Libri i Mësuesit

Protagonistët (humanistët, shpikësit – Gutenberg,nartistët – Mikelanxhelo, astronomët – Kopernik,
mecenatët, oborrtarët...)
Krijo një ide për temën:
1.Mecenatët. Gonzagat, të paraqitur në afreskun e Andrea Mantenjit, si dhe shumë princa dhe papë,
mbrojtën dhe u bënë mikpritës të shumë artistëve, duke financuar veprat e tyre madhështore.
2.Artistët si Leonardo Da Vinçi bashkë me njerëzit e letrave, studiues dhe shkencëtarë të Rilindjes, deshën
të ringjallin qytetërimin e lashtë greko-romak dhe t’i japin jetë një epoke të re, klasike dhe të krishtere
njëherësh.
1. Rilindja, lëvizje kulturore
Sido që në Mesjetë jeta e njerëzve sundohej nga mendimi fetar, nga luftërat, sëmundjet, dhe
katastrofat natyrore, që konsideroheshin si ndëshkime të shenjta, në vitet 1300-1400 nisi të
zhvillohet një kulturë laike – pra jo fetare – që interesohet më shumë për njeriun, për jetën
tokësore. Ndërkohë shoqëria vazhdonte të ishte e ndarë në tri shtresa (kleri, fisnikët dhe
fshatarët), që përcaktoheshin si vullnet i Zotit. Megjithëse studimet e asaj kohe bazoheshin në
shkrimet e shenjta dhe interesoheshin sidomos për shpëtimin e shpirtit kultura e re, që po lindte,
nuk diskutonte më për dogmat e besimit, por lartësonte vlera të tilla si lavdia, arti, dija, pushteti,
bukuria, dashuria për jetën etj.
Kjo lëvizje e re kulturore lindi në Itali dhe u përhap në mbarë Evropën, duke arritur zhvillimin e
vet më të madh në vitet 1500. Ajo nuk u bë dot një lëvizje e gjerë popullore, por u kufizua në një
numër të ngushtë njerëzish, kryesisht artistë, letrarë, princa dhe fisnikët e rinj.
Studiuesit e kësaj kulture të re lartësojnë madhështinë e kulturës greko-romake, duke i dhënë hov
rilindjes së qytetërimit. Kështu, periudha historike e shekullit XV u quajt Rilindje. Te njerëzit e
letrave zuri të rrënjoset dashuria për autorët klasikë grekë dhe latinë. U gjetën në manastire
dorëshkrimet e harruara, vepra që pandeheshin si të humbura, për t’i nxjerrë edhe njëherë në dritë.
Atë kohë, krahas latinishtes, u shtua edhe greqishtja, pasi shumë letrarë grekë kishin ardhur në
Itali pas rënies së Kostandinopojës.
Studiuesit e kulturës klasike janë quajtur humanistë. Humanizmi është quajtur periudha fillestare
e Rilindjes dhe është thuajse e gjithë italiane. Te shkrimtarët grekë dhe latinë humanistët shikojnë
mjeshtrit e mendimit dhe të angazhimit në jetën e kohës së tyre, duke qenë magjistratë, noterë,
historianë, njerëz të oborrit dhe qeveritarë.
Shpikja e shtypit në atë kohë, vepër e argjendarit gjerman Johanes Gutenberg, ndihmoi shumë në
përhapjen e kulturës, pasi prodhohej një numër i madh kopjesh identike të të njëjtit libër, në kohë
shumë më të shkurtër dhe me kosto të ulët. Bibliotekat u shtuan dhe u pasuruan me vëllime.
Gjetja e lehtë e librave ndihmoi në lindjen dhe qarkullimin e ideve të reja.
2. Arti
Arti fillon të paraqesë sërish njeriun dhe natyrën, që Mesjeta i kishte lënë në harresë.
Në pikturat me subjekt fetar, zë vend edhe njeriu i thjeshtë, jo shenjtori, ose thjesht porositësi i
tablosë. Nuk ka më sfonde të artë, si në vitet 1200, por peizazhe të gjera e plot detaje. Në vitet
1400 dhe 1500 realizohen shumë vepra me subjekt jo të shenjtë, portreti u kthye në modë, ku
sovranë, prijës luftarakë, papë, njerëz të Kishës, fisnikë dhe tregtarë bënin portretet e tyre, duke
nxjerrë në pah simbolet e pushtetit, pasurinë (veshjet e çmuara), trimërinë (armë), mëshirën fetare
dhe dashurinë për kulturën.
Edhe teknikat artistike u përtërinë. Në Itali, piktorët dhe skulptorët studiuan përpjesëtimet e
trupit të njeriut dhe përdorën persona realë si modele. Disa studiuan dhe i bënë prerje kufomave
për të njohur më mirë anatominë (strukturën) e trupave. Por zbulimi i madh i kohës është
perspektiva. Tablotë mesjetare i rrafshonin vëllimet dhe nuk jepnin idenë e largësisë dhe të
thellësisë. Rregullat e perspektivës, të përshkruara nga arkitekti fjorentin Filipo Bruneleski dhe