Libri i Mësuesit

Inflacioni
Kërkesë e lartë-prodhim i pamjaftueshëm-rritja çmimesh-paraja humbet vlerën-inflacion.
3. Evropa në luftë
Në vitet 500 vendet evropiane buzë Atlantikut, pra Franca, Anglia, Spanja dhe më pak Portugalia,
po shndërroheshin në shtete kombëtarë modernë. Qeveriseshin nga monarki të forta, kishin
territore të gjera të bashkuara nga mbreti, kishin një burokraci (tërësia e funksionarëve që
administrojnë shtetin) efikase dhe një ushtri të përhershme, që nuk shpërndahej as në kohë
paqeje. Shtetasit kontribuonin për mbajtjen e funksionarëve dhe të ushtrisë nëpërmjet pagesës së
taksave.
Për të forcuar pushtetin e tyre mbretërit duhet t’i bënin ballë fisnikërisë së vjetër feudale dhe i
kishin hequr kësaj të fundit disa privilegje. I qenë kundërvënë perandorisë, sepse siç thoshte
mbreti i Francës, asnjë autoritet brenda një shteti nuk mund të qëndronte mbi mbretin. Nuk qenë
dorëzuar as përpara papës, të cilit ia kishin hequr pushtetin dhe paratë, duke i vënë taksa pronave
të Kishës.
Ndërsa Italia ishte e ndarë në shumë shtete të vegjël dhe dobësia politike dhe ushtarake ishte e
dukshme. Kishte qenë një nga qendrat më të mëdha të pasurisë së Evropës dhe kjo ishte një
nga arsyet që ngjalli dëshirat për pushtim të fuqive të mëdha.
Kështu, në vitet 500, Italia u bë pikësynim i sulmeve të huaja dhe u bë arenë e luftërave të
përgjakshme. Shpesh ishin pikërisht princat italianë që kërkonin ndërhyrjen e huaj, të trembur se
mos humbnin pushtetin karshi ndonjë rivali të tyre.
Kjo ndodhi, për shembull, në vitin 1494, kur Ludoviku Zeshkan thirri në Itali mbretin francez
Karlin VIII, gjë që u përsërit disa herë në dekadat që vijuan.
Ende s’kishin kaluar pesë vjet nga ardhja e Karlit VIII (1494) kur kushëriri i tij, mbreti i ri i
Francës Luigji XII, e provoi sërish aventurën italiane (1499), duke kërkuar përveç mbretërisë së
Napolit, edhe trashëgiminë e dukatit të Milanos, si pasardhës i Viskontëve.
Venediku u rreshtua në krah të tij dhe papa Aleksandri VI Borxhia nuk e pengoi, me shpresë se
mbreti i Francës do të ndihmonte të birin Qezarin që të shtinte në dorë principatën e Romanjës.
Pasoi një lëmsh i ngatërruar ngjarjesh politike dhe ushtarake që përfshinë thuajse të gjitha
shtetet italiane, si dhe pretendentët kryesorë Francën dhe Spanjën. Në fund, në vitin 1516, këto
dy fuqi të mëdha arritën një marrëveshje, në bazë të të cilit dukati i Milanos i mbeti francezëve
dhe mbretëria e Napolit spanjollëve.
Por baraspesha e arritur u prish nga një ngjarje e papritur. Në vitin 1519, duke blerë me floririn që
i kishin dhënë hua bankierët Fuger votat e shtatë princave gjermanë që kishin në dorë zgjedhjen e
perandorit (të quajtur “zgjedhësit e mëdhenj”), princi i ri Karli i Habsburgëve, mbret i Spanjës,
mori kurorën mbretërore dhe u quajt Karli V.
Fakti që titulli perandorak po i jepej derës së Habsburgëve nuk ishte ndonjë risi. Por perandori i ri
përbënte rrezik për fuqitë e tjera evropiane, sepse zotërimet e tij ishin shumë të gjera. Karli
kishte trashëguar nga gjyshërit prej nëne, Ferdinand i Aragonës dhe Izabela e Kastijës, Spanjën,
kolonitë amerikane dhe territoret italiane (Napolin, Sicilinë, Sardenjën), nga gjyshërit prej babe
vendet e Ulëta dhe toka të tjera, nga i ati pronat e Habsburgëve në Austri. Titulli perandor i
Perandorisë së Shenjtë Romake gjermanike i mundësonte të kontrollonte edhe territoret gjermane.
Më i kërcënuari nga pushteti i madh i Karlit ishte mbreti i ri i Francës, Fransua I, territoret e të
cilit ishin të rrethuara nga të katër anët prej zotërimeve të perandorit. Rivaliteti mes Spanjës dhhe
Francës u ndez sërish dhe filloi një luftë e re e përgjakshme (1521-59), që për shumë vite pati
Italinë si arenë përleshjesh.
Në konflikt u përfshinë tërë shtetet italiane, duke u rreshtuar herë me njërën dhe herë me tjetrën
palë në luftim, fuqitë më të mëdha evropiane, madje edhe turqit osmanë. Fransuaja I, që mbante
titullin mbret i betuar i krishterë, nuk ngurroi t’iu propozojë aleancë turqve, për ta vënë në
vështirësi kundërshtarin.