ryzyka wystąpienia asystolii
Obserwacja

BRADYKARDIA
(Częstość

Częstoskurcz
• Najczęstszą arytmią odpowiedzialną za utratę
przytomności jest częstoskurcz
.Zdiagnozowanie częstoskurczu jest możliwe
na podstawie standardowego EKG. Z
pomocą może przyjść inwazyjne badanie
elektrofizjologiczne, podczas którego można
określić rodzaj częstoskurczu, jego stabilność
oraz możliwości dalszego leczenia. Należy
pamiętać, że częstoskurcz może być
objawem niedokrwienia mięśnia sercowego.
W tej sytuacji należy wykonać koronarografię.

Częstoskurcz o szerokich
zespołach QRS
• Czy jest obecny puls?
NIE! – zastosuj schemat VF
TAK – czy są niepokojące objawy?

Częstoskurcz o szerokich
zespołach QRS
• Niepokojące objawy
– RR < 90 mmHg
– Ból w klatce piersiowej
– Niewydolność krążenia
– Częstość > 150/ min
NIE
•Leczenie farmakologiczne
•Wezwij specjalistę
•Kardiowersja
TAK
•Wezwij specjalistę
•Kardiowersja
Wyrównaj hipokaliemię, podaj magnez
•Leczenie farmakologiczne

Częstoskurcz o szerokich zespołach QRS
(Lecz jak utrwalony częstoskurcz nadkomorowy)
Jeśli nie wykonano wcześniej, podaj tlen zapewnij dostęp do żyły
Tętno? NIE Schemat VF
TAK
NIE
•Niepokojące objawy ?
–RR < 90 mmHg
–Ból w klatce piersiowej
–Niewydolność krążenia
–Częstość > 150/ min
TAK

NIE
Jeśli niski poziom potasu patrz w prawo
•Niepokojące objawy
–RR < 90 mmHg
–Ból w klatce piersiowej
–Niewydolność krążenia
–Częstość > 150/ min
•Amiodarone150 mg i.v. W ciągu 10 min
lub
Ligokaina i.v. 50 mg w ciągu 2 min
Powtórzyć co 5 min do max dawki
200mg;
Wezwij specjalistę
•Podaj potas 60 mmol, max
30mmol h -1
•Podaj magnez
i.v. 5ml 50% w ciągu 30min
Kardiowersja 100 J: 200 J: 360 J
lub eqwiwalent energi dwufazowej
Jeśli będzie potrzeba, dalsze dawki amiodarone 150 mg i.v. W ciągu 10 min,
max 300 mg w ciągu godziny

•Niepokojące objawy
–RR < 90 mmHg
–Ból w klatce piersiowej
–Niewydolność krążenia
–Częstość > 150/ min -1
TAK
Wezwij specjalistę
•Podaj potas 60 mmol, max
30mmol h
•Podaj magnez
i.v. 5ml 50% w ciągu 30min
Kardiowersja 100 J: 200 J: 360 J
lub eqwiwalent energi dwufazowej
Jeśli niski poziom potasu patrz w lewo
Amiodarone150 mg i.v. W ciągu 10 min
Dalsze kardiowersje jeśli jest potrzeba
W przypadkach opornego częstoskurczu
rozważ dodatkowe leczenie:
amiodaron, lignocaina, prokainamid lub
sotalol lub stymulacja
Uwaga leki powodują depresję mięśnia
sercowego

Częstoskurcz o wąskich
zespołach QRS
(Przypuszczalnie częstoskurcz nadkomorowy)
1. HR > 250/ min, bez tętna
1. kardiowersja
2. Szybkie migotanie przedsionków
1. AF algorytm
3. Częstoskurcz o wąskich zespołach QRS z
tętnem

Częstoskurcz o wąskich
zespołach QRS
(Przypuszczalnie częstoskurcz nadkomorowy)
1. Pobudzenie nerwu błędnego
– Próba Valsalva
– Masaż zatoki szyjnej
2. Adenozyna i.v.
– 6mg, szybki bolus
– 12mg, co 1-2 minuty, (max 3 dawki)
Jeśli brak efektu:
WEZWIJ SPECJALISTĘ!

