Libri i Mësuesit

Një pjesë e tyre, fisnikët nga gjaku (apo nga shpata), rridhnin nga familje të lashta fisnike. Të
tjerë e kishin fituar titullin e fisnikërisë më vonë, pasi i kishin shërbyer shtetit si gjykatës,
guvernatorë të provincave, furnizues me armë, se u kishin dhënë hua para sovranëve apo sepse e
kishin paguar me çmim të kripur titullin e fisnikërisë: mbretërit dhe princat kishin gjithnjë nevojë
për të holla dhe s’para ngurronin shumë kur qe fjala për të dhënë tituj me pagesë. Kjo aristokraci
e vonë quhej në Francë fisnikëri e togës, nga emri i mantelit të gjatë që mbajnë gjyqtarët (toga).
Jo të gjithë fisnikët ishin shumë të pasur, madje shumë prej tyre ishin të skamur dhe të mbytur në
borxhe. Por që të gjithë ishin në garë kush e kush të binte më shumë në sy, në jetën e përditshme,
nga masa e njerëzve të zakonshëm, që duhet të punonte për të jetuar. Shpalosnin pasuritë e tyre
dhe e përbuznin punën e krahut, duke e quajtur diçka “të ulët”.
Ata që punojnë për të siguruar jetesën: shtresa e tretë. Fisnikëria përbënte një përqindje të
ulët të popullsisë (jo më shumë se 1% në Francë), ndërsa pjesa dërrmuese e njerëzve bënte pjesë
në të ashtuquajturën shtresë e tretë. Këtu bënte pjesë një grup i vogël borgjezësh të pasur dhe të
ditur (gjyqtarë, avokatë, financierë, tregtarë të mëdhenj, sipërmarrës) dhe të gjithë ata që jetonin
me punën e krahut të tyre, fshatarë, zejtarë, punëtorë, punëtorë krahu.
Ishin pastaj të emargjinuarit (të varfër, lypës, endacakë), që shpesh i mbyllnin në azile, ku
jetonin bashkë pleq dhe fëmijë, të shëndetshëm dhe të sëmurë, të marrë dhe punëbosh.
Uria, lufta, epidemitë përkeqësojnë kushtet e jetesës. Në shekulli XVII pati disa vite me
prodhime të pakta bujqësore dhe zi buke, që dënonin me uri mbarë popullatën. Epidemitë ishin
të shpeshta, sidomos murtaja, por edhe lija, tifoja apo gripi i thjeshtë, po aq i rrezikshëm për
popullsinë e kequshqyer. Ekspeditat ushtarake plaçkitnin dhe vrisnin, shkatërronin fushat,
përhapnin sëmundje infektive. Popullsive të sfilitura, qeveritë u vinin taksa përherë e më të rënda.
Në tërë Evropën kushtet e jetës përkeqësoheshin dhe si në qytet ashtu dhe në fshat, shpërthyen
kryengritje të dhunshme popullore.
Për shkak të urisë, luftërave dhe epidemive, rritja demografike pësoi një ngadalësim: popullsia
mbeti e pandryshuar në vendet mesdhetare (Spanjë, Itali, Francë), ra ndjeshëm në Gjermani (që
siç do ta shohim u bë arenë e një lufte të gjatë e quajtur “lufta e tridhjetë vjetëve”), vazhdoi të
rritet në vendet e veri-lindjes (Angli dhe Holandë), që ditën t’i bëjnë ballë me sukses vështirësive
ekonomike të momentit.
Shoqëria në shekullin XVII
Shtresat e privilegjuara (fisnikëria, kleri) Shtresa e tretë (ata që punojnë për të jetuar) shtresa e lënë pasdore
(lypësit, të çmendurit, endacakët).
Uria, lufta, sëmundjet: plagët e shekullit
Uria-dobëson organizmin-epidemitë-shkaktojnë vdekjen
Zitë e bukës-janë shkak-i urisë-favorizojnë epidemitë-shkaktojnë vdekjen
Ushtritë dhe luftërat—shkatërrojnë fushat-shkaktojnë vdekjen.
2. Varfëria dhe rënia ekonomike në Spanjë, Itali dhe Gjermani
Ekonomia e Spanjës në rënie. Rreth vitit 1550 Spanja ishte vendi më i pasur i Evropës. Por që
në gjysmën e dytë të shekullit mbretërit spanjollë, duke u gjendur ngushtë me të holla, u detyruan
t’i kërkojnë para bankierëve të gjysmës së Evropës dhe ndonjëherë nuk qenë në gjendje t’i
shlyejnë borxhet që merrnin.
Si ndodhi e gjithë kjo? Le të përpiqemi ta kuptojmë.
Sasitë e mëdha të metalit të çmuar, që mbërritën në Spanjë nga kolonitë amerikane, nuk
shpenzoheshin në dobi të bujqësisë, artizanatit, tregtisë, sepse fisnikët spanjollë e përbuznin
punën dhe aktivitetet prodhuese, duke u përpjekur të bëjnë karrierë në ushtri dhe në rangjet e
klerikëve.