Libri i Mësuesit

dhe derrat. Të zotët e këtyre rrethimeve u përpoqën të nxjerrin fitime maksimale nga pronat e
reja. Fushat nuk u lamë në djerrë një herë në tre vjet, por në vitin e tretë ato u mbollën me bimë
foragjere, që shërbenin për ushqimin e kafshëve, por edhe për të pasuruar tokën. Teknika e re e
kultivimit të tokës, që u quajt qarkullim shumëvjeçar, solli rritjen e prodhimit bujqësor, krijimin
e rezervave në foragjere për dimër dhe përmirësimin e rritjes së kafshëve. Dalëngadalë blegtorët
përzgjodhën racat e gjedhit, bagëtisë së imët dhe derrave, prej nga nxorën sasi më të mëdha
mishi, qumështi dhe leshi. Bagëtia siguronte edhe plehun e vetëm që njihej deri atëherë, plehun
organik.
Këto ndryshime, që morën emrin revolucion bujqësor, ndodhën shumë ngadalë dhe arritën
përhapje të gjerë vetëm në shekullin XIX.
Në fshatra përhapet puna në shtëpi. Ndërkaq në fshatrat angleze u përhap puna në shtëpi.
Tregtarët u shpërndanin familjeve fshatare lëndët e para (për shembull, leshin), ndonjëherë edhe
mjetet e punës (për shembull tezgjahun), pastaj vinin të merrnin punën e përfunduar (për
shembull, pëlhurën). Gjatë kohës së vdekur në bujqësi, e tërë familja ndihmonte në këtë lloj pune
dhe tregtarët nxirrnin përfitime të mëdha.
U zhvillua industria minerare. Që në lashtësi druri qe përdorur gjerësisht (për të ndërtuar shtëpi,
anije, për ngrohje, për të shkrirë metalet). Në rrjedhën e shekujve qenë prerë pyje të tërë dhe në
vitet 500 druri u bë një material i rrallë dhe i kushtueshëm. Atëherë nisi të përdoret qymyri fosil,
një mineral me të cilin Anglia ishte e pasur. Prej tij, në vitet 600, anglezët arritën të nxjerrin
koksin, një lloj qymyri mjaft i përshtatshëm për fonderitë dhe fabrikat. Kështu edhe industria
minerare mori një zhvillim të ndjeshëm.
Anglia bëhet një fuqi e madhe tregtare. Por sidomos në gjysmën e dytë të viteve 600 Anglia
nisi të konkurrojë Holandën në sundimin e deteve.
Në Amerikën veriore, ku në vitin 1607 kishte lindur Virxhinia, shpejt lindën edhe koloni të tjera,
ndër të cilat Anglia e Re, Pensilvania dhe dy Karolinat. Në ishujt Antile anglezët shtinë në dorë
ishujt Barbados – që shpejt u bënë një strofkë piratësh – dhe u morën Xhamajkën spanjollëve,
duke e shndërruar në qendër tregtare të zonës.
Nën mbrojtjen e monarkisë, Shoqëria e fuqishme angleze e Indisë lindore ngriti qendrat e saj të
para në Indi (Madras, Bombej, më pas Kalkuta), duke hedhur bazat për pushtimin e mëvonshëm
të kontinentit indian.
Londra, selia e Shoqërisë, brenda pak vitesh u bë porti më i rëndësishëm i Anglisë dhe mbeti
gjatë gjithë shekullit XVIII dhe XIX, qendra më e madhe ekonomike dhe tregtare e botës.
Rrugët tregtare angleze në shekujt XVI-XVII (hartë)
Gjatë shekullit XVII rëndësia tregtare e Anglisë rritet përherë e më shumë derisa hyn në konkurrencë dhe
fiton mbi Holandën.
Fjalët kyç: epidemi, kompani tregtare të lundrimit, koloni, përfitim, rrethim me gardh, revolucion bujqësor,
punë në shtëpi
Tryeza kronologjike: fundi i shekullit XVI- Italia dhe Mesdheu fillojnë ta humbasin rëndësinë e
dikurshme; 1602-krijohet në Amerikë kolonia e parë angleze: Virgjinia; 1618-1648-lufta e Tridhjetë
vjetëve; 1630-1631-epidemia e murtajës në Itali; 1647-Revolta e Mazanielos; 1648-paqja e Vestfalisë;
1656-1657- epidemia e murtajës në mbretërinë e Napolit.
Idetë kryesore
Shoqëria e viteve 600 është ende e ndarë në tri shtresa: fisnikëria, kleri dhe shtresa e tretë.
Qendra ekonomike evropiane shpërngulet nga Mesdheu në oqeanin Atlantik.
Varfërohet Spanja, që nuk di t’i shfrytëzojë pasuritë amerikane, Italia, që nuk di ta përditësojë prodhimin,
Gjermania që bëhet arenë e luftës së Tridhjetë vjetëve.
Holanda dhe Anglia janë në zhvillim të shpejtë. Holanda në gjysmën e parë të viteve 600 ka epërsinë në
dete, Anglia në gjysmën e dytë të shekullit bëhet fuqia më e madhe detare botërore.
Shoqëritë tregtare holandeze dhe angleze krijojnë kolonitë.