Częstoskurcz o wąskich zespołach QRS
(Przypuszczalnie częstoskurcz nadkomorowy)
Brak tętna
Częstoskurcz o wąskich
zespołach QRS
Migotanie
przedsionków
Kardiowersja 100 J:
200 J: 360 J lub eqwiwalent
energi dwufazowej
AF algorytm
Jeśli nie wykonano wcześniej, podaj tlen zapewnij dostęp do żyły
Pobudzenie nerwu błędnego (uwaga masażem zatoki szyjnej
można wywołać przejściowe niedokrwienie lub udar mózgu)
Adenozyna i.v.6mg, szybki bolus 12mg,
co 1-2 minuty, (max 3 dawki)
Ostrożnie z adenozyną w przypadkach potwierdzonego WPW

Częstoskurcz o wąskich zespołach QRS
(Przypuszczalnie częstoskurcz nadkomorowy)
Niepokojące objawy
•RR < 90 mmHg
•Ból w klatce piersiowej
•Niewydolność krążenia
•HR > 200/ min
NIE
• Leczenie
farmakologiczne
• (zwróć uwagą na
interakcje leków)
• Kardiowersja
TAK
• Amiodaron jeśli jest potrzeba

Częstoskurcz o wąskich zespołach QRS
(Przypuszczalnie częstoskurcz nadkomorowy)
Wezwij specjalistę
NIE
Niepokojące objawy ?
•RR < 90 mmHg
•Ból w klatce piersiowej
•Niewydolność krążenia
•HR > 200/ min -1
TAK
Możliwe leczenie farmakologiczne:
•Esmolol: 40 mg w ciągu 1 min + wlew 4 mg min -1
(bolus może być powtórzony jeśli chory wymaga
wlewu > 12 mg min -1
LUB
•Werapamil 5-10 mg i.v.
LUB
•Amiodaron: 300 mg w ciągu godziny, może być
powtórzony jednorazowo
LUB
•Digoxin: max dawka 500 µg w ciągu 30 min x2
Kardiowersja 100 J: 200 J: 360 J
lub eqwiwalent energi dwufazowej
Amiodarone 150 mg i.v. W
ciągu 10 min, do 300 mg w
ciągu godziny i powtórzyć
kardiowersje

Częstoskurcz o wąskich zespołach QRS
(Przypuszczalnie częstoskurcz nadkomorowy)
Brak tętna (heart rate
zwykle > 250 beats min -1 )
Częstoskurcz o wąskich
zespołach QRS
Migotanie
przesionków
Kardiowersja 100 J:
200 J: 360 J lub eqwiwalent
energi dwufazowej
Jeśli nie wyjkonano wcześniej, podaj tlen zapewnij dostęp do żyły
Pobudzenie nerwu błędnego (uwaga masażem zatoki szyjnej
można wywołać przejściowe niedokrwienie lub udar mózgu)
AF algorytm
Adenozyna i.v.6mg, szybki bolus 12mg,
co 1-2 minuty, (max 3 dawki)
Ostrożnie z adenozyną w przypadkach potwierdzonego WPW
Wezwij specjalistę
NIE
Niepokojące objawy ?
•RR < 90 mmHg
•Ból w klatce piersiowej
•Niewydolność krążenia
•HR > 200/ min -1
TAK
Możliwe leczenie farmakologiczne:
•Esmolol: 40 mg w ciągu 1 min + wlew 4 mg min -1
(bolus może być powtórzony jeśli chory wymaga wlewu > 12 mg min -1
LUB
•Werapamil 5-10 mg i.v.
LUB
•Amiodaron: 300 mg w ciągu godziny, może być powtórzony jednorazowo
LUB
•Digoxin: max dawka 500 µg w ciągu 30 min x2
Kardiowersja 100 J: 200 J: 360 J
lub eqwiwalent energi dwufazowej
Amiodarone 150 mg i.v. W ciągu 10 min,
do 300 mg w ciągu godziny i powtórzyć kardiowersje

