Libri i Mësuesit

Fillimisht francezët dhe spanjollët zbritën në fushën e betejës për zotërimin e Milanos. Ky
territor kishte fituar një rëndësi të madhe në sytë e spanjollëve sepse u lejonte atyre, falë edhe
portit të Gjenovës, të arrinin në Austri nëpërmjet Alpeve, pa qenë nevoja të kalonin në territorin
francez.
Për të mbrojtur dukatin, Fransua I zbriti në Itali, në krye të një ushtrie të fortë, por në betejën e
Pavias (1525) u mund rëndë, u plagos dhe u zu rob. Gjithsesi nuk e humbi shpresën pas humbjes
së Milanos dhe sapo u lirua, u përpoq të krijojë një lidhje kundër Karlit, ku morën pjesë edhe
papa, Venediku dhe Firence.
Atëherë Karli V lejoi një ushtri prej 12.000 ushtarësh gjermanë, të quajtur lancikenekë që të
marshonin kundër Romës. Qyteti kishte një mbrojtje të dobët, kështu që lancikenekët e shtinë në
dorë lehtësisht (maj 1527) dhe e plaçkitën mizorisht. Masakrat, shkatërrimet, përdhosja e kishave,
grabitjet zgjatën plot nëntë muaj: ishte e ashtuquajtura plaçkitje e Romës. Më në fund papa arriti
paqen me Karlin V dhe pak më vonë e kurorëzoi zyrtarisht perandor në Bolonjë (1530).
Pavarësisht sukseseve italiane, pushteti i Karlit V ishte dobësuar shumë. Turqit osmanë, në një
vrull pushtimesh, kishin pushtuar Hungarinë, duke u shtyrë deri në portat e Vienës (1529). Në
Gjermani ishin ngritur kundër tij princat protestantë, që kishin kaluar nga katolicizmi në një fe të
re të krishterë që mohonte autoritetin e papës (do të flasim në kapitullin tjetër). Fransua I
mbështeste si turqit ashtu dhe princat gjermanë kryengritës.
Lufta u shpërngul jashtë Italisë ku zgjati edhe për shumë vite.
Më në fund, në vitin 1559, u arrit paqja e Kato-Kamberisisit. Siç duket në hartë, ajo e vendos
Italinë drejtpërdrejt apo tërthorazi nën kontrollin spanjoll. Spanja kishte në dorë Milanon,
mbretërinë e Napolit dhe shtetin e Presidëve (një mori fortesash në Toskanë) dhe kishte
siguruar besnikërinë e grandukatit të Toskanës, republikës së Gjenovës dhe dukatit të Savojës.
Kur lufta mori fund, dy pjesëmarrësit kryesorë në konflikt, Frasua I dhe Karli V, qenë zhdukur
prej kohësh nga skena politike. Mbreti i Francës kishte vdekur (1547) dhe karli ishte mbyllur në
manastir. Ëndrra për perandorinë universale kristiane, për të cilën perandori kishte luftuar tërë
ato vite, kishte perënduar përgjithnjë. Evropa ishte ndarë në katolikë dhe protestantë. Territoret
e perandorisë – shumë të gjera për t’u mbrojtur si duhet – ishin ndarë mes vetë Karlit,
Ferdinandit të Austrisë dhe të birit Filipit. Perandorit të parë i kishte lënë kurorën perandorake
dhe zotërimet e Habsburgëve, të dytit Spanjën, zotërimet italiane, Vendet e Ulëta dhe kolonitë e
Amerikës.
Shteti modern
Shteti modern kombëtar i viteve 500-mbahet nga- një monarki e fortë-që e forcon pushtetin e vet kundërfisnikërisë-papës-perandorisë;
që zotëron- një territor të bashkuar-një burokraci efikase-një ushtri të
përhershme.
4. Perandoria osmane nga shkëlqimi në rënie
Pas pushtimit të Kostandinopojës nga Mehmeti II (1453), kjo e fundit ishte bërë qyteti më i
madh i botës për nga numri i banorëve, rëndësia tregtare dhe pasuria e jetës kulturore. Katedralja
e lashtë që donte Kostandini për nder të Shën Sofisë ishte shndërruar në xhami, si simbol i
pushtetit të ri mysliman.
Siç duket në hartë, në dekadat e para të viteve 500 territoret e perandorisë turke u shtrinë duke
përfshirë Sirinë dhe Egjiptin. Sulltani i madh Sulejmani i Mrekullueshëm (1520-1566) pushtoi
Beogradin, Budapestin në Hungari, Bagdatin në Mesopotami dhe Tripolin në Afrikën veriore.
Në vitin 1529 trupat turke mbërritën për herë të parë në portat e Vienës dhe e shtrënguan në
rrethim. Qyteti qëndroi, por rrethimi u përsërit një shekull më vonë (1685) dhe tërë Evropa u
drodh nga kërcënimi turk.
Zgjerimi i perandorisë osmane u lehtësua nga përçarja mes shteteve të krishtera dhe nga
toleranca e turqve ndaj fesë së shtetasve (“të pafetë” paguanin një taksë por mund të ushtronin