Libri i Mësuesit

Temat 1 – 2 - 3 – 4 – 5 – 6 – 7
Monarkia spanjolle. Fundi i epokës perandorake.
Luftërat fetare. Franca dhe Anglia . Prusia dhe Rusia
PROFILI I TEMËS
Të orientohesh në hapësirë (hartë e lehtë)
Të llogaritësh kohën (shkalla e kohës)
Protagonistët
Krijo një ide për temën:
Mbretërit e shekullit XVI ishin luftëtarë, ligjvënës, politikanë të mprehtë, njerëz që kujdeseshin për artin
dhe mbrojtës të artistëve. Perandori Karli V dhe sulltani Sulejman II në një pjesë të pikturës Ecce Homo të
Ticianit. 1543.
Tregtarët dhe bankierët u bënë protagonistë të jetës jo vetëm ekonomike, por edhe politike të shekullit
XVI.
Reforma protestante: pritja e reformës, shitja skandalozeve e indulgjencave, rebelimi i Martin Luterit –
çuan në – Reformën protestante – që sjell krijimin e Kishës luterane, Kishës kalviniste, Kishës anglikane.
1. Rimëkëmbja ekonomike dhe kapitalizmi tregtar
Ushqimi, veshja, banesa janë nevoja themelore për qeniet njerëzore. Por ekzistojnë edhe nevoja të
tjera, si të shkëmbesh prodhime, të zhvendosesh nga një vend në tjetrin, të arsimohesh, të
kujdesesh për shëndetin, të informohesh, të argëtohesh....
Të gjitha veprimtaritë që u bëjnë të mundur njerëzve të sigurojnë të mira materiale (ushqim,
shtëpi, veshje, libra, automjete, barna...) dhe shërbime (arsim shkollor, transport publik, shërbime
spitalore...) quhen veprimtari ekonomike. Tërësia e tyre përbën ekonominë (fjala vjen nga
greqishtja oikonomia dhe do të thotë administrim i shtëpisë).
Siç mund ta shohësh nga skema në figurë, veprimtaritë ekonomike ndahen në tre sektorë: parësori
(bujqësia), dytësori (zejtaria, industria), tretësori (tregtia dhe shërbimet).
Në vitet 500 ekonomia evropiane po e merrte veten dhe po rimëkëmbej.
Në radhë të parë nisi të rritej popullsia, pas krizës së rëndë të shekullit XIV. Njëherësh u rritën
sipërfaqet e mbjella sepse, për shkak të rritjes së popullsisë, kërkesa për prodhime ushqimore u
rrit shumë.
Tregtia u zgjerua dhe mori përmasa vërtet botërore, duke përfshirë, pas zbulimeve gjeografike,
mbarë kontinentet, me përjashtim të Oqeanisë që ende nuk ishte zbuluar.
Bashkë me tregtinë, shumë tregtarë të zotë dhe fatlumë u pasuruan, por nuk i shpenzuan pasuritë
vetëm për të blerë banesa të shtrenjta, argjendari dhe sende luksi. Ata i përdorën për të blerë mall
të ri, për të marrë me qira anije dhe karro transporti, për të organizuar ekspedita tregtare në vende
të largëta, me qëllim që t’i shumëfishonin fitimet dhe të mblidhnin kapitale. Në fakt kapitali
është pasuria që nuk shpenzohet menjëherë, por “investohet” (pra vihet në punë) për të fituar
pasuri të reja. Në një kohë kur ekonomia thuajse ngado ishte bujqësore dhe e prapambetur,
tregtarët ndihmuan në lindjen e një sistemi të ri ekonomik të bazuar te kapitali, që mori emrin
kapitalizëm tregtar.
Tregjet mesjetare e humbën rëndësinë, por në qytetet kryesore tregtare u shtuan bursat, ndërtesa
të mëdha ku tregtarët mblidhen për të mbyllur bizneset e tyre. U zhvilluan veprimtaritë
financiare: hua në para, shitblerje valute të huaj apo letra këmbimi (paraardhëset e kambialeve të
sotme). veprimtaritë financiare kryheshin nga bankierët dhe jo më nga tregtarët si dikur. Disa
bankierë u bënë kaq të pasur dhe me ndikim sa vendosnin edhe për zgjedhjen e perandorit.