Migotanie przedsionków
• Migotanie przedsionków oznacza bardzo szybką,
nieskoordynowaną czynność przedsionków. Skurcz
przedsionków jest nieefektywny i przypomina
falowanie, co powoduje gorsze napełnianie komór i
zmniejszenie objętości wyrzutowej serca. Ważnym
objawem jest niemiarowa czynność komór, tzn. czas
pomiędzy poszczególnymi skurczami jest
każdorazowo
inny.
Wyróżnia się utrwalone migotanie przedsionków
(trwające stale) oraz napadowe migotanie
przedsionków (trwające - według różnych opracowań
- od 3 do 7 dni). W napadowym migotaniu
przedsionków w okresach bez migotania występuje z
reguły prawidłowy rytm serca.

Najczęstsze dolegliwości
• Czasem migotanie przedsionków przebiega
bez uchwytnych objawów i dolegliwości.
Niekiedy pacjent odczuwa jedynie
niemiarową, szybką lub wolną akcję serca
(tzw. arytmia serca).
W pozostałych przypadkach migotanie
przedsionków może dawać takie objawy i
dolegliwości, jak: osłabienie, zawroty głowy,
mdłości, przejściowe utraty przytomności,
dolegliwości o typie dusznicy bolesnej,
duszność, objawy niewydolności krążenia.

Migotanie przedsionków
Leczenie opiera się na określeniu stopnie ryzyka dla pacjenta
• Wysokie ryzyko
– HR > 150/ min
– Ból w klatce piersiowej
– Zaburzenia perfuzji
• Pośrednie ryzyko
– HR 100-150/ min
– Brak tchu
• Niskie ryzyko
– HR < 100/ min
– Słabe lub brak
objawów
– Dobra perfuzja

Migotanie przedsionków
• Wysokie ryzyko
– HR > 150/ min -1
– Ból w klatce piersiowej
– Zaburzenia perfuzji
Wezwij specjalistę!
1. Podaj heparynę
2. Kardiowersja 100 J: 200 J: 360 Lub
ekwiwalent energii dwufazowej
3. Amiodaron 300 mg i.v. w ciągu godziny
(można powtórzyć dawkę 1 raz)

Migotanie przedsionków : wysokie ryzyko
Wysokie ryzyko
–HR > 150/ min
–Ból w klatce piersiowej
–Zaburzenia perfuzji
TAK
Wezwij specjalistę
Niezwłocznie Podaj heparynę
Kardiowersja 100 J: 200 J: 360 J
lub eqwiwalent energi dwufazowej
Amiodaron 300 mg i.v. w ciągu godziny
(można powtórzyć dawkę 1 raz)

Migotanie przedsionków
• Pośrednie ryzyko
– HR 100-150/ min
– Brak tchu
WEZWIJ SPECJALISTĘ !
1. Zaburzenia perfuzji lub strukturalne choroby
serca?
2. Początek w ciągu 24 h?

Migotanie przedsionków
Pośrednie ryzyko
Brak zaburzeń perfuzji/strukturalnych chorób serca
Początek > 24 godzin:
Początek < 24 godzin:
• Farmakologiczna kontrola
HR
LUB
• Antykoagulanty
• Heparyna
• Antyarytmiki
• Kardiowersja jeśli są
wskazania
• Kardiowersja w
późniejszym terminie

Migotanie przedsionków
Pośrednie ryzyko
Zaburzenia perfuzji lub strukturalne choroby serca
Początek > 24 godzin:
• Kontrola HR
amiodaronem +
antykoagulanty
• Kardiowersja w
późniejszym terminie
Początek < 24 godzin:
• Heparyna
• Kardiowersja jeśli są
wskazania
• Amiodaron

