Libri i Mësuesit

Injaci i Lojolës, i plagosur rëndë në betejë, kalon një krizë të thellë shpirtërore që e shtyn t’ia kushtojë
jetën Krishtit: ishte themelues i urdhrit të jezuitëve. Pikturë franceze e shekullit XVII.
1. Predikimi i Luterit e ndan Evropën e krishterë
Prej shumë kohësh populli i krishterë priste një reformë fetare që të përtërinte thellësisht Kishën
dhe klerin.
Në vitet 500 nevoja për reformë dukej më e domosdoshme se kurrë.
Në këtë periudhë papët silleshin më shumë si krerë politikë dhe mecenatë sesa si udhëheqës
shpirtërorë të krishterimit: u siguronin mbretëri të afërmve, merrnin pjesë në fushatat ushtarake,
shpenzonin shuma të mëdha për të zbukuruar Romën dhe oborrin e vet. Jo pak peshkopë i
braktisnin selitë e tyre për t’iu kushtuar politikës dhe shumë priftërinj nuk merrnin erë nga
çështjet e fesë.
Në këtë atmosferë mjaftoi një fakt në dukje pak i rëndësishëm për të shkaktuar pasoja të rënda
dhe të paparashikueshme.
Në vitin 1517 papa Leoni shpalli një falje, me qëllim që të mblidhte dhurime për ndërtimin e
kupolës së Shën Pjetrit në Romë.
Nëpërmjet faljes besimtarët e penduar mund të përfitonin lehtësimin apo fshirjen e dënimeve që
duhet të shlyenin pas vdekjes. Vetëm se duhet të kryenin vepra bamirësie (për shembull, duhet
të paguanin apo të jepnin lëmoshë...) për të fituar merita pranë Zotit.
Në Gjermani dhënia e faljeve u shndërrua në një shkëmbim tregtar. Mbledhja e lëmoshës iu
besua bankierëve të paskrupullt, që mbanin për vete si shpërblim, një pjesë të parave dhe bënin
çmos që dhurimet të ishin sa më të shumta. Ndërkaq murgj të paaftë dhe të paditur i predikonin
këto falje sikur falja e Zotit të ishte një mall që shitej në shkëmbim të lëmoshës. Predikuesi
domenikan Joan Tecel, për shembull, u drejtohej besimtarëve me një shprehje që ka hyrë në
histori tashmë “Kur monedha tringëllin në arkë/shpirti fluturon në qiell i bekuar.”
Këto metoda skandaloze, madje të dëmshme për fenë indinjuan një murg gjerman të quajtur
Martin Luter, profesor i teologjisë në universitetin e Vitenbergut. Ky, në vitin 1517, botoi një
shkrim ku shprehej se faljet e mëkateve nuk kishin asnjë vlerë. Vetëm Zoti, - thoshte Luteri –
mund të vendosë për fatin e njerëzve, kështu që Kisha nuk ka fuqi të çlirojë shpirtrat nga
purgatori përmes faljes së mëkateve. Ishte fillimi i një lëvizjeje të gjerë fetare, që mori emrin
Reformë dhe që do të shkëpuste një numër të madh vendesh të krishtera nga Kisha e Romës.
Martin Luteri ishte i bindur që njerëzit, të brejtur nga mëkati, s’mund të bëjnë asgjë për të
merituar shpëtimin e përjetshëm. Nuk bëjnë punë as lutjet dhe as bamirësitë, pelegrinazhi apo
faljet e mëkateve: vetëm besimi mund të sjellë shpëtimin.
E mohonte faktin që vetëm Kisha mund të interpretonte Shkrimet e Shenjta (Biblën) dhe ishte i
mendimit se çdo besimtar, nëpërmjet besimit, ishte në gjendje t’i kuptonte dhe interpretonte vetë
ato, pa ndihmën e mësimeve të peshkopëve dhe priftërinjve.
Në Kishën e re, të quajtur luterane ose e reformuar, nuk pranohej kulti i shenjtorëve dhe i Shën
Mërisë dhe sakramentet qenë pakësuar nga shtatë në dy (Pagëzimi dhe Kungimi). Nuk kishte
priftërinj, por pastorë, pra administrues të kultit që, si gjithë besimtarët e tjerë mund të
martoheshin dhe të divorcoheshin, sepse martesa nuk ishte më një sakrament.
Doktrina luterane. Në këtë pjesë të ksilografisë së Lukas Kranakut janë treguar disa aspekte kryesore të
doktrinës luterane.
Njeh vetëm dy sakramente: pagëzimi, kungata. Pranon vetëm autoritetin e Shkrimeve të Shenjta dhe jo atë
të papës. Pranon vetëm adhurimin e Zotit dhe nuk njeh as shenjtorët dhe as Shën Mërinë.
2. Përhapja e protestantizmit