Libri i Mësuesit

Në Francë, atdheu i Joan Kalvinos, doktrinat kalviniste shpejt fituan terren krahas atyre katolike
(harta në faqen 93). Uniteti fetar u prish dhe bashkë me të vendi për pak humbi edhe unitetin
politik. Në fakt si katolikët ashtu dhe kalvinistët – që në Francë u quajtën hugenotë – ishin
plotësisht të bindur se feja e tyre ishte e vetmja e vërtetë dhe tregoheshin intolerantë karshi njëritjetrit.
Disa familje të mëdha të fisnikërisë franceze u rreshtuan në krah të katolikëve (për
shembull, familja e Guizës) dhe disa të tjera në krah të hugenotëve (për shembull, Burbonët) dhe
nën udhëheqjen e tyre politike dhe ushtarake, të dyja palët u ndeshën për plot tridhjetë e gjashtë
vjet, nga viti 1562 deri në 1598, në një luftë të ashpër civile.
Ngjarja më mizore ndodhi në gusht 1572, kur hugenotët, që mbërritën në Paris pas dasmës së
kreut të tyre Henriku i Burbonëve, u masakruan tradhtisht në natën e Shën Bartolomeut. Vetëm
në kryeqytet u vranë thuajse 3000 vetë, por masakra u zgjerua në mbarë Francën.
Konflikti i përgjakshëm nisi të marrë zgjidhje vetëm kur Henriku IV, pra hugenoti Henrik i
Burbonës, u bë mbret i Francës. Ai hoqi dorë nga besimi i tij dhe u konvertua në katolik, duke i
dhënë fund masakrave dhe duke sjellë paqen në Francë. Në vitin 1598, me editin e Nantës,
Henriku u njohu hugenotëve të drejtën për të ushtruar fenë e tyre thuajse lirisht: për herë të parë
pranohej brenda një mbretërie ekzistenca e dy feve të ndryshme.
Ndërsa në Spanjë nuk pati kurrfarë tolerance fetare; këtu sundonte Filipi II, bir i Karlit V, prej
vitit 1556.
Në gjysmën e dytë të viteve 500, Filipi ishte mbreti më i fuqishëm i Evropës. Kishte trashëguar
Spanjën, Vendet e Ulëta, zotërimet italiane dhe kolonitë e Amerikës. Në vitin 1580 kishte marrë
kurorën e Portugalisë, mbreti i së cilës kishte vdekur pa lënë trashëgimtarë dhe bashkë me të
zotërimet portugeze në Amerikë, Azi dhe Afrikë. I përkisnin edhe ishujt e Paqësorit të pushtuara
nga spanjollët në vitin 1569 dhe që për nder të tij u quajtën Filipine.
Filipi ishte besimtar shumë i devotshëm. Në pushtetin e tij të madh ai shihte mjetin që Zoti i
kishte besuar për të mbrojtur krishterimin – ose më saktë katolicizmin – nga tërë armiqtë:
heretikët, turqit, protestantët.
Ende kishte në Spanjë pakica hebrenjsh dhe myslimanësh. Filipi II që nuk donte të ishte “mbret i
heretikëve”, i përndoqi mizorisht. Veçanërisht i ashpër u tregua kundër moriskosve, myslimanëve
të detyruar të ndërronin fe, që kishin ruajtur gjuhën, veshjet dhe shpesh edhe ritet e fesë së tyre.
Ata që i shpëtuan vdekjes u shitën si skllevër ose u dëbuan.
Në Mesdhe Filipi luftoi kundër piratëve berberë (në veri të Afrikës), aleatë të sulltanit të
Kostandinopojës; njëherësh u përpoq të luftojë sundimin turk në Mesdhe. Siç e dimë, Spanja,
Venediku dhe të tjera shtete të vogla kristiane të bashkuara në Lidhjen e Shenjtë i shkaktuan
humbje të rëndë flotës osmane në gjirin e Lepantos. Sa për protestantizmin, fetë reformatore nuk
hodhën dot rrënjë në Spanjë, gjithsesi Filipi II ndërhyri në ndihmë të katolikëve francezë kundër
hugenotëve dhe u përpoq të shtypë herezinë në Vendet e Ulëta, ku kalvinizmi po përhapej me
shpejtësi.
Masakra e Shën Bartolomeut e vitit 1572 në një pikturë të kohës që tregon mizorinë e masakrave që
zgjatën disa ditë dhe nuk kursyen as fisnikë, as zejtarë, as gra dhe fëmijë.
5. Filipi II dhe Elisabeta I, rivalë në politikë dhe në fushën e fesë
Përndjekjet kundër heretikëve, që u kryen me bekimin e Filipit II, në Vendet e Ulëta
ngjallën indinjatën e pjesës më të madhe të popullatës, sidomos të borgjezëve të pasur të
qytetit të konvertuar në kalvinistë jo shumë kohë më parë. Arsye të tjera për protestë ishin
edhe taksat e rënda dhe administrata e keqe spanjolle. Pakënaqësia e përgjithshme
shpejt u shndërrua në një luftë të hapur, që njëherësh ishte një luftë fetare mes katolikëve
dhe kalvinistëve dhe luftë për pavarësi politike të vendit nga Spanja.