Migotanie przedsionków
• Niskie ryzyko
– HR < 100/ min -1
– Słabe lub brak objawów
– Dobra perfuzja
Początek > 24 godzin:
•Rozważ antykoagulanty
•Kardiowersja w późniejszym
terminie
Początek < 24 godzin:
•Heparyna
•Antyarytmiki
•Kardiowersja jeśli są
wskazania

Migotanie przedsionków
Wysokie ryzyko
–HR > 150/ min -1
–Ból w klatce piersiowej
–Zaburzenia perfuzji
Pośrednie ryzyko
–HR 100-150/ min -1
–Brak tchu
Niskie ryzyko
–HR < 100/ min -1
–Słabe lub brak objawów
–Dobra perfuzja
TAK
TAK
TAK
Wezwij specjalistę
NIE
Początek
> 24 godzin?
TAK
Niezwłocznie Podaj heparynę
Kardiowersja 100 J: 200 J: 360 J
lub eqwiwalent energi dwufazowej
Amiodaron 300 mg i.v. w ciągu godziny
(można powtórzyć dawkę 1 raz)
Wezwij specjalistę
Antykoagulanty:
•Heparyna
•Warfaryna
Kardiowersja w
późniejszym terminie
•Heparyna
Amiodaron 300 mg i.v./godzinę
(można powtórzyć dawkę 1 raz)
LUB
•Flecainid 100-150 mg
i.v. W ciągu 30 min
i/lub kardiowersja
NIE
Zaburzenia perfuzji i/lub strukturalne
choroby serca?
TAK
NIE
Początek > 24 godzin ?
Początek > 24 godzin?
TAK
Kontrola HR:
•Beta blockery, lub
•Werapamil, lub
•Diltiazem, lub
•Digoxin, lub
•Antykoagulanty
•Heparyna
•Warfaryna
•Kardiowersja
TAK
Próba kardiowersji
•Heparyna
•Flecainid 100-150 mg i.v., lub
•Amiodaron 300 mg i.v./1 h
Kardiowersja
Kontrola HR:
•Amiodaron 300 mg i.v. w ciągu godziny
•Antykoagulanty
•Heparyna
•Warfaryna
NIE
•Kardiowersja w późniejszym terminie
Heparyna
Kardiowersja 100 J: 200 J: 360 J
lub eqwiwalent energi dwufazowej
Amiodaron 300 mg i.v. w ciągu godziny
(można powtórzyć dawkę 1 raz)

Asystolia
• Asystolia - brak czynności elektrycznej serca co w
zapisie EKG objawia się w postaci linii zbliżonej do linii
poziomej (linii izoelektrycznej) w co najmniej dwu
sąsiadujących odprowadzeniach EKG. Jej wystąpienie
oznacza zazwyczaj całkowity brak czynności
skurczowej serca, poza przypadkami asystolii
rzekomej. W przypadku asystolii rzekomej linia
izoelektryczna w zapisie EKG spowodowana jest
problemami technicznymi sprzętu do rejestracji EKG,
złym przyleganiem elektrod do skóry lub błędami w
technice badania; czynność mechaniczna serca jest w
tych przypadkach zachowana.
• Czterosekundowa asystolia powoduje u ludzi zawroty
głowy, a nawet utratę przytomności. W przypadku gdy
trwa dłużej, prowadzi do śmierci.

Postępowanie
• Masaż serca
• Intubacja
• Zapewnienie i.v
• i.v 1 mg adrenaliny
• Przy braku efektu 3 mg atropiny i.v
jednorazowo
• Powtórzyć dawkę adrenaliny 1mg co 2-
3 min

Tachykardia
• Tachykardia jest to określenie częstości akcji serca
powyżej 100 na minutę.
• Wśród przyczyn tachykardii można wyróżnić:
• nadczynność tarczycy;
• stany emocjonalne: strach, zdenerwowanie, radość;
• stosowanie używek - kawa, papierosy (nikotyna),
Coca-Cola;
• migotanie przedsionków, trzepotanie przedsionków;
• niewydolność serca, infekcyjne zapalenie wsierdzia;
• zapalenie mięśnia sercowego.

