Libri i Mësuesit

pushtimin e Indokinës, Holanda forcoi kontrollin mbi Indonezinë. Perandoritë e mëdha
aziatike, si puna e Kinës, Persisë dhe Afganistanit mbetën, të paktën sa për emër, të
pavarura por edhe mbi to kombet e industrializuara shtrinë kontrollin e tyre.
Tipik qe fati që i ra Perandorisë Kineze. Në këtë vend të paanë fuqitë
kolonialiste e shtrënguan perandorin që të hapte kufijtë ndaj tregtisë, lidhën me të
marrëveshje të pabarabarta (të leverdishme për ta, por të dëmshme për Kinën), dhe
zaptuan qytete dhe territore të perandorisë. Në shkëmbim, ata e furnizonin perandorin me
ushtarë dhe armë për të shtypur revoltat e vazhdueshme, shpesh të provokuara nga uria të
cilat drejtoheshin qoftë kundër perandorit qoftë kundër të huajve.
Revolta e bokserëve • Pushtimi i shkaktuar nga vendet perëndimore ngjalli
zemëratë të madhe te mjaft kinezë duke i shtyrë të rebeloheshin. Më 1900-ën shoqëria e
fshehtë e Bokserëve (atdhetarë nacionalistë, ekspertë në artet ushtarake) shpërtheu
luftën kundër të huajve, duke sulmuar përfaqësi dhe misione diplomatike dhe duke
masakruar kinezët që qenë kthyer në fenë e krishterë. Kundërveprimi nuk pritej: një
ushtri ndërkombëtare që përbëhej nga ushtarë prej dymbëdhjetë vendesh perëndimore,
mes të cilëve Shtetet e Bashkuara, Japonia dhe Italia, marshoi në Pekin, duke e bastisur
dhe duke i dhënë fund kështu revoltës (1901).
Pas shtypjes së bokserëve asgjë nuk iu kundërvu më fuqive koloniale, që
vazhduan të silleshin si zotër mbi Kinën. Një numër i kufizuar kinezësh, ata që bënin
tregti me të huajt, u pasurua, por pjesa më e madhe e popullsisë vazhdoi të jetonte në
mjerim të thellë.
Merr fund perandoria dhe lind republika kineze • Më 1905-ën një bir
fshatarësh që qe bërë mjek, Sun Zhongshani (Sun Yat-seni), themeloi një lëvizje
revolucionare, që u përhap kryesisht mes intelektualëve dhe borgjezisë së qyteteve. Më
pas ajo u shndërrua në Guomindangun, apo në Partinë Kombëtare të Popullit,
objektivat e së cilës ishin: ngritja e masave popullore në revoltë, përmbysja e dinastisë
Mançu që ishte në pushtet, dhe më pas shpëtimi i Kinës nga prapambetja.
Më 1911-ën, mbas një serie të korrash të këqija, në vende të ndryshme të
perandorisë shpërthyen protesta dhe trazira nga ana e fshatarëve. Ndaj perandorit ngritën
krye edhe shumë punonjës që punonin nëpër fabrikat e qyteteve dhe një pjesë e ushtrisë
gjithashtu. Guomindangu u vu në krye të revoltës e cila u përhap me të shpejtë në gjithë
Kinën. Më 1912-ën perandori i fundit të perandorisë mijëvjeçare (që nuk ishte tjetër
veçse një fëmijë gjashtëvjeçar, Pujuja) u shfronësua dhe kështu lindi Republika Kineze.
Sun Zhongshani u bë presidenti i parë i saj.
Modernizimi i Japonisë • Japonia mundi të shmangte kontrollin kolonial mbi
territorin e saj duke u modernizuar, duke kaluar kështu me shpejtësi nga një regjim
feudal i vjetruar prej shekujsh në industrializim.
Nën drejtimin e perandorit Matsuhito, që kishte hipur në fron më 1868-ën në
moshën pesëmbëdhjetëvjeçare, u përmbys struktura feudale e vendit dhe fshatarët, të
liruar nga skllavëria e bujkrobërisë, formuan fuqinë punëtore të nevojshme për industrinë
që po lindte. Në popull u shtri arsimimi. Kushtetuta e 1889-ës e bëri Japoninë një
monarki kushtetuese, duke pohuar kështu veçorinë tradicionale hyjnore të ofiqit
perandorak.
Industrializimi i Japonisë • U deshën pak vjet që vendi të shndërrohej në një
fuqi industriale.