Postępowanie
• Leczenie betablokerami

Migotanie komór
• Migotanie komór (ang. Ventricular Fibrilation, VF) to
zaburzenie rytmu serca, polegające na szybkiej i
nieskoordynowanej pracy serca, które jeśli nie
zostanie szybko przerwane (do kilku minut)
nieuchronnie prowadzi do śmierci.
• Jest z jednym najczęstszych mechanizmów śmierci
(zatrzymania krążenia) u chorych na zawał mięśnia
sercowego.
• W warunkach pierwszej pomocy, jedyną możliwością
leczenia jest przeprowadzenie zabiegów
reanimacyjnych. Postępowanie reanimacyjne polega
na jak najszybszej defibrylacji i następowym
stosowaniu leków antyarytmicznych
przerywających migotanie i zapobiegającym
nawrotowi migotania komór.

Trzepotanie przedsionków
• Trzepotanie przedsionków jest jednym z rodzajów
zaburzeń rytmu (arytmii), objawiającą się zbyt
szybką, ale miarową czynnością elektryczną i
skurczową przedsionków (kurczą się z częstością ok.
250-300/min.). Węzeł przedsionkowo - komorowy
(układ bodźcoprzewodzący serca) częściowo hamuje
przewodzenie tak szybkiej fali pobudzenia z
przedsionków do komór. Ilość impulsów
przewodzonych do mięśniówki komór decyduje jaka
jest częstość skurczów serca. Dzięki hamującemu
działaniu węzła przedsionkowo - komorowego mimo
szybkiej akcji przedsionków akcja serca może być
prawidłowa lub lekko przyspieszona.

• Trzepotanie przedsionków dzielone jest
na napadowe (czas trwania do 48
godzin) i utrwalone (czas trwania
dłuższy niż 48 godzin). Napadowe
trzepotanie przedsionków jest arytmią,
wymagającą natychmiastowej
interwencji lekarskiej i umiarowienia
(przywrócenia prawidłowego rytmu
serca) najczęściej w warunkach
szpitalnych. Umiarowienie może być
uzyskane dwiema drogami :
farmakologiczne (podawanymi doustnie
lub dożylnie lekami) albo elektryczne
(za pomocą kardiowersji elektrycznej).

Przyczyny
• Nadciśnienie tętnicze
• Choroba niedokrwienna
• Nadczynność tarczycy
• Chory węzeł zatokowy
• Zatorowość płucna
• Choroba płuc
• alkohol

Leczenie
• Leki antyrytmiczne
• Kardiowersja (początkowo 50 J)

TORSADES DE POINTES
• Jest to częstoskurcz komorowy ze zmienną osią
elektryczną zespołów QRS. TdP rozpoczyna się
zazwyczaj od pojedynczego dodatkowego skurczu
komorowego z długim czasem sprzężenia i po
poprzedzającym go długim odstępie R-R oraz przy
zjawisku R na T z powodu wydłużonego QT. Jego
częstość wynosi zwykle 150 300/min i zazwyczaj
ustępuje on samoistnie. Czynniki sprzyjające
wystąpieniu TdP to: leki antyarytmiczne (klasa IA:
chinidyna, dizopiramid, prokainamid; klasa III: sotalol,
amiodaron), nieantyarytmiczne leki wydłużające QT,
hipokaliemia, hipomagnezemia, niedokrwienie/zawał
serca, bradykardia z wydłużonym QT, wrodzone
zespoły wydłużonego QT (LQT), krwawienie
podpajęczynówkowe

Postępowanie obejmuje
• identyfikację i neutralizację czynników wywołujących
(leki antyarytmiczne, leki wydłużające QT, zaburzenia
elektrolitowe, niedokrwienie),
- suplementację potasu i magnezu,
- przyspieszenie czynności serca poprzez czasową
stymulację przezżylną serca lub wlew izoproterenolu
(nie stosować w ostrej fazie zawału, dławicy
piersiowej lub nadciśnieniu; uwaga na możliwość
wystąpienia VT lub migotanie komór).
- leki β-adrenolityczne we wrodzonych zespołach
LQT
- kardiowersję elektryczną/defibrylację w TdP
niestabilnym hemodynamicznie.

Blok przedsionkowo -
komorowy

Blok przedsionkowo- komorowy
• Blok serca przedsionkowokomorowy
(łac. dissociatio
atrioventricularis) to czasowe,
napadowe lub stałe zaburzenie
przewodzenia bodźców z węzła
zatokowo-przedsionkowego do
roboczego mięśnia komór,
przebiegający w 3 stopniach
zaawansowania:

• Blok przedsionkowo-komorowy I
stopnia polega na przedłużeniu czasu
przewodzenia między przedsionkami a
roboczym mięśniem komór. Wszystkie
pobudzenia powstające w
przedsionkach przewodzone są do
komór. Blok I stopnia charakteryzuje się
w badaniu EKG wydłużeniem odstępu
PQ powyżej 0,2 s.

• Blok przedsionkowo-komorowy II stopnia
przebiega dwojako:
• jako blok typu Mobitz I (dawniej: Wenckebacha),
charakteryzujący się stopniowym, z każdą ewolucją
serca, wydłużaniem odstępu PQ, aż do wypadnięcia
zespołu QRS (tzw. periodyka Wenckebacha).
• jako blok typu Mobitz II (dawniej: Mobitza),
polegający na całkowitym wypadnięciu zespołu QRS,
pomimo powstałego bodźca przedsionkowego.
Charakteryzuje się tym, że po kilku załamkach P
następuje brak zespołu QRS. W zależności od
stosunku ilości załamków P do ilości zespołów QRS
mówimy o typie bloku, najczęściej 3:2, 4:3, 5:4. Jeżeli
zespoły QRS nie pojawiają się po przynajmniej
dwóch kolejnych załamkach P mówimy o
zaawansowanym bloku II stopnia.

• Blok przedsionkowo-komorowy III
stopnia polega na zupełnie
nieskoordynowanej pracy przedsionków
i komór, czemu towarzyszy niezależne
występowanie, odpowiadającym im w
badaniu EKG, załamków P i zespołów
QRS. Częstotliwość rytmu komór jest
wolniejsza niż przedsionków.

Przyczyny
• blok wrodzony (np. zespół Holt-Oram)
• niedokrwienie mięśnia sercowego
• kardiomiopatie
• zmiany zwyrodnieniowe układu przewodzącego (choroba
Lenègre'a, choroba Leva)
• uszkodzenia pozabiegowe, ablacja łącza przedsionkowokomorowego
• guzy serca
• leki (β-blokery, werapamil, diltiazem, glikozydy naparstnicy,
leki antyarytmiczne klasy I, amiodaron)
• hiperkaliemia
• choroby układowe (sarkoidoza, kolagenozy)
• niedoczynność tarczycy
• borelioza
• zaburzenia układu wegetatywnego (sportowcy, niekiedy u
zdrowych osób w trakcie snu)

Leczenie
• przewlekły blok I stopnia oraz blok II stopnia typu
Mobitz I najczęściej nie wymagają postępowania
leczniczego, a jedynie okresowej kontroli. Należy
dążyć do odstawienia leków zwalniających
przewodzenie przedsionkowo-komorowe, zwłaszcza
gdy odstęp PQ wynosi > 0,24-0,26 s.
• u chorych z blokiem II stopnia typu Mobitz II oraz
blokiem III stopnia zwykle istnieją wskazania do
wszczepienia stymulatora serca, gł. ze względu na
niebezpieczeństwo wystąpienia groźnych zaburzeń
rytmu (np. torsade de pointes) oraz objawowej
bradykardii (tzw. napady MAS).

Blok I stopnia

Blok II stopnia

Wackenbach

Blok III stopnia